Κοντάκιον τῆς Χριστοῦ γεννήσεως
http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/kontakia_xristoygennwn.htm
(με μετάφραση)
Μηνὶ δεκεμβρίῳ κε´, κοντάκιον τῆς Χριστοῦ γεννήσεως,
ἦχος γ´, φέρον ἀκροστιχίδα·
τοῦ ταπεινοῦ Ῥωμανοῦ ὕμνος
Προοίμιον
Ἡ παρθένος σήμερον * τὸν ὑπερούσιον τίκτει,
καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον * τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει·
ἄγγελοι μετὰ ποιμένων * δοξολογοῦσι,
μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος * ὁδοιποροῦσι·
δι᾿ ἡμᾶς γὰρ * ἐγεννήθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Οἶκοι
Τὴν Ἐδὲμ Βηθλεὲμ * ἤνοιξε, δεῦτε ἴδωμεν·
τὴν τρυφὴν ἐν κρυφῇ * ηὕραμεν, δεῦτε λάβωμεν
τὰ τοῦ παραδείσου * ἐντὸς τοῦ σπηλαίου·
ἐκεῖ ἐφάνη * ῥίζα ἀπότιστος * βλαστάνουσα ἄφεσιν,
ἐκεῖ ηὑρέθη * φρέαρ ἀνόρυκτον,
οὗ πιεῖν Δαυὶδ * πρὶν ἐπεθύμησεν·
ἐκεῖ παρθένος * τεκοῦσα βρέφος
τὴν δίψαν ἔπαυσεν εὐθὺς * τὴν τοῦ Ἀδὰμ καὶ τοῦ Δαυίδ·
διὰ τοῦτο πρὸς τοῦτο * ἐπειχθῶμεν ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ὁ πατὴρ τῆς μητρὸς * γνώμῃ υἱὸς ἐγένετο,
ὁ σωτὴρ τῶν βρεφῶν * βρέφος ἐν φάτνῃ ἔκειτο·
ὃν κατανοοῦσα * φησὶν ἡ τεκοῦσα·
«Εἰπέ μοι, τέκνον, * πῶς ἐνεσπάρης μοι * ἢ πῶς ἐνεφύης μοι·
ὁρῶ σε, σπλάγχνον, * καὶ καταπλήττομαι,
ὅτι γαλουχῶ * καὶ οὐ νενύμφευμαι·
καὶ σὲ μὲν βλέπω * μετὰ σπαργάνων,
τὴν παρθενίαν δὲ ἀκμὴν * ἐσφραγισμένην θεωρῶ·
σὺ γὰρ ταύτην φυλάξας * ἐγεννήθης εὐδοκήσας
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ὑψηλὲ βασιλεῦ, * τί σοι καὶ τοῖς πτωχεύσασι;
Ποιητὰ οὐρανοῦ, * τί πρὸς γηΐνους ἤλυθας;
Σπηλαίου ἠράσθης * ἢ φάτνῃ ἐτέρφθης;
Ἰδοὺ οὐκ ἔστι * τόπος τῇ δούλῃ σου * ἐν τῷ καταλύματι·
οὐ λέγω τόπον, * ἀλλ᾿ οὐδὲ σπήλαιον,
ὅτι καὶ αὐτὸ * τοῦτο ἀλλότριον·
καὶ τῇ μὲν Σάῤῥᾳ * τεκούσῃ βρέφος
ἐδόθη κλῆρος γῆς πολλῆς, * ἐμοὶ δὲ οὐδὲ φωλεός·
ἐχρησάμην τὸ ἄντρον * ὃ κατῴκησας βουλήσει,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Τὰ τοιαῦτα ῥητὰ * ἐν ἀποῤῥήτῳ λέγουσα
καὶ τὸν τῶν ἀφανῶν * γνώστην καθικετεύουσα,
ἀκούει τῶν μάγων * τὸ βρέφος ζητούντων·
εὐθὺς δὲ τούτοις· * «Τίνες ὑπάρχετε;» * ἡ κόρη ἐβόησεν·
οἱ δὲ πρὸς ταύτην· * «Σὺ γὰρ τίς πέφυκας,
ὅτι τὸν τοιοῦτον ἀπεκύησας;
Τίς ὁ πατήρ σου, * τίς ἡ τεκοῦσα,
ὅτι ἀπάτορος υἱοῦ * ἐγένου μήτηρ καὶ τροφός;
Οὗ τὸ ἄστρον ἰδόντες * συνήκαμεν ὅτι ὤφθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ἀκριβῶς γὰρ ἡμῖν * ὁ Βαλαὰμ παρέθετο
τῶν ῥημάτων τὸν νοῦν * ὧνπερ προεμαντεύσατο,
εἰπὼν ὅτι μέλλει * ἀστὴρ ἀνατέλλειν,
ἀστὴρ σβεννύων * πάντα μαντεύματα * καὶ τὰ οἰωνίσματα·
ἀστὴρ ἐκλύων * παραβολὰς σοφῶν,
ῥήσεις τε αὐτῶν * καὶ τὰ αἰνίγματα·
ἀστὴρ ἀστέρος * τοῦ φαινομένου
ὑπερφαιδρότερος πολύ, * ὡς πάντων ἄστρων ποιητής,
περὶ οὗ προεγράφη· * ἐξ Ἰακὼβ ἀνατέλλει
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Παραδόξων ῥητῶν * ἡ Μαριὰμ ὡς ἤκουσε,
τῷ ἐκ σπλάγχνων αὐτῆς * κύψασα προσεκύνησε
καὶ κλαίουσα εἶπε· * «Μεγάλα μοι, τέκνον,
μεγάλα πάντα * ὅσα ἐποίησας * μετὰ τῆς πτωχείας μου·
ἰδοὺ γὰρ μάγοι * ἔξω ζητοῦσί σε·
τῶν ἀνατολῶν * οἱ βασιλεύοντες
τὸ πρόσωπόν σου * ἐπιζητοῦσι,
καὶ λιτανεύουσιν ἰδεῖν * οἱ πλούσιοι τοῦ σοῦ λαοῦ·
