Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Ευθανασία

• Βλέπε και το αντίστοιχο θέμα για τη θανατική ποινή

Α'. Σχεδιάγραμμα

Η συζήτηση γύρω από το ζήτημα της ευθανασίας διχάζει κατά καιρούς την κοινή γνώμη. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 500-600 λέξεων να αναπτύξετε τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ευθανασίας, λαμβάνοντας υπόψη τη σύγχρονη εμπειρία γύρω από το θέμα και αξιοποιώντας τις επιμέρους ιδέες που θίγονται στο κείμενο. (Εφημερίδα Τα Νέα, 17/3/2006)

Επιχειρήματα υπέρ της ευθανασίας

1.  Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να διαχειρίζεται τη ζωή του όπως αυτός επιθυμεί. Άρα, και η απόφαση του να θέσει τέρμα στη ζωή του αποτελεί ακριβώς μια πράξη «αυτοδιάθεσης», αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης του ατόμου.

2.  Η παράταση, με τεχνικά μέσα, μιας άθλιας και επώδυνης ζωής ασθενών οι οποίοι συχνά δεν αντιδρούν καν στο περιβάλλον και δεν έχουν καμιά πιθανότητα να επανέλθουν, θεωρείται ανώφελη. Η αποφυγή του θανάτου και η παράταση της ζωής σε αυτές τις περιπτώσεις δεν εξασφαλίζουν αυτόματα και μια ευτυχισμένη ζωή.

3.  Η ευθανασία αποτελεί λύτρωση από τους αφόρητους συχνά πόνους, την ψυχική και σωματική ταλαιπωρία του ασθενούς, που νιώθει την ανάγκη να τερματίσει τη ζωή του, γιατί θεωρεί ότι η συνέχιση της τον απαξιώνει.

4.  Η σύγχρονη Ιατρική μετά μέσα που διαθέτει μπορεί να καταστήσει το θάνατο μια υπόθεση χρονοβόρα, απρόσωπη και επώδυνη. Ο ασθενής που βρίσκεται σε κώμα και διατηρείται στη ζωή με τεχνητούς τρόπους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ουσιαστικά δε ζει με την ακριβέστερη σημασία του όρου. Είναι πλάνη να θεωρείται «ζωή» μια κατάσταση όπου ο ασθενής δεν επικοινωνεί με τους άλλους, δε σκέφτεται, δε δρα. Τυπικά ζει, ουσιαστικά είναι νεκρός.

Επιχειρήματα κατά της ευθανασίας

1.  Παρόλο που η ευθανασία προβάλλεται ως προϊόν ελεύθερης βούλησης του ατόμου που επιλέγει και καθορίζει τη ζωή του, ωστόσο αρκετά ερωτήματα γεννιούνται για το αν η διανοητική αλλά και η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς επιτρέπει αυτήν τη δυνατότητα. Γιατί ο ασθενής που υποφέρει από αφόρητους πόνους είναι λογικό να εκλιπαρεί για μια σωτήρια λύση, ακόμα κι αν αυτή είναι ο θάνατος. Επομένως, καταλυτικός σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ο ρόλος του γιατρού, ο οποίος αποφασίζει για την επίσπευση του τέλους του ασθενούς.

2.  Με την ευθανασία παραβαίνει τον όρκο του ο γιατρός, που συνεργεί και αναιρεί έτσι το ίδιο το λειτούργημα του, αφού είναι ταγμένος να υπηρετεί τον άνθρωπο, να τον ανακουφίζει από τον πόνο και να εργάζεται για την παράταση και όχι τη διακοπή της ζωής.

3.  Με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας υπάρχει ο κίνδυνος από δικαίωμα του ασθενούς να γίνει μέσο εξυπηρέτησης συμφερόντων ασφαλιστικών εταιρειών και μέσο «απαλλαγής» από συγγενείς για κληρονομικούς ή άλλους λόγους.

4.  Η ευθανασία μπορεί να εφαρμοστεί «επιλεκτικά» σε ορισμένες κατηγορίες ατόμων, όπως σε άτομα με ειδικές ανάγκες ή από κατώτερα κοινωνικά στρώματα κτλ. στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας «ανώτερης» κοινωνίας, λειτουργώντας ως ένας σύγχρονος «Καιάδας» κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Β'. Κείμενα

Τουλάχιστον 150 Ιταλοί επέλεξαν την ευθανασία σε κλινικές της Ελβετίας το 2016

Εφημερίδα Το Βήμα, 28/2/2017⇗

Οργανώσεις ζητούν τη νομιμοποίηση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στην Ιταλία

Τουλάχιστον 150 Ιταλοί επέλεξαν να υποβληθούν σε ευθανασία στην Ελβετία το 2016, όπως ανακοίνωσαν σήμερα οργανώσεις, καλώντας για την νομιμοποίηση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στην Ιταλία, σε ένα θέμα – εστία δημόσιας αντιπαράθεσης, που επανήλθε στο προσκήνιο μετά την ευθανασία σε κλινική της Ελβετίας που υποβλήθηκε χθες ο ντι τζέι Φαμπιάνο Αντονιάνι.

«Το 2004 γινόμασταν δέκτες περίπου 30 αιτημάτων την εβδομάδα και σήμερα δεχόμαστε τριπλάσιο αριθμό αιτημάτων», ανέφερε στην καθημερινή εφημερίδα La Stampa η οργάνωση Exit-Italia, με έδρα το Τορίνο, η οποία βοηθά Ιταλούς υπηκόους που επιθυμούν να υποβληθούν σε ευθανασία στην Ελβετία.

Ο 40χρονος «ντι τζέι Φάμπο», όπως τον αποκαλούσαν, τα τελευταία τρία χρόνια ήταν τετραπληγικός εξαιτίας τροχαίου δυστυχήματος. Είχε ζητήσει κατ΄ επανάληψη από το ιταλικό Κοινοβούλιο και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, να τον βοηθήσουν, με την έγκριση ειδικού νόμου, ώστε να μπορέσει να θέσει τέρμα στη ζωή του μέσα σε ειδική νοσοκομειακή μονάδα.

«Νιώθω ότι βρίσκομαι εγκλωβισμένος σε μια φυλακή και θα επιθυμούσα να έχω την δυνατότητα να επιλέξω να πεθάνω χωρίς να υποφέρω», είχε υπογραμμίσει ο Αντονιάνι σε επιστολή του προς τον πρόεδρο Ματαρέλα τον Ιανουάριο.
Εν τέλει ζήτησε από τον Μάρκο Καπάτο, στέλεχος του Ιταλικού Ριζοσπαστικού Κόμματος και υπέρμαχου του δικαιώματος στον αξιοπρεπή θάνατο, να τον συνοδεύσει στην Ελβετία. Σήμερα το απόγευμα ο Καπάτο εμφανίστηκε σε ένα αστυνομικό τμήμα του Μιλάνου, καθώς με βάση τον ισχύοντα νόμο κινδυνεύει ακόμη και με ποινή φυλάκισης, αφού στήριξε εμπράκτως άτομο που επέλεξε να αυτοκτονήσει.

«Το κράτος πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του όταν μόνο όσοι διαθέτουν 10.000 ευρώ μπορούν να μεταφερθούν στην Ελβετία, αλλιώς θα πρέπει να υποβληθούν σε ευθανασία κάτω από χειρότερες συνθήκες ή βιώνοντας βασανιστήρια μιας ζωής την οποία δεν θέλουν πια», τόνισε ο Καπάτο στους δημοσιογράφους.

Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία βρίσκονται εκτός νόμου στην Ιταλία, ενώ και η Καθολική Εκκλησία εναντιώνεται σε οποιοδήποτε βήμα προς την νομιμοποίηση της.

Το 2009 η υπόθεση της Ελουάνας Ενγκλάρο, της 38χρονης Ιταλίδας που βρισκόταν σε μη αναστρέψιμο κώμα επί 17 χρόνια, είχε πυροδοτήσει πολιτική και κοινωνική θύελλα στην χώρα, όταν τα μέλη της οικογένειας της είχαν ζητήσει από την ιταλική δικαιοσύνη να επιτρέψει την διακοπή της σίτισης της και να αφεθεί να πεθάνει.

Το Βατικανό και η δεξιά κυβέρνηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και όλοι οι πολέμιοι της ευθανασίας κατηγόρησαν σύσσωμοι για «δολοφονία» την οικογένεια της Ελουάνα, τη Δικαιοσύνη, ακόμη και τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει επείγον προεδρικό διάταγμα για τη «διάσωσή» της.

Η Ενγκλάρο κατέληξε τη στιγμή που η Γερουσία συζητούσε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι για την απαγόρευση της διακοπής της τεχνητής σίτισης της 38χρονης.

«Η κυβέρνηση παρακολουθεί με σεβασμό την κοινοβουλευτική συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί και η οποία δοκιμάζει την συνείδηση κάθε βουλευτή», υπογράμμισε σήμερα σε μια επιφυλακτική του ανακοίνωση ο πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι.

Ευθανασία στους φτωχούς προτείνει η υπουργός Υγείας στη Λιθουανία

http://www.tribune.gr, 21/8/2014

«Η ευθανασία θα μπορούσε να αποτελεί μία χρήσιμη εναλλακτική για όσους δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και πάσχουν από βαριές ασθένειες» δήλωσε η νέα υπουργός Υγείας της Λιθουανίας, Rimantė Šalaševičiūtė, αφήνοντας άπαντες άναυδους.

Μάλιστα, προχώρησε ακόμα περισσότερο, θυμίζοντας τον Μέγκελε και τη θεωρία του ευγονισμού, αναφερόμενη και στο ζήτημα της ευθανασίας σε μικρά παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα.

