ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Αθλητισμός

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: Το αθλητικό ιδεώδες⇗ είναι παγκόσμια αποδεκτό, παρατηρούνται όμως και φαινόμενα εκφυλισμού⇗ του. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα φαινόμενα αυτά, πού οφείλονται και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν; (Ετέθη στις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 1991)

Λεξιλόγιο

Πρόλογος

 

Κυρίως Θέμα

Ε1. Φαινόμενα εκφυλισμού

Ε2. Αιτίες

Ε3. Τρόποι αντιμετώπισης

[Ε4]. Αξία ΑθλητισμούŠ‹

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Συγκλονίζει ο Βαλέριος Λεωνίδης για τον χαμό του Ναΐμ Σουλεϊμάνογλου

«Του έλεγα τι κάνεις; Γιατί δεν προσέχεις;»

ΑΠΕ-ΜΠΕ, 18/11/2017

Συγκλονίζει ο Βαλέριος Λεωνίδης για τον χαμό του Ναϊμ Σουλεϊμάνογλου - «Του έλεγα τι κάνεις; Γιατί δεν προσέχεις;» - Media

Έφυγε το μεσημέρι του Σαββάτου από τη ζωή, σε ηλικία 50 ετών ο τρις φορές Χρυσός Ολυμπιονίκης (1988, 1992, 1996) και πεντάκις Παγκόσμιος Πρωταθλητής (1989, 1991, 1993, 1994, 1995) της άρσης βαρών, Ναΐμ Σουλεϊμάνογλου. Ο Βαλέριος Λεωνίδης, αντίπαλος του Σουλεϊμάνογλου σε εκείνη τη συγκλονιστική μονομαχία στην Ατλάντα το 1996 στην κατηγορία των 64 κιλών, ήταν εμφανώς συγκινημένος, μιλώντας στο «Πρακτορείο FM104,9» και την εκπομπή «Παίζουμε Μπάλα».

«Λυπάμαι πάρα πολύ γι'  αυτό τον άνθρωπο. Δεν ήταν μόνο αντίπαλος και συναθλητής μου, ήταν και φίλος μου. Είχαμε αναπτύξει μια πολύ καλή σχέση», είπε αρχικά ο Λεωνίδης και προσέθεσε: «Μιλούσαμε τακτικά, συναντιόμασταν και του έλεγα "τι κάνεις; Γιατί δεν προσέχεις; Έχεις πετύχει τόσα πράγματα και βρίσκεις τώρα διέξοδο στο ποτό;". Ακόμη και αφού γλίτωσε την πρώτη φορά, δεν άλλαξε συνήθειες. Δεν μπορούσε να αντισταθεί σε αυτή την κακή συνήθεια».

Στη συνέχεια, ο Βαλέριος Λεωνίδης επισήμανε την αξία της παιδείας: «Ο Ναΐμ δεν ήταν προετοιμασμένος για τη ζωή μετά τον αθλητισμό. Δυστυχώς ούτε η οικογένειά του μπόρεσε να τον κρατήσει, ούτε ο αδερφός του. Δεν άκουγε κανέναν. Γι' αυτό και πρέπει να μην μένει ο αθλητής μόνο σε αυτό που κάνει, αλλά να έχει και μία παιδεία. Παίζει τεράστιο ρόλο η μόρφωση, γιατί αυτή δίνει μια διέξοδο μετά το τέλος μιας καριέρας. Όλοι οι αθλητές έχουν ημερομηνία λήξης».

Αναφέρθηκε, μάλιστα, στο δικό του παράδειγμα μιας και ο ίδιος έχει τελειώσει φαρμακευτική: «Εγώ σκεφτόμουν πως ο αθλητισμός απλά θα με βοηθήσει να καταφέρω αυτά που θέλω να κάνω στη ζωή μου. Η άρση βαρών ήταν το μέσο για να κάνω όλα όσα ήθελα. Και πρέπει και οι προπονητές να είναι και παιδαγωγοί για να προετοιμάζουν τους αθλητές».

Στη συνέχεια ο Βαλέριος Λεωνίδης αναφέρθηκε στη μεγάλη «μάχη» της 22ας Ιουλίου 1996: «Κανείς δεν περίμενε πως θα φτάσουμε τόσο ψηλά στα κιλά. Ούτε καν ο προπονητής μου, ο Χρήστος Ιακώβου. Ο αγώνας κρίθηκε στο αρασέ (σ.σ. ο Λεωνίδης σήκωσε 145 κιλά έναντι 147,5 του Ναΐμ), αφού τα 190 κιλά στο ζετέ ήταν όντως πάρα πολλά. Ωστόσο, ενώ του έδινα συγχαρητήρια στην απονομή, ο Ναΐμ γύρισε και μου είπε "και οι δυο είμαστε οι καλύτεροι". Πώς μπορώ να το ξεχάσω αυτό;».

Ολοκληρώνοντας κι αφού ο νυν προπονητής της Εθνικής ομάδας Άρσης Βαρών έστειλε τα συλλυπητήριά του στους συγγενείς των θυμάτων της τραγωδίας που έπληξε τη Δυτική Αττική, τόνισε για το μέλλον του αθλήματος: «Ταλέντα υπάρχουν, ωστόσο δεν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να εξελιχθούν τα ταλέντα. Υπάρχουν αρκετά προβλήματα στην άρση βαρών, ωστόσο σε όλο τον κόσμο στην Ελλάδα βλέπετε τι γίνεται».

Στοιχεία - σοκ!

Αλέξης Τσατσούλης, εφ. Τα Νέα, 11/10/2010

Τα στοιχεία που καταθέτουν εξειδικευµένοι επιστήµονες σοκάρουν: το ντόπινγκ θερίζει όχι τόσο στους πρωταθλητές όσο στις χαµηλές κατηγορίες!

Αθλητής βαρέων αθληµάτων µέσης ηλικίας είναι σε κρίσιµη κατάσταση σε νοσοκοµείο της Θεσσαλονίκης! Αλλος συνάδελφός του µε παρόµοια χαρακτηριστικά περιµένει καρτερικά σε άλλο θάλαµο, αναζητώντας συµβατό µόσχευµα καρδιάς. Το ντόπινγκ θερίζει!

Το συµπέρασµα επιβεβαιώθηκε µε χειροπιαστά παραδείγµατα που ανακοινώθηκαν από το βήµα της ηµερίδας «Η µάστιγα των αναβολικών».

«Αθλητής είναι ακόµη σε µεγάλο νοσοκοµείο της Θεσσαλονίκης, περιµένοντας να βρεθεί µόσχευµα καρδιάς, γιατί πάσχει από καρδιακή ανεπάρκεια. Είναι αθλητής βαρέων αθληµάτων. Αρα, αναβολικά», είπε ο πρώην πρόεδρος και διοικητής του Πανεπιστηµιακού Νοσοκοµείου Θεσσαλονίκης ΑΧΕΠΑ Δηµήτρης Γάκης, µιλώντας για τις επιπτώσεις του ντόπινγκ στο ακροατήριο της ηµερίδας που διοργάνωσαν η αστική µη κερδοσκοπική εταιρεία «Αθλητισµός χωρίς αναβολικά»(ΑΧΩΑ) και ο Δήµος Θεσσαλονίκης στο Ολυµπιακό Μουσείο.

«Πρόκειται για αθλητή περίπου 45 ετών. Δεν µου είχε πει κάτι σχετικό µε ντόπινγκ. Πάντως, µην περιµένετε από οποιονδήποτε αθλητή να παραδεχθεί κάτι τέτοιο», είπε στην «ΟΜΑΔΑ» ο κ. Γάκης, επιστήµονας εξοικειωµένος µε τον αθλητισµό, καθώς διετέλεσε δεκαθλητής και µπασκετµπολίστας.

Η οµιλία του πρώην διοικητή του ΑΧΕΠΑ ήταν σκληρή: «Πριν από λίγο καιρό χειρουργήσαµε παλιό αθλητή βαρέων αθληµάτων µε καρκίνο του ήπατος. Αναγκαστήκαµε να κάνουµε µεταµόσχευση. Μετά από λίγους µήνες αισθάνθηκε πόνους στη σπονδυλική στήλη. Υποθέσαµε ότι ήταν κήλη. Οµως, ήταν µεταστατική εστία»!

Μιλώντας στην «ΟΜΑΔΑ» ο κ. Γάκης συνέχισε: «Μη φανταστείτε ότι ντοπάρονται κυρίως οι πρωταθλητές. Οι πρωταθλητές συνήθως είναι άτοµα µε φυσικές ικανότητες. Θα σας πω ότι ντοπάρονται πολύ λιγότερο από τους δευτεραθλητές».

ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Λύση για την αντιµετώπιση της µάστιγας πρότεινε στην οµιλία της µία µεγάλη πρωταθλήτρια: «Είµαι τόσα χρόνια στον χώρο του αθλητισµού και διαπιστώνω ότι υπάρχει ένας συγκεκριµένος νόµος: ο νόµος της ανοµίας των ισχυρών», τόνισε στον πρόλογό της η Βούλα Πατουλίδου. «Πατάνε όλοι πάνω στην επιθυµία του αθλητή να βγει πρώτος, προκειµένου να τον έχουν υποχείριο, να πληρώνεται ο αθλητής και να κερδοσκοπούν όλοι οι άλλοι. Εκείνο που λείπει είναι η απόλυτη εξειδίκευση στον πρωταθλητισµό, διαδικασία που είναι µία κατηγορία µόνη της.

Από τον πρωταθλητισµό, λοιπόν, λείπει µία οµάδα µε εξειδικευµένο προσωπικό, ένα ινστιτούτο εξειδικευµένων στο αίµα, την ψυχολογία, την ορθοπεδική, µία οµάδα ανθρώπων στην οποία – γιατί περιουσία του κράτους θεωρείται ο πρωταθλητής – επενδύεις. Λείπει ένα ακοµµάτιστο ινστιτούτο µε απόλυτα εξειδικευµένους πολλούς επιστήµονες πολλών ειδικοτήτων. Τότε ο αθλητής δεν θα έχει ανάγκη κανέναν, γιατί κανένας δεν θα µπορεί να τον “ψήσει” ότι είναι ένα τίποτε κι ότι αυτός – ο τυχαίος, ο τυχάρπαστος, ο τυχοδιώκτης – θα είναι ο θεός του, που θα τον κάνει και τον ίδιο τον αθλητή θεό», πρόσθεσε η χρυσή Ολυµπιονίκης.

ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Ο πρόεδρος του ΑΧΩΑ, πρώην υφυπουργός Εσωτερικών και επίτιµος πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ Γιώργος Κατσιµπάρδης, εντόπισε τη γενεσιουργό αιτία του ντόπινγκ στην εµπορευµατοποίηση του αθλητισµού και κατήγγειλε: «Οι κυβερνήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν τον παράδεισο των καταθέσεων της FΙFΑ στην Ελβετία και άλλων διεθνών οµοσπονδιών. Καµία κυβέρνηση δεν µπορεί να ελέγξει τη FΙFΑ, είναι εντελώς ανεξέλεγκτη».

Εξάλλου ο υπουργός Εθνικής Αµυνας, Ευάγγελος Βενιζέλος, παρατήρησε: «Δυστυχώς υπάρχει εσφαλµένη εξοικείωση µε το θέµα του ντόπινγκ.

Οι µεγάλες αθλητικές οµοσπονδίες είναι πια οντότητες της διεθνούς πραγµατικότητας που κινούνται πέρα από τα όρια της κρατικής και διακρατικής έννοµης τάξης». Καταλήγοντας ο υπουργός Εθνικής Αµυνας διαβεβαίωσε πως θα αποταχθούν οι αθλητές - αξιωµατικοί που έχουν καταδικαστεί µε κατηγορία για ντοπάρισµα. Ο δικηγόρος, Αριστείδης Καµάρας, διεθνής ποδοσφαιριστής, µέλος του ΑΧΩΑ τόνισε: «Επιτέλους στην Ελλάδα δηµιουργήθηκε το Εθνικό Συµβούλιο Καταπολέµησης Ντόπινγκ µε απεριόριστες αρµοδιότητες. Οµως, πρόβληµα δηµιουργεί ότι το ΕΣΚΑΝ δεν µπορεί να λειτουργήσει αποτελεσµατικά από τις υπάρχουσες συνθήκες διότι απευθύνεται στις Οµοσπονδίες κι από αυτές κινείται η διαδικασία των ελέγχων.

Όλα γίνονται χάρη στη φιλοτιµία και το κουράγιο των ασχολούµενων, γιατί οι Οµοσπονδίες δεν έχουν τα οικονοµικά µέσα για την κινητοποίησή τους».

