Λογοτεχνία με άρωμα καφέ

Πάρη Σπίνου, εφ. Ελευθεροτυπία, 30/4/2006

Παλιότερα, στα βιβλιοπωλεία πήγαιναν όσοι ήθελαν να αγοράσουν βιβλία, τώρα πηγαίνουν και όσοι θέλουν να πιουν τον καφέ τους κάπου όπου δεν κινδυνεύεις ν' ακούσεις Βανδή.

Τα μεγάλα βιβλιοπωλεία στο κέντρο της Αθήνας, ο Ελευθερουδάκης, ο Πατάκης, η «Άγκυρα», ο «Ιανός» αλλά και της περιφέρειας, όπως η FNAC στο Μαρούσι και ο «Ευριπίδης» στο Χαλάνδρι έχουν δημιουργήσει ξεχωριστούς χώρους εκδηλώσεων, που δίνουν στο παραδοσιακό «καφενείο ιδεών» ένα νέο πρόσωπο. Πιο ελκυστικό αλλά και πιο καταναλωτικό. Στόχος δεν είναι μόνο οι φανατικοί βιβλιόφιλοι, αλλά και οι περαστικοί, που απλώς θέλουν να χαζέψουν ή να ξεκουραστούν.

Σ' αυτούς τους χώρους με την προσεγμένη διακόσμηση, τις αναπαυτικές καρέκλες και έναν κατάλογο πλούσιο σε ποτά και εδέσματα καλούνται οι συγγραφείς για να παρουσιάσουν τα νέα βιβλία τους και να συζητήσουν με το κοινό. Τακτικά, «σερβίρονται» μουσικές και θεατρικές βραδιές, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις εκδηλώσεις για το παιδί. Όπως φαίνεται, ένα βιβλιοπωλείο δεν πρέπει να προσφέρει μόνο γνώση αλλά και αναψυχή.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ

Αν δεν ήξερες ότι βρίσκεσαι στον Ελευθερουδάκη, θα έλεγες ότι είσαι σε ένα καφέ-μπαρ με λάουντζ ατμόσφαιρα. Ο 6ος όροφος του βιβλιοπωλείου στην οδό Πανεπιστημίου 17 ανακαινίστηκε το 2005 και από τότε καλά κρατεί: ψευδοροφές με φωτισμό νέον, μεγάλοι βελούδινοι καναπέδες, απαλή μουσική δημιουργούν κλίμα ηρεμίας, ενώ τα φωτιστικά με γράμματα της αλφαβήτου τονίζουν το χαρακτήρα ενός χώρου για το βιβλίο.

Ο Ελευθερουδάκης είναι ένα από τα πρώτα βιβλιοπωλεία, που, ήδη από το 1995, μύριζε άρωμα καφέ. «Με την εγκατάστασή μας στην οδό Πανεπιστημίου και έχοντας δει ανάλογα βιβλιοπωλεία στην Αμερική, αποφασίσαμε να κάνουμε έναν χώρο όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να ξεκουραστούν και να παρακολουθούν εκδηλώσεις», μας λέει η Σοφία Ελευθερουδάκη. «Θεωρήσαμε ότι έχει περάσει η εποχή που πας σε ένα κατάστημα απλώς για να αγοράσεις κάτι. Πας για να δεις, να ενημερωθείς και να περάσεις καλά».

Εκτός από τα ποτά και τα ροφήματα, το κέτερινγκ Platis έχει αναλάβει τα πιάτα της ημέρας, ποικιλίες από σάντουιτς και γλυκά. «Το πρωί έρχονται κυρίως συνταξιούχοι και κυρίες κάποιας ηλικίας για να πουν τα νέα τους. Το μεσημέρι έρχονται οι εργαζόμενοι της περιοχής, δικηγόροι, τραπεζίτες, ασφαλιστές και άλλοι. Το απόγευμα γίνεται στέκι των φοιτητών».

