H πειρατεία απειλεί τη βιωσιμότητα του ηλεκτρονικού βιβλίου

Λαμπρινή Κουζέλη, εφ. Το Βήμα, 14/10/2011

Το μέλλον του βιβλίου εκτίμησαν εκδότες από όλο τον κόσμο στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης

Μπορεί η πρακτική σημασία της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης να έχει περιορισθεί, η συμβολική όμως παραμένει ανέπαφη

Φρανκφούρτη 

Με τιμώμενη χώρα τη «φανταστική Ισλανδία», η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης διένυσε την τρίτη ημέρα λειτουργίας της. Μπορεί ο ρόλος της να έχει αποδυναμωθεί στην εποχή του διαδικτύου και οι εκδότες απλώς να σφραγίζουν εκεί με χειραψία και ένα ποτήρι κρασί συμφωνίες που έχουν κλείσει μήνες πριν μέσω e-mail, όμως η θρυλική Βuchmesse, έπειτα από 500 χρόνια λειτουργίας, εξακολουθεί να αποτελεί το βαρόμετρο των εξελίξεων στον χώρο του βιβλίου.

Στατιστικά αχαρτογράφητη η αγορά του ψηφιακού βιβλίου

Η αλματώδης άνοδος του ψηφιακού βιβλίου στις ΗΠΑ προοιωνίζεται το μέλλον του βιβλίου σε κάθε χώρα; ήταν το θέμα συζήτησης με αμερικανούς και ευρωπαίους εκδότες υπό τον συντονισμό του Τομ Τέρβι από την Google Books. Οι συμμετέχοντες μίλησαν για συσκευές ανάγνωσης, τιμές και πνευματικά δικαιώματα, μολονότι όμως πολύς λόγος γίνεται για το ψηφιακό βιβλίο, κανείς τους δεν ήταν σε θέση να μιλήσει με ακριβή στατιστικά στοιχεία και προχώρησαν μόνο σε προσωπικές εκτιμήσεις.

Μεταξύ 5-10% των συνολικών εσόδων της εταιρείας του εκτίμησε ότι ανέρχεται το ποσοστό από τις πωλήσεις του ψηφιακού βιβλίου ο Ρίτσαρντ Τσάρκιν, εκτελεστικός διευθυντής των εκδόσεων Bloomsbury. Με τη σειρά του, ο Γεργκ Πφιλ, διευθυντής του γερμανικού τμήματος των εκδόσεων Random House, εκτίμησε ότι το αντίστοιχο ποσοστό στον δικό του οίκο ανέρχεται στο 2% και τόνισε ότι στη Γερμανία τα e-books καταλαμβάνουν μόλις το 1% της συνολικής αγοράς του βιβλίου.

Από τις νέες απόψεις που ακούστηκαν, σε ό,τι αφορά το εμπόριο των ψηφιακών εκδόσεων, ήταν η θέση ότι, για να γίνουν τα βιβλιοπωλεία ανταγωνιστικά και να σπάσει η κυριαρχία του Amazon με το Kindle, θα πρέπει να δημιουργήσουν δικές τους συσκευές ανάγνωσης. Η αλυσίδα βιβλιοπωλείων Waterstone’s στη Βρετανία ετοιμάζεται ήδη να παρουσιάσει σε λίγες εβδομάδες τη δική της συσκευή, πληροφόρησε ο Ρίτσαρντ Τσάρκιν.

Όσον αφορά την τιμή του ψηφιακού βιβλίου, μολονότι οι χαμηλές τιμές των e-books ήταν αρχικά το δέλεαρ για την προσέλκυση αναγνωστών, ο Τσάρκιν θεώρησε παράδοξη την άποψη ότι η τιμή του ψηφιακού βιβλίου θα πρέπει να ακολουθήσει δουλικά την τιμή του έντυπου. Πρόσθεσε ότι η κοστολόγηση αποτελεί ένα ακανθώδες ζήτημα για το ψηφιακό βιβλίο, κατέληξε όμως ότι, αν οι εκδότες κινηθούν προς τη χαμηλότερη δυνατή τιμή, προς το μηδέν, τότε η βιομηχανία του βιβλίου είναι καταδικασμένη.

Το ψηφιακό βιβλίο προσφέρει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης στην αγορά του βιβλίου, δεν είναι όμως τόσο απλή υπόθεση όσο φαίνεται, συμπέρανε ο Τσάρκιν. «Δεν αρκεί απλώς να δημιουργήσουμε μερικά e-books και να βρούμε κάποιον να αναλάβει το μάρκετινγκ. Χρειάζεται πίσω από τις κινήσεις μας να υπάρχει κάποιο πρόγραμμα».

