«Ο Παπαδιαμάντης μιλά για τις ψυχές μας»

Παύλος Κάγιος, εφ. Τα Νέα, 26/5/2005

H Eλένη Aλεξανδράκη φέρνει τη «Nοσταλγό» του στον κινηματογράφο

Μπορεί ο Παπαδιαμάντης να μιλά... σύγχρονα ελληνικά στις καρδιές μας. Kαι να σκιαγραφεί τον ζόφο που έχει να αντιμετωπίσει ο 21ος αιώνας, καθώς «εκφράζει την πεμπτουσία της ανθρώπινης ψυχής και της αγωνίας της», όπως λέει η σκηνοθέτις Eλένη Aλεξανδράκη, που μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τη «Nοσταλγό» του

«Ο Παπαδιαμάντης ζει κι ό,τι έγραψε είναι τόσο αληθινό σήμερα όσο και στην εποχή του γιατί μπορεί να εκφράζει την πεμπτουσία της ανθρώπινης ψυχής», λέει η Ελένη Αλεξανδράκη

Στις ψυχικές ασθένειες και στις ασύμμετρες απειλές που θα καταδυναστεύουν τον 21ο αιώνα ο λόγος του Παπαδιαμάντη φαντάζει σαν «Νοσταλγός» παρηγορίας.

Και η χειροποίητη ταινία «H νοσταλγός» που βασίστηκε στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία για να συναντηθούμε με την απλότητα που έχει εξαφανιστεί στις ημέρες μας... «Σαν να σκύψαμε σε μουσική παρτιτούρα και αναζητήσαμε τα ίχνη της ψυχής του "κοσμοκαλόγερου" συγγραφέα μέσα στην ψυχή της σημερινής νησιώτικης καθημερινότητας και βρήκαμε ζωή», υπογραμμίζει η σκηνοθέτις Ελένη Αλεξανδράκη (που μας είχε δώσει την ταινία «Σταγόνα στον ωκεανό» το 1995, με τους Αμαλία Μουτούση, Ακύλα Καραζήση).

H ανιδιοτελής αγάπη της για την Νίσυρο, τον Παπαδιαμάντη και το σινεμά αγκαλιάστηκε από ένα πλήθος ανόμοιων ανθρώπων. Κι έγινε ταινία που ολοκληρώθηκε χωρίς επιχορηγήσεις (όταν ολοκληρώθηκε ήρθαν οι επιχορηγήσεις...) και είναι έτοιμη να βγει στους κινηματογράφους.

H ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη - με τις συμβουλές του συγγραφέα Κωστή Παπαγιώργη - το μεταφέρει στη σημερινή εποχή κι είναι εμπλουτισμένο με επιπλέον αποσπάσματα από άλλα διηγήματα του «κοσμοκαλόγερου» της Σκιάθου. Κι όλη η Νίσυρος ήταν επί ποδός το περασμένο καλοκαίρι καθώς οι άνθρωποι του νησιού έγιναν οι στυλοβάτες της «Νοσταλγού» που βοήθησαν στην παραγωγή της. Και το καστ αποτελείται από γνωστούς ηθοποιούς - Όλια Λαζαρίδου, Γιώργος Τσουλάρης, Σπύρος Σταυρινίδης - και Νισύριους ερασιτέχνες που αποδίδουν τους διαλόγους στην νισυριακή διάλεκτο, ενώ η αφήγηση, στην καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη, γίνεται από τρία Νισυρόπουλα και η μουσική είναι του Νίκου Παπάζογλου.

Σκηνές από τη «Νοσταλγό» της Ελένης Αλεξανδράκη που αποτελεί ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη - με τις συμβουλές του συγγραφέα Κωστή Παπαγιώργη - και το μεταφέρει στη σημερινή εποχή, εμπλουτισμένο με επιπλέον αποσπάσματα από άλλα διηγήματα του «κοσμοκαλόγερου» της Σκιάθου

«Κάθε ελληνική ταινία είναι δύσκολο να παραχθεί χωρίς τη βοήθεια του κράτους (σ.σ.: όταν ολοκληρώθηκε επιχορηγήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου με 15.000 ευρώ) και η πραγματοποίησή της οφείλεται στην αγάπη μας, στην πίστη μας σε αυτό που κάναμε και στη βοήθεια του τόπου και των ανθρώπων της Νισύρου», επεξηγεί η Ελένη Αλεξανδράκη. Και μια φεγγαρόλουστη νύχτα, ξεκινάει στο «πανί» η ιστορία της ταινίας: Με μια παντρεμένη με αρκετά μεγαλύτερό της άνδρα, να το σκάει από το νησί της για να επιστρέψει στο απέναντι νησί, την ιδιαίτερη πατρίδα της, παρέα με ένα νεαρό ο οποίος είναι μυστικά ερωτευμένος μαζί της και οδηγεί τη μικρή βάρκα τους. Στο μυαλό της μπερδεύονται σκηνές από το παρελθόν της με το παρόν, μεταμορφώνοντας αυτό το λιλιπούτειο ταξίδι σε ταξίδι ζωής - σαν να πρόκειται για το μόνον της ζωής της ταξίδιον...