Η επιτομή της κυνικότητας – αν και η λέξη κυνικότητα είναι πολύ λίγη – προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στους δημοσιογράφους τοπικών Μέσων που παραβρίσκονταν στη συνέντευξη Τύπου, όπως αναφέρει το bioedge.org.
Μετά το σάλο, η ίδια έσπευσε να διευκρινίσει ότι αναφέρεται σε ασθενείς που «δεν θέλουν να ταλαιπωρούν τους συγγενείς τους και να υποφέρουν τόσο αυτοί όσο και οι ίδιοι».

Η Λιθουανή υπουργός Υγείας, η οποία ορκίστηκε μόλις πριν από ένα μήνα, άνοιξε απευθείας μετά την τοποθέτησή της στον υπουργικό θώκο το ζήτημα της νομιμοποίησης της ευθανασίας.

Στην πρόθεσή της αυτή για τη νομιμοποίηση της ευθανασίας, η Λιθουανή αναμένεται να συναντήσει σφοδρές αντιδράσεις τόσο από τον ιατρικό κόσμο της χώρας, όσο και από την καθολική εκκλησία.

Μπορεί να τεκμηριωθεί η απόφαση ευθανασίας;

Σταμάτης Αλαχιώτης*, εφ. Το Βήμα, 30/1/2011

Το δίλημμα του τερματισμού της ζωής ενός πάσχοντος βασανίζει πιο συχνά απ΄ ό,τι φανταζόμαστε συγγενείς και γιατρούς. Υπάρχει όμως τρόπος να τεκμηριωθεί επιστημονικά και ηθικά μια τέτοια αναγκαιότητα;

Ο ηθοποιός των δύο Όσκαρ Μάικλ Κέιν «εξομολογήθηκε» πρόσφατα ότι βοήθησε, διά του γιατρού, τον πατέρα του να «φύγει» το 1995, ενώ ο ασθενής δεν ήταν σε θέση να εκφράσει τη βούλησή του. Είχε κάνει ο γιος του το σωστό ή υπό το βάρος των τύψεών του ομολόγησε το παλαιό μυστικό του; «Κάποιος να με σκοτώσει» εκλιπαρεί ο παράλυτος Βρετανός Νίκλινσον, ο οποίος δεν μπορεί να διώξει από το σώμα του ούτε μια μύγα. Κατά πόσον όμως είναι ελεύθερη η βούληση και του ασθενούς αυτού;

Από την εποχή του Ιπποκράτη

Τo ζήτημα της ευθανασίας είχε τεθεί από την εποχή του Ιπποκράτη του Κώου, όπου στον ομώνυμο όρκο ο γιατρός ορκιζόταν «να μη δώσει ποτέ θανατηφόρο φάρμακο σε κανέναν αν το ζητούσε». Σήμερα το θέμα της ευθανασίας στροβιλίζεται ανάμεσα στη δίνη πολυποίκιλων απόψεων, ηθικοφιλοσοφικών, επιστημονικών, νομικοοικονομικών και πολιτικοκοινωνικών, δίχως όμως να συζητείται σε βάθος ο παρονομαστής της ελεύθερης βούλησης.

Ευθανασία σημαίνει την τεκμηριωμένη απόφαση και πράξη τερματισμού της ζωής ενός ανίατου αρρώστου. Πώς τεκμηριώνεται όμως μια τέτοια απόφαση; Στο γνωστό ολλανδικό μοντέλο λ.χ. κριτήρια είναι: το αίτημα του ασθενούς να είναι προϊόν ελεύθερης βούλησης, να υποφέρει αφόρητα, να έχουν εξαντληθεί όλες οι προσπάθειες ανακούφισής του, να γνωρίζει την κατάσταση και να υπάρχουν οι γνώμες δύο γιατρών. Ο χειρισμός του δικαιώματος να πεθάνει κάποιος διακρίνεται στην εκούσια ενεργητική ευθανασία ύστερα από πιεστική απαίτηση του ασθενούς και στη μη εκούσια παθητική ευθανασία που αφορά την ευθανάτωση ατόμων που δεν το ζήτησαν ποτέ.

Ποικιλία νομοθετικών ρυθμίσεων

Στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και πιο πρόσφατα (2009) στο Λουξεμβούργο η ευθανασία έχει αποποινικοποιηθεί. Νόμος για τη μη εκούσια παθητική ευθανασία ψηφίστηκε το 2009 στην Πολιτεία Ουάσιγκτον των ΗΠΑ και το 1999 στο Ορεγκον και αφορά ασθενείς με προσδόκιμο όριο ζωής μικρότερο των έξι μηνών. Η ευθανασία είναι από τα τελευταία ζητήματα που εντάσσονται στη νομοθεσία διαφόρων χωρών, με ορισμένες να μιμούνται το ολλανδικό μοντέλο, που όμως κατέληξε στο ότι μόνο 2% των θανάτων αποτελούν πράξεις εκούσιας ευθανασίας. Στην Ελλάδα ο νόμος είναι ιδιαίτερα σαφής και απαγορευτικός και δεν υπάρχει κοινωνική πίεση νομιμοποίησης της ευθανασίας.

Οι ναζιστές βέβαια είχαν απλοποιήσει τη λύση όταν έκαναν τον «αγώνα κατά των γενετικών νοσημάτων» θανατώνοντας 70.273 άτομα στους θαλάμους αερίων- αυτοί όμως ήταν ναζιστές και ο ελεύθερος κόσμος δεν είναι. Ωστόσο βλέπουμε να υπάρχουν χώρες που αποποινικοποιούν την ευθανασία παρακάμπτοντας και απλοποιώντας πολλά πράγματα, με αποτέλεσμα να ενίστανται οι ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι που πίσω από την ανοχή της ευθανασίας βλέπουν και οικονομικά κίνητρα για ασφαλιστικούς λ.χ. οργανισμούς ή ακόμη και κληρονόμους, τα οποία υποβαθμίζουν τη σημασία της ανθρώπινης ζωής.

Πότε εγείρεται το ζήτημα

Η μόνη περίπτωση νομιμοποίησης της ευθανασίας που συζητείται σοβαρά είναι η ύπαρξη πλήρους εγκεφαλικού θανάτου- και του φλοιού του, δηλαδή, και του στελέχους του, όχι του μερικού, καθώς παρουσιάστηκαν περιπτώσεις ανάνηψης ασθενών που ήταν πολλά χρόνια σε κώμα. Φιλοσοφικοηθικά σοφίσματα του τύπου ότι δεν υπάρχει ηθικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στη θανάτωση κάποιου και στο να τον αφήσουμε να πεθάνει δεν έχουν ιδιαίτερη ισχύ- ή ακόμη ότι υπάρχει αναλογία ανάμεσα στο δικαίωμα της άρνησης θεραπείας από κάποιον και της παρεμβατικής ευθανάτωσής του.

Δεν υπάρχει επίσης διεθνής συμφωνία σχετική με την ηθική διαφορά στο να αφήσουμε λ.χ. ένα βαριά ανάπηρο νεογέννητο να πεθάνει ή να το σκοτώσουμε. Δηλαδή, θα πρέπει να αποφασίσει η φύση για το τέλος ή θα διαπραχθεί έγκλημα; Στη συζήτηση αυτή δεν πρέπει να συγχέονται οι ανάγκες του παιδιού με εκείνες των γονιών ή της κοινωνίας ούτε να επιβάλλονται οι αξίες των γονιών και της κοινωνίας πάνω στα δικαιώματα του παιδιού.

Στον ίδιο τόνο ευθανατικά επιχειρήματα της μορφής ότι ο ασθενής θα υποφέρει άσκοπα ή τα περί αυτοδιάθεσης του εαυτού μας, περί αυτόνομων υπάρξεων και άλλα σχετικά έχουν νόημα για άλλα πράγματα, όχι όμως για τη ζωή και τον θάνατο. Διότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο με πολυποίκιλους δεσμούς αγάπης που ενδυναμώνονται και με τον πόνο. Γι΄ αυτό η διάσπαση τέτοιων δεσμών προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις. Σε άλλο επίπεδο, βέβαια, η Εκκλησία θεωρεί ότι ο ασθενής δεν μπορεί να παραιτηθεί από ένα καθήκον (της ζωής) που οφείλει στον Θεό, το οποίο μόνο αυτός μπορεί να επιτελέσει.

Πόσο ελεύθερη είναι η βούληση;

Ωστόσο οι συγκλίνουσες αυτές προβολές θα πρέπει να εκταθούν στο κατά πόσον είναι ελεύθερη η βούληση του ανθρώπου, ακόμη και του υγιούς. Διότι η σκέψη μας αντανακλάται μέσα από το κοσμοείδωλο που μορφοποιούμε διά της μάθησης, της γνώσης, των εμπειριών, χωρίς όμως να κατακτούμε ποτέ την απόλυτη αλήθεια, καθώς τα γονίδια από μόνα τους δεν αρκούν για την ελεύθερη βούλησή μας- το παιδαγωγικό περιβάλλον είναι εξίσου ή και περισσότερο καταλυτικό.

