ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Άγχος

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: Μια λέξη, που μπήκε τώρα τελευταία στο λεξιλόγιό μας και που το σημαινόμενό της όλο και περισσότερο απασχολεί τους ανθρώπους, είναι η λέξη άγχος. Το φαινόμενο εμφανίζεται για ποικίλους λόγους, ενώ οι συνέπειες που βιώνουν οι παθόντες είναι πολλές και σημαντικές. Όσον αφορά δε τις λύσεις που προτείνονται, άλλες φαίνονται πραγματοποιήσιμες κι άλλες είναι από δύσκολο έως ανέφικτο να πραγματοποιηθούν.

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Αίτια

Ε2. Συνέπειες

Ε3. Τρόποι αντιμετώπισης

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Βαδίστε μακριά από το στρες!

Θεοδώρα Τσώλη, εφ. Το Βήμα, 5/7/2013

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να «ξεφορτωθείτε» το στρες...

Η κρίση φέρνει εθνική κατάθλιψη

Δήμητρα Ευθυμιάδου, εφ. Ελευθεροτυπία, 18/12/2011

Κατά 40% αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα, χιλιάδες οι κλήσεις στην ειδική γραμμή τηλεφωνικής βοήθειας

Οι μαύρες μέρες που περνά η χώρα, λόγω τρόικας, δεν θα μπορούσαν να μην αποτυπωθούν και στην ψυχοσύνθεση των Ελλήνων.

Ειδικοί επιστήμονες καταγράφουν πρώτη φορά τα υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης αλλά και τάσεων αυτοκτονίας στον ελληνικό πληθυσμό. Τα στοιχεία-σοκ παραδέχεται και η ηγεσία του υπουργείου Υγείας αφού καταδεικνύουν κατακόρυφη αύξηση στις αυτοκτονίες στη χώρα μας, μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία και οι επιδημιολογικές μελέτες καταδεικνύουν μια σημαντική αύξηση σε ποσοστά αυτοκτονιών στην Ελλάδα, η οποία αγγίζει το 40%!

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Ελλάδα κατατασσόταν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών παγκοσμίως (λιγότερες από 6,5 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους το 2010). Ωστόσο, μετά την έναρξη της κρίσης είναι πολύ πιθανό τα δεδομένα αυτά να αλλάξουν.

Εκτός αυτού όμως οι ψυχίατροι καταγράφουν και δραματική αύξηση των κρίσεων πανικού καθώς και των ήπιων ψυχικών διαταραχών, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Μέσα στις επιπτώσεις είναι φυσικά η κατάθλιψη και η δυσφορία από τα σοβαρά οικονομικά και οικογενειακά προβλήματα.

Για του λόγου του αληθές, η Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) μετρά έξαρση στα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, λόγω τρόικας.

Οι περισσότεροι που τηλεφωνούν για βοήθεια εκφράζουν άγχος για το μέλλον, χαμηλό βιοτικό επίπεδο, έλλειψη επαγγελματικών προοπτικών, αδυναμία ανταπόκρισης σε οικονομικές υποχρεώσεις, εργασιακή αβεβαιότητα και ανασφάλεια, αδυναμία εύρεσης εργασίας ή ανεργία. Μάλιστα έξι στους 10 που απευθύνθηκαν για στήριξη στην τηλεφωνική γραμμή δήλωσαν ότι δεν έχουν δουλειά, ενώ αιτία για το 17,7% αυτών που δεν μπορούν να βρουν είναι η γενικότερη ανεργία που υπάρχει στη χώρα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι ψυχολογικές επιπτώσεις της κρίσης χτυπούν περισσότερο τις παραγωγικές ηλικίες (36-50 ετών). Ατομα δηλαδή στα οποία στηρίζεται ο κοινωνικός ιστός της χώρας. Ομως και οι νεότεροι (21-35 ετών) δεν περνούν την κρίση αλώβητα, καθώς βλέπουν με έντονο άγχος και στρες την έλλειψη επαγγελματικών προοπτικών και το «αύριο» στην Ελλάδα.

Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας είναι το γεγονός ότι στη Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη (210-6515600) τηλεφώνησαν από την έναρξη λειτουργίας της (Μάιος 2008) έως και τον Ιούνιο του 2011, 7.526 άνθρωποι.

Επίσης σύμφωνα με τα στοιχεία που συνελέγησαν, το 64,4% των ατόμων που κάλεσαν είναι γυναίκες, το 37,3% ηλικίας 21-35 ετών, το 46,7% απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το 61,6% είναι κάτοικοι Αττικής και έγγαμοι 43,4%.

Ισως γι' αυτό και το υπουργείο Υγείας, βλέποντας τη «λαίλαπα» που έρχεται, σκοπεύει να δημιουργήσει ένα δίκτυο συμπαράστασης στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών. Ενα δίκτυο που θα αποτελείται από εθελοντές που θα εργάζονται σε διάφορους τομείς όπως εφορίες, εκκλησίες, δημόσιες αρχές, αστυνομία, δημόσιους οργανισμούς, εκπαίδευση κ.λπ. και θα καλούνται να αναγνωρίζουν ποιοι συμπολίτες μας φέρουν συμπτώματα κατάθλιψης και είναι πιθανό να αυτοκτονήσουν.

Τώρα, το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να είχε φροντίσει να εκλείψουν οι λόγοι που μπορεί να μας οδηγήσουν στην κατάθλιψη συνεπώς και στο ενδεχόμενο μιας αυτοκτονίας, φαίνεται ότι δεν το σκέφτηκε κανείς εκεί στο μέγαρο Μαξίμου...

Το στρες «σκοτώνει» τη μνήμη

Μάρθα Καϊτανίδη, εφ. Τα Νέα, 29/12/2007

Μπλοκάρει συχνά το μυαλό τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν πρόβλημα με το μνημονικό τους ακόμα και οι τριαντάρηδες, λένε οι ειδικοί

Το άγχος κάνει ξεχασιάρηδες και νέους ανθρώπους

Ποια είναι η πηγή του κακού όταν κάποιος ξεχνάει πού πάρκαρε, μόλις πριν από λίγες ώρες, το αυτοκίνητό του; Όταν θυμάται στο παρά πέντε το απογευματινό επαγγελματικό ραντεβού; Όταν συναντά στον δρόμο τον παλιό του φίλο αλλά δεν μπορεί να θυμηθεί με τίποτα το όνομά του; Όταν την ώρα που έχει μια σοβαρή συζήτηση δεν του «έρχεται» η κατάλληλη λέξη;

Η μνήμη προδίδει, όπως τονίζουν οι ειδικοί, ολοένα και περισσότερους ανθρώπους ακόμη και σε νεαρή ηλικία. Η αιτία όμως δεν είναι παθολογική, αφού για όλα αυτά ευθύνονται το φορτωμένο πρόγραμμα και το άγχος! «Είναι γεγονός πως ολοένα και νεώτεροι άνθρωποι παραπονιούνται ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καθημερινότητά τους επειδή ξεχνούν από μικρά έως και σημαντικά πράγματα, με αποτέλεσμα να πιστεύουν πως αντιμετωπίζουν πρόβλημα υγείας», λέει στα «ΝΕΑ» η νευρολόγος- ψυχίατρος και θεολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια Νευρολογίας κ. Μάγδα Τσολάκη.

Πρόβλημα συγκέντρωσης. «Στην πραγματικότητα όμως το ζητούμενο δεν είναι η μνήμη αλλά το πρόβλημα συγκέντρωσης που αντιμετωπίζουν αρκετοί άνθρωποι, εξαιτίας του άγχους που χαρακτηρίζει την καθημερινότητά μας- συχνά νιώθουμε πως δεν προλαβαίνουμε να φέρουμε εις πέρας τις δραστηριότητές μας. Επιπλέον, είναι πιθανόν να παίζει ρόλο και το γεγονός πως αρκετοί υποφέρουν από ήπια κατάθλιψη λόγω των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν ή ακόμη και εξαιτίας συμπεριφορών που δεν είναι αναμενόμενες», προσθέτει η κ. Τσολάκη. Το άγχος είναι πολύ κακός παράγοντας για τη νοητική λειτουργία σε κάθε ηλικία. Το γεγονός πως το 80% των ασθενών που πάσχουν από άνοια έχουν περάσει πριν από την εμφάνιση της νόσου ισχυρό ψυχολογικό στρες υπογραμμίζει τη σχέση που έχει το στρες με τη λειτουργία του εγκεφάλου μας! Μπλοκάρει το μυαλό. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει πως όσοι 30άρηδες ξεχνούν πάσχουν από Αλτσχάιμερ: ακόμη και ένας καβγάς με τον διευθυντή, ένα συζυγικό πρόβλημα ή οι συσσωρευμένοι απλήρωτοι λογαριασμοί μπορεί να «μπλοκάρουν» το μυαλό. Οι ειδικοί τονίζουν πως όταν «οι άνθρωποι δεν λειτουργούν με χαρά και διάθεση, πέφτει η απόδοσή τους. Γι΄ αυτό και δεν πρέπει να ανησυχούν, εκτός και εάν κάποιο μέλος της οικογένειας πάσχει από τη συγκεκριμένο νόσο». Άλλωστε, υπάρχει και... ιατρική εξήγηση: όταν κάποιος νιώθει στρες ή έντονη στενοχώρια, το σώμα του παράγει κορτικοστεροειδή (χημικές ουσίες) που μπλοκάρουν τους υποδοχείς του εγκεφάλου. Έτσι άλλωστε εξηγείται και το γεγονός πως ακόμη και οι πιο... ξεχασιάρηδες θυμούνται τις εκκρεμότητες της επόμενης ημέρας την ώρα που επιστρέφουν στο σπίτι, όταν τρώνε στο αγαπημένο τους εστιατόριο και γενικότερα όταν χαλαρώνουν. «Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλος απελευθερώνεται από εκείνες τις ουσίες που έχουν μπλοκάρει τους υποδοχείς και έχουν "παγώσει" τη μνήμη».

