ΕπιπλέονΕπιπλέον

Έρευνα για την τοπική ιστορία

Σπυρίδων Βλιώρας, εφ. Τα Μετέωρα, 14/10/2005 και Έρευνα, 15/10/2005

Με αφορμή τον εορτασμό της επετείου

Πυρπόλησης και Απελευθέρωσης της Καλαμπάκας

Με αφορμή την προετοιμασία της όλης εκδήλωσης για τον εορτασμό της επετείου από την Πυρπόληση και Απελευθέρωση της Καλαμπάκας σκεφτήκαμε να διεξάγουμε μια έρευνα: Να υποβάλουμε στους μαθητές της Α’ Λυκείου στην πόλη μας ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με την ιστορία του τόπου τους.

Επιλέξαμε να ρωτήσουμε τους συγκεκριμένους μαθητές, γιατί στην τρίτη γυμνασίου προβλέπεται να διδάσκονται τοπική ιστορία (και διδάχτηκαν πέρυσι), τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο και σε πρακτικό (εκπόνηση εργασιών, επισκέψεις σε χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος κ.ο.κ.). Για τους σκοπούς, τους στόχους και το περιεχόμενο διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας, όπως προβλέπονται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, δες στο σχετικό πλαίσιο.

Καταρχάς, σε συνεννόηση με τους υποδιευθυντές του Λυκείου κ. Παπαγεωργίου Ευθυμία και κ. Λαδά Γεώργιο και με τη βοήθεια των καθηγητών της Α’ Λυκείου, δόθηκε στους μαθητές το εξής ερωτηματολόγιο:

Ερωτηματολόγιο

1. Πότε έγινε η πυρπόληση της Καλαμπάκας από τους Γερμανούς; (Ακριβής ημερομηνία) [18/10/1943]

2. Πότε έγινε η απελευθέρωση της Καλαμπάκας από τους Γερμανούς; (Ακριβής ημερομηνία) [18-20/10/1944]

3. Γνωρίζετε αν υπάρχουν άλλα ονόματα της Καλαμπάκας που χρησιμοποιούνταν παλιότερα; (Αν υπάρχουν, να τα αναφέρετε...) [Ιθώμη(;), Αιγίνιον, Σταγοί]

4. Νικόλαος Βέης: Γράψτε με δυο λόγια τι γνωρίζετε γι’ αυτόν.

5. Θεοφάνης Στρελίτζας Μπαθάς: Γράψτε με δυο λόγια τι γνωρίζετε γι’ αυτόν.

Στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν οι απαντήσεις. Απάντησαν συνολικά 103 μαθητές. Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν αποκαρδιωτικά. Συγκεκριμένα:

Στην πρώτη ερώτηση 90 μαθητές (ποσοστό 87,38%) δεν έδωσαν καμία απάντηση ή απάντησαν λανθασμένα. Μόλις 4 απάντησαν σωστά (3,88%) ενώ ορισμένοι (8,74%) έδωσαν «περίπου» σωστές απαντήσεις: 18/10/1942, 1943...

Παρόμοια είναι τα ποσοστά στη δεύτερη ερώτηση. Μόνο που εδώ κανείς μαθητής δε βρήκε τη σωστή απάντηση!

Και στις δύο ερωτήσεις δεν έλειψαν απαντήσεις του τύπου: στα 1821, στο 18ο αιώνα, παλιά...

Στην τρίτη ερώτηση μόνο 1 μαθητής ανέφερε το Αιγίνιο και τους Σταγούς. Ορισμένοι (40,20%) ανέφεραν μόνο μία από τις απαντήσεις (και την Ιθώμη: Σύμφωνα όμως με την εισήγηση του καθηγητή Θεόδωρου Νημά στο Α’ Ιστορικό Συνέδριο Καλαμπάκας η Ιθώμη είναι το Φανάρι. Βλ. Συλλογικό έργο, Η Καλαμπάκα μέσα από την ιστορία της, πρακτικά Α’ Ιστορικού Συνεδρίου Καλαμπάκας, επιμέλεια Γρηγόρης Σταγέας, εκδ. Γένεσις, Καλαμπάκα 2001, σελ. 33 κ.ε.). Άλλες «ενδιαφέρουσες απαντήσεις: Σταγιάδες (από πολλούς αυτή η απάντηση), Φοίνικες(!), Καλαμπαλίκι(!), Καλό Φρούριο, Καλέ Μπακ, Σταγών (η Σταγών;), Σουπωτό...

Στην τέταρτη ερώτηση μόνο ένας μαθητής έγραψε τη σύντομη απάντηση: «Ο Βέης ήταν αυτός που έκανε έρευνα των Μετεώρων», που θεωρήθηκε σωστή απάντηση. Από κει και πέρα το χάος: Αρματωλός, Αμαρτωλός, Καστρακινός, Μοναχός, Τενόρος(!), Γυναικοκατακτητής(!), ξάδερφος της γιαγιάς μου(!), πυρπόλησε την Καλαμπάκα, έσωσε την Καλαμπάκα, πολέμησε το 1940...

Όσον αφορά το Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά (Πέμπτη ερώτηση) οι πάντες αγνοούν παντελώς την ύπαρξή του.

Παρατηρήσεις

Οι απαντήσεις των μαθητών δεν μας ξένισαν. Ίσως να περιμέναμε τα ποσοστά άγνοιας να είναι λίγο μικρότερα, όπως και σε άλλες ανάλογες έρευνες που είχαμε υπόψη μας (δες τη βιβλιογραφία). Βέβαια οι άλλες έρευνες αφορούσαν ζητήματα ιστορικά για γεγονότα πανελλήνιας εμβέλειας, και έτσι είναι φυσικά τα σχετικά μεγαλύτερα ποσοστά γνώσης των θεμάτων.