ὁ λαός σου γὰρ ὄντως * εἰσὶν οὗτοι οἷς ἐγνώσθης,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ἐπειδὴ οὖν λαὸς * σός ἐστι, τέκνον, κέλευσον
ὑπὸ σκέπην τὴν σὴν * γένωνται, ἵνα ἴδωσι
πενίαν πλουσίαν, * πτωχείαν τιμίαν·
αὐτόν σε δόξαν * ἔχω καὶ καύχημα· * διὸ οὐκ αἰσχύνομαι·
αὐτὸς εἶ χάρις * καὶ ἡ εὐπρέπεια
τῆς σκηνῆς κἀμοῦ· * νεῦσον εἰσέλθωσιν·
οὐδέν μοι μέλει * τῆς εὐτελείας·
ὡς θησαυρὸν γὰρ σὲ κρατῶ, * ὃν βασιλεῖς ἦλθον ἰδεῖν,
βασιλέων καὶ μάγων * ἐγνωκότων ὅτι ὤφθης,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς * ὄντως τε καὶ Θεὸς ἡμῶν
τῶν φρενῶν ἀφανῶς * ἥψατο τῆς μητρὸς αὐτοῦ,
«Εἰσάγαγε, λέγων, * οὓς ἤγαγον λόγῳ·
ἐμὸς γὰρ λόγος * οὗτος ὃς ἔλαμψε * τοῖς ἐπιζητοῦσί με·
ἀστὴρ μέν ἐστιν * πρὸς τὸ φαινόμενον,
δύναμις δέ τις * πρὸς τὸ νοούμενον·
συνῆλθε μάγοις * ὡς λειτουργῶν μοι,
καὶ ἔτι ἵσταται πληρῶν * τὴν διακονίαν αὐτοῦ
καὶ ἀκτῖσι δεικνύων * τὸν τόπον ὅπου ἐτέχθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Νῦν οὖν δέξαι, σεμνή, * δέξαι τοὺς δεξαμένους με·
ἐν αὐτοῖς γὰρ εἰμὶ * ὥσπερ ἐν ταῖς ἀγκάλαις σου·
καὶ σοῦ οὐκ ἀπέστην * κἀκείνοις συνῆλθον.»
Ἡ δὲ ἀνοίγει * θύραν καὶ δέχεται * τῶν μάγων τὸ σύστημα·
ἀνοίγει θύραν * ἡ ἀπαράνοικτος
πύλη, ἣν Χριστὸς * μόνος διώδευσεν·
ἀνοίγει θύραν * ἡ ἀνοιχθεῖσα
καὶ μὴ κλαπεῖσα μηδαμῶς * τὸν τῆς ἁγνείας θησαυρόν·
αὐτὴ ἤνοιξε θύραν, * ἀφ᾿ ἧς ἐγεννήθη θύρα,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Οἱ δὲ μάγοι εὐθὺς * ὥρμησαν εἰς τὸν θάλαμον,
καὶ ἰδόντες Χριστὸν * ἔφριξαν, ὅτι εἴδοσαν
τὴν τούτου μητέρα, * τὸν ταύτης μνηστῆρα,
καὶ φόβῳ εἶπον· * «Οὗτος υἱός ἐστιν * ἀγενεαλόγητος;
Καὶ πῶς, παρθένε, * τὸν μνηστευσάμενον
βλέπομεν ἀκμὴν * ἔνδον τοῦ οἴκου σου;
Οὐκ ἔσχε μῶμον * ἡ κύησις σου·
μὴ ἡ κατοίκησις ψεχθῇ * συνόντος σοι τοῦ Ἰωσήφ·
πλῆθος ἔχεις φθονούντων * ἐρευνώντων ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
—Ὑπομνήσω ὑμᾶς, * μάγοις Μαρία ἔφησε,
τίνος χάριν κρατῶ * τὸν Ἰωσὴφ ἐν οἴκῳ μου·
εἰς ἔλεγχον πάντων * τῶν καταλαλούντων·
αὐτὸς γὰρ λέξει * ἅπερ ἀκήκοε * περὶ τοῦ παιδίου μου·
ὑπνῶν γὰρ εἶδεν * ἄγγελον ἅγιον
λέγοντα αὐτῷ * πόθεν συνέλαβον·
πυρίνη θέα * τὸν ἀκανθώδη
ἐπληροφόρησε νυκτὸς * περὶ τῶν λυπούντων αὐτόν·
δι᾿ αὐτὸ σύνεστί μοι * Ἰωσὴφ δηλῶν ὡς ἔστι
παιδίον νέον * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ῥητορεύει σαφῶς * ἅπαντα ἅπερ ἤκουσεν·
ἀπαγγέλλει τρανῶς * ὅσα αὐτὸς ἑώρακεν
ἐν τοῖς οὐρανίοις * καὶ τοῖς ἐπιγείοις·
τὰ τῶν ποιμένων, * πῶς συνανύμνησαν * πηλίνοις οἱ πύρινοι·
ὑμῶν τῶν μάγων, * ὅτι προέδραμεν
ἄστρον φωταυγοῦν * καὶ ὁδηγοῦν ὑμᾶς·
διὸ ἀφέντες * τὰ προῤῥηθέντα,
ἐκδιηγήσασθε ἡμῖν * τὰ νῦν γενόμενα ὑμῖν,
πόθεν ἥκατε, πῶς δὲ * συνήκατε ὅτι ὤφθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Ὡς δὲ ταῦτα αὐτοῖς * ἡ φαεινὴ ἐλάλησεν,
οἱ τῆς ἀνατολῆς * λύχνοι πρὸς ταύτην ἔφησαν·
«Μαθεῖν θέλεις πόθεν * ἠλύθαμεν ὧδε;
Ἐκ γῆς Χαλδαίων, * ὅθεν οὐ λέγουσι· * θεὸς θεῶν κύριος,
ἐκ Βαβυλῶνος, * ὅπου οὐκ οἴδασιν
τίς ὁ ποιητὴς * τούτων ὧν σέβουσιν·
ἐκεῖθεν ἦλθε * καὶ ἦρεν ἡμᾶς
ὁ τοῦ παιδίου σου σπινθὴρ * ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ περσικοῦ·
πῦρ παμφάγον λιπόντες, * πῦρ δροσίζον θεωροῦμεν,
παιδίον νέον, * τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.