Ο ρόλος του ύπνου. Ο καλός ύπνος παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, όχι όμως επειδή ξεκουράζεται το μυαλό, αλλά επειδή εργάζεται- και μάλιστα σκληρά! Και αυτό γιατί από τη στιγμή που οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους η μνήμη μακράς διαρκείας (εκεί αποθηκεύονται πληροφορίες για μερικές μέρες έως και για μία ολόκληρη ζωή) «κλειδώνει» σημαντικά γεγονότα, έντονα συναισθήματα και... ασήμαντες λεπτομέρειες. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, οι οποίοι ζήτησαν από 60 φοιτητές να απομνημονεύσουν 20 ζεύγη λέξεων. Δώδεκα ώρες μετά τους έβαλαν να γράψουν ένα σχετικό τεστ. Όσοι φοιτητές είχαν κοιμηθεί πήραν άριστα! Έπειτα από αυτό, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο αφού εδραιώνει τις μνήμες στον εγκέφαλο και ταξινομεί τις εμπειρίες.

Το σχολείο αρρωσταίνει τα παιδιά μας

Νότα Τρίγκα, εφ. Το Βήμα, 27/5/2007

Πανευρωπαϊκή μελέτη αποκαλύπτει ότι η ψυχική υγεία των ελλήνων μαθητών δοκιμάζεται περισσότερο απ' ό,τι στις άλλες χώρες

200.000 έφηβοι μεταξύ 12 και 18 ετών αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής ψυχολογικά προβλήματα

Το καλοκαίρι του 1997 η Θάλεια Τσίτσου στα 18 της χρόνια έδωσε τέλος στη ζωή της πέφτοντας από τον τέταρτο όροφο μιας πολυκατοικίας στην Κηφισιά. Μία ημέρα πριν από την αυτοκτονία της ένας στενός φίλος της, συμμαθητής της στο 3ο Λύκειο της Νίκαιας, της τηλεφώνησε και προσπάθησε με τρόπο να της πει ότι είχε μείνει μετεξεταστέα σε δύο μαθήματα. Κατά συνέπεια αποκλειόταν από τις πανελλαδικές εξετάσεις. Η αντίστροφη μέτρηση για την άτυχη Θάλεια είχε ήδη αρχίσει. Η περιπλάνησή της στην Αθήνα την οδήγησε στην Κηφισιά και στην έξοδο... Η αυτοκτονία είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο και καταναλώθηκαν τότε τόνοι μελάνι για να αναλυθούν οι... βλαβερές συνέπειες των πανελλαδικών εξετάσεων στην υγεία των μαθητών.

Τα επόμενα χρόνια η τραγωδία επαναλήφθηκε· άλλες φορές απετράπη την τελευταία στιγμή. Δεν φθάνουν φυσικά όλα τα παιδιά στην αυτοκτονία, αλλά ένα σημαντικό ποσοστό αυτών που έχουν μάθει να θεωρούν την επιτυχία στις εξετάσεις και την επακόλουθη εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο μοναδική επιλογή της ζωής τους κινδυνεύουν. Η πλειονότητα αυτών των παιδιών πνίγεται από το άγχος, κάποια φθάνουν να πέφτουν σε κατάθλιψη, μοιραία ορισμένα δεν αντέχουν στο τέλος.

Ειδικοί ψυχολόγοι που παρακολουθούν μαθητές της Γ' Λυκείου βοηθώντας τους να ξεπεράσουν το άγχος των πανελλαδικών εξετάσεων βλέπουν παιδιά να... τρελαίνονται με τη σκέψη της αποτυχίας και λένε ότι αν δεν είχαν την απαραίτητη ψυχολογική υποστήριξη δεν θέλουν να σκεφτούν τι μπορεί να τους συνέβαινε.

Με αυτά τα δεδομένα δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά δραματική επιβεβαίωση το αποτέλεσμα διευρωπαϊκής επιστημονικής μελέτης για την ποιότητα ζωής των εφήβων που πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε 13 ευρωπαϊκές χώρες. Το βασικό της συμπέρασμα είναι ότι η ψυχική υγεία των ελλήνων μαθητών δοκιμάζεται περισσότερο από εκείνη των παιδιών στις περισσότερες άλλες χώρες. Ενας στους τρεις έλληνες μαθητές υποφέρει από άγχος, πολλοί από αυτούς παθαίνουν τελικά κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει ότι από τους περίπου 70.000 τελειόφοιτους, περισσότεροι από τους 20.000 αντιμετωπίζουν πρόβλημα.

Η αναγωγή στο σύνολο του μαθητικού πληθυσμού είναι προφανώς τρομακτική. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας το 30% των ελλήνων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου αντιμετωπίζει κάποιας μορφής ψυχολογικά προβλήματα - και αυτό το ποσοστό σημαίνει 200.000 παιδιά ηλικίας μεταξύ 12 και 18 ετών! Μαζί με τους έλληνες μαθητές προβληματική απεδείχθη και η ψυχική ισορροπία των γάλλων και των πολωνών συμμαθητών τους. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος πέφτει στο 25% και σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ελβετία και η Ολλανδία αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζει ποσοστό μικρότερο του 20% των παιδιών. Γύρω από τον μέσο όρο κυμαίνονται τα ποσοστά χωρών, όπως η Ισπανία και η Γερμανία.

Σε αυτές τις συνθήκες οι έλληνες έφηβοι κατατάσσονται στην τελευταία θέση της έρευνας και ως προς το επίπεδο ανεξαρτησίας στην οργάνωση του ελεύθερου χρόνου τους. Ειδικότερα, τέσσερις έφηβοι στους δέκα δηλώνουν ότι δεν νιώθουν αρκετά αυτόνομοι ώστε να μπορούν να διαθέσουν όπως θέλουν τον δικό τους χρόνο, πολλοί δεν έχουν καν προσωπικό χρόνο να τον αφιερώσουν σε κοινωνικές σχέσεις και ψυχαγωγία, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος μειώνεται σε τρεις στους δέκα μαθητές. Ετσι, πάνω από 40% των ελλήνων εφήβων δεν νιώθουν αρκετά αυτόνομοι για να οργανώσουν τον χρόνο τους και την κοινωνική τους ζωή, όταν το αντίστοιχο ποσοστό των συμμαθητών τους στην Ολλανδία, την Αυστρία και τη Γερμανία δεν ξεπερνά το 20%, στην Ισπανία και στην Ιρλανδία βρίσκεται γύρω στο 25% και στην Τσεχία ελάχιστα κάτω από το 30%. Οι μαθητές σε Αγγλία και Γαλλία (γύρω στο 35%) επίσης απέχουν από τους συμμαθητές τους στην Ελλάδα.

Τα πανεπιστήμια και άλλοι αρμόδιοι φορείς των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα αξιολόγησαν επί τριετία την ποιότητα ζωής 22.300 ευρωπαίων εφήβων. Την έρευνα, που έγινε για πρώτη φορά, ανέλαβε να διεκπεραιώσει στην Ελλάδα η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Μελετήθηκε η συμπεριφορά 1.200 νέων, ενώ αξιολογήθηκε και η συμμετοχή των γονέων τους στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και τη σχέση τους με τα παιδιά τους.