ΠΑΤΟΥΛΙΔΟΥ: Πατάνε όλοι πάνω στην επιθυµία του αθλητή να βγει πρώτος, προκειµένου να τον έχουν υποχείριο, να πληρώνεται ο αθλητής και να κερδοσκοπούν όλοι οι άλλοι

Να καταργηθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες;

Νατάσα Μπαστέα, εφ. Τα Νέα, 21/4/2008

Ντόπινγκ, εκατομμύρια και πολιτική κάνουν πολλούς να ζητούν ριζικές αλλαγές στη διεξαγωγή τους

Τεράστιο οικονομικό κόστος, πολιτικές πιέσεις, εμπορευματοποίηση, ντόπινγκ. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το ολυμπιακό ιδεώδες; Είναι προφανές ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή. Μήπως ήρθε η ώρα να ακούσουμε με προσοχή όσους προτείνουν την κατάργησή τους;

«Αν ζούσε σήμερα ο βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν που οραματίστηκε τη διεξαγωγή των σύγχρονων Ολυμπιακών προκειμένου να ενισχυθεί η κατανόηση μεταξύ των κρατών με ενθουσιασμό, τόλμη και αγνότητα για το καλό της ανθρωπότητας, τότε σίγουρα θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η μεγαλειώδης ιδέα του έχει αποτύχει, ότι ο ιδεαλισμός φαντάζει ασήμαντος μπροστά στον συνδυασμό πολιτικής, χρημάτων και αθλητισμού». Με τον τρόπο αυτόν ξεκινούσε ο γνωστός δημοσιογράφος Μπαζ Μπίσινγκερ το άρθρο του που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες στην εφημερίδα «Νew Υork Τimes», στο οποίο πρότεινε την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων ως τον μόνο τρόπο για να μη γελοιοποιηθεί και άλλο το όραμα του Ολυμπισμού.

Τα επιχειρήματα

Η προκλητική αυτή διατύπωση είναι η τελευταία σε μια σειρά επιχειρημάτων που εμφανίζονται όλο και συχνότερα τον τελευταίο καιρό. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι εάν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές στη διεξαγωγή των Αγώνων θα πρέπει να σταματήσουν. Οι λόγοι πολλοί: Αυτήν τη στιγμή, καθώς το κόστος της ανάληψης είναι τεράστιο, υπάρχουν ελάχιστες χώρες στον πλανήτη που μπορούν να το αναλάβουν. Υπάρχει άραγε κάποια αφρικανική ή λατινοαμερικανική χώρα που μπορεί να σηκώσει ένα τόσο μεγάλο φορτίο; Οι μεγάλες εταιρείες- σπόνσορες που δίνουν έως και 1 δισ. δολάρια αποκτούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή στο Ολυμπιακό κίνημα. Οι περιπτώσεις ντόπινγκ πληθαίνουν στην προσπάθεια των αθλητών να εξασφαλίσουν πέρα από το μετάλλιο και το οικονομικό κέρδος. Τα σκάνδαλα μέσα στο Ολυμπιακό κίνημα δεν είναι λίγα καθώς μέχρι πρόσφατα είναι γνωστές οι περιπτώσεις «α θανάτων» της ΔΟΕ που δωροδοκήθηκαν για να υποστηρίξουν κάποια υποψηφιότητα.

Και η πολιτική εξουσία δεν μένει μακράν των Αγώνων. Στην τελετή έναρξης στο Πεκίνο θα υπάρξει μποϊκοτάζ από ηγέτες δυτικών χωρών, λόγω του Θιβέτ και της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Βάσει αυτού του σκεπτικού, εάν φέτος φιλοξενούσαν τους Ολυμπιακούς οι ΗΠΑ», αναρωτιέται ο δημοσιογράφος, «δεν θα έπρεπε να μποϊκοτάρουν την τελετή έναρξης δεκάδες ηγέτες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατοχή του Ιράκ και τα βασανιστήρια στο Αμπού Γκράιμπ και το Γκουαντάναμο;». Όλα αυτά καμία σχέση δεν έχουν με το πνεύμα του Ολυμπισμού. Μοναδικά θύματα αυτής της ιδέας οι αθλητές που προσπαθούν χωρίς τη χρήση παράνομων ουσιών, χρόνια και χρόνια για να ανέβουν στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων. Ακόμα και εάν η πρόταση για την κατάργηση των Ολυμπιακών χρησιμοποιηθεί ως τρόπος άσκησης πίεσης για τη ριζική αλλαγή τους, η συζήτηση έχει ξεκινήσει...

Οι Κινέζοι

Διαδηλώσεις εναντίον της Δύσης πραγματοποιήθηκαν το Σαββατοκύριακο σε πέντε κινεζικές πόλεις έξω από καταστήματα της γαλλικής αλυσίδας Carrefour. Οι διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα κατά της ανεξαρτησίας του Θιβέτ και υπέρ των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι διαδηλώσεις εκτός από το Πεκίνο πραγματοποιήθηκαν στις πόλεις Χεφέι (ανατολικά), Βουχάν (κεντρικά), Κινγκντάο (ανατολικά) και Κούνμινγκ (νότια). Διαδήλωση πραγματοποίησαν χθες στο Μάντσεστερ και 1.000

Κινέζοι φοιτητές διαμαρτυρόμενοι για τη «διεστραμμένη κάλυψη από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης της διαμάχης μεταξύ Κίνας και Θιβέτ».

Το ολυμπιακό ιδεώδες σε κρίση

Roger Βannister*

Όταν ο Ζακ Ρογκ, ο πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, λέει ότι το ολυμπιακό κίνημα «είναι σε κρίση», είναι ώρα να τον ακούσουμε. Οι Αγώνες θα πρέπει να αλλάξουν εάν θέλουμε να επιβιώσει το ολυμπιακό ιδεώδες. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε δει πολλές πολιτικές παρεμβάσεις, αθλητές που πιάστηκαν ντοπαρισμένοι, κατηγορίες ότι μέλη της ΔΟΕ δωροδοκήθηκαν προκειμένου να ψηφίσουν υπέρ της μιας ή της άλλης πόλης και τις πιέσεις των πολυε- θνικών- χορηγών να αυξάνο- νται. Με περισσό- τερους από 20.000 αθλητές από 205 χώρες και εκατοντάδες εκατομμυρίων τηλεθεατές σε όλο τον κόσμο, οι σημερινοί Ολυμπιακοί αποτελούν στόχο για διαμαρτυρίες και τρομοκρατία. Ένα άλλο πρόβλημα είναι το μέγεθος των Αγώνων: πλέον είναι ελάχιστες οι χώρες που διαθέτουν τόσα χρήματα ώστε να τους φιλοξενήσουν. Υπάρχει και η συζήτηση για τη μόνιμη τέλεσή τους στην Ελλάδα. Εάν θέλουμε να διατηρηθεί η εναλλαγή των χωρών, το κόστος των Ολυμπιακών θα πρέπει να μειωθεί δραστικά. Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες επέζησαν επί 500 χρόνια, παρά τους πολέμους και τη διαφθορά. Οι σύγχρονοι διαρκούν 100 χρόνια και θα ήταν κρίμα να τους δούμε να καταρρέουν κάτω από το βάρος του κόστους, του μεγέθους και των διαμαρτυριών.

*Ο Ρότζερ Μπάνιστερ ήταν μέλος της βρετανικής ομάδας στους Ολυμπιακούς του Ελσίνκι το 1952

Εξαρτημένοι από αναβολικά!

Γιώργος Νάσμης, εφ. Τα Νέα, 3/12/2003

Μορφή επιδημίας λαμβάνει πλέον η χρήση αναβολικών στεροειδών από τους Αμερικανούς, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα πρώτα κέντρα απεξάρτησης!

Ο Νταγκ Τίεμαν, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ιδρύματος Caron που ειδικεύεται στην απεξάρτηση αθλητών από τις αναβολικές ουσίες, υποστηρίζει πως τα στεροειδή δημιουργούν την ίδια εξάρτηση όσο και το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, ενώ υπογράμμισε πως τα όσα έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα για τη χρήση των στεροειδών αποτελούν απλά την κορυφή του παγόβουνου.

Τον περασμένο μήνα αποκαλύφθηκε πως το 5 με 7% των αθλητών του μπέιζμπολ βρέθηκαν θετικοί σε στεροειδή, ενώ έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν ανέφερε πως 500.000 ώς ένα εκατομμύριο μαθητές λαμβάνουν επίσης αναβολικά.

Έπειτα από δεκάδες συνεντεύξεις που πήρε ο Τίεμαν από τους αθλητές που παίρνουν στεροειδή κατέληξε στο συμπέρασμα πως η μεγάλη πλειονότητά τους θεωρεί ότι είναι ιδιαίτερα άτομα, λόγω του πρωταθλητισμού που κάνουν και πως δεν πρόκειται να δημιουργηθεί σχέση εξάρτησης με τις ουσίες αυτές.

Ο Άγγλος καλαθοσφαιριστής Τζον Αμίτσι, πρώην παίκτης του Παναθηναϊκού και νυν άσος των Χιούστον Ρόκετς, ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για το θέμα των αναβολικών σε άρθρό του που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του BBC. Ο Αμίτσι αναφέρει μεταξύ άλλων πως οι αθλητές του ΝΒΑ δεν διστάζουν να πάρουν διάφορες ουσίες για να κερδίσουν μία θέση στην πρώτη πεντάδα, γνωρίζοντας πως μπορούν να υποστούν καρδιακή προσβολή ανά πάσα στιγμή. Ο Άγγλος σταρ αναφέρθηκε και στα δεκάδες χάπια που παίρνουν οι αθλητές για να ξεπεράσουν τους πόνους από τραυματισμούς για να είναι πάντα ετοιμοπόλεμοι, προκειμένου να μη χάσουν τη θέση τους στην ομάδα. Ο ίδιος, όπως αναφέρει, έπαιρνε πριν από λίγο καιρό πέντε με οκτώ χάπια την ημέρα για να ξεπερνά τους πόνους από τους τραυματισμούς. «Τώρα έχω αντικαταστήσει κάθε χάπι με ένα σακουλάκι πάγο, τον οποίο τοποθετώ όπου πονώ. H περίπτωση του Αλόνσο Μούρνινγκ μάς έχει θορυβήσει όλους πολύ».

Ο Μούρνινγκ αναγκάστηκε να αποσυρθεί από την ενεργό δράση λόγω προβλημάτων στα νεφρά, τα οποία προκλήθηκαν από τη χρήση στεροειδών και άλλων ουσιών. Ο Μούρνινγκ θα χρειαστεί να υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού.

Eπιστήμη θανάτου

Γιώργος Νάσμης, εφ. Τα Νέα, 3/12/2003

Ο Μπεν Τζόνσον τερματίζει στον τελικό των 100 μέτρων στη Σεούλ. Ο Καναδός κράτησε το χρυσό μετάλλιο μόνο τρεις ημέρες, καθώς αποκαλύφθηκε πως έκανε συστηματική χρήση στανοζολόλης

Το ντόπινγκ σχεδόν ταυτίζεται με τον αθλητισμό από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 το ντόπινγκ κυριαρχούσε στις αθλητικές υπερδυνάμεις, που συμμετείχαν ταυτόχρονα και στον Ψυχρό Πόλεμο.

H κήρυξη του πολέμου ενάντια στο ντόπινγκ έσωσε τα προσχήματα μέχρι το 1988, όταν ο τότε ταχύτερος άνθρωπος στον κόσμο Μπεν Τζόνσον αποκαλύφθηκε πως έκανε συστηματική χρήση στανοζολόλης και συνελήφθη ντοπέ μετά τη νίκη του στα 100 μέτρα στους Αγώνες της Σεούλ.

Το ντόπινγκ θα βρίσκεται πάντα μπροστά από τις μεθόδους ανίχνευσής του, υποστηρίζουν οι επιστήμονες. Ειδικά τώρα που το γενετικό ντόπινγκ χτυπά την πόρτα των αθλητών και αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση γι' αυτούς αλλά και για την ίδια την επιστήμη.

- Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988, η κούρσα των 100 μέτρων χαρακτηρίστηκε η ταχύτερη όλων των εποχών. Ο νικητής Μπεν Τζόνσον τρεις ημέρες αργότερα βρέθηκε θετικός στην ουσία στανοζολόλη, γεγονός που πυροδότησε το μεγαλύτερο σκάνδαλο ντόπινγκ. Από τους οκτώ αθλητές που συμμετείχαν σε εκείνο τον τελικό, πέντε ακόμη έπειτα από χρόνια είτε βρέθηκαν θετικοί είτε ομολόγησαν πως είχαν κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών (Λιούις, Κρίστι, Σμιθ, Μίτσελ και Ντα Σίλβα).

Στις 21 Σεπτεμβρίου του 1998 άφησε την τελευταία της πνοή η ταχύτερη γυναίκα στον κόσμο, η Αμερικανίδα Φλόρενς Γκρίφιθ Τζόινερ, σε ηλικία 38 ετών από καρδιακή προσβολή, όπως ήταν η επίσημη ανακοίνωση των ιατροδικαστών. Ωστόσο, πολλοί έχουν συνδέσει τον αιφνίδιο θάνατό της με τη χρήση αναβολικών, καθώς η επίδοσή της (10,49'') στα 100 μέτρα θεωρείται ακόμη και σήμερα αφύσικη.