Παλαιότερα, στον ίδιο χώρο γίνονταν συχνά πυκνά παρουσιάσεις βιβλίων. Σήμερα έχουν αραιώσει. «Ο κόσμος, ακόμα και οι ίδιοι οι συγραφείς, έχουν κουραστεί από τις συχνές εκδηλώσεις», υποστηρίζει η Σ. Ελευθερουδάκη. «Γι' αυτό αποφασίσαμε να κάνουμε λίγες και με χαρακτήρα. Δεν δίνουμε βήμα τόσο στα νέα μυθιστορήματα, αλλά σε βιβλία ευρύτερου ενδιαφέροντος».

Η ίδια πιστεύει ότι το παραδοσιακό στιλ των βιβλιοπωλείων με τον υπάλληλο πίσω από τον πάγκο δεν είναι πλέον ελκυστικό. «Ο κόσμος θέλει να έχει το δικαίωμα να κοιτάξει, να αγγίξει τα βιβλία, χωρίς να νιώθει ότι κάποιος τον επιτηρεί. Σ' αυτό το πλαίσιο κινείται το βιβλιοπωλείο και το καφενείο του».

ΙΑΝΟΣ

Αν ο «Ιανός» ήταν πρόσωπο, πιθανότατα θα χαρακτήριζε τον εαυτό ως «κοινωνικό, εξωστρεφή και ξενύχτη...». Η αλυσίδα βιβλιοπωλείων της Θεσσαλονίκης που επεκτάθηκε και στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Σταδίου 24 είχε από την αρχή ξεκάθαρους στόχους. Οση σημασία δίνει στο ελληνικό βιβλίο άλλο τόσο δίνει και στην προβολή του. Στον πρώτο όροφο, ένας χώρος με ξεχωριστή είσοδο, που ταυτόχρονα επικοινωνεί εσωτερικά με το βιβλιοπωλείο, λειτουργεί ως καφενείο και αίθουσα τέχνης, ενώ διαθέτει και την κατάλληλη ηχητική εγκατάσταση για μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις.

Ένα μεγάλο μπαρ, τοίχοι ντυμένοι με ξύλο, αναπαυτικοί καναπέδες, καρέκλες σε μαύρο χρώμα και λευκά τραπεζάκια, χαμηλός φωτισμός και κόσμος που πηγαινοέρχεται από νωρίς το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ δίνουν το στίγμα. «Πάντα πίστευα ότι ένα βιβλιοπωλείο δεν είναι μόνο χώρος εμπορίου. Ήθελα να είναι τόπος συνάντησης, γέφυρα ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη, τον καλλιτέχνη και τον φιλότεχνο ή τον φιλόμουσο», λέει ο ιδιοκτήτης του, Νίκος Καρατζάς.

Οι εκδηλώσεις έχουν καθιερωθεί σχεδόν σε καθημερινή βάση, ενώ το Σάββατο είναι αφιερωμένο στο παιδικό βιβλίο. Τη μια μέρα παρουσιάζεται το βιβλίο του Γιάννη Ξανθούλη, την άλλη κάποιο θεατρικό αναλόγιο, την παράλλη η έκθεση του Ξαγοράρη. Μια βραδιά είναι αφιερωμένη στον Μπομπ Ντίλαν και μια άλλη στον Γκάτσο και τον Χατζιδάκι. Ο κόσμος θα πάρει το λόγο να πει την άποψή του, θα σιγοτραγουδήσει, θα πιει ένα ποτήρι παραπάνω...

«Δεν πιστεύουμε στον κυριακάτικο πολιτισμό αλλά στον καθημερινό. Θέλουμε όσοι έρχονται να μη νιώθουν καταναλωτές, αλλά ότι συμμετέχουν», συνεχίζει ο Ν. Καρατζάς. «Προσέχουμε να μην απευθυνόμαστε πάντα στο ίδιο κοινό, αλλά σε όλες τις ηλικίες και σε όλα τα ενδιαφέροντα».

Ο ίδιος πιστεύει ότι έχει προσελκύσει κόσμο που δεν δίνει προτεραιότητα στο βιβλίο. «Η χαρά μου είναι ότι έρχονται άνθρωποι πασών των γενεών, αναλόγως με το είδος της εκδήλωσης. Από παρέες εικοσάρηδων μέχρι δημογέροντες. Θα μπει ο φοιτητής αλλά και ο κάτοικος των βορείων προαστίων».