Η παράμετρος μάλιστα των γονέων προσθέτει στην έρευνα και το... κερασάκι. Ο μπαμπάς και η μαμά λένε ψέματα; Τουλάχιστον αυτό προκύπτει αν συγκριθούν οι δικές τους απαντήσεις με εκείνες των παιδιών τους για τον χρόνο που μοιράζονται και τη μεταξύ τους σχέση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, οι έλληνες έφηβοι μαθητές έχουν φτωχότερη ποιότητα ζωής όσον αφορά τη σχέση τους με τους γονείς τους σε σύγκριση όχι μόνο με τους ευρωπαίους συνομηλίκους τους, αλλά και με όσα πιστεύουν, ή θέλουν να πιστεύουν, οι γονείς τους. Ενδεικτικά, 22,3% των εφήβων δηλώνουν ότι «ποτέ ή σπάνια» έχουν αρκετό χρόνο οι γονείς τους να διαθέσουν γι' αυτούς. 20% επίσης δηλώνει ότι «ποτέ ή σπάνια» μπορούν να μιλήσουν στους γονείς τους όταν το θέλουν. Αλλά στις αντίστοιχες ερωτήσεις προς τους γονείς, μόνον οι μισοί συμφώνησαν με τα παραπονούμενα παιδιά τους. Για το υπόλοιπο 10% δεν υπήρχε κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα!

Και φροντιστήρια... άγχους

Αρκετοί γονείς προσπαθώντας να βρουν διέξοδο στον «φαύλο κύκλο» του άγχους που καταβάλλει όλα σχεδόν τα άτομα της οικογένειας λόγω των εξετάσεων καταφεύγουν στα λεγόμενα φροντιστήρια... άγχους, τα οποία γνωρίζουν μια αξιοσημείωτη επιτυχία τα τελευταία χρόνια. «Από την Α' Λυκείου αρχίζει η αναστάτωση στην οικογένεια και όσο πιο καλός είναι ο μαθητής τόσο περισσότερες προσδοκίες καλλιεργούνται από τους γονείς, με αποτέλεσμα το άγχος να διπλασιάζεται» σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια και σύμβουλος οικογένειας η οποία οργανώνει σεμινάρια για την καταπολέμηση του άγχους κυρία Ανδρονίκη Φιλιππάτου.

Ωστόσο «η πίεση που ασκούν οι εισαγωγικές εξετάσεις στους μαθητές, είτε άμεσα ως μια ιδιαίτερα δύσκολη δοκιμασία είτε έμμεσα ως αίτημα της οικογένειας ή της κοινωνίας για ανώτατες σπουδές, θα συνεχίσει να υποσκάπτει την ψυχολογική ευεξία τους» παρατηρεί ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής κ. Ι. Τούντας, όσο οι εξετάσεις παραμένουν στην Ελλάδα η μοναδική επιλογή για να εισέλθουν οι νέοι στη ζωή των ενηλίκων.

Οπως αναφέρει η ψυχολόγος κυρία Ελευθερία Παναγιωτοπούλου πάντα τις ημέρες των πανελλαδικών εξετάσεων η πίεση είναι τόσο μεγάλη ώστε αυξάνονται σημαντικά οι επισκέψεις μαθητών στα νοσοκομεία. Αρκετοί τρέχουν στα νοσοκομεία ήδη από την έναρξη της σχολικής χρονιάς και κάποιες φορές τα συμπτώματα στρες που τους ταλαιπωρούν τους συνοδεύουν σε όλη τους τη ζωή.

Αντίστοιχες είναι οι παρατηρήσεις και της κλινικής ψυχολόγου κυρίας Χαράς Νομικού. «Μαθητές καταφεύγουν στα νοσοκομεία με συμπτώματα όπως είναι ο έμετος, τα δέκατα, η έντονη κόπωση ή οι γαστρεντερικές διαταραχές. Μάλιστα, τα κορίτσια είναι εκείνα τα οποία υποφέρουν περισσότερο από το στρες».

Είμαστε «πρωταθλητές» στο εργασιακό στρες

Πέννυ Μπουλούτζα, εφ. Καθημερινή, 15/6/2006

Ένας στους τέσσερις Eυρωπαίους ενήλικες εκδηλώνει κάποια ψυχική ασθένεια με συχνότερες την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. Σε αυτές περιλαμβάνεται και το εργασιακό στρες, στο οποίο οι Eλληνες αναδεικνύονται «πρωταθλητές» μεταξύ των κατοίκων των χωρών της E.E. των «25»: ένας στους δύο εργαζόμενους στη χώρα μας (ποσοστό 55%) δηλώνει ότι βιώνει έντονο άγχος στη δουλειά του, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των Eυρωπαίων υπαλλήλων είναι 28%. Oι ψυχικές ασθένειες χαρακτηρίζονται και ως ο «αθέατος δολοφόνος» της Eυρώπης καθώς ευθύνονται για τη συντριπτική πλειονότητα των 58.000 αυτοκτονιών που καταγράφονται ετησίως στη Γηραιά Ηπειρο. H συχνότητα των αυτοκτονιών διαφέρει από χώρα σε χώρα, και είναι ενδεικτικό ότι στην Eλλάδα καταγράφονται περίπου 3,6 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους -αναλογία που είναι η μικρότερη μεταξύ των κρατών-μελών- ενώ στη Λιθουανία ο δείκτης αυτοκτονιών είναι 44:100.000 κατοίκους. Eπιπλέον, οι ψυχικές ασθένειες έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος, αφού η κακή ψυχική υγεία κοστίζει το 3%-4% του AEΠ στην E.E., εξαιτίας της απώλειας παραγωγικότητας και επιπρόσθετων βαρών σε υγεία, εκπαίδευση και δικαιοσύνη.

Tα ανησυχητικά αυτά στοιχεία παρέθεσαν χθες ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Παν. Aθηνών κ. Kωνσταντίνος Σολδάτος, η επικ. καθηγήτρια Ψυχιατρικής κ. Mένη Mαλλιώρη και ο αναπληρωτής καθηγητής κ. Bλ. Tομαράς, σε συνέντευξη Τύπου, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκε η «Πράσινη Bίβλος για την Ψυχική Yγεία» που εξέδωσε η Eυρωπαϊκή Eπιτροπή και η οποία εξετάζεται από το Eυρωκοινοβούλιο. H «Πράσινη Bίβλος» προτείνει συγκεκριμένη στρατηγική, που εστιάζει στην προαγωγή της ψυχικής υγείας, την αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών μέσω προληπτικών δράσεων και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Oι ειδικοί γιατροί αναφέρθηκαν ιδιαίτερα στην ανάγκη πρόληψης και προαγωγής ψυχικής υγείας, που αφορούν κυρίως στην παιδική ηλικία. Oπως είπαν, το σχολείο θα πρέπει να εξελιχθεί σε «κεντρική αρένα» στην οποία θα διεξαχθεί ο αγώνας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, καθώς στον χώρο του σχολείου μπορούν να εντοπιστούν εγκαίρως, από εκπαιδευμένους δασκάλους, παιδιά ή οικογένειες που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση ψυχικής ασθένειας.

Ασθένειες που γεννά το στρες

Βασίλειος Θεοδώρου, περ. Υγεία και Διατροφή (Ελευθεροτυπία), 7/3/2006

Το στρες και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής παίζουν στις μέρες μας μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη των χρόνιων παθήσεων και αποτελούν την κύρια αιτία για τα συχνότερα προβλήματα υγείας. Οι χρόνιες ασθένειες απειλούν τη σωματική ακεραιότητα και την ευζωία, προκαλούν συναισθηματική καταπόνηση, αλλαγές στην κοινωνική ζωή, υψηλή εξάρτηση από φάρμακα, Πόσο στενή είναι η σχέση μεταξύ του ψυχολογικού στρες και των σωματικών ασθενειών;

Οι μεταδιδόμενες ασθένειες που οφείλονται σε μολυσματικούς παράγοντες, έχουν πάψει στην εποχή μας να αποτελούν το κυριότερο αίτιο θνησιμότητας, λόγω βελτίωσης της διατροφής, της σωματικής και δημόσιας υγιεινής και της ιατρικής φροντίδας, Ωστόσο, τη θέση τους πήραν σταδιακά οι χρόνιες ασθένειες, όπως οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος, οι εγκεφαλικές βλάβες, οι ασθένειες των νεφρών, οι αρθρίτιδες, η σκλήρυνση κ.ά.,

Ψυχολογικοί παράγοντες, όπως το στρες και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, παίζουν μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη των χρόνιων παθήσεων και αποτελούν την κύρια αιτία για τα συχνότερα προβλήματα υγείας, Οι χρόνιες ασθένειες απειλούν τη σωματική ακεραιότητα και την ευζωία, προκαλούν συναισθηματική καταπόνηση, αλλαγές στην κοινωνική ζωή, υψηλή εξάρτηση από φάρμακα, ενώ, τέλος, απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό και μηχανήματα για να αντιμετωπιστούν. Πόσο στενή είναι όμως η σχέση μεταξύ του ψυχολογικού στρες και των σωματικών ασθενειών;

Γενικά, η αίσθηση της ψυχικής αδυναμίας, η μελαγχολία και η κατάθλιψη, η αντιμετώπιση δυσάρεστων καταστάσεων, η κοινωνική απομόνωση και οι ανεπαρκείς τρόποι αντιμετώπισης του στρες είναι οι ψυχοκοινωνικοί στρεσογόνοι παράγοντες που επηρεάζουν συνήθως αρνητικά την υγεία,

Οι ψυχοσωματικές ασθένειες εμφανίζονται όταν η κατάσταση του μυαλού πυροδοτεί μια σωματική βλάβη ή μεσολαβεί για την έλευση της, και οφείλονται σε αδυναμία προσαρμογής στον δυναμισμό, την πολυπλοκότητα και την περιπλοκότητα της καθημερινής ζωής.