Στις 17 Μαρτίου του 1991, μετά τον αγώνα της Νάπολι με την Μπάρι ο Ντιέγκο Μαραντόνα υποβλήθηκε σε αντιντόπινγκ τεστ, το οποίο βρέθηκε θετικό σε κοκαΐνη. Ήταν η αρχή του τέλους της καριέρας του Αργεντινού άσου. Ο Μαραντόνα επέστρεψε ξανά στην ενεργό δράση για να συλληφθεί και πάλι ντοπαρισμένος με ένα κοκτέιλ χαπιών μετά τον αγώνα της Εθνικής Αργεντινής με την Ελλάδα στο Μουντιάλ του 1994 στις ΗΠΑ. Ο Μαραντόνα ακόμη δεν έχει ξεπεράσει την εξάρτησή του από τα ναρκωτικά.

Τον Απρίλιο του 2003 αποκαλύφθηκε από τον πρώην υπεύθυνο του ντόπινγκ στην αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή, Γουέιντ Εξαμ σε εκτενή έκθεσή του πως στα τράιαλς για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ (1988) βρέθηκαν οκτώ πρωταθλητές θετικοί, γεγονός που παρέμεινε μυστικό μέχρι πρόσφατα. Μεταξύ των αθλητών αυτών ήταν και το όνομα του Καρλ Λιούις.

Τον Οκτώβριο του 2003 αποκαλύφθηκε η ύπαρξη της απαγορευμένης ουσίας THG ή τετραϋδρογεστρινόνη η οποία κατασκευάστηκε στα εργαστήρια της Balco, στις ΗΠΑ. Λίγες εβδομάδες αργότερα έγινε γνωστό πως το πρώτο «θύμα» της THG είναι ο πρωταθλητής Ευρώπης στα 100 μέτρα Βρετανός Ντουέιν Τσέιμπερς, ο οποίος τιμωρήθηκε με αποκλεισμό εφ' όρου ζωής από τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Στις 15 Μαρτίου του 2004 άφησε την τελευταία του πνοή ένας από τους σπουδαιότερους Ιταλούς ποδηλάτες, ο Μάρκο Παντάνι, γνωστός και ως «πειρατής», σε ηλικία 34 ετών. Το άψυχο κορμί του Παντάνι βρέθηκε σε δωμάτιο του ξενοδοχείου «Le Rose» στο Ρίμινι. Τα αίτια που προκάλεσαν τον θάνατο του Παντάνι ήταν η υπερβολική δόση κοκαΐνης σε συνδυασμό με αλκοόλ. Ο Παντάνι ήταν χρήστης αναβολικών ουσιών και είχε τιμωρηθεί με αποκλεισμό από τον γύρο της Γαλλίας.

Στις 12 Ιανουαρίου του 2004 ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς τενίστες, ο Τζον ΜακΕνρο, παραδέχτηκε πως έκανε για έξι χρόνια χρήση μίας μορφής στεροειδούς όμοιο με αυτό που έδιναν στα άλογα.

H επόμενη ημέρα

Το ντόπινγκ της «επόμενης μέρας» είναι το «γενετικό ντόπινγκ». Επιστήμονες κατάφεραν να αυξήσουν τη μυϊκή μάζα στα πόδια ποντικών εισάγοντας με ένεση έναν ιό που μεταφέρει γονίδιο στα μυϊκά κύτταρα δημιουργώντας την αυξητική ορμόνη που φέρει την κωδική ονομασία IGF-Ι. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά καθώς τα πόδια των ποντικών είχαν αποκτήσει τη διπλάσια δύναμη σε μερικές εβδομάδες. Τα περισσότερα e-mails που δέχτηκαν οι επιστήμονες και με τα οποία ζητούσαν πληροφορίες για το νέο επίτευγμα προέρχονταν από αθλητές!

Πίσω από το... δάφνινο στεφάνι!

Χρήστος Κάτσικας, εφ. Τα Νέα, 18/8/2004

Με αφορμή την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας, ανασύρθηκαν και επιστρατεύθηκαν μια σειρά από ιδεολογήματα και μύθους με στόχο την κατασκευή και προβολή μιας ειδυλλιακής εικόνας σχετικά με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων κατά την αρχαιότητα.

Οι γνώσεις μας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα είναι αρκετά πλούσιες από τις περιγραφές δεκάδων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, από απεικονίσεις αθλητικών σκηνών σε αρχαία έργα τέχνης, καθώς και από τα ευρήματα των ανασκαφών. Μέσα στα στάδια και τις παλαίστρες οι αρχαίοι Έλληνες καλλιεργούσαν το σύνολο που λέγεται άνθρωπος για να το αναδείξουν σε προσωπικότητα χρήσιμη στην Πολιτεία και γι' αυτό κατόρθωσαν να πλάσουν τον υπέροχο εκείνο σωματικό τύπο, που μόνο η ελληνική αρχαιότητα μας άφησε, ως Ερμή του Πραξιτέλη, ως Έφηβο των Αντικυθήρων ή ως Δορυφόρο του Πολυκλείτου.

Ωστόσο, αν φανταζόμαστε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ως κάτι το ιδεατό, έναν «ατσαλάκωτο» αθλητικό παράδεισο όπου οι νέοι επιδίδονταν στην ευγενή άμιλλα, έχοντας αναπτύξει αρμονικά το σώμα και τον νου για να κερδίσουν ένα κλαδί ελιάς, πέφτουμε έξω. H αλήθεια είναι ότι έχουμε και εδώ όλα τα στοιχεία της συμπεριφοράς που διέπουν άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες: ευγένεια, ήθος, πολιτισμό, αλλά και ματαιοδοξία, απληστία, δωροδοκία, απάτη, φθόνο. H φιλολογική έρευνα στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, φωτίζοντας τα παρασκήνια, προσφέρει μια πλούσια σοδειά των αθέατων πλευρών των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς φέρνει στην ημερήσια διάταξη τα αποτυπώματα των πολεμικών συγκρούσεων για τον έλεγχο των Αγώνων, περιπτώσεις πολιτικής εκμετάλλευσης της νίκης είτε από την πλευρά κρατών και ηγεμόνων είτε από την πλευρά αθλητών, παράνομες πολιτογραφήσεις αθλητών, δωροδοκίες και χρηματισμό, παραβιάσεις των κανονισμών, εξαπατήσεις των Ελλανοδικών, έντονη βία, νίκες χωρίς συμμετοχή, χρησιμοποίηση της Ολυμπίας και των Αγώνων για τη νομιμοποίηση παράνομων πράξεων ηγεμόνων, σφαγών και κατακτητικών ενεργειών.

Το ποιος θα οργανώνει και θα εκμεταλλεύεται τα ωφελήματα των Αγώνων μετέτρεψε αρκετές φορές το Ιερό της Ολυμπίας σε πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων. H συγκέντρωση πλούτου από τη συρροή χιλιάδων πλουσίων και από τα αφιερώματα από όλες τις μεριές της Μεσογείου έγιναν η αιτία των αντιδικιών μεταξύ Πίσας (πόλη της Ηλείας, έξι στάδια ανατολικά της Ολυμπίας), Ήλιδος (η μεγαλύτερη πόλη της Ηλείας) και Αρκάδων που φαίνεται ότι ήταν οι κύριοι διεκδικητές της οργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Π.χ. το 364 π.X. στη διάρκεια των 104ων Ολυμπιακών που διοργάνωναν οι Αρκάδες και ενώ, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ήδη είχαν τελεστεί οι ιπποδρομίες και το πένταθλο, εισβάλλουν οι Ηλείοι με στρατό στον ιερό χώρο της Ολυμπίας και άρχισε μεγάλη μάχη κοντά στους αθλητικούς χώρους αλλά και γύρω από το Βουλευτήριο και τον Ναό του Δία, μπροστά στα κατάπληκτα μάτια των χιλιάδων θεατών.

Αρκετές ελληνικές πόλεις και ηγεμόνες για να εξασφαλίσουν Ολυμπιακές νίκες δεν δίσταζαν να εξαγοράζουν αθλητές από άλλες πόλεις και να τους εμφανίζουν ως δικούς τους πολίτες. Ιδιαίτερα οι τύραννοι ελληνικών πόλεων της Σικελίας πρωταγωνιστούσαν στις περισσότερες συναλλαγές αυτού του τύπου με κύριο στόχο την προβολή και ανάδειξή τους. Από την άλλη, αρκετοί αθλητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα παραχωρούσαν σε άλλες πόλεις την εκπροσώπηση της νίκης τους. Π.χ., ο Σωτάδης από την Κρήτη αναγορεύθηκε το 384 π.X. κατά τους 99ους Ολυμπιακούς Αγώνες νικητής στον δόλιχο δρόμο. Στους επόμενους, όμως, 100ούς Ολυμπιακούς το 380 π.X. παίρνοντας χρήματα από τους Εφέσιους αγωνίζεται ως Εφέσιος και κερδίζει την πρώτη θέση στον δόλιχο δρόμο. Σύμφωνα με τον Παυσανία, η στάση του αυτή τιμωρήθηκε από τους συμπατριώτες του Κρήτες με εξορία.

Στην πορεία των Ολυμπιακών Αγώνων παρουσιάστηκαν κρούσματα δωροδοκίας. Μερικοί αθλητές προκειμένου να στεφθούν νικητές δεν δίσταζαν να δωροδοκήσουν τους αντιπάλους τους παραβαίνοντας έτσι τον όρκο τους. Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φαίνεται καθαρά ότι η δωροδοκία και ο χρηματισμός δεν αφορούσε μόνο κάποιους αθλητές αλλά και ορισμένους προπονητές καθώς και Ελλανοδίκες. Π.χ. κατά τους 178ους Ολυμπιακούς του 368 π.X. κατασκευάστηκαν άλλες δύο Ζάνες από πρόστιμο που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε δύο Ρόδιους αθλητές. Οι δύο αθλητές συνελήφθησαν επ' αυτοφώρω -όπως λέει ο Παυσανίας-, ο Εύδηλος να δωροδοκείται από τον Φιλόστρατο στο αγώνισμα της πάλης.

Το μόνο πράγμα που δεν μνημονεύεται είναι ίσως το ντόπινγκ. Ωστόσο ο Αριστοτέλης περιγράφει την παραμόρφωση του προσώπου των αθλητών, που μοιάζουν πλέον με ζώα, λόγω της ειδικής δίαιτας στην οποία υποβάλλονταν για αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Ο σχολιασμός θυμίζει σημερινά πρόσωπα αθλητών που παραμορφώνονται από τη χρήση αυξητικών ορμονών.

Δίνουν αναβολικά σε εφήβους

Ρούλα Τσουλές-Στέλιος Βραδέλης, εφ. Τα Νέα, 18/8/2004

Θραύση κάνει το ντόπινγκ στη χώρα μας - ακόμα και έφηβοι ερασιτέχνες αθλητές κάνουν χρήση απαγορευμένων ουσιών. Την ίδια στιγμή, κορυφαίοι Έλληνες επιστήμονες και πρωταθλητές του στίβου τονίζουν πως στο όνομα της κατάκτησης μεταλλίων σε Ολυμπιακούς, Παγκόσμια και Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα κλείνουν όλοι τα μάτια.

Τα στοιχεία από δύο διαφορετικές διεθνείς ερευνητικές εργασίες είναι αποκαλυπτικά: Τρία στα 100 Ελληνόπουλα ηλικίας 16 ετών παίρνουν αναβολικά στεροειδή, ενώ το ποσοστό χρήσης απαγορευμένων ουσιών φτάνει το 4,3% μεταξύ των αθλούμενων τριτοετών φοιτητών.

H πρώτη μελέτη έγινε σε εφήβους 15 και 16 ετών σε 30 χώρες, ενώ η δεύτερη μεταξύ φοιτητών ηλικίας άνω των 21 ετών σε έξι χώρες (Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία και Ισραήλ). Σύμφωνα με τις μελέτες, το πρόβλημα αφορά περισσότερο τα αγόρια παρά τα κορίτσια, ενώ - ειδικά στους φοιτητές - σημαντικό ρόλο στη χρήση αναβολικών παίζει το αν έχουν έναν φίλο που παίρνει αναβολικά και το αν οι ίδιοι ήσαν πάντοτε πρόθυμοι να πάρουν συμπληρώματα για να τονώσουν τον οργανισμό τους και να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους.

Οι εταιρείες και τα κέρδη

«Ένας αθλητής που θέλει να φθάσει στην κορυφή είναι πολύ πιθανό να στραφεί κάποια στιγμή σε νόμιμες ή παράνομες ουσίες, διότι χωρίς αυτές είναι εκ φύσεως αδύνατον να τα καταφέρει», λέει ο ορθοπεδικός κ. Γιώργος Κατσιφαράκης, ειδικός στις αθλητικές κακώσεις. «Στην όλη υπόθεση, κουμάντο κάνουν οι μεγάλες εταιρείες και τα μεγάλα κέρδη. Αυτά που απαιτούν, για τα χρήματα που δίνουν δεν γίνονται χωρίς "βοήθεια"».

