«Οι γυναίκες μάς σώζουν»
... Έτσι συνηθίζουν να λένε οι εκδότες, πεπεισμένοι ότι αν στηρίζονταν στο αντρικό αναγνωστικό κοινό θα είχαν φαλιρίσει προ πολλού. Επιβεβαιώνεται άραγε το κλισέ από την τελευταία έρευνα του ΕΚΕΒΙ; Και ναι και όχι.
Όντως, από εκείνους που δεν διαβάζουν καθόλου, οι άντρες είναι περισσότεροι (47,4% έναντι 40,5%), ενώ στην κατηγορία όσων διαβάζουν συστηματικά, οι γυναίκες αφθονούν (10,3% έναντι 6,6%). Οσες μάλιστα είναι ανύπαντρες, μεταξύ 18 και 24 χρόνων, κατοικούν σε αστικά κέντρα, ανήκουν στην ανώτερη κοινωνικο-οικονομική ομάδα και φοιτούν ή έχουν αποφοιτήσει από ΑΕΙ, κρατούν τα σκήπτρα στην ανάγνωση.
Παρ' όλα αυτά, αν εξαιρέσουμε τους τομείς της λογοτεχνίας, της ψυχολογίας και των καλών τεχνών, σ' όλες τις υπόλοιπες θεματικές κατηγορίες (φιλοσοφία, ιστορία, αρχαία ελληνική γραμματεία, φυσικές επιστήμες, πληροφορική, κόμικς, αποκρυφισμός, ταξιδιωτικοί οδηγοί), οι άντρες αναγνώστες είναι περισσότεροι! Κι αν δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ελληνική πεζογραφία, πλειοδοτούν ως αναγνώστες ποίησης, δοκιμίου, ιστορικών ή πολιτικών μυθιστορημάτων και αστυνομικών.
Σε αντίθεση επίσης με το στερεότυπο ότι τα πεζά που κάνουν θραύση είναι τα αισθηματικά, η έρευνα του ΕΚΕΒΙ αναδεικνύει τα ιστορικά μυθιστορήματα πρώτα στις προτιμήσεις και των δύο φύλων (22,1%) με τα κοινωνικά ν' ακολουθούν (20,9%). Οπως όμως είχε ήδη επισημάνει ο Κώστας Βουκελάτος στις στατιστικές του «Ιχνευτή» κι όπως αποτυπώνεται και εδώ, όλες οι θεματικές κατηγορίες- συμπεριλαμβανομένης της λογοτεχνίας και κυρίως της ελληνικής- παρουσιάζουν ύφεση, ενώ εκείνες των θετικών και κοινωνικών επιστημών ανεβαίνουν.
Η συρρίκνωση των περιστασιακών αναγνωστών και οι προτιμήσεις των σταθερών, είναι δεδομένα που λαμβάνονται ήδη υπόψη από τους εκδότες. Μπροστά στις «τεράστιες ποσότητες των τίτλων που πολτοποιούνται πια, καθώς η προσφορά είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση», όπως παραδέχεται η Ε. Καραϊτίδη, οι εκδόσεις της «Εστίας» κυκλοφορούν σε μειωμένο τιράζ. Ο «Καστανιώτης» ελαττώνει με προσεχτικά βήματα την παραγωγή του («τόσα καλά βιβλία έχουμε, ας παρατείνουμε τη ζωή τους»), το «Μεταίχμιο» αναπροσαρμόζει το εκδοτικό του πρόγραμμα, τονώνοντας κυρίως τις εκπαιδευτικές και επιστημονικές του σειρές αντί για τις λογοτεχνικές, ενώ και ο «Πατάκης» επενδύει στα μη μυθοπλαστικά βιβλία -εύληπτα αλλά έγκυρα δοκίμια, βιογραφίες, ιστορικές αναλύσεις κ.ο.κ.
Όσο για τα κριτήρια που παίζουν καθοριστικό ρόλο στις προτιμήσεις των αναγνωστών, προέχει πάντα το θέμα του βιβλίου (37,7%) κι ακολουθεί το ποιος είναι ο συγγραφέας του (17,7%). Το περίφημο «από στόμα σε στόμα» μεταξύ φίλων και συγγενών λειτουργεί εξ ίσου καλά με τη γνώμη των κριτικών (10,5%), ενώ μετράει σχετικά και η μεγάλη κυκλοφορία του βιβλίου (4,3%). Σύμφωνα πάντα με τους ερωτηθέντες, ο όγκος, η τιμή και το εξώφυλλό του, η φίρμα του εκδότη, τα βραβεία που ίσως έχει αποσπάσει, η διαφημιστική εκστρατεία που το συνοδεύει ή η μεταφορά του στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη, ελάχιστα λαμβάνονται υπόψη. Το ίδιο και η γνώμη του βιβλιοπώλη: ενδιαφέρει μόνο τους δύο αναγνώστες στους εκατό...