Ο ιπποκρατικός αφορισμός «ωφελέειν ή μη βλάπτειν» («να ωφελεί ο γιατρός παρά να βλάπτει») διαστρεβλώνεται κι αυτός με το επιχείρημα ότι είναι προτιμότερο να ευθανατώνουμε τους ανίατους προκειμένου να μην τους προξενήσουμε υπέρμετρη βλάβη! Με τον ιλιγγιώδη όμως ρυθμό που καλπάζει η σύγχρονη βιοϊατρική γνώση ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι η ανακουφιστική και παρηγορητική παράταση της ζωής ενός ανίατου ασθενούς δεν είναι εφικτή σήμερα και ενδεχομένως η ίασή του πολύ σύντομα;

Ο κάθε ευσυνείδητος και πεπαιδευμένος λοιπόν γιατρός ή συγγενής θα πρέπει να θυμάται τις ηθικές ιατρικές αρχές του Ιπποκράτη περί φιλανθρωπίας, φιλευσπλαχνίας και αφοσίωσης στον άρρωστο δρώντας ανάλογα, επιβραδύνοντας ανακουφιστικά τον θάνατο και όχι επιταχύνοντάς τον· να αξιολογεί, δηλαδή, σωστά τις δήθεν συνηγορούσες ακραίες ευθανατικές συνθήκες προκειμένου να αποτραπεί ο ασθενής από την επιθυμία για υποβοηθούμενη αυτοκτονία, καθώς ο πόνος και η απογοήτευσή του καμπυλώνουν την ελεύθερη βούλησή του. Αλλωστε είναι γνωστές περιπτώσεις πλήρους αλλαγής της βούλησης για τη ζωή διασωσμένων από επιχειρηθείσα αυτοκτονία. Στο ερώτημα λοιπόν πότε επιτρέπεται σε έναν γιατρό να σταματήσει τη ζωή ενός ασθενούς η απάντηση είναι ποτέ.

Διότι, όπως είχε γράψει και ο Ευγένιος Βούλγαρης στη Διατριβή του περί ευθανασίας το 1804, «ελεύθερος είναι εκείνος που ούτε αγωνιά και λυπάται πολύ ούτε ταράζεται και φοβάται χωρίς μέτρο όταν θυμάται το επισφράγισμα της παρούσας ζωής του, δηλαδή το τέλος, τον θάνατο». Πόσο ελεύθερος λοιπόν είναι ένας ανίατος ασθενής που αγωνιά, λυπάται και φοβάται τους πόνους του; Και συνακόλουθα πόσο ελεύθερη βούληση εκφράζει όταν πιέζει για να «φύγει»; Αλλά πόσο ελεύθερος είναι συνειδησιακά και ο επιχειρών την ευθανασία άλλου;

Οι απαντήσεις είναι αυτονόητες. Και όταν ο ευθανατικός πυλώνας είναι η ύπαρξη ελεύθερης βούλησης του ασθενούς, που συνήθως δεν υπάρχει, τότε όλο το οικοδόμημα καταντά αίολο. Γι΄ αυτό θα πρέπει να αρχίσει μια άλλη συζήτηση που να βασίζεται όχι στη φιλοσοφική θεώρηση της ζωής αλλά στη βιολογική αντίληψή της, για να μην καταντά τραγέλαφος η διελκυστίνδα ανάμεσα στη ματαιότητα της αθανασίας που επιδιώκουν ορισμένοι και στην αδικία της ευθανασίας που καλλιεργούν άλλοι.

* Ο κ. Στ. Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής.

Αξιοπρέπεια και θάνατος

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία (ΤΗΕ TIMES), 16/7/2009

«Για χρόνια, η υποβοήθηση της αυτοκτονίας ήταν έγκλημα. Καθώς όμως η ιατρική επιστήμη προοδεύει, εμφανίζονται όλο και περισσότερες περιπτώσεις ανθρώπων που κρατούνται στη ζωή με φάρμακα ή ειδική ιατρική αγωγή, που έχουν αφεθεί στον πόνο και την εξάρτηση χωρίς καμία ελπίδα βελτίωσης.

Κάποιοι έχουν αυτοκτονήσει με τη βοήθεια αγαπημένων τους προσώπων που δεν μπορούσαν να τους βλέπουν να υποφέρουν. Και ένας μεγάλος αριθμός ασθενών (τουλάχιστον 115, και αυξάνονται) έχουν κάνει το μοιραίο ταξίδι (στην κλινική υποβοηθούμενης αυτοκτονίας) στην Ελβετία. (...) Το κράτος είναι όλο και πιο απρόθυμο να διώξει εκείνους που, με αγάπη και καθαρή συνείδηση, βοήθησαν ασθενείς στο τελικό στάδιο να θέσουν τέρμα στη ζωή τους. Και σε μια κοινωνία που δίνει όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην υπεράσπιση των αναφαίρετων δικαιωμάτων κάθε ατόμου, ένα από τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να είναι το δικαίωμα να ελέγχει κανείς τη μοίρα του -και τον θάνατό του. (...) Κάθε μέρα, χιλιάδες άνθρωποι στα τελευταία τους διευκολύνονται στον δρόμο τους προς τον θάνατο με ήσυχα, ηθικά, ιατρικά μέσα. Η λέξη-κλειδί είναι η αξιοπρέπεια. Αλλά αυτή η αξιοπρέπεια πρέπει να προστατευτεί στην πατρίδα μας: και όχι σε μια μακρινή ελβετική κλινική».

Υποβοηθούμενη αυτοκτονία: Ενα δίλημμα ζωής και θανάτου

Ελιζαμπέττα Καζαλόττι-Τάκης Μίχας, εφ. Ελευθεροτυπία, 23/8/2003

Ο «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ»

Πρόσφατα η βρετανική κοινή γνώμη συγκλονίστηκε από την περίπτωση ενός ζευγαριού, του Ρόμπερτ και της Τζένιφερ Στρόκες, που πήγαν στην Ελβετία για να υποστούν υποβοηθούμενη αυτοκτονία, η οποία είναι νόμιμη στη χώρα αυτή.

Τη χείρα βοηθείας στην αυτοκτονία έδωσε η γνωστή ομάδα Dignitas που, από το 1989 μέχρι σήμερα, έχει βοηθήσει πάνω από 100 άτομα να συντομεύσουν τη ζωή τους.

Δεν ήταν φυσικά η πρώτη φορά που τα αγγλικά ΜΜΕ επικεντρώνονταν στον «τουρισμό του θανάτου», όπως ονομάζονται τα ταξίδια στην Ελβετία που έχουν ως στόχο την αυτοκτονία. Όμως ήταν η πρώτη φορά που οι αρχές τόσο της Βρετανίας όσο και της Ελβετίας προβληματίστηκαν με την ταχύτητα με την οποία διεκπεραιώθηκε η επιθυμία του ζεύγους Στρόκες. Ετσι ο γενικός εισαγγελέας της Ζυρίχης διέταξε την περασμένη εβδομάδα ανακρίσεις σχετικά με τις δραστηριότητες της Dignitas και το θάνατο του ζευγαριού.

Όμως, όπως αποκαλύπτει έρευνα της «Ε», υπάρχουν «τουρίστες θανάτου» και από την Ελλάδα. Οπως απεκάλυψε ο διευθυντής της ομάδας Dignitas σε τηλεπικοινωνία που είχαμε μαζί του υπήρξε μια τέτοια περίπτωση το 1991. Η έρευνα που ακολουθεί σπάει τον πέπλο της σιωπής γύρω από το τεράστιο αυτό θέμα που αναμένεται ότι στο μέλλον θα απασχολήσει σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό τις αρχές της χώρας.

Στο κείμενο που ακολουθεί περιγράφονται οι δραστηριότητες της Dignitas και ο τρόπος με τον οποίο αυτοκτόνησε ο «Γιώργος». Τον «τουρισμό του θανάτου» σχολιάζουν η Μ. Γιαννάκου και ο Γ.-Α. Μαγκάκης.

Αν ήμουν άρρωστος, θα γινόμουν «τουρίστας αυτοκτονίας»

Χ. Παπαϊωάννου, εφ. Ελευθεροτυπία, 29/8/2009

Πριν από λίγο καιρό, η υποβοηθούμενη αυτοκτονία του μαέστρου Εντουαρντ Ντάουνς και της συζύγου του αναστάτωσε τη Μεγάλη Βρετανία. Ξανάφερε το θέμα επί τάπητος. Εχουμε δικαίωμα στην αυτοκτονία ή όχι;

Ο Κρεγκ Γιούερτ δέχτηκε να κινηματογραφηθεί ο θάνατός του από τον Τζον Ζαρίτσκι. Η κάμερα τον ακολουθεί μέχρι τη στιγμή που πίνει το θανατηφόρο φάρμακο Ο Καναδός σκηνοθέτης Τζον Ζαρίτσκι ταξίδεψε στη Ζυρίχη, όπου βρίσκεται η κλινική «Dignitas», γνωστή ως «κλινική αυτοκτονίας» -η μόνη που επιτρέπει σε μη Ελβετούς τη νόμιμη υποβοηθούμενη αυτοκτονία- και κατέγραψε δύο περιπτώσεις ασθενών που διεκδικούσαν το δικαίωμα στον θάνατο. Το ντοκιμαντέρ «Τουρίστας αυτοκτονίας» θα προβληθεί στις 2 Σεπτεμβρίου (11 μ.μ.), στο πλαίσιο του νεοσύστατου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου για θέματα υγείας, «Ιπποκράτης», στην Κω.

Εχετε ασχοληθεί με το ζήτημα του θανάτου στο παλιότερό σας ντοκιμαντέρ, «Choosing death». Ηταν ένα συγκεκριμένο περιστατικό που σας έκανε να επιστρέψετε στο ίδιο θέμα;

«Αφορμή στάθηκε ο αμφιλεγόμενος θάνατος της Τιέρι Σιάβο. Βρισκόταν σε κώμα επί 15 χρόνια και αποσυνδέθηκε από το μηχάνημα με απόφαση κατώτερου δικαστηρίου της Φλόριντα. Είναι αλήθεια ότι πρώτη φορά στην καριέρα μου αποφάσισα να επιστρέψω στο ίδιο θέμα, χωρίς μάλιστα να έχει αλλάξει κάτι σ' αυτό το χρονικό διάστημα, ειδικά στην Αμερική».

