Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Αλκοολισμός

Ουσίες και οινοπνεύματα πληγές για τους εφήβους

Εύη Σάλτου, εφ. Τα Νέα, 9/7/2012

Στο τραπέζι της καφετέριας υπάρχουν ποτήρια με κρασί, ουίσκι και μερικά μπουκάλια μπίρας. Τέσσερα πακέτα τσιγάρα διαφορετικής μάρκας, πολύχρωμοι αναπτήρες αλλά και το γεμάτο από γόπες τασάκι βρίσκεται φυσικά στο πλάνο. Στις καρέκλες όμως δεν κάθονται ενήλικοι αλλά έφηβοι μαθητές.

Τη θλιβερή διαπίστωση ότι όλο και περισσότερα Ελληνόπουλα πίνουν, καπνίζουν και ενίοτε κάνουν χρήση απαγορευμένων ουσιών κάνουν το τελευταίο διάστημα οι επιστήμονες.

Πιο πρόσφατη είναι αυτή του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ), η οποία έγινε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής έρευνας ESPAD. «Η εφηβεία είναι ευαίσθητη ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν να πειραματίζονται κι αρχίζουν να δοκιμάζουν το ποτό, το τσιγάρο, κάποια και τις απαγορευμένες ουσίες. Αρκετά από αυτά δεν μένουν στη δοκιμή αλλά προχωρούν σε συστηματική χρήση. Και μάλιστα, είναι γεγονός ότι οι συνήθειες που αποκτούμε κατά την περίοδο της εφηβείας καθορίζουν και τις συνήθειες στην ενήλικη ζωή μας», εξηγεί στα «ΝΕΑ» η ομότιμη καθηγήτρια ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνη της έρευνας Αννα Κοκκέβη.

Σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν το 2% των μαθητών, ηλικίας 13-14 ετών, βάζουν συστηματικά τσιγάρο στο στόμα τους, ενώ συστηματικός καπνιστής είναι ένας στους 10 έφηβους 15-16 ετών. «Αυτό που μας ανησυχεί είναι ότι το τσιγάρο το μαθαίνουν σε όλο και πιο μικρές ηλικίες. Παράλληλα, διαπιστώνουμε πως το βαρύ κάπνισμα καταλαμβάνει περίοπτη θέση στην εφηβική ζωή: το 4,1% των μαθητών από 13-16 ετών καπνίζουν τουλάχιστον μισό πακέτο τσιγάρα ημερησίως», σημειώνει.

Κρασί, μπίρα αλλά και πιο «βαριά» ποτά πίνουν τα Ελληνόπουλα. Αλλωστε, η κακή αυτή συνήθεια φαίνεται πως υιοθετείται από όλο και περισσότερα παιδιά. Οπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, το ποσοστό των Ελληνόπουλων που πίνουν οινοπνευματώδη ποτά είναι από τα πιο υψηλά ποσοστά στην Ευρώπη. «Εξι στους 10 μαθητές (13-19 ετών) δήλωσαν ότι ήπιαν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό μέσα στον τελευταίο μήνα. Το ποσοστό αυτό είναι σαφώς πολύ υψηλό, ωστόσο παρατηρούμε πως ευτυχώς ακόμη στη χώρα μας παραμένουν χαμηλά τα ποσοστά των παιδιών που δηλώνουν υπερβολική κατανάλωση ή μέθη, αν και αυτό φαίνεται πως σιγά σιγά αλλάζει», τονίζει η κ. Κοκκέβη.

Είναι ενδεικτικό πως το 11,8% των παιδιών ηλικίας 15-16 ετών αποδεικνύεται... γερό ποτήρι καθώς πίνει περισσότερα από πέντε ποτά σε μία και μόνο έξοδό του, ενώ την ίδια συνήθεια είχε τουλάχιστον τρεις φορές τον τελευταίο μήνα. Όσο για τη μέθη, ακόμη και οι... «πρωτάρηδες» του αλκοόλ, οι 13χρονοι και 14χρονοι μαθητές, μέθυσαν μία με δύο φορές τον μήνα (8,2%).