Ματαιότης ἐστὶ * ματαιοτήτων ἅπαντα,
ἀλλ᾿ οὐδεὶς ἐν ἡμῖν * ταῦτα φρονῶν εὑρίσκεται·
οἱ μὲν γὰρ πλανῶσιν, * οἱ δὲ καὶ πλανῶνται·
διό, παρθένε, * χάρις τῷ τόκῳ σου * δι᾿ οὗ ἐλυτρώθημεν
οὐ μόνον πλάνης, * ἀλλὰ καὶ θλίψεως
τῶν χωρῶν πασῶν * ὧνπερ διήλθομεν,
ἐθνῶν ἀσήμων, * γλωσσῶν ἀγνώστων,
περιερχόμενοι τὴν γῆν * καὶ ἐξερευνῶντες αὐτὴν
μετὰ λύχνου τοῦ ἄστρου, * ἐκζητοῦντες ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ἀλλ᾿ ὡς ἔτι αὐτὸν * τοῦτον τὸν λύχνον εἴχομεν,
τὴν Ἰερουσαλὴμ * πᾶσαν περιωδεύσαμεν,
πληροῦντες εἰκότως * τὰ τῆς προφητείας·
ἠκούσαμεν γὰρ * ὅτι ἠπείλησε * Θεὸς ἐρευνᾶν αὐτήν·
καὶ μετὰ λύχνου * περιηρχόμεθα,
θέλοντες εὑρεῖν * μέγα δικαίωμα·
ἀλλ᾿ οὐχ εὑρέθη, * ὅτι ἐπήρθη
ἡ κιβωτὸς αὐτῆς μεθ᾿ ὧν * συνεῖχε πρότερον καλῶν·
τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, * ἀνεκαίνισε γὰρ πάντα
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
—Ναί, φησί, τοῖς πιστοῖς * μάγοις Μαρία ἔφησε,
τὴν Ἰερουσαλὴμ * πᾶσαν περιωδεύσατε,
τὴν πόλιν ἐκείνην * τὴν προφητοκτόνον;
Καὶ πῶς ἀλύπως * ταύτην διήλθετε * τὴν πᾶσι βασκαίνουσαν;
Ἡρώδην πάλιν * πῶς διελάθετε
τὸν ἀντὶ θεσμῶν * φόνων ἐμπνέοντα;»
Οἱ δὲ πρὸς ταύτην * φησί· «Παρθένε,
οὐ διελάθομεν αὐτόν, * ἀλλ᾿ ἐνεπαίξαμεν αὐτῷ·
συνετύχομεν πᾶσιν * ἐρωτῶντες ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Ὅτε ταῦτα αὐτῶν * ἡ Θεοτόκος ἤκουσεν,
τότε εἶπεν αὐτοῖς· * «Τί ὑμᾶς ἐπηρώτησεν
Ἡρώδης ὁ ἄναξ * καὶ οἱ Φαρισαῖοι;
—Ἡρώδης πρῶτον, * εἶτα, ὡς ἔφησας, * οἱ πρῶτοι τοῦ ἔθνους σου
τὸν χρόνον τούτου * τοῦ φαινομένου νῦν
ἄστρου παρ᾿ ἡμῶν * ἐξηκριβώσαντο·
καὶ ἐπιγνόντες * ὡς μὴ μαθόντες
οὐκ ἐπεθύμησαν ἰδεῖν * ὃν ἐξηρεύνησαν μαθεῖν,
ὅτι τοῖς ἐρευνῶσιν * ὀφείλει θεωρηθῆναι
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Ὑπενόουν ἡμᾶς * ἄφρονας οἱ ἀνόητοι
καὶ ἠρώτων, φησί· * Πόθεν καὶ πότε ἥκατε;
πῶς μὴ φαινομένας * ὡδεύσατε τρίβους;
Ἡμεῖς δὲ τούτοις * ὅπερ ἠπίσταντο * ἀντεπηρωτήσαμεν·
Ὑμεῖς τὸ πάρος * πῶς διωδεύσατε
ἔρημον πολλὴν * ἥνπερ διήλθετε;
Ὁ ὁδηγήσας * τοὺς ἀπ᾿ Αἰγύπτου
αὐτὸς ὡδήγησε καὶ νῦν * τοὺς ἐκ Χαλδαίων πρὸς αὐτόν,
τότε στύλῳ πυρίνῳ, * νῦν δὲ ἀστέρι δηλοῦντι
παιδίον νέον, * τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.