«Στην Ελλάδα το ντόπινγκ είναι ένα θέμα που "καίει", διότι η ίδια η πολιτεία είναι αυτή που επιζητεί μετάλλια και πρωταθλητές, οπότε ωθεί τους αθλητές να προσπαθούν να ξεπεράσουν τις δικές τους φυσικές δυνάμεις», προσθέτει ο κ. Γιώργος Σάπκας, αναπληρωτής καθηγητής Ορθοπεδικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Για να συναγωνισθεί η Ελλάδα σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου κατά γενική ομολογία οι αθλητές είναι ήδη ντοπαρισμένοι, πρέπει να ντοπαριστούν και οι Έλληνες, ειδάλλως δεν γίνεται τίποτα. Το σύστημα είναι το ίδιο σε όλο τον κόσμο: οι μεγάλες εταιρείες δίνουν πολλά χρήματα για τους αγώνες και θέλουν να βλέπει ο κόσμος ρεκόρ - και αυτό γίνεται μόνο με ντοπάρισμα που πρέπει να είναι ολοένα περισσότερο».

Το μυστικό του ντόπινγκ

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί το μυστικό του... καλού ντόπινγκ είναι να ξέρει κανείς πότε παύει μία ουσία ή μέθοδος να είναι ανιχνεύσιμη.

Και σε αυτό βοηθάει πολύ «το σύστημα να ενημερώνονται οι ομοσπονδίες για το πότε θα γίνει το αντιντόπινγκ κοντρόλ στους αθλητές, ώστε να ξέρουν και αυτοί πότε πρέπει να "κόψουν" τις ουσίες για να είναι "καθαροί" την επίμαχη ημέρα».

«Το ντόπινγκ δεν μπορεί να νικηθεί», τονίζει ο δρ Σταύρος Χάντζος, αθλητίατρος και γιατρός της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας. «Μπορεί όμως να περιοριστεί με την επέκταση των αιφνιδιαστικών ελέγχων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ουσίες δεν ανιχνεύονται εάν περάσουν 72 ώρες από τη λήψη τους, συνεπώς μόνον με τον αιφνιδιασμό υπάρχει περίπτωση να εντοπιστεί ένας ντοπαρισμένος αθλητής».

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα «σημάδια» που προδίδουν: ακμή, χοντρή φωνή, μεγάλο σαγόνι

Πέρα από τους ελέγχους και η μακροχρόνια ή μεγάλη χρήση απαγορευμένων ουσιών μπορεί να «προδώσει» έναν αθλητή. «Όταν βλέπεις έναν αθλητή που συμμετέχει μόνον σε μεγάλους αγώνες και στο μεσοδιάστημα σε κανένα μίτινγκ ή έναν άλλο που κερδίζει μετάλλιο σε μια μεγάλη διοργάνωση και μετά... εξαφανίζεται, αμέσως εγείρονται υπόνοιες πως παίρνει ουσίες», εξηγεί ο γιατρός κ. Γ. Κατσιφαράκης.

Εξίσου αποκαλυπτικές είναι και οι δραματικές αλλαγές στην εμφάνιση των αθλητών: μια γυναίκα λ.χ. χωρίς στήθος, με τριχοφυΐα ή με «ανδρικό σώμα» και βαθιά φωνή ή έναν άνδρα με απίστευτη αύξηση της σωματικής διάπλασης, με πρόωρα γερασμένο πρόσωπο με υπερμεγέθες σαγόνι ή με αφύσικα λεπτή φωνή - «και οι αλλαγές αυτές συνήθως είναι μη αναστρέψιμες», κατά τον κ. Χάντζο.

Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά τα ύποπτα συμπτώματα. Πρόσφατα, 20χρονος Έλληνας πρωταθλητής του στίβου υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για διόγκωση του προστάτη του που οφειλόταν σε υπερβολική χρήση αναβολικών, ενώ γνωστή Ελληνίδα πρωταθλήτρια του στίβου διαπιστώθηκε ότι από την ίδια αιτία παρουσίαζε υπερβολική διόγκωση των έξω γεννητικών οργάνων της. Ένα άλλο σημείο που «προδίδει» είναι η... εφηβική ακμή που δεν λέει να αποχωριστεί αρκετές από τις πρωταθλήτριές μας.

«Δεν έχουμε χρόνο για άθληση»

Μάνος Χαραλαμπάκης, εφ. Τα Νέα, 28/6/2004

Οι αυξημένες μαθητικές υποχρεώσεις οδηγούν τους εφήβους στην... ανθυγιεινή ζωή

Όσο μεγαλώνουν, οι έφηβοι της Ελλάδας εγκαταλείπουν τον αθλητισμό και την υγιεινή ζωή! Αυτό δείχνει έρευνα των Πανεπιστημίων Θεσσαλίας και Θράκης που πραγματοποιήθηκε σε 4.318 μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου.

«Στο Λύκειο ελάχιστοι συνεχίζουν να αθλούνται. Συνήθως είναι αυτοί που έχουν αποφασίσει να ασχοληθούν επαγγελματικά με τον αθλητισμό», λέει ο μαθητής της B' Λυκείου Ηλίας Κανάκης

Μπορεί οι νέοι της χώρας μας να αθλούνται στα γυμνασιακά τους χρόνια, όταν όμως ανεβαίνουν το σκαλοπάτι του Λυκείου ξεχνούν γήπεδα, μπάλες, όργανα γυμναστικής και την υγιεινή ζωή. Μία από τις πιθανότερες αιτίες είναι το πιεστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις τάξεις του Λυκείου, εκτιμούν οι επιστήμονες. Από την ίδια έρευνα προκύπτει μάλιστα ότι οι έφηβοι που απομακρύνονται από τον αθλητισμό ρέπουν σε ανθυγιεινές συνήθειες όπως είναι το κάπνισμα και η χρήση ναρκωτικών.

Οι λιγοστοί έφηβοι που ασχολούνται με τον αθλητισμό όσο φοιτούν στο Γυμνάσιο γίνονται... ακόμα λιγότεροι όταν οι μαθητικές τους υποχρεώσεις αυξάνονται με τη φοίτηση στο Λύκειο, όπως δείχνει η έρευνα που έγινε σε 33 Γυμνάσια και 28 Λύκεια στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Κομοτηνή, στην Κοζάνη, στα Τρίκαλα και στην Ξάνθη. Περίπου 4 στα 10 αγόρια (37,5%) και 2 στα 10 κορίτσια (23%) συμμετέχουν σε αθλητικούς συλλόγους στο Γυμνάσιο. Στο Λύκειο ωστόσο η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες μειώνεται σημαντικά. Μόλις 26,3% των αγοριών και 17,6% των κοριτσιών αθλούνται σε συλλόγους.

Το εκπαιδευτικό σύστημα

«H B' Λυκείου είναι η πιο καθοριστική για την πορεία προς το Πανεπιστήμιο και έτσι θα περιορίσουμε το παιχνίδι», λέει ο Γιώργος Καρκώνης

Μία από τις αιτίες για την απομάκρυνση των εφήβων από τον αθλητισμό «είναι το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο είναι δομημένο με τέτοιον τρόπο που αποτρέπει την άσκηση και άθληση των παιδιών», εξηγεί στα «NEA» ο καθηγητής Γιάννης Θεοδωράκης από το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. «Είναι ενδεικτικό ότι οι ώρες γυμναστικής στο Δημοτικό είναι τρεις ώρες την εβδομάδα, στο Γυμνάσιο δύο και στο Λύκειο μόλις μία. Άλλωστε στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου οι μαθητές επικεντρώνονται στο πώς θα μπουν στο Πανεπιστήμιο και δεν αφιερώνουν χρόνο για άθληση», προσθέτει ο καθηγητής.

Τα αποτελέσματα της έρευνας τα επιβεβαιώνουν και οι ίδιοι οι έφηβοι. H παρέα του Χρήστου, του Γιώργου και του Ηλία, μαθητών A' Λυκείου που παίζουν καθημερινά ποδόσφαιρο και μπάσκετ στους Αμπελοκήπους, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τον ελεύθερο χρόνο του καλοκαιριού. «Το έχουμε πάρει απόφαση... Από τον Σεπτέμβριο που θα είμαστε στη B' Λυκείου με το διάβασμα και τα φροντιστήρια δεν θα έχουμε χρόνο για αθλητισμό», λένε χαρακτηριστικά. «H B' Τάξη είναι η πιο καθοριστική για την πορεία προς το Πανεπιστήμιο και έτσι θα περιορίσουμε το παιχνίδι», αναφέρει ο Γιώργος Καρκώνης. Ο συμμαθητής του Ηλίας Κανάκης συμπληρώνει ότι «στο Λύκειο ελάχιστοι συνεχίζουν να αθλούνται. Συνήθως είναι αυτοί που έχουν αποφασίσει να ασχοληθούν επαγγελματικά με τον αθλητισμό».

Τα περισσότερα τσιγάρα ανάβουν στο Λύκειο

Ο αριθμός των μαθητών που καπνίζουν και κάνουν χρήση χασίς ή «έκσταση» αυξάνεται σημαντικά στις τάξεις του Λυκείου, όπως προκύπτει από την έρευνα. Τα ποσοστά των μαθητών οι οποίοι καπνίζουν και κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών τετραπλασιάζονται στο Λύκειο. Στο Γυμνάσιο τα αγόρια καπνίζουν σε ποσοστό 6,6%, ενώ στο Λύκειο το ποσοστό αυξάνεται σε 23,5%. Παρόμοια αύξηση παρουσιάζει και η συμμετοχή των μαθητών σε βίαια επεισόδια στις τάξεις του Λυκείου. Όπως τονίζουν οι ερευνητές, «η συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες δεν είναι μεμονωμένη συμπεριφορά. Επηρεάζεται και επηρεάζει τη διατροφή, το κάπνισμα, τη σχέση με τα ναρκωτικά και τη συμμετοχή ή μη σε βίαια επεισόδια».

Για να σταματήσουν να εγκαταλείπουν οι έφηβοι τον αθλητισμό και την υγιεινή ζωή «πρέπει να επεκταθούν και να εντατικοποιηθούν τα σχολικά προγράμματα αγωγής υγείας με θέμα την άσκηση», τονίζει ο καθηγητής κ. Θεοδωράκης. «Το εκπαιδευτικό σύστημα μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να παρέμβει για να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους εφήβους».

Οι αντάρτες των γηπέδων

Ουμπέρτο Έκο, «Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή», Απόδοση Αντώνης Τσοπάνογλου, Θεματικοί Κύκλοι, σελ. 115-117

Τα διαβάζουμε τώρα πια κάθε βδομάδα στις εφημερίδες: ομάδες οπλισμένες με λοστούς προκαλούν επεισόδια στα γήπεδα, παρέες ακαθόριστης ιδεολογίας διακόπτουν συναυλίες ποπ. Τα μέρη όπου παραδοσιακά ο κόσμος πάει για ν’ αποτοξινωθεί, γίνονται πεδία μαχών και θυμίζουν στον Ιταλό αναγνώστη τα περίχωρα της Βία Λάργκα στο Μιλάνο ή τον πετροπόλεμο στη Βάλε Τζούλια της Ρώμης. Μ’ άλλα λόγια, εκτός από τον εξτρεμισμό των άκρων, υπάρχει τώρα κι ένας εξτρεμισμός του κέντρου, και όπου υπάρχει εξτρεμισμός, παντού, δεν μπορεί παρά να επιθυμεί κανείς την εμφάνιση μιας νέας πατρικής φυσιογνωμίας που να ‘ναι διατεθειμένη να επαναφέρει την τάξη και την αρμονία. Έτσι δεν πρέπει να απορρίπτουμε καθόλου την υπόθεση μήπως αυτές οι υπερβολές είναι έργο προβοκατόρων. Μόνο που η υπόθεση αυτή θα ήταν ακόμη πολύ επιφανειακή, μια και δεν εξηγεί γιατί ακριβώς σ’ αυτόν το χώρο μπορεί και ριζώνει η πρόκληση.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δώσουμε μια δεύτερη ερμηνεία. Ο ποδοσφαιρικός αγώνας και η συναυλία ποπ μουσικής είναι εκδηλώσεις μιας μεγάλης επίδειξης φυσικής και ψυχικής ενέργειας. Και παρασύρουν το κοινό. Η αντίφαση σ’ αυτές βρίσκεται στο γεγονός ότι κεντρίζουν τις επιθυμίες των θεατών, και έπειτα απαιτούν απ’ αυτούς να μείνουν ακριβώς μόνο θεατές και να κοιτάζουνε τους άλλους που ξοδεύουν ενέργεια. Έτσι η βία στα γήπεδα και στις μουσικές συναυλίες φαίνεται απλά ν’ αποτελεί εκδίκηση του κοινού για την επιβολή της διαίρεσης της εργασίας ακόμη και στο παιχνίδι. Βλέποντας άλλους ανθρώπους, φημισμένους και καλοπληρωμένους, που ασκούν στο έπακρο των δυνατοτήτων τους το σώμα τους (πόδια, λαρύγγι, κοιλιά), οι θεατές αντιλαμβάνονται ότι τους αφαιρείται κάτι, δηλαδή το σώμα τους. Το ξαναπαίρνουν λοιπόν πίσω με τον πιο άμεσο, βίαιο τρόπο. Αν μας προσκαλέσουνε σ’ ένα γεύμα όπου πληρώνεται όποιος τρώει και πληρώνει όποιος κοιτάζει τους άλλους να τρώνε, είναι φυσικό να υπακούσουμε στο σύνθημα: «Να τα σπάσουμε όλα, τώρ’ αρχίζει η δικιά μας γιορτή!». Αλλά ίσως υπάρχει και κάτι παραπάνω.