Στο «Τουρίστας αυτοκτονίας» επιλέξατε να ασχοληθείτε με δύο περιπτώσεις. Με έναν 60χρονο άντρα με προβλήματα καρδιάς, που εξασφάλισε την πολυπόθητη υποβοηθούμενη αυτοκτονία στην «Dignitas». Και με ένα ζευγάρι από τον Καναδά, που ζήτησε διπλή αυτοκτονία (παρ' όλο που η γυναίκα ήταν υγιής) και το αίτημά του απορρίφθηκε. Γιατί;

«Την πρώτη περίπτωση την επέλεξα για προφανείς λόγους. Τη δεύτερη, για να πιέσω τα όρια της διαμάχης γύρω από αυτό το ζήτημα, καθώς ο σύζυγος είχε σοβαρά καρδιακά προβλήματα, ενώ η σύντροφός του επί 50 χρόνια ήταν απόλυτα υγιής. Ωστόσο, επιθυμούσαν να πεθάνουν μαζί. Ηθελα να προβληματιστεί το κοινό για το κατά πόσον μια υγιής γυναίκα έχει δικαίωμα να επιλέξει τον θάνατό της ή όχι».

Υποστηρίζετε, δηλαδή, ότι έχουμε δικαίωμα να επιλέξουμε τον θάνατό μας, ανεξάρτητα από το αν τίθεται θέμα ανίατης ασθένειας; Η αυτοκτονία είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα;

«Αυτό που ξέρω είναι ότι είμαι απόλυτα σύμφωνος με το δικαίωμα στην αυτοκτονία οποιουδήποτε έχει μια θανατηφόρα αρρώστια».

Ενα ζευγάρι ομογενών μας από τον Καναδά φτάνει στη Ζυρίχη ζητώντας διπλή υποβοηθούμενη αυτοκτονία, αν και η γυναίκα είναι υγιής Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αν νομιμοποιηθεί η υποβοηθούμενη αυτοκτονία, θα γίνει κατάχρησή της, π.χ. από γιατρούς, οι οποίοι ενδέχεται να δίνουν αφειδώς την άδεια, ώστε να γλιτώνουν τα νοσοκομεία ασθενείς και τα δημόσια συστήματα υγείας ιατρικά έξοδα.

«Την απάντηση σ' αυτά τα επιχειρήματα δίνει η ίδια η πραγματικότητα. Αυτοί οι φόβοι δεν έχουν επιβεβαιωθεί στις χώρες όπου επιτρέπεται η υποβοηθούμενη αυτοκτονία, δηλαδή Ολλανδία, Βέλγιο, Ελβετία, Ορεγκον και Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ. Ακόμη και στην Ολλανδία, το ποσοστό θανάτων εξαιτίας της ευθανασίας είναι πολύ μικρό».

Θυμάστε τα συναισθήματά σας τη στιγμή που ο «Τουρίστας αυτοκτονίας» έπινε το θανατηφόρο φάρμακο;

«Είχα ήδη υπάρξει μάρτυρας ενός τέτοιου θανάτου ένα χρόνο πριν, όταν ήμουν στη διαδικασία της έρευνας. Είχα μπροστά μου πολύ χρόνο για να προετοιμαστώ ψυχολογικά για ακόμη μία υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Φυσικά ένιωσα μεγάλη θλίψη, αλλά και συγκίνηση, γνωρίζοντας ότι ο Κρεγκ είχε επιλέξει να δώσει τέλος στον πόνο του».

Οι γιατροί της «Dignitas» πώς νιώθουν βοηθώντας έναν άνθρωπο να πεθάνει;

«Απλά χορηγούν το φάρμακο και δεν είναι ποτέ παρόντες τη στιγμή της αυτοκτονίας. Αποστασιοποιούνται και αποφεύγουν τη συγκίνηση».

Θεωρείτε ότι «κλείσατε» με το θέμα του θανάτου;

«Ετοιμάζω μια μουσική κωμωδία για τον θάνατο, που λέγεται "Leave 'em Laughing". Καταγράφει το αξιοθαύμαστο κουράγιο με το οποίο αντιμετωπίζει την αρρώστια και τον θάνατο μια 46χρονη τραγουδίστρια και ηθοποιός που πάσχει από ALS (πλάγια μυοατροφική σκλήρυνση)».

Θα βοηθούσατε κάποιο δικό σας άνθρωπο, που ήταν βαριά άρρωστος, να αυτοκτονήσει;

«Θα σας πω πώς θα αντιδρούσα στην περίπτωση που αρρώσταινα ο ίδιος: θα αγόραζα ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για τη Ζυρίχη». *

Info

Το φεστιβάλ (1-6/9), με καλλιτεχνική διευθύντρια τη Λουκία Ρικάκη) ανοίγει ο «Αγγλος χειρουργός» του Τζέφρεϊ Σμιθ. Ο νευροχειρουργός και πρωταγωνιστής, Χένρι Μαρς, θα παρευρεθεί στην τελετή έναρξης. Θα προβληθούν 85 ταινίες -ανάμεσά τους και 12 ελληνικές- από 31 χώρες, με θέμα την υγεία και τον άνθρωπο. Ανάμεσά τους οι:

- «Οταν ο Μπένι ξύπνησε από το κώμα», όπου παρακολουθούμε τον νεαρό Μπένι, που ξύπνησε από κώμα με τη βοήθεια κρανιοϊερής θεραπείας.

- «Να ο Τζόνι», για τη σκλήρυνση κατά πλάκας.

- «Διάφανος χρόνος», για τη μάχη της χορεύτριας Εϊλον Νουφάρ με τον καρκίνο του στήθους.

- «Παθός μαθός», για τις πειραματικές θεραπείες με ηλεκτροσόκ σε κατατονικούς ή μελαγχολικούς.

- «Τυφλές αγάπες», για τον έρωτα μεταξύ τυφλών.

- «Λώρα και Ανν για πάντα», για μια κοπέλα που χάνει τη φίλη της από λευχαιμία.

- «Ε, μην ξεχάσεις το κύμινο», για την κυκλική σχέση ζωής και θανάτου.

Ο θάνατος της Εluana

Έπρεπε να διακοπεί η σίτιση της Ιταλίδας που ζούσε σαν φυτό;

Γρηγόρης Καλφέλης (καθηγητής της Νομικής Σχολής στο ΑΠΘ), εφ. Τα Νέα, 16/2/2009

Η φοβερή ιστορία που προκάλεσε την προηγούμενη βδομάδα συνταγματική και ηθική κρίση στην Ιταλία είναι γνωστή: η 37χρονη Εluana Εnglaro, λόγω ενός αυτοκινητικού δυστυχήματος, ζούσε από το 1992 σε κατάσταση φυτού και διατρεφόταν με σωλήνα.

Ο άτυχος πατέρας προσπαθούσε ανεπιτυχώς την τελευταία δεκαετία να εξασφαλίσει νομικά για το παιδί του «το δικαίωμα σε έναν αξιοπρεπή θάνατο». Δηλαδή μια δικαστική απόφαση, η οποία θα επέτρεπε να αποσυνδεθούν από το σώμα της τα πολύπλοκα μηχανήματα που την κρατούσαν στη ζωή, γιατί- όπως έλεγε ο ίδιος - αυτή ήταν η επιθυμία της πριν από το ατύχημα και γιατί, επιπλέον, δεν μπορούσε να βλέπει το κορίτσι του να ζει παρατεταμένα ένα τέτοιο βάρβαρο μαρτύριο!

Τελικά εν μέσω μιας σφοδρής και παράλογης αντίδρασης από την Καθολική Εκκλησία η οποία απέρριπτε κάθε μορφή ευθανασίας, οι δικαστικές αρχές της χώρας αυτής επέτρεψαν την αποσύνδεση της Εluana από τα μηχανήματα που την κρατούσαν στη ζωή, μετά την απόλυτη διαβεβαίωση των γιατρών ότι η κατάσταση της νεαρής Ιταλίδας ήταν μη αναστρέψιμη.

Εν τω μεταξύ προκλήθηκε τεράστια πολιτειακή κρίση, γιατί ο συντηρητικός πρωθυπουργός Βerlusconi για να αποκομίσει πολιτικά κέρδη αγνόησε περιφρονητικά τη δικαστική εξουσία και προσπάθησε να περάσει νόμο στην Ιταλική Βουλή με τον οποίο θα απαγόρευε τη διακοπή της σίτισης της ασθενούς (και μάλιστα παρά την άρνηση του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας Νapolitano)! Όμως μέσα σε αυτόν τον φαύλο κύκλο η δύστυχη κοπελιά πέθανε, χωρίς ακόμη να είναι γνωστό αν ο θάνατός της οφειλόταν αποκλειστικά στη διακοπή της τροφής, που είχε ήδη αρχίσει με δικαστική έγκριση.

Η θλιβερή ιστορία της Εluana φέρνει στην επιφάνεια ένα τεράστιο ζήτημα: υπάρχει, δηλαδή, ένα στοιχειώδες ανθρώπινο δικαίωμα «στον αξιοπρεπή θάνατο»;

Και η σύντομη αυτή προσέγγιση δεν θα γίνει μόνο με νομικούς όρους, αφού κάτω από το πρίσμα της δικής μας (αναχρονιστικής ίσως;) ποινικής νομοθεσίας η παραπάνω πράξη της διακοπής της τροφοδοσίας θα ήταν σίγουρα αξιόποινη, στον βαθμό που ο Έλληνας νομοθέτης τιμωρεί ακόμη και τη «θανάτωση» που γίνεται έπειτα από επίμονη απαίτηση του ίδιου του ασθενούς που θέλει να απαλλαγεί από το μαρτύριό του!

Έτσι, λοιπόν, θα αναφέρω τα εξής: το 1920, ένας αξιοσέβαστος καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στη Γερμανία, ο Κarl Βinding, λίγο πριν πεθάνει υποστήριξε ότι υπάρχουν αθεραπεύτως απολεσθέντα άτομα, τα οποία- λόγω μιας ασθένειας ή ενός τρομακτικού τραυματισμού- ζουν μια «ανάξια να βιωθεί ζωή» (lebensunwerten Leben), με απλά λόγια μια ζωή που δεν αξίζει να τη ζει κανείς!