Αλκοόλ, ο «σιωπηλός δολοφόνος»

N. Καραγιάννης, εφ. Το Βήμα, 13/7/2003

Οι μισοί σχεδόν θάνατοι από τροχαία ατυχήματα οφείλονται σε ένα ποτηράκι παραπάνω

Οι έρευνες ανεβάζουν τους εξαρτημένους από το ποτό στην Ελλάδα στις 200.000, αλλά το πρόβλημα έχει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις

«Σιωπηλός δολοφόνος» θεωρείται το αλκοόλ από τους ειδικούς και από όσους βιώνουν καθημερινώς προβλήματα στην οικογένεια τα οποία οφείλονται στην κατάχρησή του. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία (Ετήσια Έκθεση του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής), οι εξαρτημένοι από το αλκοόλ ανέρχονται σε 200.000. Όπως τονίζουν όμως οι ειδικοί αλλά και αλκοολικοί οι οποίοι έχουν ενταχθεί σε προγράμματα απεξάρτησης, στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο αφού ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού αναγκάζει πολλές οικογένειες να κρατούν μυστικό τον αλκοολισμό ενός μέλους τους ή ακόμη δεν παραδέχονται ότι πίσω από την ακραία και βίαιη πολλές φορές συμπεριφορά κρύβεται το αλκοόλ. Οι μισοί σχεδόν θάνατοι από τροχαία ατυχήματα (40% ή περίπου 1.100 άτομα) οφείλονται σε υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ενώ υπολογίζεται ότι 32.000 άνθρωποι τραυματίζονται, πολλοί εκ των οποίων μένουν ανάπηροι - πρόκειται κυρίως για νέους ηλικίας 16-25 ετών.

Σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα του Τμήματος Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε δείγμα 15.000 ατόμων, ηλικίας 20 -63 ετών, με τίτλο «Κονωνικο-δημογραφικοί συσχετισμοί της αποχής και της κατάχρησης αλκοόλ στον ελληνικό πληθυσμό», οι Ελληνες πίνουν πολύ και η χώρα μας κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στη λίστα της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών. Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της έρευνας αναφέρουν:

* Ένας στους πέντε νεαρούς και ενηλίκους ή μεσηλίκους Ελληνες πίνει περισσότερα από τρία ποτήρια αλκοόλ την ημέρα.

* Πάνω από επτά στους 10 άνδρες στην Ελλάδα, ηλικίας 20-59 ετών, πίνουν καθημερινώς τρία ή λιγότερα ποτήρια αλκοόλ.

* Στις γυναίκες βρέθηκε ότι περισσότερες από επτά στις 10, ηλικίας 20-49 ετών, πίνουν δύο ή λιγότερα ποτήρια αλκοόλ την ημέρα.

* Μόνο το 4,3% των Ελληνίδων ηλικίας 20-40 ετών και το 3% των Ελληνίδων 40-59 χρόνων πίνουν περισσότερα από δύο ποτήρια την ημέρα.

* Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες το ποσοστό των γυναικών που απέχουν από το αλκοόλ ήταν υψηλότερο από το αντίστοιχο των ανδρών.

* Τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, το ποσοστό όσων δεν έπιναν αυξανόταν όσο προχωρούσε η ηλικία των ερωτωμένων ενώ το ποσοστό όσων έκαναν κατάχρηση αλκοόλ παρουσίαζε μείωση.

* Όσοι έπιναν κρασί βρέθηκε ότι έχουν λιγότερες πιθανότητες να γίνουν «σκληροί» πότες συγκριτικά με όσους έπιναν άλλα οινοπνευματώδη ποτά.

* Οι Έλληνες που ζουν μόνοι τους απέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από το αλκοόλ συγκριτικά με όσους ζουν με σύντροφο.