ΠΑΤΑΚΗΣ

Θέλετε να σερφάρετε στο Διαδίκτυο, να διαβάσετε με την ησυχία σας την εφημερίδα και το περιοδικό σας, ή να ξεφυλλίσετε κάποιο βιβλίο χωρίς να είστε υποχρεωμένοι να το αγοράσετε; Πολλές παροχές και μάλιστα δωρεάν υπάρχουν στο «Cafe 65» του βιβλιοπωλείου Πατάκη στο 65 της οδού Ακαδημίας.

Αδύνατον να... παραστρατήσεις. Μόλις ανοίγεις την πόρτα του βιβλιοπωλείου, μια μεταλλική σκάλα σε οδηγεί στο πατάρι, στο καφενείο και στο χώρο εκδηλώσεων, όπου επικρατούν οι λάμψεις του αλουμίνιου στη διακόσμηση. Ένας τοίχος με ράφια δεν είναι ντεκόρ, αλλά το τμήμα της πληροφορικής και οπωσδήποτε συμβάλλει στη δημιουργία ατμόσφαιρας αναγνωστηρίου.

«Δεν θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα καφέ που λειτουργεί με τους όρους της αγοράς, αλλά με τους όρους του βιβλιοπωλείου, γι' αυτό ανεβάσαμε στο πατάρι τα βιβλία της πληροφορικής», τονίζει η εκδότρια Άννα Πατάκη. «Πολλοί προτιμούν το "Cafe 65" γιατί έχει καθαρή ατμόσφαιρα και οι ηλικίες κυμαίνονται από 25 μέχρι 45 ετών. Έρχονται άνθρωποι που θέλουν να ξεφυλλίσσουν τα βιβλία πριν τα αγοράσουν. Πολλές οικογένειες κάθονται και ανοίγουν τα σαββατιάτικα ψώνια τους. Έρχονται όμως και επαγγελματίες του βιβλίου για να συζητήσουν για κάποια δουλειά που βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως για παράδειγμα οι συγγραφείς με τους διορθωτές τους».

Οι περισσότερες από τις εκδηλώσεις που οργανώνει ο Πατάκης αφορούν τις δικές του εκδόσεις, χωρίς ωστόσο να σνομπάρει τις κυκλοφορίες των άλλων οίκων. Ιδιαίτερη επιτυχία έχουν οι παρουσιάσεις βιβλίων για παιδιά, τα πρωινά του Σαββάτου, που συνδυάζονται με θεατρικές παραστάσεις.

«Οικονομικά, δεν είναι ιδιαίτερα συμφέρουσα η λειτουργία του καφέ, όμως είναι απαραίτητο για ένα βιβλιοπωλείο με σύγχρονο πρόσωπο», παραδέχεται η Α. Πατάκη. Οσο για τον ανταγωνισμό από τα γειτονικά βιβλιοπωλεία που κινούνται σε ανάλογους δρόμους; «Με αυτό τον τρόπο όλοι ενεργοποιούμαστε για να γίνουμε πιο ελκυστικοί και να έχουμε πιο πλήρη βιβλιογραφία».

FNAC

Από τα περασμένα Χριστούγεννα, οπότε η γαλλική αλυσίδα βιβλιοπωλείων, δίσκων και τεχνολογίας εγκαινίασε το κατάστημά της στο «The Mall», ο βασικός στόχος ήταν ένας. Πώς να προσελκύσει τον κόσμο που έρχεται από κάθε γωνιά της Αθήνας για να θαυμάσει και να ξοδέψει μέσα στο υπερμέγεθες γυάλινο εμπορικό κέντρο.

«Θέλουμε η FNAC να είναι πόλος έλξης των καταναλωτών και να δημιουργεί ανταγωνισμό, τόσο εντός του "The Mall", όσο και εκτός, στα καταστήματα που ασχολούνται με το ίδιο αντικείμενο», διευκρινίζει εξαρχής η υπεύθυνη μάρκετινγκ Τίνα Σκλαβόλια και μας απαριθμεί τις «στρατηγικές» της: Προσφορές, οργάνωση εκδηλώσεων, ενημέρωση με φυλλάδια.