Και υπ΄ αυτή την έννοια έλεγε ότι η πράξη της θανάτωσης ή της ηθικής λύτρωσης (Εrloesung) αυτών των ατόμων δεν μπορεί να αποτελεί έγκλημα.

Γιατί τα λέω αυτά; Γιατί ανεξάρτητα από το πώς διέστρεψαν χυδαία αυτή την αντίληψη οι ναζιστές, κατ΄ ουσίαν την ίδια ιδέα δεν υποστήριζε με τον δικό του τρόπο και ο συντετριμμένος πατέρας της Εluana; Δηλαδή ότι το παιδί του ζούσε επί δεκαέξι χρόνια μια βασανιστική ζωή χωρίς αξία; Μια ζωή χωρίς νόημα;

Μήπως λοιπόν υπάρχει πράγματι ένα ανθρώπινο δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο και μήπως πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς την ποινική μας νομοθεσία, για να μη καταφεύγουν πολλοί στην Ελβετία, η οποία επιτρέπει την ενεργητική ευθανασία; Βεβαίως, απόλυτες θεωρήσεις δεν χωρούν σε αυτό το ζήτημα, αλλά σίγουρα πρέπει να καταδικάσουμε έντονα την απαράδεκτη πολιτικοποίηση αυτής της υπόθεσης από τη θρησκευτική και πολιτική εξουσία της Ιταλίας. Και αναρωτιέται κανείς: Ποιος μπορούσε, άραγε, να βιώσει περισσότερο το δράμα αυτής της ιστορίας; Ο πονεμένος πατέρας του παιδιού; Ο Βerlusconi; Ή μήπως οι διάφοροι κύκλοι του Βατικανού που μετά βδελυγμίας καταδίκασαν τη διακοπή της τροφής;

Ποιο είναι το συμπέρασμα; Η θλιβερή ιστορία της Εluana Εnglaro μάς δείχνει καθαρά ότι μάλλον υπάρχει ένα δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο!

Ο τραγικός επίλογος; Τα λόγια του πατέρα: «Αφήστε με τώρα να ζήσω μόνος μου αυτό το δράμα»!

«Ήπιε το “κοκτέιλ" και πέθανε χαμογελώντας»

Έξι Έλληνες που πάσχουν από ανίατη ασθένεια έχουν πάρει ήδη το πράσινο φως για υποβοηθούμενη αυτοκτονία στην Ελβετία

Χάρης Καρανίκας, εφ. Τα Νέα, 19/5/2007

Ο Λούντβιχ Μινέλι, ιδρυτής της κλινικής υποβοηθούμενης αυτοκτονίας Dignitas με έδρα στη Ελβετία, πιστεύει πως «το γεγονός ότι τα μέλη μας έχουν την επιλογή να έρθουν οποιαδήποτε στιγμή και να δεχθούν τις υπηρεσίες μας τα ανακουφίζει ψυχολογικά». Πίσω του, καθισμένοι στο τραπέζι, οι συγγενείς μέλους που έχει πάρει την απόφαση να προχωρήσει σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Την επιλογή της ευθανασίας έχουν κάνει έξι Έλληνες, οι οποίοι αποφάσισαν να παρακάμψουν την ελληνική νομοθεσία που απαγορεύει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία και να γίνουν μέλη της ελβετικής κλινικής Dignitas. Όπως αποκαλύπτει στα «ΝΕΑ» ο ιδρυτής της «κλινικής του θανάτου», όπως την αποκαλούν οι επικριτές, ήδη ένας Έλληνας που βρισκόταν στο τελικό στάδιο καρκίνου πέθανε στην κλινική του παίρνοντας θανατηφόρο δόση φαρμάκων.

Εκατοντάδες Ευρωπαίοι έχουν δώσει τέλος στη ζωή τους στις εγκαταστάσεις της κλινικής Dignitas («αξιοπρέπεια», στα λατινικά). Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες- όπως και στην Ελλάδα- το νομικό καθεστώς δεν επιτρέπει ούτε την ευθανασία ούτε την υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Αυτό, όμως, δεν ισχύει στην Ελβετία.

«Τους βοηθούμε». «Δεν παροτρύνουμε τον κόσμο να αυτοκτονήσει. Αντίθετα, βοηθούμε τους ανθρώπους που πάσχουν από ανίατες ασθένειες και βρίσκονται στο επίπονο τελικό στάδιο να βάλουν τέλος στο μαρτύριό τους» λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Λούντβιχ Μινέλι, που δημιούργησε την Dignitas πριν από 9 χρόνια. «Γνωρίζουμε ότι όπως ισχύει στις περισσότερες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα η υποβοηθούμενη αυτοκτονία διώκεται ποινικά. Στην Ελβετία οι νόμοι επιτρέπουν να βοηθήσεις κάποιον να αυτοκτονήσει, αρκεί να μην υπάρχει ίδιον συμφέρον. Γι΄ αυτό αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Dignitas, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε όσους το επιθυμούν- και παράλληλα πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις- να έρχονται εδώ για να τερματίσουν τη ζωή τους». Όπως αναφέρει ο κ. Μινέλι, ο πρώτος Έλληνας που έγινε μέλος των υπηρεσιών της Dignitas το 2003, σήμερα ζει. «Το 50% των μελών μας δεν προχωρά τελικά σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Το γεγονός όμως ότι οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουν έχουν την επιλογή να έρθουν στην οργάνωσή μας και να δεχθούν τις υπηρεσίες μας τα ανακουφίζει ψυχολογικά. Επίσης μεγάλο ποσοστό των ασθενών- μελών καταλήγει από τις ασθένειές τους» λέει ο ιδρυτής της Dignitas, που επισημαίνει ότι για να εγγραφεί κανείς ως μέλος στην ελβετική κλινική θα πρέπει τα ιατρικά έγγραφα να αποδεικνύουν ότι υποφέρει από ανίατη ασθένεια σε προχωρημένο στάδιο.

Χωρίς επιστροφή. Στις αρχές του 2005, ένα από τα τρία- τότε- μέλη της Dignitas από την Ελλάδα αποφάσισε ότι δεν μπορούσε να υποφέρει άλλο τους πόνους από τον καρκίνο των οστών που είχε κανει μεταστάσεις. Στενοί συγγενείς του, που γνώριζαν ότι έχει εγγραφεί στις υπηρεσίες της ελβετικής κλινικής, και αφού το συζήτησαν εκτενώς, του έβγαλαν ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για τη Ζυρίχη. Εκεί τον παρέλαβαν υπάλληλοι της Dignitas και τον οδήγησαν στις εγκαταστάσεις της κλινικής που βρίσκεται στο Φορκ, στα προάστια της ελβετικής πρωτεύουσας. «Στην περίπτωση του μέλους από την Ελλάδα ακολουθήθηκε η ίδια πιστοποιημένη μέθοδος που εφαρμόστηκε και για τα 630 περίπου μέλη τα οποία έχουν ασκήσει υποβοηθούμενη αυτοκτονία στην οργάνωσή μας. Ήδη είχε στείλει τις ιατρικές του εξετάσεις, τις οποίες αξιολόγησαν οι γιατροί μας, είχε συνομιλήσει με τον αρμόδιο συνεργάτη μας και είχε υποβάλει αίτηση για την “έναρξη της διαδικασίας”, δηλαδή τη συνταγογράφηση των απαραίτητων ουσιών με τις οποίες θα έβαζε τέρμα στη ζωή του και την κράτηση του ειδικού διαμερίσματος όπου θα έπινε τα φάρμακα» αναφέρει ο κ. Μινέλι. Στη συνέχεια, αφού είδε τον επιβλέποντα γιατρό και έπειτα από συζήτηση μερικών λεπτών, ο Έλληνας ασθενής μπήκε στο διαμέρισμα όπου τον περίμενε η υπάλληλος της Dignitas με το θανατηφόρο διάλυμα. Κάθησε στο κρεβάτι με τη βοηθό σε μια πολυθρόνα απέναντί του και με αργές κινήσεις πήρε από τα χέρια της το ποτήρι με την πεντοβαρβιτάλη. Μέσα σε λίγα λεπτά έχασε τις αισθήσεις του, έπεσε σε κώμα και επήλθε ο θάνατος. «Έπειτα η βοηθός μας πήρε τηλέφωνο στην αστυνομία της Ζυρίχης και δήλωσε το περιστατικό, ότι δηλαδή απεβίωσε μέλος της Dignitas, όπως ορίζει η διαδικασία που ακολουθείται» λέει ο κ. Μινέλι.

Για τους ανθρώπους της Dignitas δεν τίθεται ζήτημα ηθικής διάστασης στη δυνατότητα της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας που δίνουν σε ανθρώπους καθώς η Δικαιοσύνη στις χώρες τους αντιμετωπίζει ως έγκλημα αυτή τη δυνατότητα. «Στην Ελβετία η υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν διώκεται ποινικά αν δεν υπάρχει συμφέρον γι΄ αυτόν που βοηθά στην πράξη και η οργάνωσή μας είναι μη κερδοσκοπική, οπότε δεν υπάρχει οικονομικό συμφέρον από την πλευρά μας» υποστηρίζει ο κ. Μινέλι και προσθέτει: «Όσο για την ηθική διάσταση του να δίνεις σε κάποιον μη Ελβετό τη δυνατότητα να τερματίσει τη ζωή του στην Ελβετία, ενώ αν το έκανε στη χώρα του αυτός που θα τον βοηθούσε θα δικαζόταν για ανθρωποκτονία, ρωτώ: Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μία γυναίκα που ζει στην Ελβετία και πάσχει από καρκίνο του μαστού ο οποίος έχει κάνει μεταστάσεις σε ζωτικά όργανα και σε μια γυναίκα που πάσχει από την ίδια ασθένεια και ζει στην Ελλάδα; Υπάρχει γι΄ αυτούς τους δύο ανθρώπους κάποια διαφορά πέρα από τα χιλιόμετρα που τους χωρίζουν; » αναρωτιέται ο κ. Μινέλι.