[Ὁ ἀστὴρ πανταχοῦ * ἦν ἡμῶν προηγούμενος
ὡς ὑμῖν ὁ Μωσῆς * ῥάβδον ἐπιφερόμενος,
τὸ φῶς περιλάμπων * τῆς θεογνωσίας·
ὑμᾶς τὸ μάννα * πάλαι διέθρεψε * καὶ πέτρα ἐπότισεν·
ἡμᾶς ἐλπὶς ἡ * τούτου ἐνέπλησε·
τῇ τούτου χαρᾷ * διατρεφόμενοι,
οὐκ ἐν Περσίδι * ἀναποδίσαι
διὰ τὸν ἄβατον ὁδὸν * ὁδεύειν ἔσχομεν ἐν νῷ,
θεωρῆσαι ποθοῦντες, * προσκυνῆσαι καὶ δοξάσαι
παιδίον νέον, * τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.«]
Ὑπὸ τῶν ἀπλανῶν * μάγων ταῦτα ἐλέγετο·
ὑπὸ δὲ τῆς σεμνῆς * πάντα ἐπεσφραγίζετο,
κυροῦντος τοῦ βρέφους * τὰ τῶν ἀμφοτέρων,
τῆς μὲν ποιοῦντος * μετὰ τὴν κύησιν * τὴν μήτραν ἀμίαντον,
τῶν δὲ δεικνύντος * μετὰ τὴν ἔλευσιν
ἄμοχθον τὸν νοῦν * ὥσπερ τὰ βήματα·
οὐδεὶς γὰρ τούτων * ὑπέστη κόπον,
ὡς οὐκ ἐμόχθησεν ἐλθὼν * ὁ Ἀμβακοὺμ πρὸς Δανιήλ·
ὁ φανεὶς γὰρ προφήταις * ὁ αὐτὸς ἐφάνη μάγοις
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Μετὰ ταῦτα αὐτῶν * πάντα τὰ διηγήματα,
δῶρα ἦραν χερσὶν * μάγοι καὶ προσεκύνησαν
τῷ δώρῳ τῶν δώρων, * τῷ μύρῳ τῶν μύρων·
χρυσὸν καὶ σμύρναν * εἶτα καὶ λίβανον * Χριστῷ προσεκόμισαν,
βοῶντες· «Δέξαι * δώρημα τρίϋλον,
ὡς τῶν Σεραφὶμ * ὕμνον τρισάγιον·
μὴ ἀποστρέψῃς * ὡς τὰ τοῦ Κάϊν,
ἀλλ᾿ ἐναγκάλισαι αὐτὰ * ὡς τὴν τοῦ Ἄβελ προσφοράν,
διὰ τῆς σε τεκούσης, * δι᾿ ἧς ἡμῖν ἐγεννήθης,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Νέα νῦν καὶ φαιδρὰ * βλέπουσα ἡ ἀμώμητος
μάγους δῶρα χερσὶ * φέροντας καὶ προσπίπτοντας,
ἀστέρα δηλοῦντα, * ποιμένας ὑμνοῦντας,
τὸν πάντων τούτων * κτίστην καὶ κύριον * ἱκέτευε λέγουσα·
«Τριάδα δώρων, * τέκνον, δεξάμενος,
τρεῖς αἰτήσεις δὸς * τῇ γεννησάσῃ σε·
ὑπὲρ ἀέρων * παρακαλῶ σε
καὶ ὑπὲρ τῶν καρπῶν τῆς γῆς * καὶ τῶν οἰκούντων ἐν αὐτῇ·
διαλλάγηθι πᾶσι, * δι᾿ ἐμοῦ ὅτι ἐτέχθης,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Οὐχ ἁπλῶς γάρ εἰμι * μήτηρ σου, σῶτερ εὔσπλαγχνε·
οὐκ εἰκῇ γαλουχῶ * τὸν χορηγὸν τοῦ γάλακτος,
ἀλλὰ ὑπὲρ πάντων * ἐγὼ δυσωπῶ σε·
ἐποίησάς με * ὅλου τοῦ γένους μου * καὶ στόμα καὶ καύχημα·
ἐμὲ γὰρ ἔχει * ἡ οἰκουμένη σου
σκέπην κραταιάν, * τεῖχος καὶ στήριγμα·
ἐμὲ ὁρῶσιν * οἱ ἐκβληθέντες
τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς, * ὅτι ἐπιστρέφω αὐτούς·
λάβῃ αἴσθησιν πάντα * δι᾿ ἐμοῦ ὅτι ἐτέχθης,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Σῶσον κόσμον, σωτήρ· * τούτου γὰρ χάριν ἤλυθας·
στῆσον πάντα τὰ σά· * τούτου γὰρ χάριν ἔλαμψας
ἐμοὶ καὶ τοῖς μάγοις * καὶ πάσῃ τῇ κτίσει·
ἰδοὺ γὰρ μάγοι * οἷς ἐνεφάνισας * τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου,
προσπίπτοντές σοι * δῶρα προσφέρουσι
χρήσιμα, καλά, * λίαν ζητούμενα·
αὐτῶν γὰρ χρῄζω, * ἐπειδὴ μέλλω
ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον μολεῖν * καὶ φεύγειν σὺν σοὶ διὰ σέ,
ὁδηγέ μου, υἱέ μου, * ποιητά μου, πλουτιστά μου,
παιδίον νέον, * ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.»