Αν και το αλκοόλ δεν θεωρείται - τουλάχιστον ανοικτά - ένα επικίνδυνο ναρκωτικό που δημιουργεί πολύ σοβαρή εξάρτηση, τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι και στην περίπτωσή του, όπως γίνεται με άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, η μετάβαση από το «μαλακό» αλκοόλ (όπως θεωρούνται η μπίρα και το κρασί) στο «σκληρό» (ουίσκι, βότκα κτλ.) είναι γρήγορη, ακόμη και σε μικρές ηλικίες. Στις ηλικίες 14-18 ετών το πιο δημοφιλές ποτό είναι η μπίρα που ως γνωστόν μπορεί ο κάθε ανήλικος να προμηθευτεί ακόμη και από τα περίπτερα. Στις ηλικίες 18-25 δημοφιλέστερα ποτά φαίνεται να είναι το ουίσκι και η βότκα, ενώ ακολουθούν η μπίρα, το κρασί και τα κοκτέιλ. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε και τη νέα μόδα που επικρατεί μεταξύ των νέων: τα «αναψυκτικά νέας γενιάς» τα οποία περιέχουν μικρή μεν ποσότητα αλκοόλ, αρκετή όμως για να «εισαγάγει» τους νεαρούς καταναλωτές στον επικίνδυνο κόσμο του. Υπολογίζεται ότι το 40% από όσους πίνουν, αργά ή γρήγορα στρέφεται προς τα «σκληρά» ποτά.

Οι νέοι μεθούν ανενόχλητοι...

Στη χώρα μας είναι σύνηθες φαινόμενο παιδιά μικρής ηλικίας να αγοράζουν αλκοόλ «για το σπίτι» εκμεταλλευόμενα την ανοχή που υπάρχει στα καταστήματα πώλησης, ενώ πολλοί νέοι κάτω των 18 ετών καταναλώνουν ανενόχλητοι αλκοόλ στα κέντρα διασκέδασης όπου, κατά γενικό κανόνα, οι υπάλληλοι ουδέποτε ζητούν ταυτότητα από τους νεαρούς πελάτες τους. Σε επιτόπια ρεπορτάζ που έγιναν σε κέντρα διασκέδασης δεν κατεγράφη ούτε ένα περιστατικό στο οποίο υπάλληλος αρνήθηκε να σερβίρει ποτό σε - εμφανώς - πολύ νεαρής ηλικίας πελάτες.

Ωστόσο σε σύγκριση με τα στοιχεία της προηγούμενης έρευνας του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία (ΕΚΤΕΠΝ) που έγινε το 1998 παρατηρείται σημαντική μείωση του ποσοστού των μαθητών που δηλώνουν κατανάλωση οινοπνευματωδών κατά τη διάρκεια του 2002, σε όλες τις περιόδους αναφοράς. Σύμφωνα λοιπόν με τα νέα στοιχεία, η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στη μηνιαία κατανάλωση ενώ εξαίρεση αποτελεί η εβδομαδιαία κατανάλωση «άλλων οινοπνευματωδών» (ουίσκι, βότκα, μπακάρντι κτλ.). H μείωση ισχύει τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια.

Διαφορετική όμως φαίνεται να είναι η εμπειρία της μέθης ανάμεσα στα δύο φύλα. Μεθυσμένα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους σε ποσοστό 29,5% δηλώνουν τα αγόρια (25,8% το 1998). Στα κορίτσια παρατηρείται ελαφρά μείωση του αντίστοιχου ποσοστού (από 22,6% το 1998 σε 20,8% το 2002). Τα αγόρια εμφανίζονται με μεγαλύτερα ποσοστά όσον αφορά τη συχνότητα περιστατικών μέθης (4+ φορές), ενώ τα ποσοστά μειώνονται για τα κορίτσια. Πρέπει να σημειωθεί ότι η δήλωση περιστατικών μέθης είναι υποκειμενική και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς αντιλαμβάνονται αυτή την κατάσταση οι ίδιοι οι μαθητές.

Όσον αφορά την υπερβολική χρήση (θεωρείται η κατανάλωση πέντε ή περισσότερων ποτών τη φορά στη διάρκεια του τελευταίου μηνός), το 42,8% των αγοριών και το 29,9% των κοριτσιών δηλώνουν ότι έχουν κάνει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.

H μέση ηλικία κατά την οποία μαθητές 15 ετών δηλώνουν ότι ήπιαν για πρώτη φορά είναι τα 12 έτη για τα αγόρια και τα 13 για τα κορίτσια. Οι μαθητές δηλώνουν επίσης ότι έναν χρόνο μετά την πρώτη τους επαφή με το αλκοόλ μέθυσαν για πρώτη φορά.