Η άλλη άποψη

«Θα τους συνιστούσα να επισκεφθούν Μονάδες Ανακουφιστικής και Παρηγορητικής Ιατρικής»

«Θα συνιστούσα στους Έλληνες που έχουν απευθυνθεί στην ελβετική κλινική να επισκεφθούν είτε τη Μονάδα Ανακουφιστικής και Παρηγορητικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών είτε ένα από τα κέντρα πόνου που λειτουργούν σε διάφορα νοσοκομεία για να δεχθούν βοήθεια και να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα των ασθενειών από τα οποία υποφέρουν», λέει η δρ Κυριακή Μυστακίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ανακουφιστικής Αγωγής και Φροντίδας.

Ανακουφιστική- Παρηγορητική Αγωγή είναι η συνεχής, ολοκληρωμένη και εξειδικευμένη φροντίδα ασθενών που πάσχουν από χρόνιες καταληκτικές και μη καταληκτικές παθήσεις. Η Αγωγή αυτή αναφέρεται στην ανακούφιση των συμπτωμάτων μιας χρόνιας νόσου, καθώς και στην ψυχολογική στήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους.

Όπως αναφέρει η κ. Μυστακίδου, όταν τα συμπτώματα της νόσου είναι ανεξέλεγκτα (ανυπόφορος πόνος, δύσπνοια, κόπωση, καχεξία, κατάθλιψη, νευρολογικές συνδρομές), οδηγούν τους ασθενείς σε απελπισία και απόγνωση. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το αίτημα ορισμένων ασθενών για υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή και ευθανασία.

Η Ανακουφιστική- Παρηγορητική Αγωγή αποτελεί ειδικότητα ή εξειδίκευση της Ιατρικής στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης και τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα υπάρχει η Μονάδα Ανακουφιστικής Αγωγής «Τζένη Καρέζη» του Εργαστηρίου Ακτινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και αρκετά Ιατρεία Πόνου στα νοσοκομεία της χώρας μας. «Οι ανάγκες των ασθενών είναι τεράστιες και χρειάζεται από πλευράς της πολιτείας η θεσμοθέτηση και δημιουργία δικτύου οργανωμένων Μονάδων Ανακουφιστικής Αγωγής για την αντιμετώπισή τους. Είναι λυπηρό στην εποχή μας ένας ασθενής να μην ανακουφίζεται από τα επώδυνα σωματικά ή ψυχολογικά συμπτώματα μιας χρόνιας νόσου και να εξωθείται στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή στην ευθανασία σαν λύση του μαρτυρίου του. Στην ελληνική νομοθεσία οι όροι “ευθανασία” και “υποβοηθούμενη αυτοκτονία” δεν είναι ξεκάθαροι, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τα συγκεκριμένα ζητήματα. Θα πρέπει συνεπώς να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις, να διαχωριστούν και να οριοθετηθούν νομικά οι έννοιες όπως έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Αυτό θα είναι και το πρώτο βήμα ώστε να ξεκινήσει η συζήτηση για την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία στη χώρα μας- προς το παρόν όμως δεν γίνεται κάτι για να ξεκινήσει», λέει η κ. Μυστακίδου. «Με την οριοθέτηση και τον διαχωρισμό αυτών των εννοιών θα προστατευθούν και οι λειτουργοί Υγείας και ο ασθενής και οι συγγενείς του».

«Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξει ο νόμος;»

Σύμφωνα με την αγγλική εφημερίδα «Τhe Ιndependent», από τις αρχές του 2006 έως και σήμερα, 34 Βρετανοί έχουν καταφύγει στην Dignitas για να «πεθάνουν αξιοπρεπώς», σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με την τριετία 2003-2006, κατά την οποία 52 συνολικά Άγγλοι ασθενείς είχαν ασκήσει υποβοηθούμενη αυτοκτονία στην ελβετική κλινική. «Ο αριθμός των Βρετανών με ανίατες ασθένειες που επιλέγουν να πεθάνουν σε μια ελβετική κλινική έχει διπλασιαστεί μέσα σε έναν χρόνο. «Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξει ο νόμος, ώστε να μπορούν να τερματίσουν τις ζωές τους στη Βρετανία;», αναγράφει το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας.

Είναι δικαίωμα ο θάνατος;

Ιωάννα Σουφλέρη, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

Ο Piergrigorio Welby είναι ένας άνδρας 60 ετών που πάσχει από μυϊκή δυστροφία, μια κληρονομική νόσο η οποία χαρακτηρίζεται από βαθμιαίο εκφυλισμό του μυϊκού συστήματος. Ο Welby διαπιστώθηκε ότι πάσχει από τη νόσο όταν ήταν έφηβος, είναι καθηλωμένος στην αναπηρική καρέκλα από τα 33 του και σήμερα δεν μπορεί πια ούτε να μιλήσει, ούτε να φάει, ούτε να αναπνεύσει χωρίς βοήθεια. Η επιστολή που απέστειλε ο Welby στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της Ιταλίας Georgio Napolitano, αιτούμενος τη νομιμοποίηση της ευθανασίας έτσι ώστε να του επιτραπεί να δώσει τέρμα στη ζωή του, συγκλόνισε τη γείτονα χώρα. Απαντώντας στην επιστολή ο πρόεδρος σημείωσε: «Δέχθηκα το μήνυμά σας του τραγικού πόνου με ειλικρινή κατανόηση και αλληλεγγύη» και προσέθεσε ότι αυτό θα πρέπει να «οδηγήσει σε έναν ουσιώδη και διεξοδικό διάλογο» καθώς «η μόνη μη δικαιολογημένη θέση θα ήταν η σιωπή» γύρω από το θέμα.

Και ενώ η Ιταλία, στην οποία προς το παρόν η ευθανασία απαγορεύεται, αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να συζητήσει το θέμα ανοιχτά, η γειτονική της Ελβετία έχει εδώ και χρόνια γίνει ο προορισμός επιλογής για Ευρωπαίους που θέλουν να πεθάνουν. Στην κλινική Dignitas η οποία εδρεύει στη Ζυρίχη και διευθύνεται από τον νομικό Ludwig Minelli, περισσότερα από 70 άτομα έχουν καταπιεί το κοκτέιλ βαρβιτουρικών που μέσα σε δύο ως πέντε λεπτά τούς στέλνει, μέσω ενός βαθέος ύπνου, στο ταξίδι που δεν έχει επιστροφή. Ερμηνεύοντας τον ελβετικό νόμο που καταδικάζει όποιον βοηθά στον τερματισμό της ζωής κάποιου άλλου από προσωπικό συμφέρον, όλοι οι εργαζόμενοι στην κλινική είναι εθελοντές.

Ως σήμερα η Dignitas, η οποία φαίνεται ότι είναι πολύ δημοφιλής στη Βρετανία καθώς 54 βρετανοί πολίτες αξιοποίησαν τη δυνατότητα που τους παρείχε, περιόριζε τη δραστηριότητά της σε άτομα που έπασχαν από χρόνια νοσήματα και των οποίων η κατάσταση περιόριζε την αυτονομία τους. Καθώς η ευθανασία απαγορεύεται από τον ελβετικό νόμο, ο οποίος όμως επιτρέπει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, βασική προϋπόθεση ήταν η πνευματική διαύγεια των ασθενών. Με άλλα λόγια, οι μελλοθάνατοι έπρεπε να γνωρίζουν ακριβώς τι θέλουν να κάνουν και ελάμβαναν οι ίδιοι το κοκτέιλ φαρμάκων που τους ετοίμαζαν οι εθελοντές νοσοκόμοι της Dignitas.

Εκτός από την Ελβετία, η υποβοηθούμενη αυτοκτονία για ασθενείς τελικού σταδίου επιτρέπεται ακόμη στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και στην Πολιτεία του Όρεγκον στις ΗΠΑ. Ωστόσο στην Ελβετία το θέμα ανακινείται εκ νέου: το ανώτατο δικαστήριο της χώρας θα κληθεί τον ερχόμενο μήνα να αποφανθεί για το δικαίωμα στον θάνατο ασθενούς με διπολική διαταραχή. Μια θετική έκβαση του συγκεκριμένου αιτήματος θα άνοιγε ένα τεράστιο θέμα, καθώς ασθενείς με κάθε είδους ψυχιατρική νόσο θα μπορούσαν να ζητήσουν τον θάνατό τους.

Τα ζητήματα είναι πολλά, χωρίς καν να αγγίξει κανείς το ηθικό και θρησκευτικό μέρος της υπόθεσης. Το σημερινό αφιέρωμα των «Νέων Εποχών» θέτει το ερώτημα «Είναι δικαίωμα ο θάνατος;», ζητώντας την άποψη πανεπιστημιακών και ειδικών επί του θέματος.

Διαφωνούμε με την ευθανασία

Η ζωή δεν ταυτίζεται απόλυτα με τον βίο. Ο θάνατος δεν είναι το τέρμα της ζωής, αλλά το τέλος του βίου και τελείωση της ζωής

ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ κ. ΙΕΡΟΘΕΟΣ, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

Η ευθανασιακή προοπτική που κυριαρχεί στη σκέψη μερικών ανθρώπων της εποχής μας θέτει πολλά ερωτήματα, μεταξύ των οποίων και το ερώτημα: «Είναι δικαίωμα ο θάνατος;». Στη φράση αυτή σημαντική θέση έχουν οι λέξεις «δικαίωμα» και «θάνατος». Η απάντηση που θα δώσει κανείς στο ερώτημα αυτό εξαρτάται από τις πεποιθήσεις του και τις φιλοσοφικές, θρησκευτικές και θεολογικές απόψεις που τον διακατέχουν.