Ἕτερον κοντάκιον
εἰς τὴν ἁγίαν γέννησιν
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
φέρον ἀκροστιχίδα τήνδε·
τοῦ ταπεινοῦ Ῥωμανοῦ
ἦχος πλ. β´, ἰδιόμελον.
Προοίμιον
Ὁ πρὸ ἑωσφόρου * ἐκ Πατρὸς ἀμήτωρ γεννηθεὶς
ἐπὶ γῆς ἀπάτωρ * ἐσαρκώθη σήμερον ἐκ σοῦ·
ὅθεν ἀστὴρ * εὐαγγελίζεται μάγοις,
ἄγγελοι δὲ * μετὰ ποιμένων ὑμνοῦσι
τὸν ἄσπορον τόκον σου, * ἡ κεχαριτωμένη.
Οἶκοι
Τὸν ἀγεώργητον βότρυν * βλαστήσασα ἡ ἄμπελος
ὡς ἐπὶ κλάδων ἀγκάλαις * ἐβάσταζε καὶ ἔλεγεν·
«Σὺ καρπός μου, * σὺ ζωή μου,
<σὺ> ἀφ᾿ οὗ ἔγνων * ὅτι καὶ ὃ ἤμην εἰμί, * σύ μου Θεός,
τὴν σφραγῖδα τῆς παρθενίας μου * ὁρῶσα ἀκατάλυτον,
κηρύττω σε ἄτρεπτον * Λόγον σάρκα γενόμενον.
Οὐκ οἶδα σποράν, * οἶδά σε λύτην τῆς φθορᾶς·
ἁγνὴ γάρ εἰμι, * σοῦ προελθόντος ἐξ ἐμοῦ·
ὡς γὰρ εὗρες ἔλιπες * μήτραν ἐμήν,
φυλάξας σώαν αὐτήν· * διὰ τοῦτο συγχορεύει
πᾶσα κτίσις βοῶσά μοι· * Ἡ κεχαριτωμένη.
Οὐκ ἀθετῶ σου τὴν χάριν * ἧς ἔχω πεῖραν, δέσποτα·
οὐκ ἀμαυρῶ τὴν ἀξίαν * ἧς ἔτυχον τεκοῦσά σε·
τοῦ γὰρ κόσμου * βασιλεύω·
ἐπειδὴ κράτος * τὸ σὸν ἐβάστασα γαστρί, * πάντων κρατῶ·
μετεποίησας τὴν πτωχείαν μου * τῇ συγκαταβάσει σου,
σαυτὸν ἐταπείνωσας * καὶ τὸ γένος μου ὕψωσας.
Εὐφράνθητέ μοι * νῦν ἅμα, γῆ καὶ οὐρανός·
τὸν γὰρ ποιητὴν * ὑμῶν βαστάζω ἐν χερσί·
γηγενεῖς, ἀπόθεσθε * τὰ λυπηρά,
θεώμενοι τὴν χαρὰν * ἣν ἐβλάστησα ἐκ κόλπων
ἀμιάντων, καὶ ἤκουσα· * Ἡ κεχαριτωμένη.»
Ὑμνολογούσης δὲ τότε * Μαρίας ὃν ἐγέννησε,
κολακευούσης δὲ βρέφος * ὃ μόνη ἀπεκύησεν,
ἤκουσεν ἡ * ἐν ὀδύναις
τεκοῦσα τέκνα, * καὶ γηθομένη τῷ Ἀδὰμ * Εὔα βοᾷ·
«Τίς ἐν τοῖς ὠσί μου νῦν ἤχησεν * ἐκεῖνο ὃ ἤλπιζον;
Παρθένον τὴν τίκτουσαν * τῆς κατάρας τὴν λύτρωσιν,
ἧς μόνη φωνὴ * ἔλυσέ μου τὰ δυσχερῆ
καὶ ταύτης γονὴ * ἔτρωσε τὸν τρώσαντά με·
ταύτην ἣν προέγραψεν * υἱὸς Ἀμώς,
ἡ ῥάβδος τοῦ Ἰεσσαὶ * ἡ βλαστήσασά μοι κλάδον
οὗ φαγοῦσα οὐ θνήξομαι, * ἡ κεχαριτωμένη.
Τῆς χελιδόνος ἀκούσας * κατ᾿ ὄρθρον κελαδούσης μοι,
τὸν ἰσοθάνατον ὕπνον, * Ἀδάμ, ἀφεὶς ἀνάστηθι·
ἄκουσόν μου * τῆς συζύγου·
ἐγὼ ἡ πάλαι * πτῶμα προξενήσασα βροτοῖς * νῦν ἀνιστῶ.
Κατανόησον τὰ θαυμάσια, * ἰδὲ τὴν ἀπείρανδρον
διὰ τοῦ γεννήματος * ἰωμένην τοῦ τραύματος·
ἐμὲ γάρ ποτε * εἷλεν ὁ ὄφις καὶ σκιρτᾷ,
ἀλλ᾿ ἄρτι ὁρῶν * τοὺς ἐξ ἡμῶν φεύγει συρτῶς·
κατ᾿ ἐμοῦ μὲν ὕψωσε * τὴν κεφαλήν,
νυνὶ δὲ ταπεινωθεὶς * κολακεύει, οὐ χλευάζει,
δειλιῶν ὃν ἐγέννησεν * ἡ κεχαριτωμένη.»