Οι μαθητές που θεωρήθηκαν ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο «προβληματικής χρήσης» δήλωσαν, σε ψηλότερα ποσοστά από αυτά των υπόλοιπων μαθητών, ότι: α) πηγαίνουν πεινασμένοι στο σχολείο ή για ύπνο, επειδή δεν υπάρχει αρκετό φαγητό στο σπίτι, β) «ήρθαν άγρια στα χέρια» με κάποιον κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών και γ) πήραν μέρος σε εκφοβισμό άλλου μαθητή κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δύο μηνών.

Βαρύ αλκοόλ από τα θρανία

Ιωάννα Σωτήρχου, εφ. Ελευθεροτυπία, 26/3/2004

Αυξάνεται μεταξύ των εφήβων η χρήση αλκοόλ, ενώ πλέον καταναλώνουν περισσότερο «σκληρά» ποτά σε σχέση με τέσσερα χρόνια νωρίτερα, σύμφωνα με την τελευταία πανελλήνια έρευνα για τη χρήση οινοπνευματωδών και άλλων ουσιών στον μαθητικό πληθυσμό, η οποία συνέκρινε τα αποτελέσματά του 2003 με αυτά του 1999, επιτρέποντάς μας να έχουμε μια εικόνα για τις διαχρονικές τάσεις στη χρήση ουσιών από εφήβους.

Ετσι, μπορεί το ποσοστό μαθητών που κάνει συχνή χρήση οινοπνευματωδών ποτών -από 40 έως και περισσότερες φορές τις τελευταίες 30 ημέρες- να είναι σχετικά χαμηλό το 2003 (4,2%), το ανησυχητικό όμως είναι ότι αυτό το ποσοστό είναι τριπλάσιο σε σχέση με το 1999 που ήταν μόλις 1,4%.

«Είναι άγνωστο τι συνέπειες μπορεί να έχει το να πίνει ένας έφηβος πέντε ποτά στην καθισιά του, σε μια εποχή που σχηματίζεται ο εγκέφαλός του», παρατηρεί ο καθηγητής ψυχιατρικής Γιάννης Λιάππας με τον οποίο συζητήσαμε για το θέμα.

Σύμφωνα με τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας που υλοποίησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ)/ Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), σε 3.775 μαθητές δευτέρας και τρίτης λυκείου:

**Προβληματίζει η αύξηση στην υπερβολική ανά περίσταση κατανάλωση ποτών, καθώς το 28,2% των εφήβων κατανάλωσε πέντε ή και περισσότερα ποτά στην «καθισιά» του για δύο φορές τις τελευταίες 30 μέρες, έναντι του 18,3% το 1999. Επίσης το 2003 περισσότεροι έφηβοι δηλωσαν ότι είχαν εμπειρίες μέθης (34,2% έναντι 30,6% το 1999), με τα αγόρια να σηματοδοτούν την αυξητική τάση.

**Ενδεικτικό του εύρους της κατανάλωσης οινοπνευματωδών από εφήβους είναι το γεγονός ότι περισσότεροι από τους μισούς (53%) έχουν πιεί περισσότερες από 40 φορές σε όλη τους τη ζωή -έναντι 44% το 1999, ενώ ένας στους τέσσερις (25,1%) έχει καταναλώσει αυτήν την ποσότητα αλκοόλ τον τελευταίο χρόνο.

**Τα αγόρια φαίνεται να επιδίδονται στο «πίνειν» και μάλιστα σε διπλάσιο ποσοστό από αυτό των κοριτσιών (35,2% έναντι 15,5%), ωστόσο διαχρονικά φαίνεται ότι ο ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης ήταν μεγαλύτερος για τα κορίτσια.

