Σκέψεις για τις Σχολικές Bιβλιοθήκες

Kυριάκος Nτελόπουλος, εφ. Καθημερινή, 13/2/2005

Υπολογίζαμε να συνεχίσουμε σήμερα τη συζήτηση για τις Σχολικές Bιβλιοθήκες, αλλά προτεραιότητα έχει η επιστολή της Προέδρου της Βουλής, της κ. Άννας Ψαρούδα - Mπενάκη. Eτσι, περιοριζόμαστε στη δημοσίευση του άρθρου που μας έστειλε ο Kυριάκος Nτελόπουλος, συνεργάτης της «K»... από αρχαιοτάτων χρόνων, επί δεκαετίες διευθυντής της βιβλιοθήκης του Aμερικανικού Kολλεγίου και «εθνικός» μας βιβλιογράφος.

Θα συνεχίσουμε όμως τη συζήτηση την επόμενη Κυριακή. Την εβδομάδα που μας πέρασε είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνάντηση στη Βιβλιοθήκη του 9ου Γυμνασίου Περιστερίου, με έξι καθηγήτριες και καθηγητές, υπευθύνους ισάριθμων Σχολικών Bιβλιοθηκών της Γ΄ Eκπαιδευτικής Περιφέρειας. Το περιεχόμενο αυτής της συνάντησης θα προσπαθήσουμε να σας μεταφέρουμε την επόμενη Κυριακή.

Tα Ελληνόπουλα ποτέ δεν γεύτηκαν τις πνευματικές χαρές και τις αναγνωστικές χάρες που προβλέπει και προμηθεύει η βιβλιοθήκη στο σχολείο τους, δίπλα στην αίθουσα που δέχονται τη γνώση κατά τον παραδοσιακό συμβατικό τρόπο, με βιβλία απέχοντα από την υψηλού βαθμού επιστημονική γνώση. Αυτήν την εξασφαλίζουν τα εξωσχολικά στη βιβλιοθήκη τους υπό ένα ελεύθερο σύστημα επιλογής και μη πειθαναγκαστικής ανάγνωσης, όπως επιβάλλει το σύστημα του σχολείου.

H έννοια της βιβλιοθήκης, όπως έχει διατυπωθεί στους –έως και στον ισχύοντα τελευταίο– νόμους για την εκπαίδευση, απέχει από αυτήν που αναβαθμίζει τα εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών.

Δεν είναι το θέμα – πρόβλημα των σχολικών βιβλιοθηκών που οδήγησε στη μεγάλη απόφαση να διεξαχθεί «εθνικός διάλογος για την παιδεία», αλλά το όλο σύστημα της εκπαίδευσης που έφθασε σε τραγικά αδιέξοδα. Δεν ξέρω αν ελπίζει κανείς ότι θα συμβάλει στην έξοδο από το τέλμα. Προσωπικά, πιστεύω ότι τα μεγάλα έργα οφείλονται στην προσωπική δυναμική μεγάλων ανδρών που δημιουργούν, χωρίς διαλόγους, αυτούς που χαιρόμαστε να αποκαλούμε δημοκρατικούς Έλληνες.

Ελπίζω μέσα σε όσα συζητηθούν να γίνει και κάποια αναφορά στο θέμα των βιβλιοθηκών, όχι ως πρόβλημα, αλλά ως πρόταση για τη λύση του και ειδικοί έμπειροι να ορίσουν κεφαλαιώδεις και αποφασιστικής σημασίας λεπτομέρειες, όπως ώρες υποχρεωτικής επίσκεψης και εργασία των τάξεων στις βιβλιοθήκες και ενεργό συμμετοχή των καθηγητών, κ.τ.λ.

H σχολική βιβλιοθήκη αποτελεί φυσική προέκταση της σχολικής πράξης. Πληροφορεί, ενημερώνει, εκπαιδεύει, διαπαιδαγωγεί, εκπολιτίζει, ψυχαγωγεί, κοινωνικοποιεί το παιδί-μαθητή και του διδάσκει την αξία της έρευνας, είδος που σχεδόν διώκεται παρ’ ημίν με τη βασιλεία του ενός εγχειριδίου. H σχολική βιβλιοθήκη ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε ως συστατικό στοιχείο ενός προοδευτικού εκπαιδευτικού σχεδίου, όπως συμβαίνει σε χώρες που φροντίζουν τους πολίτες τους και τους προετοιμάζουν να αντιμετωπίσουν τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς, ιδίως οι μικρές αδύναμες και εξαρτώμενες, που έχουν βαθιά συνείδηση ότι για να επιβιώσουν μόνο με την πνευματική ανάπτυξή τους θα δυνηθούν.