«Σε όλες τις χώρες όπου υπάρχουν FNAC γίνονται 15.000 εκδηλώσεις το χρόνο. Προωθούμε την ιδέα του φόρουμ, της συζήτησης δηλαδή που είναι συνδετικός κρίκος μεταξύ του κοινού και των δημιουργών, είτε είναι συγγραφείς, μουσικοί, ασχολούνται με το θέατρο ή την τεχνολογία».

Έτσι, τη μία μέρα είναι προσκεκλημένος ο ηθοποιός Βενσάν Κασέλ, την άλλη ο Μίμης Πλέσσας ή ο Χρήστος Χωμενίδης, αλλά χωράει και μια βραδιά Σέξπιρ. «Οι εκδηλώσεις δεν γίνονται σε καθημερινή βάση και ακολουθούν την επικαιρότητα. Επιλέγουμε θέματα που ενδιαφέρουν ευρύτερα τον κόσμο, όπως η ψυχολογία», συνεχίζει η ίδια. «Τυπώνουμε κάθε μήνα την ατζέντα με τις εκδηλώσεις και 9.000 αντίτυπα ταχυδρομούνται στα μέλη μας, ενώ 5.000 διανέμονται από ειδικά σταντ στην είσοδο του "The Mall"».

Ο χώρος των εκδηλώσεων της FNAC χωράει περίπου 100 άτομα, όρθιους. Τα τραπεζάκια είναι λιγοστά, ενώ ο καφές είναι σελφ-σέρβις, από μηχάνημα. «Οι καφετέριες που λειτουργούν στο εμπορικό κέντρο δεν μας αφήνουν να μεγαλώσουμε το δικό μας καφενείο, το θεωρούν ανταγωνιστικό», τονίζει η Τ. Σκλαβόλια. «Ωστόσο, υπάρχουν και πολλοί περαστικοί που θα καθήσουν στη FNAC να πιουν τον καφέ τους μετά τις αγορές τους».

Η ίδια είναι ικανοποιημένη με την ανταπόκριση που δείχνει μέχρι σήμερα το κοινό στις εκδηλώσεις. «Από τότε που καθιερώσαμε την αποστολή των προσκλήσεων, η προσέλευση έχει αυξηθεί. Υπάρχει όμως δυνατότητα να μεγαλώσει κι άλλο η κίνηση. Χρειαζόμαστε 4-5 μήνες ακόμα για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας».

ΑΓΚΥΡΑ

Όταν μπαίνεις στον πολυχώρο της Άγκυρας, νομίζεις ότι το ρολόι του χρόνου γυρίζει πίσω, στην παλιά Αθήνα, σε ένα νεοκλασικό του 19ου αιώνα με εσωτερική αυλή, γεμάτη πήλινες γλάστρες με λουλούδια, μαρμάρινα τραπεζάκια, όπου σερβίρεται καφές στη χόβολη και γλυκά του κουταλιού.

Το καφενείο του βιβλιοπωλείου (Σόλωνος 124) δεν αποτελεί μόνο μια ήσυχη γωνιά για τους περαστικούς και τους εργαζόμενους στα γύρω γραφεία. Τα Σάββατα οι γονείς θα χαλαρώσουν στην αυλή, ενώ τα παιδιά θα πάνε στη «φωλιά» τους, έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο με ξύλινα παιχνίδια και χαμηλές καρέκλες, όπου θα συναντήσουν τους αγαπημένους τους συγγραφείς, θ' ακούσουν μουσική, θα δουν παραστάσεις με μαριονέτες. Μέχρι και παιδικά πάρτι με ταχυδακτυλουργούς, τα οποία συνοδεύονται από παιχνίδια εμπνευσμένα από ήρωες παραμυθιών οργανώνονται.