Ο άνθρωπος, όπως όλα τα ζώα, έλκεται απ’ το παιχνίδι, αλλά σ’ αντίθεση με τ’ άλλα ζώα, προτιμάει να παίζει σύμφωνα με κάποιους κοινωνικούς, συμβατικούς κανόνες. Τώρα, σ’ ένα ματς ο θεατής είναι ένας άνθρωπος που δεν παίζει: αξιολογεί, κρίνει το παιχνίδι των άλλων ανάλογα με τους κανόνες που έμαθε. Αν έπειτα αυτός ο θεατής είναι καθισμένος μπροστά στη συσκευή της τηλεόρασης, η κατάσταση του γίνεται ακόμη πιο ασαφής. Αξιολογεί με βάση τους κανόνες, τόσο το παιχνίδι των άλλων όσο και τη συμπεριφορά των παρόντων στο παιχνίδι. Η απόσταση από το σώμα του μεγαλώνει! Αλλά συνήθως γίνεται κάτι χειρότερο: όχι μόνο ο κόσμος βλέπει το παιχνίδι αντί να το παίζει, αλλά συχνά ακούει μόνο να μιλάνε γι’ αυτό. Με τη μεσολάβηση του αθλητικού τύπου το ποδόσφαιρο γίνεται ευκαιρία για μια καθαρή φλυαρία που κάνουν οι φίλαθλοι στις πλατείες, στα κουρεία, στο τραπέζι, στο γραφείο. Και το άτομο που μιλάει για αθλητισμό χρησιμοποιεί μια γλώσσα που έχει τους δικούς της κανόνες.

Είναι μια συζήτηση στρατηγικής που δεν αφορά μόνο το παιχνίδι καθαυτό, αλλά και την προετοιμασία του (τις μεταγραφές, τις αποφάσεις των αθλητικών συλλόγων, τη σύνθεση των ομάδων πρώτης κατηγορίας τα τελευταία είκοσι χρόνια). Γύρω από αυτά τα αφηρημένα δεδομένα γίνεται μια συζήτηση που παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά παθιασμένης συμμετοχής όπως και η πολιτική συζήτηση, η οποία περιστρέφεται γύρω από θέματα εξίσου μακρινά, για τόπους και πρόσωπα που δεν είδαμε ποτέ (ποιος συνάντησε πράγματι ποτέ τον Κίσινγκερ, ποιος πήγε στο Λίβανο;). Μόνο που υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στις υποθέσεις της πόλης που ονομάζονται πολιτική και τις υποθέσεις του υποκατάστατου της πόλης που ονομάζεται γήπεδο. Η διαφορά είναι ότι όποιος μιλάει για πολιτική στην ουσία κάνει πολιτική. Όποιος συμμετέχει σε μια συνέλευση κόμματος, συζητάει μια πρόταση και ψηφίζει, κάνει το ίδιο μ’ αυτό που κάνει ο Κίσινγκερ. Δεν του αφαιρείται η δυνατότητα διακυβέρνησης, γιατί ουσιαστικά, αν και σε ελάχιστη κλίμακα, την ασκεί. Όποιος παίρνει μέρος σε διαδήλωση και σύγκρουση με την αστυνομία, επεμβαίνει για να καθορίσει ποιοτικά, αν όχι ποσοτικά, τη ζωή της κοινότητας. Κάνει ό,τι και ο Λατινοαμερικάνος αντάρτης όταν πυροβολεί σε μάχη για την κατάληψη ενός χωριού. Άσχετα από οποιαδήποτε ιδεολογική τοποθέτηση, ακόμη κι αν κάνει τον αντάρτη για παιχνίδι. Στα σπορ αντίθετα η αθλητική φλυαρία δεν έχει τίποτα κοινό με το ίδιο το άθλημα, που γίνεται μακρινή της πρόφαση. Μ’ αυτή την έννοια η συζήτηση για αθλητισμό (χωρίς να συνοδεύεται από άσκηση) δεν είναι μόνο μια περίπτωση αποστέρησης του σώματος: είναι καθαρή αποστέρηση των προνομίων του ανθρώπου σαν πολιτικό ον.

Πρόκειται γι’ ανθρώπινη ενέργεια που αλλάζει κατεύθυνση. Τα θύματα δεν το καταλαβαίνουν, αλλά έχουνε καμιά φορά την συγκεχυμένη υποψία ότι βρίσκονται σε φαύλο κύκλο. Κυρίως καθώς η πολιτική, σαν πρότυπο κοινωνικής συμπεριφοράς, είναι παρούσα στην τηλεόραση, στις πλατείες, στις εφημερίδες: και το θύμα της αθλητικής φλυαρίας νιώθει μια ασαφή νοσταλγία γι’ αυτή την καρποφόρα και αποτελεσματική συμπεριφορά. Και να που, μην μπορώντας να κάνει τον αντάρτη του Μαύρου Σεπτέμβρη, ο Homo Sportivus μασκαρεύεται σε αντάρτη κάποιας μαυροκίτρινης ομάδας. Πειθήνιο όργανο της εξουσίας, το θύμα αναλώνει την ενστιχτώδικη ορμή του σε δραστηριότητες που δεν μπορούν να επηρεάσουν την εθνική πολιτική ζωή, και η μανία του ελέγχεται. Αλλά είναι το πιο καταπιεσμένο και απεγνωσμένο θύμα του συστήματος, γιατί δεν ξέρει πια τι του στέρησαν. Αυτή η βία χωρίς στόχο μπορεί να εκτονωθεί την κατάλληλη στιγμή: τα γήπεδα (έτσι όπως λειτουργούν σήμερα) είναι σαν βαλβίδα ασφαλείας που κάθε διχτάτορας μπορεί να εκμεταλλευτεί. [...]

  1. Πού αποδίδει ο Ουμπέρτο Έκο την εμφάνιση της βίας σε αθλητικούς αγώνες ή σε συναυλίες ποπ μουσικής;
  2. Να εντοπίσετε τη διαφορά ανάμεσα στην πολιτική συζήτηση και την αθλητική φλυαρία. Ποιες πολιτικές διαστάσεις δίνει ο συγγραφέας στη δεύτερη;
  3. Γιατί, κατά την άποψη του συγγραφέα, τα γήπεδα αποτελούν βαλβίδα ασφαλείας που κάθε δικτάτορας μπορεί να εκμεταλλευθεί;

Με αφορμή τα κείμενα...

Να υποθέσετε ότι συζητάτε με κάποιο γνωστό ή φίλο σας που συμμετείχε σε βίαια επεισόδια μετά το τέλος κάποιου ποδοσφαιρικού αγώνα. Προσπαθήστε να τον αποτρέψετε από τέτοιου είδους εκδηλώσεις στο μέλλον. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λογικά επιχειρήματα, να απευθυνθείτε στο συναίσθημα του ή να αξιοποιήσετε όποιο άλλο είδος επιχειρήματος θεωρείτε αποτελεσματικό.

Όταν ο αθλητισμός συνάντησε... χρήμα και αναβολικά

Νατάσα Μπαστέα-Γιώργος Χούπης, εφ. Τα Νέα, 16/12/1999

Με την αυγή του 20ού αιώνα, το πνεύμα του αθλητισμού είχε αρχίσει ήδη να παίρνει τη μορφή που είχε διαλέξει λίγα χρόνια πριν ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν. Citius, Αltius, Fortius. Με την πάροδο των χρόνων όμως, αυτή η μορφή άρχισε να αλλοιώνεται, το πνεύμα «το αληθινό» χάθηκε, οι άνθρωποι έγιναν πιο εγωκεντρικοί κι ο αθλητισμός στράφηκε σε άλλες αξίες, γεμίζοντας «πληγές». Τα χρήματα έφεραν το ντόπινγκ, τη βία, την αλαζονεία πολλές φορές. Ακόμα κι η πολιτική τραυμάτισε αρκετές φορές το αθλητικό κίνημα. Κι ο αθλητής του 21ου αιώνα θέλουμε να ελπίζουμε απλώς ότι δεν θα είναι «μηχανή».

Ήταν λοιπόν η εποχή που ο αθλητισμός σε όλον τον κόσμο άρχιζε να εκδηλώνεται και ως κοινωνικό φαινόμενο. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες, το 1896, στην Αθήνα, ήρθαν να οργανώσουν το αθλητικό κίνημα σε μια νέα βάση, κόντρα σε πολύ δύσκολη και «φορτισμένη» εποχή. Στα βρετανικά νησιά, το ποδόσφαιρο ήταν ήδη δημοφιλές, όπως και το τένις. Ορισμένα αγωνίσματα του στίβου, ο δρόμος, το άλμα, η λιθοβολία, αναγνώσματα από τα έπη του Ομήρου, ήταν επίσης αγαπητά στο κοινό. Το 1891, ο Καναδός καθηγητής φυσικής αγωγής Τζέιμς Νέισμιθ είχε επινοήσει στο Σπρίνγκφιλντ το μπάσκετ.

Όμως, το όραμα του Πιέρ ντε Κουμπερτέν δεν ήταν σε όλους κατανοητό. Σύντομα άρχισε κι ο ρατσισμός να δείχνει το πρόσωπό του. Ο Αδόλφος Χίτλερ αρνήθηκε να χαιρετήσει τον έγχρωμο Τζέσε Όουενς το 1936, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου. Τα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα ήταν ακόμα πιο δύσκολα, αφού αυτή η μορφή διάκρισης των ανθρώπων φαίνεται να έχει ‑ακόμα και στο κατώφλι του 21ου αιώνα‑ σοβαρή επίδραση στην κοινωνία. Σιγά σιγά η πολιτική άρχισε να διεισδύει επικίνδυνα κι ο απλός αθλητής έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης της βούλησης ανθρώπων που ενεργούσαν με διαφορετικά κίνητρα. Ποιος ξεχνάει το μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας και του Λος Άντζελες;

Όταν οι αθλητές άρχισαν να γίνονται επαγγελματίες, σύντομα, «το ωραίο, το μεγάλο και το αληθινό» έδωσαν πολύ χώρο στη σκοπιμότητα. Οι εποχές του Κοροίβου του Ηλείου, νικητή στον δρόμο στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 776 π.Χ., και του Σπύρου Λούη ήταν πολύ μακρινές. Η φυσική δύναμη που προερχόταν μέσα από την προπόνηση δέχτηκε μεγάλες προσθήκες από την επιστήμη.

Τα γήπεδα στην αρχή ήταν χωμάτινα, ο στίβος αποτελούνταν από καρβουνόσκονη, οι αθλοπαιδιές παίζονταν σε τσιμέντο, όλα αυτά αντικαταστάθηκαν ‑φυσική συνέπεια του εκσυγχρονισμού‑ από το ταρτάν, το χορτάρι, το παρκέ.

Ο αθλητισμός όμως δέχτηκε νέες αλλοιώσεις. Στην αρχή ήταν οι φήμες για ενίσχυση της δύναμης με διάφορες ουσίες. Αυτές οι φήμες σύντομα αποδείχτηκαν αληθινές και το ντόπινγκ εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη «μάστιγα». Το φίλαθλο κοινό σοκαρίστηκε όταν έμαθε ότι αθλητές όπως ο Μπεν Τζόνσον, η Μέρλιν Ότι, ο Χαβιέ Σοτομαγιόρ, μεγάλα ονόματα του στίβου, είχαν κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών.

Ιδιαίτερα στα ομαδικά σπορ, οι αντίπαλοι δεν είχαν πλέον να ανταγωνιστούν μόνο τη δύναμή τους στους αγωνιστικούς χώρους, αλλά και τις όποιες άλλες καθημερινές διαφορές τους (ιδεολογικές, πολιτικές, θρησκευτικές). Στη Γλασκώβη, η κόντρα των οπαδών των ποδοσφαιρικών ομάδων Σέλτικ και Ρέιντζερς έχει τις ρίζες της στη θρησκεία. Οι πρώτοι είναι καθολικοί και οι δεύτεροι προτεστάντες. Η βία άρχισε να δείχνει το αποκρουστικό πρόσωπό της. Ακόμα μια «μάστιγα» που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ολοκληρωτικά το αθλητικό κίνημα, ακόμα και στις ημέρες μας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα επεισόδια και τους νεκρούς στο Στάδιο Χέιζελ των Βρυξελών, το 1985, πριν από την έναρξη του τελικού του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, ανάμεσα στη Γιουβέντους και στη Λίβερπουλ;

Αυτό που μοιάζει να εκλείπει όλο και περισσότερο είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Ο αθλητής σιγά σιγά έπαψε να ανυψώνεται και το οικονομικό κέρδος αναδείχτηκε σε βασικό κίνητρο που έχει επικαλύψει τον αρχικό στόχο. Οι απίστευτες αποδοχές αθλητών όπως του μπασκετμπολίστα Μάικλ Τζόρνταν δημιούργησαν τον «μύθο» του σύγχρονου Μίδα που κυριαρχεί στους αγωνιστικούς χώρους. Για να έρθει στην Αθήνα, το 1906, ο Καναδός μαραθωνοδρόμος Γουίλιαμ Σέρινγκ χρησιμοποίησε την αποζημίωση από τη δουλειά του, έπαιξε στον ιππόδρομο, ενώ δούλεψε ως πορτιέρης στον σιδηροδρομικό σταθμό της Αθήνας έως την ημέρα έναρξης των αγώνων. Σήμερα οι αθλητές ταξιδεύουν κυρίως σε «πρώτη θέση» και αμείβονται πλουσιοπάροχα.