Εξάλλου, πρέπει να έχουμε υπόψη μας και τη γνώμη του φιλολόγου Χρήστου Κάτσικα: «Στο Γυμνάσιο οι μαθητές διδάσκονται σύγχρονη ιστορία στην Γ’ Τάξη από το βιβλίο ‘Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη’ του B. Σφυρόερα. H διαμόρφωση της ύλης είναι τέτοια που μόνο κατ’ εξαίρεση οι μαθητές διδάσκονται ιστορικά γεγονότα μετά τον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο B’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος και η Εθνική Αντίσταση βρίσκονται μετά τη σελίδα 350 του βιβλίου και (πρακτικά) δεν διδάσκονται!»

Σε κάθε περίπτωση δε θα πρέπει να παραβλέπουμε και τον τρόπο που μεγαλώνουν οι νέοι μας, που γαλουχούνται, τα πρότυπα που έχουν… Αλλά και τους ίδιους μας τους εαυτούς: με τι ασχολούμαστε, τι μας απασχολεί… Είμαστε σίγουροι πως αν ρωτούσαμε για τους παίκτες του Ολυμπιακού ή του Παναθηναϊκού (κι αυτούς βέβαια μόνο στο ποδόσφαιρο ή μπάσκετ) οι πάντες θα τους γνώριζαν. Όπως θα απαντούσαν με ευκολία και σε καθετί που σχολιάζεται στις μεσημβρινές (κυρίως) εκπομπές (κακό)πιστης κοινωνικής «κριτικής» και κουτσομπολιού της άθλιας τηλεόρασης. Είναι απίστευτο πόσες «γνώσεις» έχουν οι μαθητές μας πάνω στα «φλέγοντα» αυτά ζητήματα!

Ας αναρωτηθούμε τέλος όλοι μας τι γνωρίζουμε για τον Νικόλαο Βέη ή τον Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά [η απάντηση στο επόμενο φύλλο ή στο www.vlioras.gr, όπου βρίσκονται μαζεμένα πολλά δημοσιεύματα που αφορούν στην Καλαμπάκα, τα Μετέωρα και την ευρύτερη περιοχή.] Κι ας ελπίσουμε η κατάσταση να αρχίσει να αναστρέφεται και να καλυτερεύει…

ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

(ΜΑΘΗΜΑ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

Βλ. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας, σελ. 31

Α. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

     Επειδή η Γενική Ιστορία είναι κατά κανόνα γνώση αφηρημένη (γι’  άλλους τόπους, άλλους χρόνους, άλλες κοινωνικές περιστάσεις), η Τοπική Ιστορία προσφέρεται ως πεδίο μελέτης ορατό  και ερευνήσιμο για να επιδιωχθούν οι παρακάτω στόχοι:

- Να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με ιστορικά στοιχεία ερευνήσιμα και κατανοητά.

- Να κατανοήσουν ότι η Ιστορία  είναι ανθρώπινη δραστηριότητα με ανθρώπινα κίνητρα, ενταγμένη μέσα σε ανθρώπινα μέτρα.

- Να εθιστούν στην παρατήρηση, στην έρευνα και την ερμηνεία συγκεκριμένων ιστορικών μνημείων, ξεκινώντας από τα ίχνη του και από πρωτογενές υλικό.

- Να εθιστούν στην ακρόαση αντίθετων πληροφοριών και εκτιμήσεων για το ίδιο θέμα, και να νιώθουν την ανάγκη και την ευθύνη απόφανσης.

- Να ευαισθητοποιηθούν για προβλήματα της τοπικής κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν και για την ανάγκη συμμετοχής τους προς αναζήτηση λύσης των προβλημάτων αυτών.

- Να προετοιμαστούν ή να διευκολυνθούν στην κατανόηση της Γενικής ιστορίας και της ευρύτερης κοινωνίας.

Β. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ Α’

Τι ονομάζεται τοπική ιστορία.

Τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της τοπικής ιστορίας από την άποψη της μαθησιακής διαδικασίας.

Λόγοι που υποδεικνύουν την προσέγγιση της τοπικής ιστορίας, μέσα στα πλαίσια της σχολικής παιδείας.

Τρόποι προσέγγισης της τοπικής ιστορίας.

Θέματα με τα οποία πρέπει να ασχολείται η τοπική ιστορία.

Ενδεικτική ταξινόμηση θεμάτων:

-Μνημεία για έρευνα.

-Καλλιτεχνικά έργα  για μελέτη, κ.ά.

ΜΕΡΟΣ Β’

Επιλογή θεμάτων από όλες τις περιοχές της χώρας μας, αν είναι δυνατόν.

Ενδεικτικά θέματα επιλογής:.

-Κάποιος αρχαιολογικός χώρος που βρίσκεται στην περιοχή του σχολείου (π.χ. η Κνωσός για τα σχολεία του νομού Ηρακλείου Κρήτης), κ.ά..

Δείγματα του τρόπου παρουσίασης θεμάτων - αντικειμένων  Τοπικής Ιστορίας:

-Καταγραφή των διαδοχικών ενεργειών   των μαθητών στην περίπτωση που υποτίθεται ότι θα αναλάβουν κάποιο θέμα (π.χ. επίσκεψη σε κάποιο χώρο, σκαρίφημα ή φωτογραφία του χώρου - μνημείου - κτίσματος - εγκαταστάσεων, περιγραφή του μνημείου - κτίσματος - εγκαταστάσεων, ιστορία των χώρων αυτών, από βιβλία, συνεντεύξεις, κ.ά.).

Επιλογή θεμάτων με τέτοιο τρόπο,  ώστε να καλύπτουν όλους σχεδόν τους γεωγραφικούς χώρους της Ελλάδας.

Βιβλιογραφία