Πρόκειται λοιπόν για σωματικές ασθένειες με πραγματική οργανική βάση, που οφείλονται εν μέρει σε ψυχολογικούς παράγοντες, ειδικότερα στη συναισθηματική καταπόνηση, Οι πιο συνηθισμένες ψυχοσωματικές ασθένειες είναι η υπέρταση, το έλκος, το άσθμα, οι δερματικές ασθένειες, όπως το έκζεμα, οι αλλεργίες, η ημικρανία και οι κεφαλαλγίες τάσης,

Η πρόοδος στους τομείς της ενδοκρινολογίας, φυσιολογίας και ψυχονευροανοσολογίας συνεισέφερε στην κατανόηση της σχέσης των μηχανισμών εμφάνισης των ψυχοσωματικών ασθενειών με τις αντιδράσεις στο ανεξέλεγκτο στρες, Σύμφωνα με το ψυχοσωματικό μοντέλο του στρες, στο πρώτο πεδίο ανάπτυξης της ασθένειας βρίσκεται ο στρέσορας -ένα ερέθισμα που εκλαμβάνεται από τον οργανισμό ως επικίνδυνο και απειλητικό και προκαλεί μια αντίδραση προσαρμογής, Παράλληλα, η απειλή αναγνωρίζεται και στο γνωστικό επίπεδο του ατόμου (είναι το βήμα που καθορίζει το τι εκλαμβάνει το άτομο ως στρεσογόνο- δεν αρκεί λοιπόν η ύπαρξη ενός κίνδυνου, αλλά χρειάζεται και η δική μας υποκειμενική ερμηνεία για να αναγνωριστεί ως απειλή), Από αυτή μας την επεξεργασία εξαρτώνται ο τρόπος και η ένταση της απάντησης στο στρεσογόνο ερέθισμα,

Το επόμενο στάδιο είναι η συναισθηματική διέγερση ως απάντηση, Μπορεί να έχει τη μορφή θυμού, έκστασης, φόβου, χαράς, εχθρότητας, εφορίας ή άγχους, Μέσω των μηχανισμών σύνδεσης του εγκέφαλου με το σώμα, η συναισθηματική διέγερση μετατρέπεται σε σωματική. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο είναι η ασθένεια, Αν τα σωματικά συμπτώματα της ψυχογενούς διέγερσης επιμένουν χρονικά, τότε η ανισορροπία αυτή μπορεί να επιφέρει βλάβη σε ένα ή περισσότερα οργανικά συστήματα, Το σύστημα στο οποίο σπάει πρώτα η άμυνα του οργανισμού είναι καταπονημένο και ευάλωτο στην εμφάνιση βλάβης, Αν είναι το ανοσοποιητικό, μπορεί να προκληθεί μόλυνση ή καρκίνος, αν είναι το καρδιαγγειακό, τότε μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στην καρδιά, Αυτονόητα, στη συνέχεια, η ίδια η ασθένεια αποτελεί έναν επιπλέον στρεσογόνο παράγοντα που οδηγεί σε φαύλο κύκλο, κατά τον οποίο το ένα στρεσογόνο συνδέεται με το επόμενο, εμποδίζοντας τον οργανισμό να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση του.

Οι ασθένειες προκαλούνται συνήθως από το χρόνιο, συσσωρευτικό και επαναλαμβανόμενο στρες, που δεν επιτρέπει την ανάκαμψη και ανάρρωση του οργανισμού (κυρίως εκεί όπου υπάρχει ευαλωτότητα, λόγω κληρονομικότητας, ή επιδρούν παράγοντες υψηλού κινδύνου) και αυξάνει την πιθανότητα των ψυχοσωματικών νόσων,

Εκτός από το χρόνιο στρες, που έχει πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη των ψυχοσωματικών νόσων, συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως η προσωπικότητα, ο τρόπος ζωής, οι ορμονικές και μεταβολικές λειτουργίες, η κοινωνική υποστήριξη κ,ά, Από τους παραπάνω παράγοντες εν συνόλω εξαρτάται αν η απάντηση σε ένα ερέθισμα (γεγονός) θα είναι το στρες ή η ασθένεια.

Όταν μεγαλώσω, θέλω να γίνω... εγώ

Αναστασία Πετράκη, εφ. Το Βήμα, 22/2/1998

Να, που στο τέλος της χιλιετίας η πολιτική ορθότητα εισβάλλει προς στιγμήν και στα βαζάκια με τις ενυδατικές κρέμες

«Υπάρχουν 3 δισεκατομμύρια γυναίκες που δεν μοιάζουν με σούπερ μόντελ και μόνο οκτώ που μοιάζουν!». Αυτή η υποσημείωση συνοδεύει την... πολιτικώς ορθή καμπάνια του Body Shop. Η βρετανική φίρμα καλλυντικών έρχεται να υπενθυμίσει ότι μέσα από τις δεκαετίες το γυναικείο σώμα έχει υποστεί μια σειρά «πιέσεις» στον βωμό τής εκάστοτε μόδας. Εχει δεθεί ασφυκτικά, έχει καταπιεστεί σε κορσέ, έχει φουσκώσει, έχει φασκιωθεί, έχει μαυρίσει, έχει ασπρίσει... Δεν θα ήταν προτιμότερο, αναρωτιέται, να κρίνουν τις γυναίκες για την προσωπικότητά τους, για τον τρόπο που γεύονται τη ζωή;

Και ενώ όλα σήμερα τείνουν... προς τις ιδανικές διαστάσεις, η εν λόγω εταιρεία καλλυντικών αποφασίζει αυτήν τη φορά να μην «παραμυθιάσει» τις επίδοξες πελάτισσες. Η τελευταία καμπάνια της δεν πουλά υποσχέσεις ­ όπως μας είχαν συνηθίσει ως τώρα οι περισσότερες φίρμες τεχνητού καλλωπισμού ­ και δηλώνει ότι η αυτεκτίμηση απλώς δεν μπορεί να τοποθετηθεί πάνω σε ζυγαριά.

Είναι τρομερό, λέει, μόνο να σκεφθεί κανείς ότι κάποτε ράβαμε τα ρούχα στα μέτρα μας και τώρα κόβουμε και ράβουμε το σώμα μας στα μέτρα του ρούχου! Τα περιοδικά και η τηλεόραση μας έχουν κάνει να πιστεύουμε ότι μόνο ένα νούμερο είναι της μόδας... το μικρότερο. Μας έχουν πείσει ότι για να είσαι αποδεκτός, πρέπει να συρρικνωθείς.

Η Αννίτα Ρόντικ, η «ψυχή» της εταιρείας, ισχυρίζεται ότι είναι καιρός οι γυναίκες να αντισταθούν απέναντι σε μια κοινωνία που τις θέλει όλες... πανομοιότυπες. Μοναδικό αλλά πανίσχυρο όπλο τους, όπως αναφέρει η ίδια, η εκτίμηση για τον ίδιο τους τον εαυτό. Η οποία φυσικά δεν μπορεί να χωρέσει μέσα σε ένα βαζάκι κρέμας νυκτός ή σε ένα ρίμελ.

Το διαφημιστικό - ενημερωτικό φυλλάδιο «Full Voice», που συνοδεύει την καμπάνια, δεν υπόσχεται στις αναγνώστριες δείγμα από τη νέα γκάμα κραγιόν αλλά ένα δωρεάν... λίφτινγκ, που δεν είναι άλλο από το γέλιο. Αλλα φλέγοντα θέματα που θίγει είναι η εξέλιξη του... γυναικείου είδους, οι διαφορές χαμηλής και υψηλής αυτεκτίμησης μαζί με τα κοινωνικά συμπτώματά τους, πορτρέτα ανορεξικών μοντέλων (προς αποφυγήν). Απώτερος στόχος του να θυμίσει ότι απλώς υπάρχουν άνθρωποι σε κάθε σχήμα και μέγεθος.