Ο αθλητής του 21ου αιώνα μπορεί να μοιάζει με υπεράνθρωπο. Θα προσπαθεί να μάθει μέχρι πού φτάνουν τα ανθρώπινα όρια και κάθε αγώνας θα μοιάζει με «μια χλιδάτη παράσταση» από την οποία θα έχει να αποκομίσει μόνο το κέρδος.

Ο αθλητής του 21ου αιώνα θέλουμε να ελπίζουμε ότι δεν θα να έχει «δραπετεύσει» από ταινία του Πολ Βερχόβεν. Μπορεί να διαθέτει υψηλό δείκτη νοημοσύνης (άλλωστε η σκέψη παίζει βασικό ρόλο στον αθλητισμό), αλλά να μην είναι σε θέση να ελέγχει τις πραγματικές δυνατότητες του. Για αυτές, μπορεί να φροντίζουν άλλοι. Μπορεί η προπόνησή του να στηρίζεται αποκλειστικά σε μηχανήματα, η διατροφή του να ελέγχεται από τους ειδικούς, η καθημερινή ζωή του μπορεί να εξαρτάται από την ομάδα που τον περιβάλλει.

Σενάρια επιστημονικής φαντασίας; Ίσως. Το βέβαιο είναι ότι ο επαγγελματισμός στον αθλητισμό έχει εισχωρήσει σε πολύ επικίνδυνα σημεία. Οι διάφορες εταιρείες δεν ξοδεύουν τυχαία τα χρήματα τους. Κι όσο οι αθλητές εξαρτώνται και από αυτές, ο ανθρώπινος παράγοντας θα τείνει να εκλείψει όλο και περισσότερο.

Συνέντευξη του Ντούσαν Ίβκοβιτς

Θανάσης Λάλας, Ο mister τίτλος, εφ. Το Βήμα, 25/5/1997

(…) Όλοι βλέπουν τους παίκτες από μακριά. Ο προπονητής πρέπει να τους πλησιάσει, να τους δει από κοντά, να ακούσει τα προβλήματά τους. Τα περισσότερα παιδιά είναι ακαλλιέργητα και προβληματικά. Πρέπει να τα βάλεις σ’ ένα δρόμο. Πρέπει να κάνεις τα μειονεκτήματά τους, τα ελαττώματά τους, πλεονεκτήματα. Αν σου το επιτρέψουν. Υπάρχουν ταλέντα παίχτες με τους οποίους μόλις μιλήσεις τα χάνεις. Αν ένας παίχτης δεν καλλιεργηθεί, δεν μπορεί να κάνει τίποτα.

     Εγώ φέτος έκανα ένα λάθος. Νόμισα ότι ανέλαβα μια ομάδα καλλιεργημένων ανθρώπων. Αφού είχα να κάνω με τόσο καλούς παίχτες, νόμισα ότι η καλλιέργειά τους ήταν δεδομένη. Έλα όμως που ήταν εντελώς ακαλλιέργητοι. Ήταν λάθος μου που δεν μίλησα περισσότερο μαζί τους, που δεν τους έμαθα να διαβάζουν το μπάσκετ, να διαβάζουν τη ζωή τους. Αυτή είναι βασική δουλειά ενός προπονητή. Τους το είπα στο τέλος του αγώνα προχτές αυτό και ο Φασούλας που έχει υψηλό I.Q. συμφώνησε (...)

Όλοι γνωρίζουν, αλλά δεν μιλούν!

Δημήτρης Δοντάς, εφ. Τα Νέα, 23/9/1998

Ο νόμος της σιωπής. Αυτός είναι που «βασιλεύει» στο παγκόσμιο αθλητικό στερέωμα, το οποίο τον τελευταίο καιρό δέχεται τα αλλεπάλληλα χτυπήματα του ντόπινγκ χωρίς να αντιδρά. Και όπως παραδέχονται επιστήμονες που ασχολούνται χρόνια με το θέμα, το ντόπινγκ βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά από τον έλεγχο για την εξακρίβωση της χρήσης απαγορευμένων ουσιών.

Ο θάνατος της Φλόρενς Γκρίφιθ Τζόινερ «πυροδότησε» τις φήμες. Αποτελεί όμως μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Τους τελευταίους μήνες, το παγκόσμιο αθλητικό κίνημα δέχεται συνεχή κτυπήματα. Όλοι ξέρουν τι συμβαίνει. Κανείς όμως δεν «βγαίνει» να μιλήσει. Ο αθλητισμός έχει... μεταβληθεί σε μία καλοστημένη βιομηχανία θεάματος. Μία βιομηχανία, στην οποία κάθε χρόνο «παίζονται» δισεκατομμύρια δολάρια. Ενώ σε πολλές κοινωνίες αποτελεί μέσο αποπροσανατολισμού των λαών από τα πραγματικά του προβλήματα.

Φαντάζεσθε τι θα συνέβαινε αν κάποιος μπορούσε να αποδείξει με χειροπιαστά στοιχεία ότι η λέξη ντόπινγκ έχει γίνει πλέον συνώνυμη του «αθλητισμός»; Όλη αυτή η «καλοστημένη φάμπρικα» των ρεκόρ, των μεταλλίων, των τίτλων, των πρωταθλημάτων και των κυπέλλων θα γκρεμιζόταν εν μια νυκτί σαν χάρτινος πύργος.

(…) ήρθε ο θάνατος της Φλόρενς Γκρίφιθ Τζόινερ. Ακόμη δεν έχουν εξακριβωθεί τα πραγματικά αίτια του θανάτου της. Όμως, το φάντασμα του ντόπινγκ, ως βασική αιτία του πρόωρου χαμού της, πλανάται έντονα στο παγκόσμιο αθλητικό στερέωμα. Χωρίς αμφιβολία, το αίσθημα του φόβου για το «τι ξημερώνει αύριο» είναι αυτό που κυριαρχεί στους αθλητές όλου του κόσμου. Ενώ δεν έμεινε «έξω από τον χορό» και η χώρα μας.

(…) Και δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητη η αγωνία χιλιάδων γονιών, που έχουν παιδιά στην εφηβεία, τα οποία βρίσκονται στους αθλητικούς στίβους, για να μην «βρεθούν» στα ναρκωτικά. Αφού βλέπουν ότι εκεί υπάρχουν κάποιες άλλες ουσίες, επίσης απαγορευμένες και εξίσου επικίνδυνες.

Οι απαγορευμένες ουσίες αποτελούν τη μάστιγα του αθλητισμού (ή μήπως πρωταθλητισμού;). Και το πρόβλημα είναι πως η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή μοιάζει αδύναμη να παρέμβει δυναμικά. Ο κλασικός έλεγχος, με την εξέταση των ούρων, είναι μία μορφή αντιντόπινγκ, όχι όμως αυτή που διασφαλίζει 100% ότι ο αθλητής δεν έχει κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών.

Ουσίες όπως οι πεπτιδικές ορμόνες, αλλά και η ερυθροποιητίνη, δεν μπορούν να ανιχνευθούν με την κλασική μέθοδο. Θα μπορούσαν με την εξέταση αίματος. Και εδώ ακριβώς είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η παγκόσμια αθλητική κοινότητα υποστηρίζει ότι η αιματολογική εξέταση παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ΔΟΕ, όμως, δεν έχει καταθέσει τα «όπλα». Προσπαθεί να «βάλει» την εξέταση αίματος στον έλεγχο αντιντόπινγκ. Έτσι ώστε να διασφαλίσει από κάθε πλευρά ότι ο αθλητισμός θα συμβαδίζει με το αρχαίο ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Θα αποδειχθεί όμως κι αυτό το μέτρο ικανό;

Ποιες ουσίες είναι απαγορευμένες

1. Διεγερτικά: Πρόκειται για ουσίες όπως είναι οι αμφεταμίνες, οι ψευδοεφεδρίνες, οι εφεδρίνες, η προπανολαμίνη κ.ά. Αυτές οι ουσίες αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και κατά συνέπεια την απόδοση των αθλητών. Συνήθως λαμβάνονται πριν από τον αγώνα, προκειμένου να υπερδιεγείρουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Ο χρόνος ανίχνευσής τους στα ούρα δεν ξεπερνάει τις 48 ώρες.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η χρήση κοκτέιλ ουσιών αυτής της κατηγορίας, όπως για παράδειγμα εφεδρίνης, ψευδοεφεδρίνης, προπανολαμίνης και αμφεταμίνης. Με ένα τέτοιο κοκτέιλ είχε βρεθεί ντοπαρισμένος ο Ντιέγκο Μαραντόνα.

2. Στεροειδή αναβολικά: Είναι ουσίες, που βοηθούν στο «κτίσιμο» του μυϊκού συστήματος. Όσοι τις χρησιμοποιούν βελτιώνουν τον όγκο και τη δύναμη της μυϊκής τους μάζας. Τα στεροειδή αναβολικά βοηθούν στη μείωση ή εξαφάνιση του αισθήματος της κούρασης. Αυτές οι ουσίες ανιχνεύονται ακόμη και αν έχουν χρησιμοποιηθεί 4-6 μήνες πριν από τον έλεγχο αντιντόπινγκ.

Επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό: Έντονη τριχοφυΐα (στις γυναίκες), γυναικομαστία στους άνδρες, μη ανάπτυξη του στήθους στις γυναίκες, προβλήματα τεκνοποίησης.

3. Ναρκωτικά: Περιλαμβάνονται στη λίστα της ΔΟΕ για ευνόητους λόγους. Δεν νοείται αθλητισμός και ναρκωτικά.

4. Διουρητικά: Η χρήση τους ενδείκνυται σε δύο περιπτώσεις: α) Στην περίπτωση που οι αθλητές έχουν κάνει χρήση αναβολικών ή διεγερτικών ουσιών και χρειάζονται να αραιώνουν τα ούρα τους, έτσι ώστε τα συγκεκριμένα –απαγορευμένα‑ φάρμακα να μην ανιχνεύονται στη διάρκεια ελέγχων αντιντόπινγκ. β) Σε αθλητές αγωνισμάτων που παίζει ρόλο το βάρος (άρση βαρών, πάλη, πυγμαχία, τζούντο, καράτε), έτσι ώστε να μπορούν εύκολα και γρήγορα να αλλάζουν κατηγορία.

5 Πεπτιδικές (αυξητικές) ορμόνες ‑ ερυθροποιητίνη: Πρόκειται για τα πιο μοντέρνα αναβολικά. Από το 1988 άρχισε η τεχνητή σύνθεσή τους. Αποτελούν συνθετικά αντίγραφα των ανθρωπίνων ορμονών και συνήθως, αν και ανιχνεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, δεν μπορεί να διερευνηθούν αν προέρχονται από τον ίδιο τον οργανισμό ή από ουσίες που έχουν χορηγηθεί. Βοηθούν στη διάρκεια της προπόνησης, αυξάνουν τη μυϊκή δύναμη κ.λπ.

Επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό: Η ερυθροποιητίνη προκαλεί θρόμβωση και εμβολή. «Χτυπάει» κυρίως τον εγκέφαλο και τα νεφρά.

Χρυσό μετάλλιο στο ντόπινγκ

Αγγ. Αθανασόπουλος, εφ. Το Βήμα, 16/8/1998

«Όλοι εμπλέκονται στην υπόθεση αυτή. Αθλητές, παράγοντες, μάνατζερ. Οι τελευταίοι θέτουν ως βασική προϋπόθεση για την παρουσία των αθλητών τους στα διεθνή μίτινγκ να μην υποβληθούν σε έλεγχο ντόπινγκ. Δεν νομίζω ότι υπάρχει νοήμων άνθρωπος που να πιστεύει ότι σήμερα οι πρωταθλητές δεν λαμβάνουν αναβολικά. Τα γεγονότα εξάλλου το αποδεικνύουν. Απλώς, κάποιοι πρέπει να τιμωρηθούν ώστε όλα να ακολουθήσουν τον δρόμο τους. Εγώ ήμουν ένας απ’ αυτούς».