Ένα βιβλιοπωλείο για κάθε 80.000 κατοίκους στη Ρωσία

Προς την κατεύθυνση του ψηφιακού βιβλίου οδηγήθηκε και γενικότερη συζήτηση μεταξύ των διευθυντών μεγάλων εκδοτικών οίκων από την Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία για το μέλλον του βιβλίου.

Στο ερώτημα αν η εκδοτική βιομηχανία βρίσκεται σε κάμψη, ο Τζον Μέικινσον, διευθυντής των εκδόσεων Penguin απάντησε: «Αν αναφερόμαστε στο έντυπο βιβλίο, ναι. Αν όμως αναφερόμαστε σε όλες τις μορφές βιβλίου, τότε δεν υπάρχει καμία κάμψη». Ο Αρνό Νουρί, διευθυντής του γαλλικού οίκου Hachette Livre, υπογράμμισε τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στον χώρο του βιβλίου τονίζοντας ότι «ζούμε σε δύσκολους καιρούς». Υπάρχει στασιμότητα στη γαλλική αγορά αλλά όχι κάμψη, όπως διευκρίνισε, διότι «οι άνθρωποι εξακολουθούν να θέλουν να διαβάζουν».

Στην Ασία, όπως ανέφερε ο Γιου Τσουντσί, διευθυντής του κινεζικού εκπαιδευτικού εκδοτικού οργανισμού FLTRP, η αγορά είναι αναπτυσσόμενη. Το στοίχημα είναι να προκαλέσει κανείς το ενδιαφέρον της νέας γενιάς, που την έχει καταπιεί το ρεύμα των ψηφιακών δυνατοτήτων. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, τα νέα από τη Ρωσία δεν είναι το ίδιο αισιόδοξα. «Η αγορά του βιβλίου δοκιμάζεται σκληρά στη Ρωσία, αλλά προσφέρει τεράστιες δυνατότητες», υποστήριξε ο Όλεγκ Νάβικοφ, διευθυντής των εκδόσεων Eksmo. «Η μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων στη χώρα χρεοκόπησε», ανέφερε ο Νάβικοφ, «και πλέον αντιστοιχεί κατά μέσο όρο ένα βιβλιοπωλείο σε κάθε 80.000 κατοίκους».

Η πειρατεία απειλεί το ψηφιακό βιβλίο

Ο Νάβικοφ εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι το ψηφιακό βιβλίο μπορεί να βοηθήσει τη βιομηχανία του βιβλίου να αναπτυχθεί αρκεί να βρεθεί τρόπος να καταπολεμηθεί η πειρατεία, εξηγώντας ότι τα πειρατικά e-books που κυκλοφορούν στην αγορά είναι 10 φορές περισσότερα από τα νόμιμα.

Σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες που προσφέρει το ψηφιακό περιβάλλον, ο Μέικινσον ανέφερε ότι, όπως φαίνεται, μέχρι στιγμής οι αναγνώστες θέλουν απλώς βιβλία στις συσκευές τους και δεν ενθουσιάζονται με τις δυνατότητες που προσφέρουν τα λεγόμενα εμπλουτισμένα βιβλία. «Το ψηφιακό περιβάλλον δεν περιορίζεται όμως μονάχα στο e-book», τόνισε. «Επηρεάζει κάθε τομέα της εκδοτικής δραστηριότητας, από τον τρόπο με τον οποίο επιλέγεται ένα χειρόγραφο προς έκδοση μέχρι την παραγωγή, τις δημόσιες σχέσεις και το μάρκετινγκ».

Ο Nουρί εξέφρασε την προσδοκία του οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών βιβλίων να καταλάβουν σταδιακά μερίδιο 30% ή και 40% της αγοράς, παραδέχτηκε όμως ότι –σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που το ποσοστό αυτό φτάνει τώρα το 20%, και τη Βρετανία, όπου φτάνει το 10%, στη Γαλλία το ποσοστό αυτό βρίσκεται στο 0%. Τα συνολικά έσοδα από τις πωλήσεις e-books στη Ρωσία είναι, όπως εκτίμησε ο Νάβικοφ, περίπου 2 εκατ. δολάρια.

Αποφεύγοντας μεγάλες κουβέντες όπως «εξέλιξη» ή «επανάσταση», οι συμμετέχοντες εκδότες εκτίμησαν νηφάλια το προσεχές μέλλον του βιβλίου. Αγκάλιασαν όλοι τις ευκαιρίες που παρέχει το ψηφιακό περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο και αναγνώρισαν τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν άμεσα, όπως η πειρατεία. «Το ισχυρότερο όπλο κατά της πειρατείας είναι», κατέληξε ο Γάλλος Νουρί, «να κυκλοφορούμε τα βιβλία μας σε ελκυστική τιμή και σε όσο το δυνατόν περισσότερα φορμάτ και αγορές».