Ἀδὰμ ἀκούσας τοὺς λόγους * οὓς ὕφανεν ἡ σύζυγος,
ἐκ τῶν βλεφάρων τὸ βάρος * εὐθέως ἀποθέμενος
ἀνανεύει * ὡς ἐξ ὕπνου
καὶ οὖς ἀνοίξας * ὃ ἔφραξε παρακοὴ * οὕτως βοᾷ·
«Γλυκεροῦ ἀκούω κελαδήματος, * τερπνοῦ μινυρίσματος,
ἀλλὰ τοῦ μελίζοντος * νῦν ὁ φθόγγος οὐ τέρπει με·
γυνὴ γάρ ἐστιν, * ἧς καὶ φοβοῦμαι τὴν φωνήν·
ἐν πείρᾳ εἰμί, * ὅθεν τὸ θῆλυ δειλιῶ·
ὁ μὲν ἦχος θέλγει με * ὡς λιγυρός,
τὸ ὄργανον δὲ δονεῖ * μὴ ὡς πάλαι με πλανήσῃ
ἐπιφέρουσα ὄνειδος * ἡ κεχαριτωμένη.
—Πληροφορήθητι, ἄνερ, * τοῖς λόγοις τῆς συζύγου σου·
οὐ γὰρ εὑρήσεις με πάλιν * πικρά σοι συμβουλεύουσαν·
τὰ ἀρχαῖα * γὰρ παρῆλθε
καὶ νέα πάντα * δείκνυσιν ὁ τῆς Μαριὰμ * γόνος Χριστός.
Τούτου τῆς νοτίδος ὀσφράνθητι * καὶ εὐθέως ἐξάνθησον,
ὡς στάχυς ὀρθώθητι· * τὸ γὰρ ἔαρ σε ἔφθασεν,
Ἰησοῦς Χριστὸς * πνέει ὡς αὔρα γλυκερά·
τὸν καύσωνα ᾧ ἦς * ἀποφυγὼν τὸν αὐστηρόν,
δεῦρο ἀκολούθει μοι * πρὸς Μαριάμ,
καὶ αὐτῆς πρὸ τῶν ποδῶν * ἐῤῥιμένους θεωροῦσα
εὐθέως σπλαγχνισθήσεται * ἡ κεχαριτωμένη.
—Ἔγνων, ὦ γύναι, τὸ ἔαρ * καὶ τῆς τρυφῆς ὀσφραίνομαι
ἧς ἐξεπέσαμεν πάλαι· * καὶ γὰρ ὁρῶ παράδεισον
νέον, ἄλλον, * τὴν παρθένον
φέρουσαν κόλποις * αὐτὸ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς * ὅπερ ποτὲ
Χερουβὶμ ἐτήρει τὸ ἅγιον * πρὸς τὸ μὴ ψαῦσαι <ἐ>μέ·
τοῦτο τοίνυν ἄψαυστον * ἐγὼ βλέπων φυόμενον,
ᾐσθόμην πνοῆς, * σύζυγε, τῆς ζωοποιοῦ
τῆς κόνιν ἐμὲ * ὄντα καὶ ἄψυχον πηλὸν
ποιησάσης ἔμψυχον· * ταύτης νυνὶ
τῇ εὐοσμίᾳ ῥωσθείς, * πορευθῶ πρὸς τὴν ἀνθοῦσαν
τὸν καρπὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν, * τὴν κεχαριτωμένην.
Ἰδού εἰμι πρὸ ποδῶν σου, * παρθένε, μῆτερ ἄμωμε,
καὶ δι᾿ ἐμοῦ πᾶν τὸ γένος * τοῖς ἴχνεσί σου πρόσκειται.
Μὴ παρίδῃς * τοὺς τεκόντας,
ἐπειδὴ τόκος * ὁ σὸς ἀνεγέννησε νῦν * τοὺς ἐν φθορᾷ·
τὸν ἐν Ἅιδῃ παλαιωθέντα με, * Ἀδὰμ τὸν πρωτόπλαστον
οἰκτείρησον, θύγατερ, * τὸν πατέρα σου στένοντα·
τὰ δάκρυά μου * βλέπουσα, σπλαγχνίσθητί μοι
καὶ τοῖς ὀδυρμοῖς * κλῖνον τὸ οὖς σου εὐμενῶς·
τὰ δὲ ῥάκη βλέπεις μου * ἅπερ φορῶ,
ἃ ὄφις ὕφανέ μοι· * ἄμειψόν μου τὴν πενίαν
ἐνώπιον οὗ ἔτεκες, * ἡ κεχαριτωμένη.
—Ναί, ἡ ἐλπὶς τῆς ψυχῆς μου, * κἀμοῦ τῆς Εὔας ἄκουσον
καὶ τῆς ἐν λύπαις τεκούσης * τὸ αἶσχος ἀποσόβησον,
ὡς ἰδοῦσα * ὅτι πλέον
ἐγὼ ἡ τλήμων * τοῖς ὀδυρμοῖς τοῦ Ἀδὰμ * τήκω τὴν ψυχήν·
τῆς τρυφῆς γὰρ οὗτος μνησκόμενος * ἐμοὶ ἐπανίσταται
κραυγάζων ὡς· Εἴθε μὴ * τῆς πλευρᾶς μου ἐβλάστησας·
καλὸν ἦν μή σε * λαβεῖν εἰς βοήθειάν μου·
οὐκ ἔπιπτον γὰρ * νυνὶ εἰς τοῦτον τὸν βυθόν.