Για τον ορθόδοξο Χριστιανό η απάντηση είναι σαφής: ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και ο Θεός έχει την αποκλειστικότητα (copyright) πάνω στη ζωή του. Εκείνος που δίνει τη ζωή, εκείνος ρυθμίζει και την εξέλιξή της. Δεν δώσαμε εμείς τη ζωή στον εαυτό μας και επομένως δεν μπορούμε να την τερματίσουμε. Κατά τον Αγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό υπάρχουν τα «εφ' ημίν» - όσα εξαρτώνται από μας - και τα «ουκ εφ' ημίν» - όσα δεν εξαρτώνται από μας. Σίγουρα η έναρξη της βιολογικής ζωής και το τέλος της ανήκουν στα «ουκ εφ' ημίν». Επομένως δεν δεχόμαστε την ευθανασία.

Όμως το ερώτημα αν «έχουμε δικαίωμα στον θάνατο», που οδηγεί μερικούς στην ευθανασία, σχετίζεται και με άλλα υπαρξιακά ερωτήματα, όπως: «τι είναι το είναι», «τι είναι η ζωή», «τι είναι ο θάνατος», «ποια είναι η σημασία του πόνου» κτλ.

Το «είναι» του ανθρώπου δεν συνίσταται απλώς στην ευζωία, αλλά στο νόημα που δίνει κανείς στη ζωή του. Η ζωή δεν ταυτίζεται απόλυτα με τον βίο. Ο θάνατος δεν είναι το τέρμα της ζωής, αλλά το τέλος του βίου και τελείωση της ζωής, δηλαδή αρχή μιας άλλης ύπαρξης, μιας πορείας συνάντησης με άλλα πρόσωπα. Ο πόνος έχει βαθύτατο νόημα, αφού κατά τον Victor Frankl «το νόημα μπορεί να βρεθεί στη ζωή όχι μόνον μέσ' από την πράξη η τις εμπειρικές αξίες, αλλ' επίσης και μέσα από τα βάσανα». Γι' αυτό και η ελευθερία δεν συνίσταται στην απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δύσκολα και τραγικά γεγονότα, αλλά στην ελεύθερη στάση απέναντι στις δυσκολίες. Όταν δίνει κανείς νόημα στον πόνο, τότε βιώνει την «έκσταση της αγάπης», αποκτά την «αίσθηση της ομορφιάς», μαθαίνει την «αίσθηση του χιούμορ».

Ένα άλλο ερώτημα που συνδέεται με το αρχικό είναι: «Ο άνθρωπος είναι ένα άτομο με ατομικά δικαιώματα η πρόσωπο με προσωπικές σχέσεις;».

Ο άνθρωπος είναι αποτέλεσμα σχέσεως, καρπός αγάπης δύο ανθρώπων, των γονέων του, που συνεργάζονται με τον Θεό, δηλαδή είναι κοινωνικόν ον. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμπεριφέρεται ως άτομο και μέσα από τα ατομικά δικαιώματα, αλλά ως πρόσωπο και μέσα από προσωπικές σχέσεις. Έτσι, δεν έχουμε ατομικό δικαίωμα στον θάνατο, όπως δεν έχουμε ατομικό δικαίωμα στη ζωή. Το μόνο «δικαίωμα-καθήκον» που έχουμε είναι να αισθανόμαστε το «δώρο» της ζωής, να χαιρόμαστε όλες τις «περιπέτειες» της ζωής, τη δραστηριότητα της ημέρας, αλλά και την ομορφιά της νύχτας, να υπερβαίνουμε τον πόνο και τις δοκιμασίες της ζωής με υπευθυνότητα, να αισθανόμαστε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους ως μια «ανταλλαγή δώρων», να ζούμε προσωπικά και κοινωνικά. Τότε θα γνωρίσουμε καλά ότι η θετική αντιμετώπιση της διαδικασίας του θανάτου είναι ευεργετική για τον εαυτό μας, γιατί έτσι ωριμάζουμε, αλλά και ωφέλιμη για τους συνανθρώπους μας, γιατί έτσι εκφράζεται κατά τον καλύτερο τρόπο η αγάπη ως θυσία, υπέρβαση του εγώ και προσφορά, και όχι ως μια ευχάριστη ατομική δικαιωματική απόφαση.

Οποιος δίνει νόημα στη ζωή, στον πόνο και στον θάνατο και βιώνει την «έκσταση της αγάπης» έχει σκοπό στη ζωή του και ισχύει ο λόγος του Νίτσε «εκείνος που έχει έναν σκοπό στη ζωή μπορεί ν' αντέξει σχεδόν στο κάθε τι» και δεν τρέμει προ της διαδικασίας του θανάτου, ούτε την αρνείται εγωιστικά, με το ατομικό του δικαίωμα, για να καταλήξει στην ευθανασία. Οπότε και δεν τον απασχολεί το ερώτημα αν έχει δικαίωμα στον θάνατο, αφού γεμίζει από νόημα ζωής.

«Συναίνεση» υπό προϋποθέσεις

ΙΣΜΗΝΗ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

Το ζήτημα της εγκυρότητας της «συναίνεσης ευθανασίας» συνδέεται με τη διάταξη του άρθρου 300 του Ποινικού μας Κώδικα

Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα που τίθενται σχετικά με την ευθανασία είναι η επίδραση και η νομική σημασία της βούλησης του ανθρώπου στο ζήτημα του τερματισμού της ζωής του. Το θέμα συνήθως εμπλέκεται με την ιατρική αγωγή και τη δυνατότητα των γιατρών να παρατείνουν τη ζωή με τεχνητά μέσα. Με τον περιορισμό αυτό, πρόκειται για πρόβλημα νομικής αξίας της ενημέρωσης που οφείλει ο γιατρός στον ασθενή του και της συναίνεσης του ασθενούς για την ιατρική πράξη που θα επακολουθήσει, η οποία και θα επιφέρει τον θάνατο του ασθενούς. Το ζήτημα αυτό αμφισβητείται σφοδρότατα στην επιστήμη. Η άρχουσα άποψη δέχεται ότι το δικαίωμα του ανθρώπου να εκφράζει ελεύθερα την προσωπικότητά του δεν εκτείνεται και στον τρόπο και στον χρόνο του θανάτου του. Οι συνταγματικές εγγυήσεις και η αστική προστασία της προσωπικότητας αφορούν, κατά την άποψη αυτή, την αρχή και το τέλος της ζωής μόνο κατά τη διάρκειά της.

Η άποψη αυτή, σεβαστή μεν εξαιτίας του κινδύνου καταχρήσεων, δεν πρέπει να θεωρηθεί απόλυτα ορθή, τουλάχιστον για ό,τι ο άνθρωπος μπορεί να προβλέψει όταν ακόμη έχει πλήρεις τις αισθήσεις του και ελεύθερη τη βούλησή του. Τίθεται έτσι ζήτημα εγκυρότητας της λεγόμενης «συναίνεσης ευθανασίας», το οποίο πρέπει να επιλυθεί θετικά, αν τηρηθούν εξασφαλιστικές για τη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια προϋποθέσεις. Η σύμφωνη γνώμη ή η επιθυμία του ανθρώπου για ευθανασία πρέπει να θεωρηθεί αποδεκτή και έγκυρη όταν αφορά την μη παράταση της ζωής με τεχνητά μέσα, όταν με αυτά δεν αναμένεται η καλυτέρευση της υγείας ή η διάσωση παρά μόνον η παράταση της ζωής του.

Η «συναίνεση ευθανασίας» είναι διαθηκικής μορφής και είναι δήλωση βούλησης απόλυτα συνδεδεμένη με τον γιατρό ή με γιατρούς, ορισμένα ή και αόριστα προς τους οποίους και μόνον μπορεί να απευθύνεται. Υποστηρίζεται ορθά ότι πρέπει να είναι διατυπωμένη εγγράφως και ότι αρκεί το ιδιωτικό έγγραφο. Υπογραφή σε έντυπο από αυτά που τηρούν τα νοσοκομεία δεν είναι έγκυρη. Η «συναίνεση ευθανασίας» είναι ελεύθερα και πάντοτε ανακλητή. Είναι απόλυτα προσωπική και δεν μπορεί ούτε να δοθεί ούτε να ανακληθεί από τους συγγενείς ή οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα, ούτε και από τους γιατρούς, παρά μόνον αν υπάρχει επιστημονικά έστω και η ελάχιστη ελπίδα ανάνηψης του ασθενούς και επιστροφής του σε ανεκτό βίο.

Η ύπαρξη έγγραφης «συναίνεση ευθανασίας» αντιστρέφει το βάρος της απόδειξης προς όφελος του γιατρού, όταν ο γιατρός ενάγεται για αυθαίρετη διακοπή της αγωγής διατήρησης στη ζωή από τους κληρονόμους του ασθενούς.

Πρέπει όμως να αναφερθεί ότι το ζήτημα της εγκυρότητας της «συναίνεσης ευθανασίας» συνδέεται με τη διάταξη του άρθρου 300 του Ποινικού μας Κώδικα («όποιος αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο γι' αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια τιμωρείται με φυλάκιση»). Κατά τη γνώμη μας όμως το άρθρο 300 ΠΚ δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση ύπαρξης έγγραφης «συναίνεσης ευθανασίας» με τους περιορισμούς που αναφέρθηκαν, διότι δεν πρόκειται για «θανάτωση» ανίατου ασθενούς, που ζει φυσιολογικά παρά την ασθένειά του, αλλά για άρση τεχνητών μέσων παράτασης υποτυπώδους ζωής θνήσκοντος, ο οποίος έχει εκφράσει με τη «συναίνεση ευθανασίας» τη βούλησή του να μην εμποδιστεί ο θάνατός του με τεχνητά μέσα.