Αύξηση των σεξουαλικών προβλημάτων στους νέους

Εφ. Τα Νέα, 6/2/1998

Την άγνοια γύρω από το σεξ των προηγούμενων γενεών φαίνεται ότι, στην εποχή μας, αντικατέστησαν οι λανθασμένες πεποιθήσεις γύρω από το σεξ. Το αποτέλεσμα, όπως δείχνουν τα στοιχεία του Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου, είναι ότι παρατηρείται σημαντική αύξηση του ποσοστού σεξουαλικών προβλημάτων στους νέους, ηλικίας 18-28 ετών.

«Κύριος λόγος αυτής της αύξησης, όπως ανέφερε χθες σε συνέντευξη Τύπου ο κλινικός ψυχολόγος κ. Γ. Βυνάκος, είναι η αντίστοιχη αύξηση που παρουσιάζουν τα λεγόμενα μαθησιακά ψυχολογικά αίτια. Προβλήματα, δηλαδή, που δεν οφείλονται σε βαθύτερα ψυχολογικά αίτια ή σε προβλήματα σχέσης, φάσης ζωής κ.λπ. αλλά σε κακή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ενημέρωση. Το 52,1% των σεξουαλικών προβλημάτων οφείλονται σε καθαρά μαθησιακά αίτια, ενώ στο 75,9% των προβλημάτων υπάρχει πάντα συμμετοχή αυτών των αιτίων».

Έτσι, οι λανθασμένες πεποιθήσεις, τα εξωπραγματικά πρότυπα (τέλειο σώμα, τέλειο πρόσωπο κ.λπ.), τα μέσα πραγμάτωσης της σεξουαλικής συμπεριφοράς (χλιδή, πλούτος κ.λπ.), όπως εμφανίζονται στα μίντια και το κυνήγι του ατόμου ή του ζευγαριού να ανταποκριθούν σ' αυτά, δημιουργούν τεράστιο άγχος επίδοσης και φόβο αποτυχίας, με αποτέλεσμα να μπλοκάρονται τελικά σεξουαλικά. Διαφορετικά εμφανίζονται τα πράγματα στις μεγαλύτερες ηλικίες όπου στο φάσμα ηλικιών από 45-58 ετών και 58-68 υπάρχει ελαφρά μείωση του ποσοστού σεξουαλικών προβλημάτων ανάμεσα σ' αυτούς που επισκέπτονται το Ινστιτούτο.

Τα θέματα αυτά θα συζητηθούν σε μετεκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα «Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σε σχολείο» που γίνεται σήμερα και αύριο στην Αθήνα.

Το άγχος της αποτυχίας σκοτώνει

Νατάσα Ρουγγέρη, εφ. Το Βήμα, 22/6/1997

Κατά 150% αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες μεταξύ 1960 και 1990. Η αυτοκτονία της 18χρονης Θάλειας, επειδή απέτυχε στις σχολικές εξετάσεις, έφερε ξανά στο προσκήνιο τα προβλήματα που δημιουργεί στους ήδη ευάλωτους ψυχολογικά εφήβους η πίεση που υφίστανται για να επιτύχουν και το άγχος για μια θέση στο πανεπιστήμιο. Πολλές φωνές ακούστηκαν, πολλά σχόλια γράφτηκαν, ενώ συμμαθητές της 18χρονης και διάφοροι τρίτοι δεν δίστασαν να ρίξουν το βάρος της ευθύνης στους γονείς της και δη στη μητέρα, ακόμη και την ώρα της κηδείας! Σίγουρα το αυξημένο άγχος που έχουν οι μαθητές την περίοδο των σχολικών εξετάσεων επιδεινώνεται από την πίεση που συνήθως τους ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον. Οι αφορισμοί όμως καλό είναι να αποφεύγονται.

Ο παιδοψυχίατρος κ. Αθ. Αλεξανδρίδης, μιλώντας προς «Το Βήμα», εξηγεί ότι «η `αποτυχία' στις εισαγωγικές για πολλά παιδιά αρχίζει από το Λύκειο, όταν έχει σαφώς διαγραφεί η αδυναμία τους να προσαρμοσθούν στο προτεινόμενο σύστημα» και συμπληρώνει: «Οι εισαγωγικές, σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων, δεν αποτελούν παρά επιβεβαίωση αυτού που οι έμπειροι καθηγητές Λυκείου έχουν διαγνώσει, οι έξυπνοι γονείς αντιληφθεί και οι ειλικρινείς έφηβοι διαισθανθεί. Όλη αυτή η μακρόχρονη και κατά τη γνώμη μου εντελώς λανθασμένη διεργασία έχει ένα θετικό αποτέλεσμα: η `αποτυχία' είναι εκ των προτέρων προβλέψιμη, η ψυχική προετοιμασία γι' αυτήν έχει ξεκινήσει πολύ καιρό πριν και οι ψυχικές απώλειες παιδιών και οικογενειών είναι μικρές».

Πώς αποφασίζουν, όμως, οι νέοι να φθάσουν στην αυτοκτονία εξαιτίας μιας σχολικής αποτυχίας; Μήπως τα παιδιά αυτά αποτελούν τελικά ειδικές, ψυχοπαθολογικές περιπτώσεις; «Ευτυχώς, ελάχιστοι έφηβοι, από αυτούς που μας είναι ακριβοί, που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι και ιδιόμορφοι ψυχικά και έχουν ιδανικά και ιδεώδη για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό, κάνουν το λάθος να πάρουν στους ώμους τους το συνολικό βάρος αυτής της ανούσιας μετάβασης. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιούν την τραγική αυτή πράξη στη ζωή τους», υπογραμμίζει ο κ. Αλεξανδρίδης και εξηγεί: «Τα παιδιά που καταλήγουν σε μια αυτοχειρική πράξη έχουν δώσει στη σύντομη πορεία τους μικρά δείγματα, τα οποία οι γονείς, το σχολείο και οι ιατρικές υπηρεσίες δεν κατάφεραν να αξιολογήσουν ως καμουφλαρισμένες αυτοκτονικές συμπεριφορές».

Η εθελοτυφλία μας αποδεικνύεται, σύμφωνα με τον κ. Αλεξανδρίδη, από τον μεγάλο αριθμό αυτοκτονικών συμπεριφορών εφήβων (παίρνοντας χάπια, οδηγώντας επικίνδυνα κ.λπ.), οι οποίες παρουσιάζονται στις εφημερίες των νοσοκομείων. Τα παιδιά αυτά φεύγουν από τα νοσοκομεία όπου θα έπρεπε να υπάρχει τουλάχιστον ένας παιδοψυχίατρος στο καθένα χωρίς καμία ιατρική και ψυχιατρική παρακολούθηση.

Το ίδιο συμβαίνει όμως και στο σχολείο. Ο κ. Αλεξανδρίδης θεωρεί ότι οι επιθετικές συμπεριφορές ορισμένων παιδιών προς τους συμμαθητές τους και οι αυτοκαταστροφικές εκδηλώσεις αποτελούν θέματα που το σχολείο, αν και διαισθάνεται, δεν τολμά να θίξει, γιατί δεν έχει την απαραίτητη γι' αυτό τον σκοπό ψυχιατρική και ψυχολογική υποστήριξη (πολυάριθμες τάξεις κλπ.). «Εν τέλει, τα πολλαπλά μηνύματα δεν διαβάζονται και οι έφηβοι οδηγούνται στο μεγάλο μήνυμα, την αυτοχειρική πράξη, με την οποία αποδίδουν νόημα και βάρος εκεί που, κατά τη γνώμη μου, υπάρχει πολύ λίγο. Πίσω από τους κορυφαίους αυτόχειρες εφήβους πρέπει να διακρίνουμε τη μεγάλη ομάδα αυτών που, ψυχικά ή συμβολικά, αυτοκτονούν, αποσυρόμενοι από ένα κοινωνικό παιχνίδι το οποίο θεωρούν μοναδικό, δίχως να αντιλαμβάνονται τις εναλλακτικές λύσεις που έχουν στη ζωή τους».

Η χαμένη αυτοπεποίθηση και η σχολειοφοβία...