«Ο Παπαδιαμάντης ζει. Ό,τι είχε γράψει παραμένει και σήμερα τόσο αληθινό γιατί εκφράζει την πεμπτουσία της ανθρώπινης ψυχής και της αγωνίας της», λέει η Ελένη Αλεξανδράκη που τα τελευταία 17 χρόνια ζει τη μισή της ζωή στη Νίσυρο «και νιώθω ζωντανή την παρουσία του σ' αυτό το νησί, παντού, στα πρόσωπα, στα τοπία, στα ζώα, στις συνθήκες, στους χαρακτήρες», συμπληρώνει.

Δεν ένιωσες δέος μπροστά στον μύθο που εκπροσωπεί ο Παπαδιαμάντης, δεν φοβήθηκες ότι το μέγεθός του θα σε καταπλακώσει;

«Ομολογώ πως δεν ένιωσα καθόλου έτσι. Ένιωθα μια οικειότητα για τον Παπαδιαμάντη γιατί η επαφή μου με τον ευλογημένο αυτό τόπο, τη Νίσυρο, μου φανέρωνε συνεχώς τη ζωντάνια, το χιούμορ αυτού του συγγραφέα. Με τη δύναμη που μου έδινε λοιπόν η παρουσία του, και ελευθερωμένη από την υποχρέωση να είμαι πιστή στο γράμμα (Σκιάθος, εποχή, ρούχα, ηλικίες των πρωταγωνιστών κ.ο.κ.), προσπάθησα να αφουγκραστώ την παπαδιαμαντική μελωδία και να δουλέψω την ταινία σαν ένα μουσικό κομμάτι και κάποιες στιγμές στο γύρισμα ένιωθα ότι οι εικόνες ηχούσαν και οι λέξεις ήταν ορατές».

Σενάριο στη γλώσσα του συγγραφέα

Σε αυτή τη δεύτερη φιξιόν μεγάλου μήκους ταινία της η Ελένη Αλεξανδράκη επέμενε να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα του συγγραφέα γιατί «το πρώτο που σκέφτηκα ήταν πως δεν θα προδώσω το μεγαλειώδες πνεύμα του» και επεξηγεί: «ο Παπαδιαμάντης εκφράζει το τεράστιο βάθος του μέσα από μια πολύ δική του ιδιάζουσα γλώσσα που του επιτρέπει να περνάει από την πονεμένη αφήγηση στην ειρωνεία και στο χιούμορ ή από την ποίηση στην τρομερά οξυδερκή παρατήρηση. Και γι' αυτό πίστεψα ότι χρησιμοποιώντας και τη γλώσσα του θα μπορούσα να αποδώσω πιο σωστά τον μικρόκοσμο που περιγράφει».

Πώς βρέθηκαν η Όλια Λαζαρίδου και ο Νίκος Παπάζογλου - έχει γράψει τη μουσική - στην περιπέτεια της «Νοσταλγού»;

«Ο Νίκος Παπάζογλου είναι εδώ και χρόνια, όπως και η Όλια Λαζαρίδου, ερωτευμένοι με τη Νίσυρο. Αλλά και η Νίσυρος τους αγαπά πραγματικά. Ήταν επόμενο να σκεφτώ την Όλια για πρωταγωνίστρια και τον Νίκο για να γράψει τη μουσική. Κι έγραψε μια πολύ όμορφη μουσική και ίσως το ωραιότερο τραγούδι του, τις «Στιγμές», που θα το συμπεριλάβει στη νέα δουλειά του».

info

«H νοσταλγός», η δεύτερη ταινία της Ελένης Αλεξανδράκη με τους Όλια Λαζαρίδου, Γιώργο Τσουλάρη, Σπύρο Σταυρινίδη και κατοίκους της Νισύρου, θα προβάλλεται στους κινηματογράφους από την 1η Απριλίου.