Όλο πιο βαριά

**Σαφής είναι η στροφή τους σε ποτά με υψηλή περιεκτικότητα οινοπνεύματος, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό (44%) προτίμησε τέτοιο ποτό, έναντι του 30,1% το 1999, τα οποία παίρνουν τα πρωτεία από την μπύρα, που ήταν το ποτό προτίμησης το 1999 για το 35% έναντι του 31,3% το 2003. Η προτίμηση στα «βαριά» οινοπνευματώδη σχετίζεται από τους ερευνητές με την είσοδο στην αγορά έτοιμων παρασκευασμάτων, που συνδυάζουν οινοπνευματώδη με αναψυκτικό.

**Η πλειονότητα των εφήβων φαίνεται να αντιλαμβάνεται τους κινδύνους από τη συχνή χρήση οινοπνευματωδών ωστόσο σε μικρότερο βαθμό απ' ό,τι το 1999. Ανάμεσα στους λόγους για τους οποίους δεν θα έπρεπε να πίνει κανείς, αναφέρουν το 2003 ότι η κατανάλωση αλκοόλ: σχετίζεται με τα σοβαρά -αυτοκινητιστικά- ατυχήματα (92,9%), βλάπτει την οικογενειακή ζωή (88,1%), αλλά και την υγεία (85,7%). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι σε σύγκριση με το 1999 απασχολεί περισσότερο τους εφήβους το υψηλό κόστος αγοράς οινοπνευματωδών, αλλά και οι επιπτώσεις του αλκοόλ στο πάχος-βάρος.

Όλο πιο νέοι

Πράγματι, το οινόπνευμα καταναλώνεται πάρα πολύ και όλο και από νεαρότερες ηλικιακές ομάδες, μας λέει ο καθηγητής και υπεύθυνος του θεραπευτικού προγράμματος «Αθηνά» Γιάννης Λιάππας. Ενώ πριν από 15 χρόνια η εξάρτηση από το αλκοόλ ως πρόβλημα ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, σήμερα το 47% των εργασιών του θεραπευτικού προγράμματος «Αθηνά», απασχολούν αλκοολικοί και το 53% εξαρτημένοι χρήστες από άλλες ουσίες, με την τάση μεταξύ των δύο ομάδων θεραπευομένων να εξισώνεται. Άλλωστε τα αιτήματα για θεραπεία από το αλκοόλ είναι αρκετά περισσότερα από αυτά που καταφέρνει τελικά να καλύψει το πρόγραμμα, δείκτης και αυτό της έντασης του προβλήματος. Επίσης έχει μειωθεί η ηλικιακή ομάδα όσων ζητούν βοήθεια, κοντεύοντας να πέσει κάτω από τα 40 χρόνια, από τα 50 έτη που ήταν παλιότερα: «και μιλώντας για αλκοολικούς που απαιτείται μια "καριέρα", δηλαδή χρήση αλκοόλ για έξι με εφτά χρόνια, σημαίνει ότι η έναρξη έγινε στη δεκαετία των 20. Να φανταστείτε ότι υπάρχουν αλκοολικοί στα 22 τους χρόνια, που σημαίνει ότι ξεκίνησαν τη χρήση από την εφηβεία, στα 14-15 τους», παρατηρεί ο καθηγητής.

Όσο για το τι μπορεί να φταίει; «Κάτι που πιστεύω ότι φταίει είναι η διαφήμιση ενός τρόπου διασκέδασης, που δεν είναι και ο καλύτερος: αποτελεί πλέον "πρέπει" να πας σε κάποιο κέντρο ή κλαμπ μετά τη μιάμιση τη νύχτα, να πιεις πολλά σφηνάκια, που σημαίνει σκληρό ποτό 40% περιεκτικότητας σε αλκοόλ, σε αντιδιαστολή με παλαιότερους τρόπους διασκέδασης, που δεν ήταν το ποτό ο τρόπος διασκέδασης και έπιναν το κρασάκι τους ή καμιά μπύρα, που η περιεκτικότητά τους σε αλκοόλ είναι γύρω στο 4%. Το πρόβλημα δεν είναι άσχετο με τη νομοθεσία: η διαθεσιμότητα του οινοπνεύματος είναι μεγάλη, πολύ εύκολα το προμηθεύεται κανείς, ακόμη και από τα περίπτερα, χώρια του ότι είναι σχετικά φτηνό», επισημαίνει ο συνομιλητής μας.

Γ'. Βιβλιογραφία

...