Καὶ λοιπὸν μὴ φέρουσα * τοὺς ἐλεγμοὺς
μηδὲ τὸν ὀνειδισμόν, * κατακάμπτω τὸν αὐχένα
ἕως οὗ ἀνορθώσῃς με, * ἡ κεχαριτωμένη.»
Οἱ ὀφθαλμοὶ δὲ Μαρίας * τὴν Εὔαν θεωρήσαντες
καὶ τὸν Ἀδὰμ κατιδόντες * δακρύειν κατηπείγοντο·
ὅμως στέγει * καὶ σπουδάζει
νικᾶν τὴν φύσιν * ἡ παρὰ φύσιν τὸν Χριστὸν * σχοῦσα υἱόν·
ἀλλὰ τὰ σπλάγχνα ἐταράττετο * γονεῦσι συμπάσχουσα·
τῷ γὰρ ἐλεήμονι * μήτηρ ἔπρεπεν εὔσπλαγχνος.
Διὸ πρὸς αὐτούς· * «Παύσασθε τῶν θρήνων ὑμῶν,
καὶ πρέσβις ὑμῖν * γίνομαι πρὸς τὸν ἐξ ἐμοῦ·
ὑμεῖς δὲ ἀπώσασθε * τὴν συμφοράν,
τεκούσης μου τὴν χαράν· * διὰ τοῦτο τὰ τῆς λύπης
ἐκπορθήσουσα ἥκω νῦν * ἡ κεχαριτωμένη.
Υἱὸν οἰκτίρμονα ἔχω * καὶ λίαν ἐλεήμονα,
ἐξ ὧν τῇ πείρᾳ ἐπέγνων· * προσέχω ὅπως φείδεται·
πῦρ ὑπάρχων, * ᾤκησέ με
τὴν ἀκανθώδη * καὶ οὐ κατέφλεξεν ἐμὲ * τὴν ταπεινήν·
ὡς πατὴρ οἰκτείρει υἱοὺς αὐτοῦ, * οἰκτείρει ὁ γόνος μου
τοὺς φοβουμένους αὐτόν, * ὡς Δαυὶδ προεφήτευσε.
Τὰ δάκρυα οὖν * στείλαντες, ἐκδέξασθέ με
μεσῖτιν ὑμῶν * γενέσθαι πρὸς τὸν ἐξ ἐμοῦ·
χαρᾶς γὰρ παραίτιος * ὁ γεννηθεὶς
ὁ πρὸ αἰώνων Θεός· * ἡσυχάσατε ἀλύπως,
πρὸς αὐτὸν γὰρ εἰσέρχομαι * ἡ κεχαριτωμένη.»
Ῥήμασι τούτοις Μαρία * καὶ ἄλλοις δὲ τοῖς πλείοσι
παρακαλέσασα Εὔαν * καὶ ταύτης τὸν ὁμόζυγα,
εἰσελθοῦσα * πρὸς τὴν φάτνην,
αὐχένα κάμπτει * καὶ δυσωποῦσα τὸν υἱὸν * οὕτω φησί·
«Ἐπειδή με, ὦ τέκνον, ὕψωσας * τῇ συγκαταβάσει σου,
τὸ πενιχρὸν γένος μου * δι᾿ ἐμοῦ νῦν σοῦ δέεται.
Ἀδὰμ γὰρ πρός με * ἤλυθε στενάζων πικρῶς·
Εὔα δὲ αὐτῷ * ὀδυνωμένη συνθρηνεῖ·
ὁ δὲ τούτων αἴτιος * ὄφις ἐστὶν
τιμῆς γυμνώσας αὐτούς· * διὰ τοῦτο σκεπασθῆναι
ἐξαιτοῦσι βοῶντές μοι· * Ἡ κεχαριτωμένη.»
Ὡς δὲ τοιαύτας δεήσεις * προσήγαγεν ἡ ἄμωμος
Θεῷ κειμένῳ ἐν φάτνῃ, * λαβὼν εὐθὺς ὑπέγραφεν·
ἑρμηνεύων * τὰ ἐσχάτως,
φησίν· «Ὦ μῆτερ, * καὶ διὰ σὲ καὶ διὰ σοῦ * σῴζω αὐτούς.
Εἰ μὴ σῶσαι τούτους ἠθέλησα, * οὐκ ἂν ἐν σοὶ ᾤκησα,
οὐκ ἂν ἐκ σοῦ ἔλαμψα, * οὐκ ἂν μήτηρ μου ἤκουσας·
τὴν φάτνην ἐγὼ * διὰ τὸ γένος σου οἰκῶ,
μαζῶν δὲ τῶν σῶν * βουλόμενος νῦν γαλουχῶ,
ἐν ἀγκάλαις φέρεις με * χάριν αὐτῶν·
ὃν οὐχ ὁρᾷ Χερουβὶμ * ἰδοὺ βλέπεις καὶ βαστάζεις
καὶ ὡς υἱὸν κολακεύεις με, * ἡ κεχαριτωμένη.
