Η Πόλις Εάλω

Σπυρίδων Βλιώρας, εφ. Τα Μετέωρα, 25 Μαΐου 2001

Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Καλαμπάκας και ο Σύλλογος Φίλων Παραδοσιακής Μουσικής & Ψαλτικής Τέχνης "Ο 'Αγιος Βησσαρίων" σάς καλούν σε μια πορεία ενθυμητική. Με αρωγούς το Λόγο, τη Μουσική, την Εικόνα, τα Δρώμενα... Το Σάββατο, 26 Μαΐου 2001, στις 9 μ.μ., στον αύλειο χώρο του ιστορικού βυζαντινού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλαμπάκας.

Ιστορική αναδρομή-Παρουσίαση

Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε περίπου ένα χρόνο πριν. Το Μάιο του 2000 στο διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου Φίλων Παραδοσιακής Μουσικής & Ψαλτικής Τέχνης "Ο 'Αγιος Βησσαριων" είχαμε την ιδέα να προβούμε σε μια εκδήλωση μνήμης και ιστορικής περισυλλογής για μια ημέρα πένθους και θρήνου, μέρα Μαγιού. Διαπιστώθηκε μάλιστα πως το 2001 η 29η Μαΐου πέφτει ημέρα Τρίτη, όπως ακριβώς και το 1453!

Να σημειώσουμε εξαρχής πως όλες οι ενέργειες του Συλλόγου μας αφορμώνται απ' την ανάγκη πρώτοι εμείς οι ίδιοι, τα μέλη του Συλλόγου, να γνωρίσουμε καλύτερα και εις βάθος το θέμα με το οποίο καταπιανόμαστε και εν συνεχεία να κοινωνήσουμε (με την έννοια της επικοινωνίας!) και στους άλλους ό,τι εμείς κατακτήσαμε.

Αφού σχεδιάσαμε σε αδρές γραμμές το διάγραμμα της εκδήλωσης, προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε το υλικό: βιβλιογραφία, άσματα, εικόνες κ.ά. Τα δημοτικά τραγούδια για την άλωση τα βρήκαμε κυρίως χάρη στις δισκογραφικές προσπάθειες του Σίμωνα Καρά και του Εργαστηρίου Παλιάς Μουσικής (συνολικά τέσσερις δίσκοι) και από έρευνα σε διάφορα βιβλία δημοτικής μουσικής, όπως του Γεώργιου Παχτίκου (βλ. Βιβλιογραφία). Καταγράφηκαν σε ευρωπαϊκή και βυζαντινή παρασημαντική από τον Σπυρίδωνα Βλιώρα, προκειμένου να τα μάθει η χορωδία και η ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Παπαϊωάννου.

Έπειτα, στο λίγο ελεύθερο χρόνο που έχουμε, έγινε προσπάθεια να δομηθούν και να φωτιστούν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα παρουσίαζαν σφαιρικά και ολοκληρωμένα το γεγονός της 'Αλωσης, μένοντας αυστηρά προσκολλημένοι στα ιστορικά γεγονότα και τις ιστορικές πηγές και αποφεύγοντας οποιαδήποτε αναφορά θα μας ξεστράτιζε σε άλλες ατραπούς. Πολύτιμο εδώ φάνηκε το βιβλίο του Νικολάου Τωμαδάκη (βλ. Βιβλιογραφία) με το πρωτογενές ιστορικό υλικό από τους τέσσερις κύριους ιστορικούς της Αλώσεως.

Στη συνέχεια ο λόγος έδεσε με τα τραγούδια, προστέθηκε η προβολή σχετικών εικόνων από βιντεοπροβολέα, τα ηχητικά εφέ (κανόνια, ήχοι αλόγων...) και τέλος τα δρώμενα: Ομάδα παιδιών του λυκείου, υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Γιώργου Σιούλα, θα ζωντανεύουν σαν tableau vivant κάποια από τα γεγονότα που θα εξιστορούνται. (Δυστυχώς λίγα, λόγω εξεταστικού φόρτου των παιδιών και άλλων τεχνικών δυσκολιών).

Η μετάφραση και η γενικότερη επιμέλεια των κειμένων καθώς και η επιλογή των σχετικών φωτογραφιών που θα προβάλλονται έγιναν από το φιλόλογο Σπυρίδωνα Βλιώρα. Ο μουσικός σχολιασμός των παρουσιαζόμενων γεγονότων πραγματοποιείται με τη βοήθεια του μουσικού Γιάννη Σπυράκη. Για την ψηφιοποίηση και την ηλεκτρονική επεξεργασία των εικόνων ευχαριστίες οφείλονται στο Ζήση Μπέλλο. Γενικών καθηκόντων και πολύτιμος συμβουλάτορας στάθηκε ο δάσκαλος Φώτης Τζήκας. Και τα ονόματα των οργανοπαιχτών: Ντίνος Παπαϊωάννου: Κανονάκι / Παναγιώτης Στυλόπουλος: Ούτι, σάζι / Κωνσταντίνος Μακάκης: Μαντολίνο, λαούτο / Δημήτριος Μπέλλος: Βιολί / Στέλιος Καραπατόγλου: Λύρα πολίτικη / 'Αννα-Μαρία Νικολαΐδου: Κρουστά, τραγούδι.