Ο καναδός πρωταθλητής των 100 μ. Μπεν Τζόνσον δηλώνει σε κάθε ευκαιρία ότι μετεβλήθη σε αποδιοπομπαίο τράγο ώστε να συγκαλυφθεί η ευρεία χρήση τοξικών ουσιών στον σύγχρονο αθλητισμό. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988, ο Τζόνσον σημείωσε έναν χρόνο που έκοψε την αναπνοή μας: 9,79. Οι επιστήμονες που ασχολούνταν με τον χώρο του κλασικού αθλητισμού είχαν λίγο πριν από τη διοργάνωση ανακοινώσει ότι κανένας δεν επρόκειτο να σπάσει το φράγμα του 9,80 πριν από το 2000. Η επίδοση κατέστησε τον Τζόνσον ύποπτο και πράγματι την επόμενη ημέρα ανιχνεύθηκε στον έλεγχο του δείγματος ούρων του η απαγορευμένη στεροειδής ουσία στανοζολόλ. Ο μύθος του κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος.

Η κατάρα του ντόπινγκ επανήλθε «δυναμικά» στο προσκήνιο εφέτος, 10 χρόνια μετά. Κορυφή του παγόβουνου αποτέλεσαν χωρίς καμία αμφιβολία όσα συνέβησαν στον 85ο Γύρο της Γαλλίας, την κορυφαία ποδηλατική διοργάνωση του κόσμου, ο οποίος τέλειωσε την Κυριακή, 2 Αυγούστου. Η ευρεία χρήση αναβολικών τού επεφύλαξε μάλιστα το χαρακτηριστικό προσωνύμιο ο Γύρος της... Φαρμακευτικής. (…)

Οι ηθικοί αυτουργοί

Αυτό που τελικά αναρωτιούνται οι λάτρεις των σπορ είναι ως ποιο σημείο εκτείνεται η χρήση αναβολικών. Η πλειονότητα των φιλάθλων, κυρίως όσοι είναι νεαρής ηλικίας, δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι τα είδωλα που θαυμάζουν καταφεύγουν σε παράνομες μεθόδους για να αναρριχηθούν στην κορυφή. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που, αφοριστικά πολλές φορές, καταδικάζουν συλλήβδην τους πάντες ότι εξαπατούν για να νικήσουν, βοηθούμενοι μάλιστα από το «σύστημα».

(…) Οι αθλητές ως αυτόνομες προσωπικότητες δεν είναι άμοιροι ευθυνών για τη σημερινή κατάσταση. Η είσοδος υπέρογκων χρηματικών ποσών στον χώρο του αθλητικού θεάματος αλλάζει τον τρόπο σκέψης των νεαρών κατά κύριο λόγο αθλητών, οι οποίοι επιζητούν δόξα και χρήματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Στην προσπάθειά του να διερευνήσει τη στάση που τηρούν απέναντι στο θέμα ντόπινγκ, ο Μπομπ Γκόλντμαν, πρόεδρος της Εθνικής Ακαδημίας Αθλητικής Ιατρικής στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών, έθεσε το 1995 σε αθλητές ολυμπιακού επιπέδου δύο ερωτήματα. Το πρώτο ήταν: Αν κάποιος σας προσέφερε απαγορευμένη ουσία και σας εγγυόταν ότι θα νικήσετε και δεν θα συλληφθείτε, θα τη χρησιμοποιούσατε; Το δεύτερο: Θα λαμβάνατε μια απαγορευμένη ουσία η οποία θα σας έδινε τη δυνατότητα να κερδίσετε σε κάθε διοργάνωση που θα παίρνατε μέρος για πέντε χρόνια, αν γνωρίζατε ότι αυτή η ενέργειά σας θα μπορούσε να σας σκοτώσει; Από τους 198 ερωτηθέντες, οι 195 απάντησαν ανεπιφύλακτα ναι.

Από την άλλη πλευρά, τα παραδείγματα του παρελθόντος δεν καθιστούν την εύκολη λύση της καταδίκης των αθλητών πανάκεια. Ο σύγχρονος έλεγχος ασχολείται μόνο με το περιστατικό αυτό καθαυτό και δεν λαμβάνει υπόψη τις περιστάσεις που οδήγησαν σ’ αυτό. Κανένας δεν ενδιαφέρεται αν ο προπονητής ή ακόμη και η ομοσπονδία υποχρεώνουν τα άτομα να πάρουν αναβολικά. Κανένας δεν σκέφτεται ότι τα τεράστια συμφέροντα των χορηγών που δραστηριοποιούνται στον χώρο (όπως η Adidas, η Nike, η Diadora) θέτουν περιορισμούς και «υποχρεώσεις». Αθλητές που στο παρελθόν καταδικάστηκαν, όπως ο Τζόνσον και η γερμανίδα σπρίντερ Κάτριν Κράμπε, άφησαν υπόνοιες για την ανάμειξη των τελευταίων στις προσωπικές περιπέτειές τους. Το ρητό «altius, citius, fortius» φαίνεται να έχει πια απολέσει το ηθικό του υπόβαθρο.

Ποιοι είναι οι «συνήθεις» ύποπτοι

Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η ιστορία με το ντόπινγκ άρχισε και ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα σε αθλητές και επιστήμονες. Οι πρώτοι θέλουν να ξεγλιστρήσουν ατιμώρητοι και για τον σκοπό αυτό καταφεύγουν και στις πιο «περίεργες» εμπνεύσεις. Στα κέντρα ελέγχου έχουν βρεθεί αθλητές να κρύβουν ειδικούς σάκους με καθαρά δείγματα ούρων από συναθλητές τους και να αντικαθιστούν τα ενοχοποιητικά κατά τη διάρκεια των ερευνών. Άλλοι έχουν υποβληθεί σε «μεταμοσχεύσεις δείγματος ούρων»· αυτό σημαίνει ότι τα ούρα κάποιου άλλου εισάγονται με καθετήρα μέσα στην ουροδόχο κύστη του αθλητή οπότε αλλοιώνονται τα αποτελέσματα! (…)

Η απάτη του ντόπινγκ κοντρόλ

Φίλιππος Συρίγος, εφ. Ελευθεροτυπία, 23/2/1997

Όταν πριν από λίγο καιρό υποστήριζα ότι το ντόπινγκ κοντρόλ ουσιαστικά χρησιμεύει ως άλλοθι και ως νομιμοποίηση του ντόπινγκ, είχα υπόψη μου τρία κυρίως πράγματα:

     Σύμφωνα με τους κανόνες που έχει θεσπίσει η IAAF, η άρνηση ελέγχου τιμωρείται αυστηρότερα από τη διαπιστωμένη λήψη απαγορευμένων ουσιών και υποτίθεται ότι οι επιστημονικές ομάδες της, που είναι εξουσιοδοτημένες να διενεργούν αιφνιδιαστικούς ελέγχους όπου και σε όποιους επιθυμούν, αποτελούν το φόβο και τον τρόμο των αθλητών, που για να τους αποφύγουν, οργανώνουν, τις περισσότερες φορές σε συνεργασία με τις ομοσπονδίες τους, καλομελετημένες επιχειρήσεις διαφυγής.

Πρόσφατα όμως, στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας, μια μικρή ομάδα ελλήνων αθλητών υπό τον προπονητή Χρήστο Τσέκο βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, με συνέπεια όχι μόνο να αρνηθεί τον έλεγχο, αλλά και να περιποιηθεί κατάλληλα τον ελεγκτή που επέμενε για την πραγματοποίησή του. Το γεγονός προκάλεσε πανικό στις τάξεις του ΣΕΓΑΣ, καθώς μια βαρύτατη τιμωρία των αθλητών, παραμονές του παγκόσμιου πρωταθλήματος στίβου που θα γίνει στην Αθήνα θα ισοδυναμούσε με καταστροφή.

Οι ανησυχίες όμως αποδείχτηκαν αβάσιμες. Γιατί η IAAF γνωρίζοντας καλύτερα από κάθε άλλον τα συμφέροντά της και τον τρόπο να τα προστατεύει, απέδωσε τελικώς την άρνηση σε παρεξήγηση και απλά παρήγγειλε προς τον ΣΕΓΑΣ την τιμωρία του προπονητή του για τη συμπεριφορά του προς τον γερμανό ελεγκτή!

Μετά και απ’ αυτό ο καθένας ‑εφόσον φυσικά το θέλει‑ είναι ελεύθερος να πιστεύει στην ειλικρίνεια και την αποτελεσματικότητα των ελέγχων και να θεωρεί ότι όσοι αθλητές δεν πιάνονται ντοπαρισμένοι είναι οπωσδήποτε υπεράνω πάσης υποψίας. Αντικειμενικά πάντως η άποψη (αν όχι η βεβαιότητα) ότι ο έλεγχος απλώς στοχεύει στον εντοπισμό ελάχιστων, προκειμένου όλοι οι άλλοι να ισχυρίζονται ότι είναι καθαροί, όλο και ισχυροποιείται!

Θα έλεγα λοιπόν ότι είναι καιρός πια να σταματήσει αυτή η υποκρισία. Και όχι μόνο να καταργηθεί το ντόπινγκ κοντρόλ, αλλά ‑επιπλέον‑ στο βάθρο των νικητών να συνοδεύουν τους αθλητές οι γιατροί κρατώντας μάλιστα και τις σύριγγες. Τουλάχιστον έτσι θα επικρατήσει περισσότερη δικαιοσύνη, αφού θα επιβραβεύονται όλοι οι συντελεστές της νίκης και επιπλέον ο κόσμος θα ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει...

Τόλμη και πειθαρχία

Μαίρη Κατσανοπούλου, εφ. Τα Νέα, 10/10/1997 & Νταλιάνη Μαρία, εφ. Τα Νέα, 1/9/1995

Η άθληση «ατσαλώνει» τα παιδιά για τη ζωή. Λιγότερο άγχος και περισσότερη τόλμη, κοινωνικότητα και πειθαρχία, βρέθηκε να έχουν οι νέοι που αθλούνται, σε σχέση με όσους δεν ασχολούνται με κάποιο σπορ. Η σχετική έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών από τον υπεύθυνο του Τμήματος Αθλητικής Ψυχολογίας κ. Αναστάσιο Σταλίκα και περιέλαβε όλα τα ολυμπιακά αθλήματα, εκτός από την ιππασία, την τοξοβολία και τη χειροσφαίριση. Έγινε αξιολόγηση όλων των επίλεκτων αθλητών και αθλητριών (300 ατόμων) με βάση τα αποτελέσματα των υποχρεωτικών εξετάσεων στις οποίες υποβάλλονται στο ΕΚΑΕ. Τα αποτελέσματα αυτά συγκρίθηκαν με τα αντίστοιχα ομάδας μη αθλουμένων ατόμων (244), τα οποία επελέγησαν τυχαία από την ευρύτερη περιφέρεια του Λεκανοπεδίου. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι αθλούμενοι (άντρες και γυναίκες):

     Η άθληση βελτιώνει και την απόδοση των παιδιών στα καθημερινά προβλήματα του σχολείου και γενικά της καθημερινής ζωής. Σ’ αυτό το συμπέρασμα κατέληξε άλλη μελέτη του Τμήματος Αθλητικής Ψυχολογίας του ΕΚΑΕ σε συνεργασία με τα εκπαιδευτήρια Δούκα.

Στη μελέτη, η οποία διήρκεσε 4 χρόνια, οι ερευνητές συνέκριναν τη συμπεριφορά μαθητών στους οποίους είχαν προσθέσει 8 ώρες επιπλέον ασκήσεως στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και μαθητών που ακολουθούσαν απλώς το σχολικό πρόγραμμα. Οι επιπλέον ώρες ασκήσεως αφορούσαν τόσο ομαδικά αθλήματα όσο και αγωνίσματα στίβου.

«Βρέθηκε από την έρευνα ότι τα παιδιά που αθλούνται έχουν μεγαλύτερη ικανότητα συγκεντρώσεως και μειωμένο στρες και, επομένως, ανταποκρίνονταν καλύτερα στα καθημερινά προβλήματα της ζωής τους», λέει ο προϊστάμενος του Τμήματος Αθλητικής ψυχολογίας κ. Αναστάσιος Σταλίκας. «Αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ότι η άθληση αποτελεί πολύ θετικό στοιχείο για την καλή ανάπτυξη των παιδιών». «Το άτομο βρίσκει διέξοδο στα συναισθηματικά του προβλήματα, απαλλάσσεται από ενοχές, κινείται με περισσότερη άνεση και αποδοτικότητα, αποκτά σωματική και ψυχική ευεξία, διατηρεί νεανική ζωτικότητα και νεαρή βιολογική ηλικία, ξεπερνά τα συμπλέγματα και τις μειονεξίες και γίνεται αρεστό στο άλλο φύλο».

