Τι τα θέλουμε τα Λατινικά;

Σπυρίδων Βλιώρας, εφ. Τα Μετέωρα (& Αντίλογος), 12/3/2010

Χρειάζονται τα Λατινικά στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση; Το μάθημα των Λατινικών, όπως διδάσκεται στο σχολείο και όπως εξετάζεται στις Πανελλήνιες Εξετάσεις προβάλλει ως το κατεξοχήν μάθημα προς αποφυγή. Μετάφραση ελάχιστων κειμένων που έχουν επιλεγεί και διασκευαστεί με γνώμονα τα γραμματικά και συντακτικά τους φαινόμενα, σχολαστική και ανιαρή γραμματική και συντακτική ανάλυση. Καμία ανάδειξη του ανθρωπιστικού χαρακτήρα και της ουμανιστικής διάστασης του μαθήματος, διότι ο χρόνος πιέζει, η ύλη δύσκολα βγαίνει… Άλλωστε, τίποτε τέτοιο δεν απαιτείται από την εξεταστική διαδικασία.

Απ’ την άλλη, κάποιοι επιμένουν πως «κρίνεται αναγκαία η στήριξη των κλασικών σπουδών στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης, γιατί, όπως η μεγάλη Γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν Ντε Ρομιγί επισημαίνει, η πολιτική ηθική και η φιλοσοφία Ελλήνων και Ρωμαίων δεν έχουν γεράσει καθόλου και οι ανησυχίες τους είναι εξαιρετικά σύγχρονες.» (Στέλλα Πριόβολου, Η Λατινική στη μόδα, εφ. Τα Νέα, 22/1/2008).

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Καταργούμε το μάθημα από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ή το αναβαθμίζουμε, εκσυγχρονίζοντάς το, ώστε με σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους και με τη χρήση της νέας τεχνολογίας να αποβεί χρήσιμο στους Έλληνες ευρωπαίους πολίτες του αύριο;

Για να συζητήσουμε την κατάσταση αυτή, ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Νομού Τρικάλων καλεί δύο διακεκριμένους καθηγητές, τον Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Θεόδωρο Παπαγγελή (www.lit.auth.gr/node/18) και τον Επίκουρο Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Βασίλειο Φυντίκογλου (www.lit.auth.gr/node/42).

Είχε προσκληθεί και ο κ. Μιχαήλ Πασχάλης (www.philology.uoc.gr/staff/paschalis/gr.htm), Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, συν-συγγραφέας του σχολικού βιβλίου Λατινικών της β' και γ' Λυκείου. Δυστυχώς όμως τελικά δε θα μπορέσει να παραστεί. Συζητήσαμε τη δυνατότητα παρέμβασής του με ένα πρόγραμμα επικοινωνίας μέσω Ηλεκτρονικού Υπολογιστή/ταχείας σύνδεσης στο διαδίκτυο (Skype), υπάρχουν όμως αντικειμενικές και προς το παρόν αξεπέραστες δυσκολίες. [Θα παρακαλούσα τους συναδέρφους να προτείνουν, αν γνωρίζουν, χώρους σχετικούς (με γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο), ώστε στο μέλλον να αξιοποιούμε και ομιλητές που αδυνατούν να έχουν φυσική παρουσία στο Νομό μας. Το Διοικητικό Συμβούλιο έχει έρθει σε επαφή με πολλούς δυνητικούς ομιλητές/επιμορφωτές, ανακύπτουν όμως προβλήματα μετακίνησης/παραμονής...]. Στη θέση του θα ανακοινωθεί μια εισήγηση από τον γράφοντα.

Η Ρώμη και ο κόσμος της

Ο κ. Θεόδωρος Παπαγγελής, διακεκριμένος επιστήμονας και παιδαγωγός, είναι και ο συγγραφέας του βιβλίου Η Ρώμη και ο κόσμος της (Θεσσαλονίκη 2005), ενός από τα πέντε νέα εγχειρίδια του ερευνητικού και συγγραφικού προγράμματος «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία» που συντόνισε ο Δ. N. Μαρωνίτης και που αντιμετωπίζει με τρόπο συστηματικό, εμπράγματο και αποτελεσματικό το μέγα πρόβλημα της διδασκαλίας του αρχαίου κόσμου. H διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, γραμματολογίας, ιστορίας, λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, επιχειρείται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην καταπιέζεται η νεοελληνική γλώσσα και η νεοελληνική γραμματεία, αλλά να απελευθερώνονται από το αρχαιογλωσσικό βάρος και την επόμενη ιδεολογική ασφυξία. (Σοφία Νικολαΐδου, Αρχαίος κόσμος, με γνώση και κέφι, εφ. Τα Νέα, 2/7/2005)

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου συγγραφικού προγράμματος έχει πραγματοποιηθεί η έκδοση πέντε διδακτικών εγχειριδίων: ο Τάσος Χρηστίδης συνέταξε την «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας». Ο Φάνης Κακριδής συνέθεσε την «Αρχαία ελληνική γραμματολογία». Ο Θεόδωρος Παπαγγελής ανέλαβε να παρουσιάσει τη «Ρώμη και τον κόσμο της». Ο Βασίλης Κάλφας και ο Γιώργος Ζωγραφίδης συνέγραψαν την «Αρχαία ελληνική φιλοσοφία». Ο Δ.N. Μαρωνίτης και ο Λάμπρος Πόλκας μελέτησαν και προέβαλαν την «Αρχαϊκή επική ποίηση».