Αφηγητές είναι η δασκάλα κυρία Σοφία Μαγουλιώτη και οι φιλόλογοι Σπυρίδων Βλιώρας και Φώτης Πάλλας.

Να ευχαριστήσουμε το Δήμο Καλαμπάκας -στο πολιτιστικό πρόγραμμα του οποίου εντάσσεται η όλη εκδήλωση- για το ενδιαφέρον του και την πρόθυμη βοήθειά του σε ό,τι ζητήσαμε.

-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, http://philippos.mpa.gr/gr/other/1453.

-Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, http://www.fhw.gr/chronos/10/gr/index.html.

-Τωμαδάκης Νικόλαος, Περί Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453). Δούκα-Κριτόβουλου-Σφραντζή-Χαλκοκονδύλη, Συναγωγή κειμένων μετά προλόγου και βιογραφικών μελετημάτων, εκδ. Πουρνάρας, Αθήνα ²1969.

-Nicol M. Donald, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα ³2001, σελ. 734.

-Χρυσός Ευάγγελος, Η 'Αλωση της Πόλης (συλλογικός τόμος), εκδ. Ακρίτας, Αθήνα ²1994, σελ. 389.

-Runciman Steven, Η 'Αλωση της Κωνσταντινουπόλεως, εκδ. Μπιργαδής, Αθήνα 1980, σελ. 303.

-Συλλογικό έργο, Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τ. Η΄ & Θ΄, εκδ. Εκδοτική Αθηνών.

-Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, τ. Α΄-Γ΄, εκδ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1989.

-Ήμελλος Στέφανος, Θρυλούμενα για την 'Αλωση και την εθνική αποκατάσταση, εκδ. Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα 1991.

-Παχτίκος Γεώργιος, 260 δημώδη ελληνικά άσματα, συλλεγέντα και παρασημανθέντα (1888-1904), εκδ. Σακελλαρίου, Αθήνα 1905, εκδ. Καραβίας, Αθήνα 1992.

-Δημητρακόπουλος Σοφοκλής, Ιστορία και δημοτικό τραγούδι, εκδ. Παρουσία, Αθήνα 1993.

-Αφιερώματα περιοδικών: 7 ημέρες της Καθημερινής, Ε-Ιστορικά, Πεμπτουσία κ.ά.

-Εάλω η Πόλις (2 CD), Εργαστήρι Παλιάς Μουσικής, FM-Records, 1998.

-Ύμνοι και θρύλοι της Αλώσεως, Σίμων Καράς-Σύλλογος προς διάδοσιν της εθνικής μουσικής, SDMN 116.

-Επέτειοι 25ης Μαρτίου & 29ης Μαΐου, Σίμων Καράς-Σύλλογος προς διάδοσιν της εθνικής μουσικής, SDMN 130.

α΄. Όντεν εθεμελιώνασι οι άγγελοι την Πόλη (Χορωδία)

1) Κτίσιμο Κωνσταντινούπολης ~ Αγια-Σοφιάς

β΄. Ανάμεσα τρεις θάλασσες (Χορωδία)

2) Πρώτες επαφές Τούρκων-Ρωμαίων (Βυζαντινών)

γ΄. Εψέλναν όλες οι εκκλησιές (Χορωδία)

3) Σταυροφορίες-'Αλωση Πόλης το 1204 μ.Χ. (από τους Λατίνους)

δ΄. Αλέξανδρους κι ου βασιλιάς (Χορωδία)

4) Ενωτικοί-Ανθενωτικοί

5) Προετοιμασία για τη μεγάλη αναμέτρηση

6) Θρυλούμενα για την 'Αλωση, θεοσημίες

ε΄. Καλόγρια μαγέρευε (Μονωδία)

στ΄. Και σεις πουλιά της Ρούμελης (Χορωδία)

7) Περιγραφή γεγονότων Αλώσεως (1453 μ.Χ.)

ζ΄. Τρεις καλογέροι Κρητικοί (Χορωδία)

η΄. Σημαίνει ου Θος (Χορωδία)

θ΄. Ο Κωνσταντίνος έπεσεν (Χορωδία)

ι΄. Τ' απάνω βήμα πάρθηκεν (Χορωδία)

8) Η 'Αλωση σηματοδοτεί τη γέννηση του Νέου Ελληνισμού

ια΄. Καράβι, καραβάκι (Χορωδία)

1)-8): τίτλοι κεφαλαίων ιστορικής παρουσίασης

α΄-ια΄: παραδοσιακά άσματα αποδιδόμενα από τη χορωδία του Συλλόγου