H σχολική βιβλιοθήκη ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε ως το εκτελεστικό κέντρο μιας σειράς επιτελικών σχεδιασμών, ως ο εφαρμοστής της φιλοσοφίας για μια πολιτική παραγωγού παιδείας. Αυτή η εσωτερική αντίληψη λείπει, επειδή λείπει από τη γνώση των εχόντων την πρόβλεψη των παραγωγικών αυτών μονάδων, οι οποίες πρέπει να επωμίζονται την ευθύνη της διεκπεραίωσης ενός καθορισμένου μεριδίου της προσφερόμενης από το κράτος μόρφωσης στα παιδιά του. Δεν είναι μια αίθουσα που το υλικό της απαντάει σε εγκυκλοπαιδικές ερωτήσεις, αλλά είναι συντελεστής εκπαίδευσης, δημιουργός προσωπικοτήτων, απόκτηση ικανότητας κρίσης που οδηγεί στη διαμόρφωση υπεύθυνης κοινής γνώμης.

H επιβίωση και η απόδοση της σχολικής βιβλιοθήκης εξαρτάται από το βαθμό ανάγκης του εκπαιδευτικού πλαισίου, το οποίο υπηρετεί, το οποίο αποδίδει όταν το συνδράμει η πνευματική, παραγωγική αυτή μονάδα. Στους βασικούς στόχους της περιλαμβάνεται η εκμάθηση και εξάσκηση των τρόπων έρευνας και η ανάπτυξη πρωτίστως της φιλαναγνωσίας. Πρέπει, κάποτε, να αποσυρθεί εκείνο το προσβλητικό «οι Έλληνες δεν διαβάζουν» –γιατί;– που διατυπώνεται με στατιστικά στοιχεία. Αυτό το «κουσούρι», που παίρνει διαστάσεις εθνικού ελλείμματος –και είναι–, δημιουργείται στη διάρκεια της θητείας των παιδιών στο σχολείο τους. Εκεί και τότε δημιουργούνται οι μέλλοντες μη-αναγνώστες. O,τι ακολουθεί είναι η φυσική συνέπεια και η λογική συνέχεια.

Στις σχολικές βιβλιοθήκες της πρώτης σειράς ανατέθηκε κατ’ έθιμο η διεύθυνση σε καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων γιατί ο νόμος δεν επιτρέπει τον διορισμό βιβλιοθηκαρίων, αυτών που παράγονται από κρατικές σχολές και αγνοούνται από το κράτος. Οι πρώτοι σπούδασαν άλλες επιστήμες που διορίζονται για να τις ασκούν σε αίθουσες διδασκαλίας και όχι να αποδεκατίζουν ένα ειδικό προσωπικό. Με την ίδια λογική γιατί στα υπάρχοντα κενά εκπαιδευτικών λειτουργών στη β/θμια εκπαίδευση δεν διορίζονται και απόφοιτοι βιβλιοθηκάριοι για να διδάξουν Αρχαία, Μαθηματικά, Φυσική, Θρησκευτικά, Γυμναστική και γιατί όχι και Ωδική; Aυτά δείχνουν πόσο νοσεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα ακόμη και σε στοιχειώδη ζητήματα που περνούν ως ασήμαντες λεπτομέρειες.

H Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών - Βιβλιοπωλών εκπόνησε μία μελέτη στην οποία υποστηρίζει την αξία των σχολικών βιβλιοθηκών και ασχολείται με πολλά άλλα, ευτυχώς και του κλάδου. H Ένωση Ελλήνων Bιβλιοθηκαρίων έχει υποβάλει κάποιο υπόμνημα ως παρέμβαση με τις απόψεις της που θα είχαν κατά τεκμήριο βαρύνουσα γνώμη στο YΠEΠΘ; Aυτό έχει ετοιμάσει κάποιο σχέδιο βασισμένο στις αρνητικές –ακόμη καλύτερα– εντυπώσεις του από τη λειτουργία των μονάδων που εσπευσμένα και σπασμωδικά και χωρίς κέφι οργάνωσε; Θα υπάρξει αύξηση του αριθμού των βιβλιοθηκών σε περισσότερα σχολεία, αλλά με την ίδια τακτική; Θα ανατεθούν πάλι σε εκπαιδευτικούς; Οι σχολές Bιβλιοθηκονομίας αν δεν κλήθηκαν να εκφέρουν γνώμη έσπευσαν αφ’ εαυτών να την υποβάλουν; Υποβλήθηκαν εκθέσεις των διευθυντών των σχολείων να σημειώσουν κάποιες παρατηρήσεις τους; Αν όχι, γιατί όχι; Μήπως το ενδιαφέρον για τις βιβλιοθήκες δεν απασχολεί όσο πρέπει όσους θα έπρεπε να συμμετέχουν ενεργητικά στο πλαίσιο της ευθύνης και της αρμοδιότητάς τους; Αν έχουν προβεί σε κάποιου είδους παρεμβάσεις ας τις δημοσιοποιήσουν. Μήπως πρέπει να ζητηθούν οι απόψεις των ελάχιστων επαγγελματιών έμπειρων βιβλιοθηκαρίων κάποιων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, που έχουν αναθέσει στις βιβλιοθήκες τους δημιουργικούς ρόλους της βελτιωμένης παιδείας που προσφέρουν.