Μητέρα σε ἐκτησάμην * ὁ πλαστουργὸς τῆς κτίσεως
καὶ ὥσπερ βρέφος αὐξάνω * ὁ ἐκ τελείου τέλειος·
τοῖς σπαργάνοις * ἐνειλοῦμαι
διὰ τοὺς πάλαι * χιτῶνας δερματίνους * φορέσαντας,
καὶ τὸ σπήλαιόν μοι ἐράσμιον * διὰ τοὺς μισήσαντας
τρυφὴν καὶ παράδεισον * καὶ φθορὰν ἀγαπήσαντας·
παρέβησάν μου * τὴν ζωηφόρον ἐντολήν·
κατέβην εἰς γῆν * ἵνα ἔχουσι τὴν ζωήν.
Ἂν δὲ καὶ τὸ ἕτερον * μάθῃς, σεμνή,
ὃ μέλλω δρᾶν δι᾿ αὐτούς, * μετὰ πάντων τῶν στοιχείων
σὲ δονεῖ τὸ γενόμενον, * ἡ κεχαριτωμένη.»
Ἀλλὰ τοιαῦτα εἰπόντος * τοῦ πᾶσαν γλῶσσαν πλάσαντος
καὶ τῆς μητρὸς τῇ δεήσει * ταχέως ὑπογράψαντος,
ἔτι εἶπεν * ἡ Μαρία·
«Ἐὰν λαλήσω, * μὴ ὀργισθῇς μοι τῇ πηλῷ, * ὦ πλαστουργέ·
ὡς πρὸς τέκνον παῤῥησιάσομαι· * θαῤῥῶ ὡς σὲ γεννήσασα·
σύ μοι γὰρ τῷ τόκῳ σου * πᾶσαν καύχησιν δέδωκας.
Ὃ μέλλεις τελεῖν * τί ἐστι θέλω νῦν μαθεῖν·
μὴ κρύψῃς ἐμοὶ * τὴν ἀπ᾿ αἰῶνός σου βουλήν·
ὅλον σε ἐγέννησα· * φράσον τὸν νοῦν
ὃν ἔχεις περὶ ἡμᾶς, * ἵνα μάθω καὶ ἐκ τούτου
ὅσης ἔτυχον χάριτος * ἡ κεχαριτωμένη.
—Νικῶμαι διὰ τὸν πόθον * ὃν ἔχω πρὸς τὸν ἄνθρωπον»,
ὁ ποιητὴς ἀπεκρίθη. * «Ἐγώ, δούλη καὶ μῆτερ μου,
οὐ λυπῶ σε· * γνωριῶ σοι
ἃ θέλω πράττειν * καὶ θεραπεύσω σου ψυχήν, * ὦ Μαριάμ.
Τὸν ἐν ταῖς χερσί σου φερόμενον * τὰς χεῖρας ἡλούμενον
μετὰ μικρὸν ὄψει με, * ὅτι στέργω τὸ γένος σου·
ὃν σὺ γαλουχεῖς * ἄλλοι ποτίσουσι χολήν·
ὃν καταφιλεῖς * μέλλει πληροῦσθαι ἐμπτυσμῶν·
ὃν ζωὴν ἐκάλεσας, * ἔχεις ἰδεῖν
κρεμάμενον ἐν σταυρῷ * καὶ δακρύσεις ὡς θανόντα,
ἀλλ᾿ ἀσπάσει με ἀναστάντα, * ἡ κεχαριτωμένη.
Ὅλων δὲ τούτων ἐν πείρᾳ * βουλήσει μου γενήσομαι,
καὶ πάντων τούτων αἰτία * διάθεσις γενήσεται
ἣν ἐκ πάλαι * ἕως ἄρτι
πρὸς τοὺς ἀνθρώπους * ἐπεδειξάμην ὡς Θεός, * σῶσαι ζητῶν.»
Μαριὰμ δὲ τούτων ὡς ἤκουσεν * ἐκ βάθους ἐστέναξε
βοῶσα· «Ὦ βότρυς μου, * μὴ ἐκθλίψωσί σε ἄνομοι·
βλαστήσαντός σου * μὴ ὄψωμαι τέκνου σφαγήν.»
Ὁ δὲ πρὸς αὐτὴν * ἔφησεν οὕτως εἰπών·
«Παῦσαι, μῆτερ, κλαίουσα * ὃ ἀγνοεῖς·
ἐὰν γὰρ μὴ τελεσθῇ, * ἀπολοῦνται οὗτοι πάντες
ὑπὲρ ὧν ἱκετεύεις με, * ἡ κεχαριτωμένη.
Ὕπνον δὲ νόμισον εἶναι * τὸν θάνατόν μου, μῆτερ μου·
τρεῖς γὰρ ἡμέρας τελέσας * ἐν μνήματι θελήματι,
μετὰ ταῦτα * σοὶ ὁρῶμαι
ἀναβιώσας * καὶ ἀνακαινίσας τὴν γῆν * καὶ τοὺς ἐκ γῆς.
Ταῦτα, μῆτερ, πᾶσιν ἀνάγγειλον, * ἐν τούτοις πλουτίσθητι,
ἐκ τούτων βασίλευσον, * διὰ τούτων εὐφράνθητι.»
Ἐξῆλθεν εὐθὺς * ἡ Μαριὰμ πρὸς τὸν Ἀδάμ,
εὐαγγελισμὸν * φέρουσα τῇ Εὔᾳ φησί·
«Τέως ἡσυχάσατε * ὅσον μικρόν·
ἠκούσατε γὰρ αὐτοῦ * ἅπερ εἶπεν ὑπομεῖναι
δι᾿ ὑμᾶς τοὺς βοῶντάς μοι· * Ἡ κεχαριτωμένη.»