Το μεγάλο άγχος που διακατέχει τους μαθητές πριν από τις εισαγωγικές εξετάσεις είναι γνωστό. Είναι, όμως, πάντοτε και καταστροφικό; Όχι, σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν στο βιβλίο «Η πρόσβαση στην ελληνική Τριτοβάθμια Εκπαίδευση», ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Μιχ. Κασσωτάκης και η συνεργάτις του κυρία Δέσποινα Παπαγγελή Βουλιουρή: «Το άγχος των εισαγωγικών εξετάσεων, όταν βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο, βοηθά στην επίτευξη υψηλών επιδόσεων και παρέχει τη δυνατότητα στα άτομα να αναπτύξουν μηχανισμούς αντίστασης, έτσι ώστε να μπορούν να αντέξουν σε μελλοντικές καταστάσεις. Σε αυξημένο βαθμό, όμως, το άγχος έχει αρνητικές επιδράσεις τόσο στην ψυχική υγεία όσο και στην ίδια την απόδοση των μαθητών». Υπογραμμίζεται πάντως ότι, σύμφωνα με όσα έχουν δείξει έρευνες που έγιναν κατά καιρούς, «μεγαλύτερο βαθμό άγχους εμφανίζουν άτομα που δεν έχουν καλή αυτοεικόνα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα, στερούνται αυτοπεποίθησης και έχουν χαμηλή ικανότητα εργασίας κάτω από συνθήκες πίεσης».

Η πίεση από το οικογενειακό περιβάλλον, και ιδιαίτερα από τους γονείς, οι οποίοι ταυτίζουν συχνά την επιτυχία του παιδιού τους στη ζωή με την εισαγωγή του στο Πανεπιστήμιο, αυξάνει το άγχος των υποψηφίων. «Η πίεση είναι ιδιαίτερα μεγάλη στην ελληνική κοινωνία, λόγω των αυξημένων φιλοδοξιών των ελληνικών οικογενειών ως προς τη μόρφωση των παιδιών τους, τις υψηλές προσδοκίες τους από αυτά και την πεποίθηση ότι οι προσδοκίες αυτές θα γίνουν πραγματικότητα. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του ΟΟΣΑ, το 73% των ελλήνων πατέρων και το 76% των μητέρων είναι πεπεισμένοι ότι τα παιδιά τους είναι ικανά να πραγματοποιήσουν ανώτατες σπουδές. Το 90% των πρώτων και το 96% των δεύτερων δήλωσαν, μάλιστα, ότι ήταν διατεθειμένοι να υποστούν οποιαδήποτε θυσία για να μπορέσουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν».

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδει ο κ. Κασσωτάκης στη δημοσιότητα των αποτελεσμάτων των εξετάσεων και τη μεγαλοποίηση της σημασίας τους. «Σε περίπτωση που αυτά δεν είναι θετικά, απειλούν να ανατρέψουν την εικόνα που ο κοινωνικός περίγυρος έχει διαμορφώσει για τους νέους, και ιδιαίτερα για τους λεγόμενους `καλούς μαθητές' ή `τα καλά παιδιά'». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα προκαταρκτικής έρευνας που έγινε σε Γυμνάσιο της Κρήτης, τα οποία αναφέρονται στο βιβλίο, το 85% των μαθητών θεωρεί ότι η κακή βαθμολογία στις εξετάσεις ταυτίζεται με ντροπή, θλίψη, απογοήτευση και κοινωνική κατωτερότητα, ενώ το 48% χαρακτήρισε τη δημόσια προβολή των κακών αποτελεσμάτων ισοδύναμη με την κοινωνική διαπόμπευση.

Σύμφωνα με έρευνα των κ.κ. Χρήστου Κάτσικα και Γιώργου Καββαδία («Η ελληνική εκπαίδευση στον ορίζοντα του 2000»), 30.000 παιδιά και έφηβοι παρουσιάζουν έντονα σχολειοφοβικά συμπτώματα. Μία από τις συχνότερα αναφερόμενες φοβίες της παιδικής ηλικίας είναι η σχολική φοβία, που συνοδεύεται μάλιστα, όχι σπάνια, από σωματικά φαινόμενα. Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα δύο ερευνών (1978 και 1992) που παρουσιάζουν τους φόβους των μαθητών κατά φθίνουσα σειρά συχνότητας. Το σχολείο, οι εξετάσεις και οι βαθμοί φόβιζαν τους μαθητές σε ποσοστό 38% το 1978, και σε ποσοστό 24% το 1992. Ακολουθούν το σκοτάδι (46% το 1978 και 15% το 1992), τα ατυχήματα (45% το 1978 και 6% το 1992), ο θάνατος (19% το 1978 και 12% το 1992), οι φυσικές καταστροφές (19% το 1978 και 6% το 1992), ο πόλεμος (16% το 1978 και 5% το 1992) και οι κακοί άνθρωποι δολοφόνοι, ληστές κ.ά. (19% το 1978 και 8% το 1992).

Στις αιτίες και αφορμές των αυτοκτονιών, όπως περιγράφονται από τους νέους ή από το περιβάλλον τους, αναφέρονται ιεραρχικά: * «Δεν αντέχω άλλο αυτό το σύστημα Παιδείας». * «Ξεφτιλίστηκα στο χωριό που έμεινα. Αυτά τα μαθήματα δεν τα καταλαβαίνω. Και τον Σεπτέμβριο να έδινα, πάλι δεν θα τα κατάφερνα». * «Δεν έγραψα καλά στις εξετάσεις» Τον είχε μαλώσει ο πατέρας του για τους άσχημους βαθμούς του. * Αυτοπυρπολήθηκε βλέποντας να σβήνουν τα όνειρά του για μια θέση στα ΑΕΙ Υπήρξαν προστριβές με τους γονείς. * Αποτυχία στις εξετάσεις κι επειδή δεν την καταλάβαιναν. * Αποτυχία για δεύτερη φορά στις εξετάσεις του σχολείου. * «Δεν μ' αρέσει ο τρόπος ζωής που κάνω». * Λόγω της χαμηλής βαθμολογίας στα μαθήματα Άρνηση του πατέρα να του επιτρέψει να πάει με τους φίλους του. * Αυτοπυρπολήθηκε γιατί δεν ήθελε να δώσει εξετάσεις, όπως επέμενε ο πατέρας του. * Δεν άντεξε την πίεση και το άγχος της «κρίσιμης χρονιάς» των εξετάσεων. * Για συναισθηματικούς λόγους.

Οι τάσεις αυτοκαταστροφής εκδηλώνονται περισσότερο στην ηλικία 16-19 ετών, σε ποσοστό 40%. Στην ηλικία των 12-15 ετών το ποσοστό είναι 29% και μειώνεται ακόμη περισσότερο όσο αυξάνεται η ηλικία των νέων ανθρώπων ­ στην ηλικία των 20-22 ετών το ποσοστό φθάνει το 17%. Ας σημειωθεί ότι το ποσοστό των αυτοκτονιών την 30ετία 1960-1990 αυξήθηκε κατά 150%! Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι τα κορίτσια κάνουν περισσότερες απόπειρες, αλλά τα αγόρια πεθαίνουν συχνότερα.

«Δεν είναι φυσιολογικό»

«Και βέβαια έχω άγχος», λέει ο Κώστας, μαθητής της Γ' Λυκείου. «Σκέφτομαι τις Πανελλήνιες και μου κόβονται τα πόδια. Αλλά πιστεύω ότι για να φθάσει ένα παιδί στην αυτοκτονία δεν αρκεί μόνο η πίεση από τους γονείς. Όσο και αν σε καταπιέσουν, ακόμη και αν σε απειλήσουν, τι στο καλό, γονείς σου είναι, θα σε σκοτώσουν;... Για να αυτοκτονήσει κάποιος, εγώ πιστεύω ότι πρέπει να έχει και άλλα, πιο σοβαρά προβλήματα. Δεν μπορεί να πάρεις τέτοια απόφαση αν δεν είσαι προβληματικός».

Η Ελένη θα δώσει εξετάσεις για δεύτερη φορά. «Είναι φοβερό το άγχος που όλοι έχουμε, πιστεύω, στις εξετάσεις. Πέρυσι, που έδινα για πρώτη φορά, ένιωθα πολύ πιεσμένη, κυρίως επειδή ήξερα κατά βάθος ότι δεν είχα διαβάσει όσο έπρεπε. Καλλιεργείται, όμως, από όλους και ένα κλίμα ανταγωνισμού, πολύ έντονο. Δεν θα ξεχάσω αυτό που μου είπε μια καθηγήτρια, που μας επιτηρούσε πέρυσι, επειδή με έπιασε να βοηθάω μια συμμαθήτρια. Δεν μου έκανε παρατήρηση, όπως περίμενα, απλά με ρώτησε αν ήξερα ότι, με αυτό που κάνω, μπορεί η άλλη να μου φάει τη θέση στο πανεπιστήμιο! Όσο για τις αυτοκτονίες, νομίζω ότι αυτά δεν είναι φυσιολογικά πράγματα. Από την άλλη, όμως, πώς μπορεί να ξέρει ο καθένας τι συμβαίνει σε ένα σπίτι ή, ακόμη περισσότερο, στο μυαλό ενός ανθρώπου».