Το βιβλίο του Θ. Παπαγγελή αποδεικνύεται μοναδικό για τα ελληνικά εκπαιδευτικά χρονικά. Πρόκειται για μια συστηματική εισαγωγή του μαθητή στον ρωμαϊκό κόσμο. Το συγκεκριμένο βιβλίο έρχεται να συμπληρώσει ένα σοβαρό κενό στην ελληνική σχολική παιδεία. Το τρίγωνο αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, χριστιανικός κόσμος ορίζει τις βαθιές ρίζες του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Ο αποκλεισμός της Ρώμης, της ιστορίας και της λογοτεχνίας της, από τη νεοελληνική παιδεία έχει βεβαίως μακρά ιστορία, με σοβαρό ιστορικό και ιδεολογικό ενδιαφέρον. Όμως δεν παύει να ενισχύει ισχυρές ιστορικές παρεξηγήσεις και να στερεί από τις εγκύκλιες σπουδές μας ένα σοβαρό γνωστικό αντικείμενο. H Ρώμη δεν υπήρξε απλώς ο διαμεσολαβητής της ελληνικής αρχαιότητας στη δύση. Για περισσότερους από δέκα αιώνες όρισε τις τύχες της τότε γνωστής οικουμένης. Άφησε τεράστια πολιτική, πολιτισμική και γλωσσική κληρονομιά. H Ρώμη μπορεί να γίνει ένα «μάθημα» για την (παγκοσμιοποιημένη) πολιτική μας αυτογνωσία, καθώς διέγραψε τον κύκλο μιας πολιτικής και στρατιωτικής υπερδύναμης, όπως επισημαίνει ο εμπνευσμένος συγγραφέας του εγχειριδίου. (Σοφία Νικολαΐδου, ό.π.)

Το βιβλίο του Παπαγγελή μυεί στην ιστορία, την πολιτική (καλή και κακή), την καθημερινή ζωή, το θέατρο, τον ιππόδρομο, την ποίηση, κ.λπ. της Ρώμης και είναι γραμμένο με τέτοια ευφυΐα, ευρηματικότητα και ταλέντο, γνώση και φαντασία, ώστε είναι κατάλληλο (για να μην πω αναγκαίο) όχι μόνο για τους καθηγητές της Φιλολογίας και τους φοιτητές των Φιλοσοφικών Σχολών, αλλά και για τους μαθητές του Λυκείου και οποιονδήποτε εραστή της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας άλλοτε μεταφράζει, άλλοτε παραφράζει, άλλοτε επινοεί διαλόγους, μονολόγους, απομνημονεύματα, χρησιμοποιεί προκλητικούς τίτλους (του τύπου: «Γάμος αλά ρωμαϊκά», «Στάση Κολοσσαίο: Πόσο πάει μια γκαρσονιέρα στο κέντρο;» ή «Μην ενοχλείτε τον αυτοκράτορα») με στόχο να κάνει περισσότερο ελκυστικό αυτό που κακώς, πολύ κακώς έχουμε πάρει από κακό μάτι! Το υπουργείο Παιδείας θα έπρεπε να διανείμει ένα τέτοιο βιβλίο σε όλους τους καθηγητές και μαθητές που διδάσκουν και διδάσκονται Ρωμαϊκή Ιστορία και Λατινικά, για να αρχίσει κάποτε να ελαττώνεται η προκατάληψη, που δεν οφείλεται παρά σε άγνοια. (Σ. Ν. Φιλιππίδης, Μύηση στην κοινωνία της Ρώμης, εφ. Ελευθεροτυπία, 17/2/2006)

H ιστορία και ο πολιτισμός της Ρώμης από την κτίση της ως τη μετατόπιση του κέντρου της αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη αναπτύσσεται σε 15 συναρπαστικά κεφάλαια: Τι ήταν αυτοί οι Ρωμαίοι; Πάμε θέατρο; Αγαπημένη μου Κλεοπάτρα..., Πώς να γίνετε Πλανητάρχης, Μια μέρα στον ιππόδρομο, Αίνιγμα: Τι θα συμβεί αν γράψουμε ΡΩΜΗ ανάποδα; Δώρο Χριστουγεννιάτικο  ποίημα..., Εγώ, ο Κλαύδιος, Σινέ «Ρώμη», Το πορτρέτο του Καλλιτέχνη ως αυτοκράτορα -και αντιστρόφως, Διακοπές στις Βάιες, Στάση Κολοσσαίο, Εις την οδόν Φιλελλήνων, Όριεντ Εξπρές  και τέλος, Ποιος φοβάται τα λατινικά;

H Ρώμη και ο Κόσμος της αποτελεί συναρπαστικό ανάγνωσμα και ταυτόχρονα πρωτοποριακή εισαγωγή για τον ρωμαϊκό πολιτισμό. Είναι βέβαιο ότι η αξιοποίησή του στη διδακτική πράξη θα δώσει πλούσια ερεθίσματα για γόνιμη σκέψη σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, αλλά και μεγάλη ώθηση στη μελέτη του ρωμαϊκού κόσμου, που αποτελεί άλλωστε αναπόσπαστη συνέχεια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. (Σταύρος Φραγκουλίδης, Ρωμαϊκοί περίπατοι, εφ. Το Βήμα, 13/11/2005)

[Δείτε περισσότερα στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου στο Διαδίκτυο (www.filologoi.gr) καθώς και στην προσωπική ιστοσελίδα (www.vlioras.gr)]