Αθλητικά ανομήματα στην αρχαιότητα

Μιχάλης Τιβέριος*, εφ. Το Βήμα, 31/7/1994

Στην εποχή μας, κατά τη διάρκεια μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων, σοβαρά παραπτώματα από συμμετέχοντες αθλητές δεν είναι σπάνια. Πρόσφατα βρέθηκε ντοπαρισμένος ο γνωστός αργεντινός ποδοσφαιριστής Ντ. Μαραντόνα στο παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου που μόλις τελείωσε. Ωστόσο θα ήταν λάθος να πιστεύει κανείς ότι τέτοια αρνητικά φαινόμενα είναι γνωρίσματα μόνο των καιρών μας. Παρόμοια συνέβαιναν και στην αρχαιότητα, έτσι ώστε ο περιηγητής Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ. να αναρωτιέται πώς είναι δυνατό να υπάρχουν άτομα που δε φοβούνται το θείο και «δέχονται ή δίνουν χρήματα για αγώνες». Στην είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας σώζονται ως τις μέρες μας πολυάριθμες βάσεις, που κάποτε έφεραν χάλκινες εικόνες του Δία. Πρόκειται για έργα που έγιναν με χρήματα από τα πρόστιμα που επέβαλαν οι υπεύθυνοι των Ολυμπιακών αγώνων στους αθλητές εκείνους οι οποίοι, καταπατώντας τον όρκο τους, προσπάθησαν να νικήσουν δωροδοκώντας τους αντιπάλους τους. Τα παλαιότερα από τα αγάλματα αυτά, γνωστά στη διάλεκτο των Ηλείων ως Ζάνες στήθηκαν κατά την 98η Ολυμπιάδα (388 π.Χ.), με το χρηματικό πρόστιμο που πλήρωσε ο θεσσαλός πυγμάχος Εύπωλος, επειδή δωροδόκησε τους αντιπάλους του.

Αλλά και οι σκανδαλώδεις από διάφορες χώρες πολιτογραφήσεις ξένων αθλητών, πολύ της μόδας τον τελευταίο καιρό στον τόπο μας και μάλιστα στο χώρο του μπάσκετ, δεν ήταν εντελώς άγνωστες στην αρχαιότητα. Οι Εφέσιοι π.χ., δίνοντας χρήματα στον κρητικό δρομέα Σωτάδη, τον έκαναν... συντοπίτη τους. Δεν έλειπαν και οι οικείες στις μέρες μας περιπτώσεις, όπου το τελικό αποτέλεσμα ενός αγώνα το διαμόρφωναν οι κριτές με τις αποφάσεις τους. Κατά την 96η Ολυμπιάδα (396 π.Χ.) οι ηλείοι Ελλανοδίκες, μη υπάρχοντος και του... φώτο‑φίνις, έδωσαν τη νίκη στον αγώνα του δρόμου ταχύτητας στο συμπατριώτη τους Ευπόλεμο, αδικώντας κατάφωρα τον αμβρακιώτη Λέοντα. Και όπως και σήμερα έτσι και στην αρχαιότητα, ορισμένοι δρομείς επιχειρούσαν να... κλέψουν κατά την εκκίνηση, να σπρώξουν ή να συγκρατήσουν τους αντιπάλους τους, ενώ παλαιστές και πυγμάχοι προσπαθούσαν να κάνουν χρήση απαγορευμένων λαβών ή κτυπημάτων, προκειμένου να φτάσουν στη νίκη. Σε αρχαίες παραστάσεις παγκρατίου, ενός αγωνίσματος που συνδύαζε στοιχεία πάλης και πυγμαχίας, εικονίζονται αθλητές που προσπαθούν να δαγκώσουν τους αντιπάλους τους ή να τους βγάλουν το μάτι. Το «δάττειν» και το «ορύττειν», όπως και σήμερα στην πάλη, απαγορεύονταν στους περισσότερους αγώνες παγκρατίου.

Αλλά και τα θλιβερά γεγονότα κατά την Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1972, όπου Παλαιστίνιοι κομάντος αιματοκύλισαν τους αγώνες, έχουν παράλληλα στην αρχαιότητα. Κατά τη διάρκεια των αγώνων της 104ης Ολυμπιάδας (364 π.Χ.) φονικές μάχες, με πρωταγωνιστές τους Ηλείους και τους Αρκάδες, ξέσπασαν μέσα στον ιερό χώρο της Ολυμπίας, προκαλώντας πανικό σε αθλητές και θεατές.

Αξιομνημόνευτη είναι η περίπτωση της τιμωρίας του περίφημου θάσιου αθλητή Θεαγένη κατά την 75η Ολυμπιάδα (480 π.Χ.). Οι Ελλανοδίκες τον τιμώρησαν με πολύ σοβαρό χρηματικό πρόστιμο, επειδή κατά τη γνώμη τους αγωνίστηκε όχι σύμφωνα με το αρμόζον αθλητικό πνεύμα, αλλά μόνο και μόνο για να ταπεινώσει τον περίφημο πυγμάχο Εύθυμο από τους Λοκρούς της Μεγάλης Ελλάδας. Μοναδική ίσως είναι η αιτία της τιμωρίας του παγκρατιαστή Σαραπίωνα από την Αλεξάνδρεια. Ο αθλητής αυτός κατά τη διάρκεια της 201ης Ολυμπιάδας (25 μ.Χ.), επειδή φοβήθηκε τους αντιπάλους του... φρόντισε να εξαφανιστεί.

Παραπτώματα φαίνεται ότι είχαμε και πριν από τους αγώνες, κατά τη διάρκεια του καθορισμένου προγράμματος προετοιμασίας και δίαιτας που ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν οι συμμετέχοντες αθλητές. Στην Ολυμπία, στον όρκο που έδιναν οι τελευταίοι μπροστά στο άγαλμα του τιμωρού Δία, βεβαίωναν, ανάμεσα στα άλλα, ότι για δέκα μήνες πριν από τους αγώνες τήρησαν με ακρίβεια τους κανόνες προετοιμασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, εκτός από τους ίδιους τους αθλητές, ορκίζονταν για τη σωστή τήρηση αυτών των κανόνων και οι πατεράδες τους, τα αδέρφια τους και οι προπονητές τους. Για όλες τις παραβάσεις οι υπεύθυνοι τιμωρούνταν με καταβολή χρηματικών προστίμων, με αποκλεισμό από τους αγώνες και με μαστίγωση. Πρόκειται για τις συνήθεις ποινές και της σημερινής αθλητικής δικαιοσύνης, μη εξαιρουμένης ούτε αυτής της μαστίγωσης, που, ως γνωστό, εξακολουθεί να υφίσταται σε κράτη με ισχυρή μουσουλμανική παράδοση.

*Ο Μιχάλης Τιβέριος είναι καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διανοούμενοι κατά του αθλητισμού

Δανιήλ Ιακώβ*, εφ. Το Βήμα, 31/7/1994

Όποιος διαβάζει τους Επινίκους του Πινδάρου έχει την αίσθηση ότι τίποτε δεν ήταν σημαντικότερο στη ζωή του αρχαίου Έλληνα από μια νίκη σε πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες, και μάλιστα στα Ολύμπια. Η κοινωνική καταξίωση που συνεπάγεται μια τέτοια νίκη είναι απολύτως εξασφαλισμένη και το κύρος του νικητή αδιαμφισβήτητο. Δεν είναι επομένως διόλου τυχαίο που πρόσωπα με πολιτική δράση, όπως ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων ή ο Μεγακλής από το σπουδαίο αθηναϊκό γένος των Αλκμεωνιδών, έδειχναν εξαιρετικό ενδιαφέρον για αθλητικές επιτυχίες, ενώ άλλοι, όπως ο Κύλων, αξιοποιούσαν τη νίκη ως μέσο για την προώθηση των πολιτικών τους φιλοδοξιών.

Ωστόσο, η αποδοχή των αθλητών δεν ήταν καθολική και δεν έλειπαν φωνές διαμαρτυρίας από την πλευρά των διανοουμένων, που θεωρούσαν υπερβολικές, αν όχι άδικες και αδικαιολόγητες, τις τιμές που επιδαψίλευε στους νικητές η πόλη της προέλευσής τους. Πρώτος επικρίνει τους αθλητές ο σπαρτιάτης ελεγειακός ποιητής Τυρταίος (7ος π.Χ. αι.), ο οποίος, παράλληλα με τις αθλητικές, καταδικάζει κι άλλες αρετές, όπως τον πλούτο και την ευγλωττία, προκειμένου να εξάρει ως κυρίαρχη κι αποκλειστική αρετή την πολεμική ανδρεία. Την τιμή των πολεμιστών είχε υπόψη του και ο αθηναίος ομότεχνος του Τυρταίου, ο Σόλων (7ος/6ος αι.), όταν μείωσε τις χρηματικές απολαβές των νικητών στα Ίσθμια και τα Ολύμπια σε 100 και 500 δραχμές αντιστοίχως. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε το ύψος τους πριν από το Σόλωνα· για να υπολογίσουμε πάντως την αγοραστική δύναμη της δραχμής εκείνης της αξιομακάριστης εποχής, πρέπει να λογαριάσουμε ότι μια δραχμή ισοδυναμούσε με την αξία ενός προβάτου ή αλλιώς ότι το έπαθλο ενός ολυμπιονίκη εξομοιωνόταν με το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα ενός Αθηναίου της πιο εύρωστης οικονομικής τάξης, της τάξης των πεντακοσιομεδίμνων.

Για πρώτη φορά η κριτική κατά του αθλητισμού προσλαμβάνει πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα με το φιλόσοφο και θεολόγο ποιητή Ξενοφάνη (6ος/5ος αι.). Ο ποιητής επιλέγει ως παράδειγμα το νικητή στα Ολύμπια και μνημονεύει τους εξής αγώνες: διάφορα αγωνίσματα δρόμου, πένταθλο, πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο και τέλος ιπποδρομία. Τα έπαθλα είναι ιδιαιτέρως υπολογίσιμα: υπόληψη εκ μέρους των συμπολιτών, τιμητική πρωτοκαθεδρία σε διάφορες συναθροίσεις, δωρεάν σίτιση με δημόσια δαπάνη και κάποιο αναμνηστικό δώρο, που δεν προσδιορίζεται επακριβώς, αλλά που ασφαλώς δεν πρέπει να ήταν ευκαταφρόνητο, όπως μας επιτρέπουν να εικάσουμε τα πλούσια έπαθλα που ορίστηκαν στους επιτάφιους αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου στο Ψ της Ιλιάδας. Η σίτιση ήταν επίσης ιδιαιτέρως δαπανηρή διάκριση, γι’ αυτό κι ο Σόλων εισήγαγε διάταξη σύμφωνα με την οποία η τιμή αυτή απονεμόταν άπαξ, ενώ απαγορευόταν η ισόβια δωρεάν σίτιση. Γρήγορα όμως ‑κι αυτό δεν είναι διόλου περίεργο· το αντίθετο θα μας προκαλούσε έκπληξη‑ η διάταξη αυτή καταστρατηγήθηκε. Ρητά δε αναφέρεται από τον Ξενοφάνη η μνημείωση της νίκης, όχι μόνο με τη σύνθεση επινικίου από ποιητές, όπως ο Σιμωνίδης, ο Πίνδαρος και ο Βακχυλίδης, αλλά και με την κατασκευή ανδριάντα, μαρμάρινου ή χάλκινου, του νικητή. Ο Ξενοφάνης λοιπόν γνωρίζει τις υπερβολικές τιμές που συνεπάγεται μια νίκη και διαμαρτύρεται για τη μεγάλη αναντιστοιχία που υφίσταται ανάμεσα στην προσφορά των αθλητών και το παραγόμενο αποτέλεσμα σε σχέση με το κοινωνικό σύνολο. Αντίθετα, υποστηρίζει η δική του προσφορά είναι σημαντικότερη, γιατί συντελεί στην αύξηση των οικονομικών πόρων της πόλης. Αυτό το κατορθώνει με την εισήγηση απόψεων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ευνομούμενης πολιτείας, δηλαδή με ένα είδος ποίησης που ευνοεί την κοινωνική συνοχή και γαλήνη καθώς και την επικράτηση κανόνων δικαίου στις παντοειδείς σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους και με την πόλη. Αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών είναι η οικονομική ευμάρεια της πόλης. Ο ποιητής δρα επομένως ως κοινωνικός καταλύτης κι ως δάσκαλος του λαού του. Προφανώς, το δικαιολογημένο παράπονό του είναι ότι αυτή η σημαντική και μόνιμη συμβολή του παραγνωρίζεται προς όφελος ατόμων με πρόσκαιρη και ιδιωτική επιτυχία, τα οποία ισχναίνουν το δημόσιο ταμείο ισοβίως και συστηματικώς. Δεν είναι ασφαλώς συμπτωματικό το γεγονός ότι διανοούμενοι του διαμετρήματος του Ευριπίδη (πβ. ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το χαμένο δράμα του Αυτόλυκος) και του Πλάτωνα (πβ. Πολιτεία 465) υιοθετούν τις απόψεις του Ξενοφάνη και αποδίδουν άμεση προτεραιότητα στην κοινωνική γαλήνη κι ευνομία παρά στην προβολή και ενίσχυση του μεμονωμένου ατόμου-αθλητή. Φυσικά, παρόμοιες θέσεις αποτελούν την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα· και οι διαμαρτυρίες πέφτουν στο κενό. Ποιος θα ανακόψει άραγε τη δόξα των αθλητών;

*Ο Δανιήλ Ιακώβ είναι καθηγητής στο τμήμα φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Γ'. Βιβλιογραφία