Το βιβλίο κάνει ταμείο

Σταυρούλα Παπασπύρου, εφ. Ελευθεροτυπία, 29/3/2009

Και όμως, ο εκδοτικός χώρος δεν φαίνεται να κλονίζεται από την κρίση

Πόσο έχει επηρεαστεί ο κλάδος του βιβλίου από την οικονομική κρίση; Τι παρενέργειες έχει η έλλειψη ρευστού στην αγορά; Αναπροσαρμόζουν τους καταλόγους τους οι εκδοτικοί οίκοι; Και τι περιθώρια υπάρχουν για νέες επενδύσεις, σ' ένα τοπίο όπου την τελευταία πενταετία οι αλυσίδες βιβλιοπωλείων επεκτάθηκαν θεαματικά;

Για την ώρα, οι παίκτες του χώρου -ούτε συνεννοημένοι να ήταν!- εμφανίζονται πολύ πιο ψύχραιμοι απ' ό,τι μας έχουν συνηθίσει. Η πτώση του κύκλου εργασιών στα βιβλιοχαρτοπωλεία τον περασμένο Δεκέμβριο σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2007 (γύρω στο 10%, σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία), είναι ερμηνεύσιμη λόγω των καταστροφών στο κέντρο της Αθήνας και δεν φαίνεται να τους πτοεί.

Η υποτονική κίνηση, επίσης, που παρατηρείται στα καταστήματα δυο μήνες τώρα, είναι κάτι που αντιμετωπίζουν κάθε χρόνο τη συγκεκριμένη περίοδο.

Όσο για τα «κανόνια» που αναμένονται ή έσκασαν ήδη -όπως της εταιρείας «Ατραπός», η οποία, μεταξύ άλλων, διοργάνωνε υπαίθρια βιβλιοπαζάρια στην περιφέρεια- δεν αποδίδονται αναγκαστικά στην οικονομική συγκυρία.

Μια καλή χρονιά

«Η κρίση είναι περισσότερο ψυχολογική. Ακούγονται διάφορα κι ο κόσμος επηρεάζεται, αλλά το βιβλίο δεν έχει δεχτεί σοβαρό πλήγμα ακόμη», λένε με μια φωνή σχεδόν δύο από τους πιο έμπειρους πωλητές, ο Ν. Στάμου και ο Δ. Καραβασίλης, των οίκων «Κέδρος» και «Εστία» αντίστοιχα.

Ωστόσο, οι πληρωμές σε είδος τείνουν να γίνουν καθεστώς, κι όχι τόσο από τα μικρά καταστήματα που ούτως ή άλλως δεν διαθέτουν αξιόλογο στοκ, αλλά κι από τα μεγάλα. Αντί, δηλαδή, να πληρώσουν σε μετρητά τις νέες τους παραγγελίες, προβαίνουν σε μαζικές επιστροφές τίτλων περασμένης σοδειάς.

Κάτι που παραδέχεται και ο Γιώργος Παπασωτηρίου, επικεφαλής της ομώνυμης αλυσίδας, δύο από τα βιβλιοπωλεία της οποίας ήταν θύματα των ταραχών πριν από τις γιορτές και που παραμένουν κλειστά.

«Πράγματι, οι εισπράξεις δεν εισρέουν εύκολα», ομολογεί και η Αννα Πατάκη, στέλεχος ενός από τους πιο εύρωστους οίκους της χώρας, με κύκλο εργασιών που πλησίασε πέρυσι τα 18 εκατ. ευρώ.

«Ηταν μια εξαιρετική χρονιά για μας», λέει, «και το ίδιο καλά ξεκίνησε κι η φετινή. Αν κρίνουμε όμως από τη μικρή κάμψη της ανόδου που σημειώθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2008, η κρίση χτυπάει και την πόρτα μας. Κι ενώ δεν αλλάξαμε το εκδοτικό μας πρόγραμμα, εφεξής θα είμαστε πιο συντηρητικοί στις επιλογές μας. Ενα πολυσέλιδο δοκίμιο που χρειάζεται τρία χρόνια για να μεταφραστεί, όσο ενδιαφέρον κι αν είναι, θα το αφήσουμε γι' αργότερα».

Σύμφωνα με τους δημοσιευμένους ισολογισμούς για το 2007, τα καθαρά κέρδη που σημείωσαν εκδοτικές επιχειρήσεις με τζίρο πάνω από 3 εκατ. ευρώ («Λιβάνης», «Σαββάλας», «Ελληνικά Γράμματα», «Ψυχογιός», «Μεταίχμιο», «Κέδρος», «Πάπυρος», «Ωκεανίδα» κ.ά.) δεν ήταν ανάλογα με τις αυξήσεις των πωλήσεών τους. Οι μεν πωλήσεις ανέβηκαν κατά 16%, ενώ τα κέρδη μειώθηκαν κατά 21%.

Κι όπως παρατηρεί ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, υπεύθυνος ερευνών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, «μπορεί οι μεγάλες επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν λιγότερα, συγκριτικά, προβλήματα από τις μικρότερες, αλλά οι τελευταίες εμφανίζουν ανθεκτικότερη συμπεριφορά απέναντι στις δανειακές τους επιβαρύνσεις».

Η εξάρτηση από τα δάνεια είναι υψηλή και για τις αλυσίδες βιβλιοπωλείων, και ειδικά για τη Fnac και το Public ο συγκεκριμένος δείκτης επιδεινώθηκε το 2007.

Σε λίγες μέρες, πάντως, χάρη στη συμμαχία του Metropolis με το κανάλι Mad, η Αθήνα θα υποδεχτεί ένα ακόμη μεγάλο βιβλιοπωλείο, που θ' απλώνεται σ' έναν από τους έξι ορόφους του υπό ανακαίνιση νεοκλασικού στη γωνία Εμμανουήλ Μπενάκη και Πανεπιστημίου. Με άλλα λόγια, ο ανταγωνισμός καλά κρατεί.

Επιτέλους, οι βιβλιοθήκες

Μια σημαντική ανάσα, τέλος, στον εκδοτικό χώρο δίνει αυτόν τον καιρό και το ξεμπλοκάρισμα των διαδικασιών για τη δημιουργία 266 σχολικών βιβλιοθηκών.

Θυμίζουμε πως ο πρόχειρα στημένος διαγωνισμός για την προμήθεια των βιβλίων βρέθηκε το καλοκαίρι στον αέρα, αλλά μπροστά στο ενδεχόμενο να χαθεί το κοινοτικό κονδύλι των 15 εκατ. ευρώ που προβλεπόταν, οι διεκδικητές του έργου συνεργάστηκαν μεταξύ τους και η υπόθεση πήρε μπρος.

Κι ίσως έρθει κάποτε η μέρα που το υπουργείο Παιδείας θα φροντίσει ώστε και οι 500 βιβλιοθήκες που λειτουργούν εδώ και μια δεκαετία να ανανεώσουν επιτέλους τις αρχικές τους συλλογές.