Εδώ και τρία χρόνια η Άγκυρα έχει καθιερώσει και το πρόγραμμα «Με ένα βιβλίο για εισιτήριο...». Έτσι, κάθε Σάββατο (12 μ.) και μέχρι τον Ιούνιο όσοι επιθυμούν μπορούν παρακολουθήσουν δραματοποιημένο το παραμύθι «Το ταξίδι της παπλωματούς» από το Ινστιτούτο Παιδαγωγικού Θεάτρου «Θεατρομάθεια», με αντίτιμο το ομότιτλο βιβλίο, που μετάφρασε η Κώστια Κοντολέων.

«Η "Άγκυρα" έχει παράδοση στο παιδικό βιβλίο και στις εκδηλώσεις για το παιδί», μας λέει η εκδότρια Άννα Παπαδημητρίου. «Είναι ωραίο να κοινωνικοποιούνται οι μικρές ηλικίες σε έναν χώρο πολιτισμού. Από τότε που εγκαινιάσαμε τον πολυχώρο, θέλαμε να κάνουμε μια δημιουργική εστία για το παιδί και για όλη την οικογένεια. Έναν χώρο όπου θα μπορείς να επικοινωνείς "ανθρώπινα" και θα σε κάνει να νιώθεις σαν στο σπίτι σου».

Η Άγκυρα υπερασπίζεται τον τίτλο του πολυχώρου και με δύο ακόμη αίθουσες για φαγητό και μουσική, («Λέξεις και Νότες» και «Prive»), οι οποίες διακρίνονται για το νεοκλασικό τους ύφος στη διακόσμηση. Στην πρώτη, όπου δεσπόζει ένα πιάνο τακτικά γίνονται αφιερώματα σε παλιούς καλλιτέχνες.

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ

Ο «Ευριπίδης» είναι ένα από τα πιο «ζωντανά» βιβλιοπωλεία, όχι μόνο στο Χαλάνδρι (Α. Παπανδρέου 11), αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των βορείων προαστίων. Με το πέρασμα του χρόνου έχει δημιουργήσει μια σταθερή πελατεία με την οποία κλείνει ανελλιπώς δύο ραντεβού. Κάθε Πέμπτη στις 7.30 καλεί τους συγγραφείς να παρουσιάσουν τα μυθιστορήματά τους και κάθε Σάββατο πρωί μαζεύει τα παιδιά για να παρουσιάσει παραμύθια.

Στον ημιώροφο λειτουργεί το καφενείο και ο χώρος για τις εκδηλώσεις του. Αυτό τον καιρό, καθώς ο «Ευριπίδης» γιορτάζει τα 50 χρόνια του, παρουσιάζει μια έκθεση αφιερωμένη στα βιβλία τέχνης και για το έντυπο που τη συνοδεύει πήρε το βραβείο γραφιστικής και εικονογράφησης «EBGE». Μόλις αρχίσουν οι ζέστες, στήνει και... τραπεζάκια έξω, στο χώρο της στοάς της εισόδου, που δίνει την αίσθηση του κέντρου-απόκεντρου.

«Κάθε τρεις μήνες εκδίδουμε ένα τρίπτυχο με το πρόγραμμά μας, για να ενημερώσουμε το κοινό», μας λέει ο ιδιοκτήτης του Θ. Βασιλόπουλοος. «Υπάρχουν βιβλιόφιλοι που έρχονται τακτικά στις εκδηλώσεις. Όταν προσκεκλημένος είναι κάποιος δημοφιλής συγγραφέας, συγκεντρώνονται και 200 άτομα. Εκεί όμως που γίνεται το αδιαχώρητο, είναι στις εκδηλώσεις για παιδιά».

Ένα από τα πλεονεκτήματα του «Ευριπίδη» είναι η θέση του, κοντά στην κεντρική πλατεία του Χαλανδρίου και στο εμπορικό κέντρο: «Στο χώρο του βιβλίου έχουν διαμορφωθεί οι περιφερειακές αγορές, οπότε δεν είμαστε ανταγωνιστές με τα βιβλιοπωλεία του κέντρου», τονίζει ο ίδιος. «Ούτως ή άλλως, δεν μετράει ο αριθμός των ατόμων που θα έρθουν σε μια εκδήλωση, αλλά το ίδιο το γεγονός. Τιμάμε τους συγγραφείς και μας τιμάνε».