Εκεί που εξόρισαν τα αυτοκίνητα

Γιάννης Παπαδόπουλος, εφ. Τα Νέα, 8/1/2011

Η ουτοπία του Βοµπάν στη Γερµανία και η ελληνική εµπειρία των πεζόδροµων

«Εάν δεν έχεις αυτοκίνητο, δεν είσαι άνθρωπος», του είπαν όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα. Αλλά ο Ανδρέας Ματζαράκης δεν έχει πιάσει τιµόνι εδώ και 17 χρόνια. Εργάζεται στο Φράιµπουργκ της Γερµανίας, σε µια πόλη που το 1998 άρχισε ένα φιλόδοξο πείραµα: εξόρισε τα αυτοκίνητα από µια γειτονιά της.

Απέχει 4 χλµ. από τοκέντρο της πόλης. Εχει χτιστεί σε µια πρώην γαλλική στρατιωτική βάση, φιλοξενεί 5.000 άτοµα και κανένα αυτοκίνητο. Στους δρόµους του παιδιά παίζουν µπάλα, όπως συνήθιζαν παλιότερα στις αλάνες της ελληνικής επαρχίας. Οι χώροι στάθµευσης βρίσκονται στα όρια του οικισµού και τα ελάχιστα οχήµατα µπορούν να διασχίσουν τα στενά του µόνο µε ειδική κάρτα και για περιορισµένο χρόνο. Το Βοµπάν (Vauban) του Φράιµπουργκ είναι µια από τις ευρωπαϊκές γειτονιές που τόλµησε να κάνει αυτό που φαντάζει ακόµη αδύνατο για τις ελληνικές µεγαλουπόλεις: να απογαλακτιστεί από τις τέσσερις ρόδες.

«Έχεις την αίσθηση ότι είσαι σε µια γειτονιά ανοιχτή, πιο ήσυχη και άνετη. Ξεχνάς ότι βρίσκεσαι σε πόλη», λέει στα «ΝΕΑ» ο Ανδρέας Ματζαράκης, καθηγητής Βιοµετεωρολογίας στο Πανεπιστήµιο του Φράιµπουργκ. Ο κ. Ματζαράκης µετακινείται καθηµερινά µε τρένο. Αλλες φορές επιλέγει το ποδήλατό του. ∆εν έχει δικό του αυτοκίνητο. Ούτε σκέφτεται να αγοράσει. «Χωρίς την κίνηση βελτιώνεται η ποιότητα ζωής. Οποτε έρχοµαι στην Αθήνα, αναγκαστικά κοιµάµαι µε ωτοασπίδες», λέει.

Σε σύγκριση µε τα ελληνικά δεδοµένα, το Βοµπάν φαντάζει ουτοπική κοινωνία. Σύµφωνα µε στοιχεία του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, µέσα σε µια δεκαετία ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. στο σύνολο της χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε. Το 43% των οχηµάτων της χώρας κινείται στο λεκανοπέδιο, ενώ το 2009 οι µετακινήσεις µε µέσα µαζικής µεταφοράς µειώθηκαν κατά 2,8% σε σχέση µε το 2008.

Πεζοδροµήσεις µε δισταγµό. Ενα µεγάλο µέρος της ελληνικής κοινωνίας αντιµετώπιζε διστακτικά κάθε νέο µέτρο που έθιγε την κυκλοφορία οχηµάτων. Οι ηλεκτρονικές µπάρες που θα εµπόδιζαν την είσοδο τροχοφόρων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας στοίχισαν ένα δισ. δραχµές και λειτούργησαν µόνο για λίγες εβδοµάδες επί δηµαρχίας ∆ηµήτρη Αβραµόπουλου, έπειτα από αντιδράσεις του εµπορικού κόσµου. Η πεζοδρόµηση της Αρεοπαγίτου ήταν ένα ακόµη έργο που δέχτηκε πυρά. «Μας κατηγόρησαν ότι κόβουµε την Αθήνα στα δύο. Μετά την ολοκλήρωση του έργου όµως το αποκαλούσαν “σαλόνι της Ευρώπης”», λέει η Ντόρα Γαλάνη, πρόεδρος της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων. Από την Αρεοπαγίτου διέρχονταν 50.000 αυτοκίνητα ηµερησίως. Στάθµευαν εκεί λεωφορεία σε διπλή σειρά µε αναµµένη µηχανή, πνίγοντας την περιοχή µε τα αέρια από τις εξατµίσεις τους. Σήµερα το κοµµάτι των 3 χλµ. που έχει πεζοδροµηθεί συνδέει σπονδυλωτά ιστορικές περιοχές της πόλης. «Πλέον ο περιπατητής έρχεται σε επαφή µε τα αρχαία. Είναι σαν να αλλάζει αιώνα», λέει η κ. Γαλάνη.