Γεωργία, μαθήτρια Γ' Λυκείου. «Ειλικρινά δεν ξέρω τι θα κάνω αν δεν γράψω καλά. Έχω διαβάσει τόσο πολύ και ξέρω ότι θα απογοητευθούν οι γονείς μου αν αποτύχω, ακόμη και αν δεν μου το δείξουν. Φοβάμαι μη μπερδευτώ από το τρακ μου και δεν γράψω σωστά, παρ' όλο που τα ξέρω όλα. Όλα τα σχολικά μου χρόνια, ένιωθα μια πίεση από τους γονείς μου, που δεν εκδηλώθηκε ποτέ με λόγια. Εγώ, όμως, την ένιωθα. Την αυτοκτονία, όμως, δεν θα τη σκεφτόμουν ποτέ».

Αντώνης, μαθητής Γ' Λυκείου. «Έλα καημένε... Με λίγα κλάματα και δυο φωνές οι γονείς κάνουν ό,τι θέλουμε τελικά. Αποτύχαμε. Και λοιπόν, θα μας κρεμάσετε; Κι έπειτα αυτές τις δικαιολογίες, περί τρακ και άγχους, που εξαιτίας τους δεν πέρασε το παιδάκι, παρ' όλο που ήταν του 20 και είχε διαβάσει, εγώ τις βρίσκω ανόητες! Εγώ, ας πούμε, ξέρω ότι δεν διάβασα όσο έπρεπε, αλλά ελπίζω. Πού ξέρεις, μπορεί να φανώ τυχερός. Νομίζεις ότι οι γονείς δεν μπορούν να καταλάβουν τις δυνατότητες του παιδιού τους; Μπορούν, αλλά δεν θέλουν, γιατί είναι εγωιστές».

Το άγχος των εξετάσεων τσακίζει τους μαθητές

Δήμητρα Σκούφου, εφ. Τα Νέα, 19/6/1997

Η σκηνή από το κινηματογραφικό έργο «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών», όπου ο νεαρός μαθητής οδηγείται στην αυτοκτονία, αδυνατώντας να δεχτεί την καταπίεση από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον του, δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Αυτή τη φορά όμως η σκηνή δεν γυρίζεται στο σελιλόιντ αλλά στην καθημερινή μας ζωή. Το δραματικό τέλος που έβαλε στη ζωή της η 18χρονη μαθήτρια Θάλεια Τσίτσου, γιατί απέτυχε στις απολυτήριες εξετάσεις, έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα με τις αυτοκτονίες εφήβων, οι οποίες σφραγίζουν κάθε σχολική χρονιά.

Οι αυτοκτονίες νεαρών παιδιών ηλικίας από 12 έως 18 ετών έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια ανησυχητικές διαστάσεις. Σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από έρευνα των εκπαιδευτικών Χρήστου Κάτσικα και Γιώργου Καββαδία, με θέμα «Η ελληνική εκπαίδευση στον ορίζοντα του 2000», οι αυτοκτονίες αποτελούν την τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου νέων ανθρώπων ηλικίας 14 έως 18 ετών. Μόνο για το 1994 οι έφηβοι ηλικίας από 12 έως και 18 ετών που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν έφτασαν τους 1.032 και από αυτούς το 40% ήταν ανάμεσα στις ηλικίες 16 και 19 ετών.

Όπως προκύπτει από την έρευνα, «οι αιτίες μπορούν να αναζητηθούν στη βάση της κοινωνικής οργάνωσης, την οποία χαρακτηρίζει ένας ανταγωνισμός, συχνά απάνθρωπος, που αναπαράγεται στο σχολείο, την οικογένεια αλλά και σε άλλες μορφές της κοινωνικής ζωής. Στο χώρο του σχολείου οι καταθλιπτικές και μελαγχολικές συνθήκες που βιώνουν οι μαθητές είναι ιδιαίτερα έντονες». Όπως σημειώνουν οι κ.κ. Κάτσικας και Καββαδίας «το σχολείο έχει χαρακτηριστεί ως ο τόπος παραγωγής άγχους. Δικαιολογημένα, αφού μια σειρά από αγχώδεις εξετάσεις οδηγεί στη βαθμολατρία και τη βαθμοθηρία».

Από την έρευνα συμπεραίνεται ότι το άγχος, η αποθάρρυνση και η απόρριψη μειώνουν την αυτοεκτίμηση και φέρνουν στους έφηβους μια βαθιά απογοήτευση. Αποτέλεσμα, η αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος να μετατρέπεται σε στίγμα δήθεν προσωπικής ανικανότητας, που σημαδεύει πολλές φορές ανεπανόρθωτα τον ψυχικό κόσμο των μαθητών.

Τα περισσότερα παιδιά, σε ποσοστό που ξεπερνά το 70%, οδηγούνται σ' αυτήν την πράξη, επειδή νιώθουν να συνθλίβονται κάτω από την πίεση, την καταπίεση των προβλημάτων και την διαπλοκή των αρνητικών επιδράσεων του σχολείου και της οικογένειας. Ο κ. Καββαδίας τονίζει ότι οι περισσότεροι νέοι αναγκάζονται να επαναλαμβάνουν ένα μονότονο και πολλές φορές αποξενωτικό σύνολο καθημερινών δραστηριοτήτων (σπίτι σχολείο φροντιστήριο σπίτι), με αποτέλεσμα την αύξηση των ψυχολογικών τους προβλημάτων και την τάση για αυτοκαταστροφή.

Υπολογίζεται ότι σε κάθε αυτοκτονία αντιστοιχούν τρεις έως δέκα απόπειρες. Ενώ η αναλογία κοριτσιών προς τα αγόρια είναι 3 προς 1. Είναι αξιοσημείωτο ότι ανάμεσα στην τριακονταετία 1960-1990 το ποσοστό αυτοκτονιών εφήβων αυξήθηκε κατά 150%, καθώς και το ότι το ποσοστό των νέων που επιχειρούν να αυτοκτονήσουν μειώνεται καθώς αυξάνει η ηλικία τους. Συγκεκριμένα στις ηλικίες από 20 έως 22 φτάνει στο 17%.

Η ηχορρύπανση ανεβάζει την πίεση

Χάρης Καρανίκας, εφ. Τα Νέα, 23/9/2009

Σοβαρές παρενέργειες στη σωματική και ψυχική υγεία προκαλούν τα υψηλά επίπεδα θορύβου στις ελληνικές πόλεις

Αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει υπέρταση διατρέχει σχεδόν ένας στους δύο Έλληνες που ζουν σε μεγάλες πόλεις λόγω της έκθεσης σε υψηλά επίπεδα θορύβου. Αυτό προκύπτει από τα συμπεράσματα μεγάλης έρευνας για τις επιπτώσεις της ηχορρύπανσης στην υγεία και τις μετρήσεις που κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί σε κεντρικές οδικές αρτηρίες της πρωτεύουσας και σε μεγάλους δήμους της χώρας.

Όμως οι αρνητικές συνέπειες των πολλών ντεσιμπέλ δεν σταματούν εδώ: μαθησιακά προβλήματα, μειωμένη απόδοση, κόπωση, επιθετικότητα, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, ταχυκαρδία είναι μερικές μόνο επιπτώσεις του θορύβου της πόλης. Σύμφωνα με έρευνα σουηδικού πανεπιστημίου σε δείγμα 28.000 ατόμων, ο κίνδυνος εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης αυξάνει κατά 90% όταν ο μέσος θόρυβος φτάνει και ξεπερνά τα 64 ντεσιμπέλ και κατά 25% όταν βρίσκεται στη ζώνη των 60-63. Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι πρόκειται για ανησυχητικά αποτελέσματα καθώς η ηχορρύπανση προκαλεί στρες το οποίο οδηγεί στην υπέρταση, που με τη σειρά της αυξάνει τις πιθανότητες εμφράγματος ή εγκεφαλικού. Μάλιστα, όπως φάνηκε στην έρευνα, από τις συγκεκριμένες επιπτώσεις του θορύβου επηρεάζονται περισσότερο οι ηλικίες κάτω των 60.

«Περίπου 45% του πληθυσμού των αστικών κέντρων είναι εκτεθειμένο σε θόρυβο έντασης πάνω από 65 ντεσιμπέλ», λέει στα «ΝΕΑ» ο επίκουρος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Γιώργος Καμπουράκης. Ακόμη αναφέρει ότι οι πλέον θορυβώδεις περιοχές είναι αυτές που διατρέχονται ή εφάπτονται με κεντρικές οδικές αρτηρίες, όπως η Κηφισίας, η Αλεξάνδρας, η Πατησίων, η Αχαρνών, η λεωφόρος Κηφισού και πολλές ακόμα. «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε όλους τους μεγάλους δρόμους της Αθήνας τα επίπεδα θορύβου είναι πάνω από 65 ντεσιμπέλ από τις 8 το πρωί έως τις 11 το βράδυ. Κατά τη γνώμη μου, η μακρόχρονη έκθεση σε στάθμη θορύβου από 63 ντεσιμπέλ και πάνω ενέχει σοβαρά προβλήματα», εξηγεί ο κ. Καμπουράκης, που διεξάγει τις έρευνές του στο εργαστήριο Ακουστικής Επικοινωνίας και Τεχνολογίας ΜΜΕ.