∆ύσκολα θα γίνουµε Βοµπάν. Σειρά παίρνουν στην Αθήνα η πεζοδρόµηση της Βασ. Όλγας και της Πανεπιστηµίου που θα ξεκινήσουν το 2011 και 2012 αντίστοιχα. Ο Θάνος Βλαστός, συγκοινωνιολόγος και καθηγητής στο ΕΜΠ, εκτιµά ότι µε αυτές τις παρεµβάσεις η Αθήνα θα πάρει ανάσες. Ωστόσο θεωρεί αδύνατο για τα ελληνικά δεδοµένα να δηµιουργηθεί σε µια µεγαλούπολη γειτονιά σαν το Βοµπάν. «Συστήµατα σαν κι αυτό στηρίζονται σε υψηλή αίσθηση κοινωνικής ευθύνης. Εδώ η πόλη δεν είναι έτοιµη. Ισως το µέτρο που θα έπρεπε να σκεφτούµε θα ήταν ο περιορισµός στην ιδιοκτησία αυτοκινήτων. Να βάλουµε ένα µέγιστο όριο στο πόσα οχήµατα µπορεί να έχει κάποιος», λέει.

Όταν µεγάλωνε στην Αθήνα ο Γιώργος Ζώτας, δεν µπορούσε καν να σκεφτεί προτάσεις ανάλογες µε αυτή του κ. Βλαστού. «Ηµουν άρρωστος µε το αυτοκίνητο. Οταν είσαι νέος, θες τη ρόδα», λέει. Αγόρασε το πρώτο του αµάξι στα 22. Σήµερα έχει δύο. Αλλά τα κινεί σπάνια. Είναι διοικητής στο αστυνοµικό τµήµα της Υδρας, εκεί όπου ακόµα και οι περιπολίες γίνονται πεζή. Από το 2001, έπειτα από παρέµβαση του Συλλόγου Οικολόγων Υδρας, δεν κινείται κανένα τροχοφόρο στο νησί χωρίς έγκριση του υπουργείου Πολιτισµού. Η Υδρα των 2.500 κατοίκων είναι το µόνο µέρος της Ελλάδας που θυµίζει το Βοµπάν της Γερµανίας και γεύεται τα ίδια οφέλη. «Χωρίς τις εξατµίσεις και τον θόρυβο ξεφεύγεις», λέει ο κ. Ζώτας. «Εδώ δεν υπάρχει άγχος».

Τρεις πρότυπες γειτονιές

1. BedZed. Ηπράσινη γειτονιά του Λονδίνου χτίστηκε τηνπερίοδο 2000-2002 σε µια έκταση 1.405 τετραγωνικώνµέτρων. Αποτελείται από 99 σπίτια και οι κάτοικοί της χρησιµοποιούν εναλλακτικούς τρόπους µετακίνησης. Μοιράζονται αυτοκίνητα ή οδηγούν ηλεκτρικά οχήµατα. Η απόσταση που καλύπτουν κάθε χρόνο οι κάτοικοι της γειτονιάς µε τα οχήµατά τους είναι κατά 65% µικρότερη σε σχέση µε τους κατοίκους του Λονδίνου.
2. Βιέννη. Οκτώχιλιόµετρα απότο κέντρο της πόληςβρίσκεται µια γειτονιάµε 600 οικογένειες χωρίς αυτοκίνητο. Εξυπηρετούνται όλες από τα µέσα µαζικής µεταφοράς. Ενας από τους όρους του συµβολαίου για να εγκατασταθούν στα διαµερίσµατα της περιοχής ήταν ότι δεν θα... έχουν αµάξι.
3. Slateford Green. Το πείραµα του Εδιµβούργου... Τα 251 διαµερίσµατααυτού του οικισµού δεν διαθέτουν χώρους στάθµευσης. Τα σχολεία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τα σπίτια και τα µέσα µαζικής µεταφοράς διευκολύνουν την πρόσβαση στην περιοχή. Μόλις το 12% των οικογενειών που µένουν εκεί έχει αυτοκίνητο.