Όπως επεσήμανε σε ημερίδα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος ο επικεφαλής του Τμήματος Καταπολέμησης Θορύβου του ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Νίκος Καραμέρος, το 55-60% των κατοίκων 29 μεγάλων δήμων της χώρας- ανάμεσά τους Αθήνα, Ζωγράφου, Ηλιούπολη, Καλλιθέα, Κορυδαλλός, Αιγάλεω, Νέα Λιόσια, Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Περιστέρι, Χαλάνδρι και Πειραιάς- είναι εκτεθειμένοι σε «αρκετά υψηλά επίπεδα θορύβου».

Η ηχορρύπανση δεν φαίνεται να υποχωρεί ιδιαίτερα κατά τις νυχτερινές ώρες: «Ο μέσος όρος τιμών στις κεντρικές οδικές αρτηρίες ελαττώνεται κατά 5 ντεσιμπέλ», λέει ο κ. Καμπουράκης. Μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για έναν καλό ύπνο στη διάρκεια της νύχτας τα επίπεδα θορύβου μέσα στο υπνοδωμάτιο δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 35 ντεσιμπέλ. Από στοιχεία μετρήσεων προκύπτει ότι ο δείκτης θορύβου νύχτας σε σταθμό μέτρησης στην Αρτέμιδα το 2004 ανερχόταν στα 59 ντεσιμπέλ και στο Κορωπί τα 52, ενώ το 2006 έφτανε τα 57,5 στην Αρτέμιδα και τα 60,2 στο Κορωπί.

Χαρακτηριστικό πάντως είναι το γεγονός ότι ενώ οι αρμόδιες αρχές θα έπρεπε ήδη να έχουν υποβάλει σχέδιο καταπολέμησης του θορύβου, μόλις τον προηγούμενο Ιούλιο- δηλαδή περίπου δύο χρόνια μετά την ευρωπαϊκή προθεσμία- υπογράφηκε η απόφαση για τη δημιουργία στρατηγικών χαρτών θορύβου σε πολεοδομικά συγκροτήματα με πληθυσμό άνω των 250.000 κατοίκων.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι επεισόδια ηχορρύπανσης από 90 ντεσιμπέλ και άνω επηρεάζουν το παρασυμπαθητικό σύστημα με αποτέλεσμα να στρεσάρεται υπερβολικά ο οργανισμός. Όπως ανέφερε σε ημερίδα του ΤΕΕ η ιατρός κ. Χ. Καραγεωργίου, τριετής έρευνα σε σπουδαστές πανεπιστημίου έδειξε ότι «θόρυβος του ύψους των 70 ντεσιμπέλ προκαλεί σταθερά μείωση της προσαγωγής 02 στο μυοκάρδιο. Επιπλέον, σε μελέτη μαθητών σχολικής ηλικίας που εξετίθεντο σε ηχορρύπανση η αρτηριακή πίεση βρέθηκε υψηλότερη 2-3 mm στήλης υδραργύρου σε σύγκριση με άλλα παιδιά με χαμηλότερης εντάσεως έκθεση θορύβου. Η συχνότητα εξάλλου καρδιαγγειακών παθήσεων είναι συχνότερη σε άτομα που ζουν κοντά σε αεροδρόμια με έκθεση σε άνω των 70 ντεσιμπέλ επίπεδα».

Τα δίκυκλα

Σύμφωνα με τον κ. Καμπουράκη, μεγάλο μέρος του κυκλοφοριακού θορύβου οφείλεται στα δίκυκλα- στην Ελλάδα αντιστοιχούν 122 δίκυκλα ανά 1.000

κατοίκους ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. ανέρχεται στο μισό. Ειδικότερα, το μεταφορικό έργο που επιτελείται με μοτοσυκλέτες και μοτοποδήλατα στη χώρα μας φτάνει το 10,8%, ενώ σε άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Ισπανία ανέρχεται στο 3,2% και στην Ιταλία στο 7,5%. «Τα βαρέα οχήματα επίσης ευθύνονται για τον κυκλοφοριακό θόρυβο», συμπληρώνει ο κ. Καμπουράκης και επισημαίνει ότι στην πρωτεύουσα κυκλοφορούν κυρίως στην Κηφισού και τη Βουλιαγμένης.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ τον στρατηγικό χάρτη θορύβου, στην άμεση και ευρύτερη περιοχή του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών 2.294 άτομα βρίσκονται εκτεθειμένα στη ζώνη των 60-65 ντεσιμπέλ από το σύνολο των 64.364 που κατοικεί μόνιμα στην περιοχή. Ειδικά κατά τις νυχτερινές ώρες, 192 άτομα εκτίθενται σε θόρυβο 55-60 ντεσιμπέλ. Η έκταση στην οποία κυριαρχεί ηχορρύπανση από 65 ντεσιμπέλ και άνω ξεπερνά τα 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα (στα 240 τετρ.

χλμ. ανέρχεται η συνολική επιφάνεια που επηρεάζεται ηχητικά από τη δραστηριότητα του αεροδρομίου).

Από τις μετρήσεις προκύπτει πως ο δείκτης θορύβου ημέρας- εσπέρας- νύχτας σε δύο σχολεία (1ο Δημοτικό, Ενιαίο Λύκειο) και έναν παιδικό σταθμό της Αρτέμιδας βρίσκονται στη ζώνη των 55-60 ντεσιμπέλ. Σύμφωνα με τον επιθεωρητή Υγείας κ. Πάνο Χαλαζωνίτη, η συνομιλία σε τέτοια επίπεδα θορύβου είναι ευκρινής σε απόσταση κάτω των 2,2 μέτρων. Επιπλέον, ο Δημοτικός Παιδικός Σταθμός, το 3ο Νηπιαγωγείο και το 3ο Δημοτικό Ραφήνας εντοπίζονται στη ζώνη των 50-55 ντεσιμπέλ, όπου η ευκρίνεια των συνομιλιών με κανονική ένταση φωνής περιορίζεται στα 4 μέτρα. Πάντως, η μεγαλύτερη ένταση ανάμεσα σε όλους τους ευαίσθητους δέκτες της ευρύτερης περιοχής μετρήθηκε σε εκκλησία στην Αρτέμιδα όπου ο δείκτης θορύβου έφτανε τα 63 ντεσιμπέλ.

Η μελέτη

Επισημαίνεται ότι επιδημιολογική μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 89 σχολεία γύρω από αεροδρόμια (Μαδρίτης, Άμστερνταμ, Λονδίνου) στην οποία μετείχαν 2.010 παιδιά ηλικίας 9-10 ετών κατέγραψε ισχυρή αλληλεξάρτηση ανάμεσα στην έκθεση των μαθητών στον θόρυβο των αεροπλάνων και στη διαδικασία ανάγνωσης- κατανόησης κειμένου. Επιπλέον μελέτη που έγινε στη Γαλλία για λογαριασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος διαπίστωσε ότι έπειτα από έναν χρόνο έκθεσης στον θόρυβο κατά τη διάρκεια μαθήματος οι μαθητές παρουσίασαν αδυναμίες στην προσπάθεια λύσης προβλημάτων και αντιμετώπισης διαγωνισμάτων που απαιτούσαν προσοχή. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Πολιτική Αεροπορία δεν εκδίδει πιστοποιητικά ήχου στα κτίρια που βρίσκονται κοντά στο αεροδρόμιο, και αυτό παρά την ηχορρύπανση που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή. Οι περισσότερες καταγγελίες που δέχεται ο Συνήγορος του Πολίτη για ηχορρύπανση αφορούν καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος όπως μπαρ και καφετέριες που βγάζουν τα μεγάφωνα σε υπαίθριους χώρους όπου υπάρχουν τραπεζάκια. Μάλιστα, ενώ οι αρμόδιες αρχές θα έπρεπε εντός 15 ημερών από την τρίτη μήνυση να σφραγίζουν τα καταστήματα, διαπιστώνεται ότι είτε δεν το κάνουν καθόλου, είτε περιμένουν να περάσει η περίοδος της καλοκαιρινής αιχμής. Πάντως οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το νομικό πλαίσιο στον τομέα της καταπολέμησης θορύβου είναι ιδιαίτερα ελλιπές, ενώ ως παράλογο των κανονισμών αναφέρουν ότι η άδεια μουσικής για μπαρ και καφετέριες δεν απαιτεί ηχομόνωση του καταστήματος.

Γ'. Βιβλιογραφία