Όπως είναι φανερό, στο παραπάνω κείμενο διατυπώθηκαν μόνο μερικές απόψεις σε ειδικό ζήτημα, από τις πολλές που έχουν εκφραστεί στο γενικό πρόβλημα της ευθανασίας. Το θέμα θα παραμείνει αμφισβητούμενο. Η δε επίλυσή του θα εξαρτάται πάντοτε από τις συνθήκες και τις επιρροές που υφίσταται συγκεκριμένη κοινωνία σε δεδομένο τόπο και χρόνο. Πιστεύουμε όμως ότι η παραδοχή της εγκυρότητας της «διαθήκης ευθανασίας», με τους περιορισμούς που αναφέρθηκαν, ανταποκρίνεται στο βασικό αίτημα του ανθρώπου για αξιοπρεπή θάνατο. (Βιβλιογραφία, στο έργο της γράφουσας «Η υποχρέωση Ενημέρωσης του Ασθενούς», Εκδ. Α. Σάκκουλα, 1993.)

Η κυρία Ισμήνη Ανδρουλιδάκη -Δημητριάδη είναι ομότιμη καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μεταξύ άρνησης και κατάφασης

Γ. ΡΗΓΑΤΟΣ, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

«Ου δώσω δε φάρμακον ουδενί αιτηθείς θανάσιμον, ουδέ υφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε». «... τον μη δυνάμενον εν τη καθεστηκυία περιόδω ζην, μη οίεσθαι δειν θεραπεύειν».

Ανάμεσα στον Ιπποκράτη («Όρκος») και στον Πλάτωνα («Πολιτεία»), ανάμεσα στους δύο πόλους της άρνησης και της κατάφασης, κυμαίνεται εδώ και πολλούς αιώνες το δραματικό ερώτημα που ο Ρότζερ Μπέικον κατά τον 13ο αιώνα ονόμασε euthanasia (ευθανασία). Ακούγεται περίεργο στα αυτιά ενός γιατρού και γενικότερα ενός επαγγελματία Υγείας το ερώτημα αν έχουμε ή ακριβέστερα αν μπορούμε να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στον θάνατο. Και αυτό γιατί ολόκληρη η εκπαίδευσή του, η επαγγελματική του συγκρότηση, η νοοτροπία του είναι στραμμένες ακριβώς στην απέναντι πλευρά: Στην προάσπιση της ζωής ως το τέλος. Αλλά ποιας ζωής; Μπαίνει αμείλικτα το επόμενο ερώτημα. Γιατί κανείς βεβαίως δεν διεκδικεί ούτε καν επιθυμεί τον θάνατο αν η ζωή του είναι αδιατάρακτη ή έστω υποφερτή. Το ερώτημα μπαίνει με επιμονή και ένταση σε περιπτώσεις επώδυνης ανίατης αρρώστιας. Πόσο πραγματικά το επιθυμεί όμως εκείνος που το ζητάει; Μάλλον διαφορετικό είναι το αίτημά του στην ουσία: Να μην πονά, να μην σβήνουν οι δυνάμεις του, να μην του λείπει ο αέρας που ανασαίνει, να διαθέσουμε κάποιο χρόνο και να ασχοληθούμε με αυτόν και τα προβλήματά του - σωματικά, ψυχολογικά και κοινωνικά.

Το δικαίωμα στον θάνατο διεκδικείται σε διάφορες χώρες εδώ και αρκετά χρόνια. Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει μεταξύ γιατρών, νομικών, ηθικολόγων, κοινωνιολόγων, θεολόγων κτλ. Σε αρκετές περιπτώσεις έχουν ψηφιστεί και νόμοι και σε λίγες από αυτές αναιρέθηκαν σύντομα. Διάφορα «τεχνάσματα» (κάποτε και υποκριτικά) προσπαθούν να αναιρέσουν τη σχετική ευθύνη: παθητική ευθανασία, καθοδηγούμενη αυτοκτονία, νόμος του διπλού αποτελέσματος κτλ. Ποιος τελικά κρίνει τη βασιμότητα του αιτήματος και ποιος, παρά την εκπαίδευση, την επαγγελματική συνείδηση και τις αρχές του, το εκτελεί; Και ο επικείμενος κατήφορος αρχίζει: κάποτε το αίτημα δεν εκφράζεται. Εικάζεται. Κάποτε το αίτημα επεκτείνεται και σε άτομα που δεν είναι σε θέση να το ζητήσουν (ψυχασθενείς, ασθενείς σε κώμα κτλ). Κάποτε μπορεί να υπεισέλθει ακόμη και ο δόλος ή ρατσιστικές και άλλες αντιλήψεις.

Ας σταθώ όμως σε καθαρώς ιατρικές απόψεις.

α) Η θανάτωση δεν αποτελεί τρόπο αντιμετώπισης των ασθενών τελικού σταδίου.

β) Η ανάπτυξη της ανακουφιστικής - υποστηρικτικής αγωγής (supportive care) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και να αναιρέσει σε πολλές περιπτώσεις το αίτημα ευθανασίας.

γ) Η συνεργασία άλλων μελών της θεραπευτικής ομάδας μπορεί να στηρίξει ψυχολογικά και κοινωνικά τον ασθενή του τελικού σταδίου, συμβάλλοντας σε μια ζωή με ουσιαστικό περιεχόμενο ως το τέλος.

Γιατί η ζωή παραμένει, όπως την είπε ο Σολωμός, «μέγα καλό και πρώτο».

Ο κ. Γεράσιμος Α. Ρηγάτος είναι άμισθος επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής του Α' Παθολογικού Ογκολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας».

Η πρόκληση της «βιομηχανίας των δικαιωμάτων»

ΜΥΡΤΩ ΔΡΑΓΩΝΑ-ΜΟΝΑΧΟΥ, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

Στις μέρες μας η γλώσσα των δικαιωμάτων έχει υπέρμετρα «εμπλουτισθεί» και η αλματώδης ανάπτυξη της βιοηθικής δεν είναι αμέτοχη στην κατάχρηση της ρητορικής τους σε γλωσσικά παιχνίδια και μορφές ζωής για τα οποία δεν προσφέρεται η γραμματική τους. Επιθυμίες, αιτήματα, συμφέροντα, επιλογές, ελευθερίες και ανάγκες μεταφράζονται σε «δικαιώματα» και διεκδικούνται στ' όνομά τους. Ετσι, ενώ η βιοτεχνολογία φάνηκε αρχικά ότι έθετε σε κίνδυνο την ιδέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ώστε γρήγορα να προκύψει η ανάγκη της προστασίας τους, δημιούργησε καινοφανή δικαιώματα που δύσκολα αντέχουν στη λογική ανάλυση και στους όρους νοήματος των δικαιωμάτων, ελάχιστα επιδέχονται κατηγοριακή ένταξη στα γνωστά σχήματα και προπαντός αντιστέκονται σε επιστημολογική δικαίωση. Η πρακτική της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δημιούργησε αρκετά αμφιλεγόμενα δικαιώματα που αντικειμενικοποιούν επιθυμίες και συμφέροντα και νομιμοποιούνται με βάση άλλα αναγνωρισμένα δικαιώματα. Αλλά και έξω από τον χώρο αυτόν στην περιοχή γενικά της γενετικής και της μοριακής βιολογίας η «βιομηχανία των δικαιωμάτων» αποτελεί πρόκληση για τη φιλοσοφία και το δίκαιο. Ωστόσο το πιο πολυσυζητημένο «δικαίωμα» των ημερών μας, είναι το λεγόμενο «δικαίωμα στον θάνατο».

Για ένα τέτοιο δικαίωμα έγινε πρώτη φορά λόγος το 1951 σε άρθρο με τίτλο «Το δικαίωμά μας να πεθάνουμε» και σταθμό στην προβολή του απετέλεσε η μετονομασία της Αμερικανικής Εταιρείας Ευθανασίας το 1975 σε «Εταιρεία για το δικαίωμά μας να πεθάνουμε». Τότε έγινε έκκληση σε ένα τέτοιο δικαίωμα στην υπόθεση της Karen Quinlan, και από το 1990 άρχισαν να εμφανίζονται οι λεγόμενες «διαθήκες ζωής» ή «οι εκ των προτέρων εκφρασμένες επιθυμίες». Γρήγορα αναπτύχθηκε μια σημαντική βιβλιογραφία και το θέμα κατέστη επίκεντρο έντονης διαμάχης στο πλαίσιο συζητήσεων για την ευθανασία. Επεκράτησε η διατύπωση «δικαίωμα να πεθάνουμε» (a right to die), δηλαδή «να επισπεύσουμε τον θάνατό μας» και όχι «δικαίωμα στον θάνατο» (a right to death), γιατί ο θάνατος είναι αναπόφευκτος και είναι οπωσδήποτε κατά το κοινό ηθικό αίσθημα κάτι κακό, ώστε ένα «δικαίωμα στον θάνατο» να φαίνεται πιο απερίφραστα λογικά αντιφατικό.

Σύμφωνα με τη φιλελεύθερη προοπτική και την έμφαση που έδωσε στην ποιότητα της ζωής, στις επιλογές (pro-choice) και όχι στη βιολογική ζωή καθαυτή (pro-life) και κυρίως στο πλαίσιο της λεγόμενης εκκοσμικευμένης (secular) ηθικής, μιας ηθικής προσωποκεντρικής και δεσμευτικής ορθολογικά σκεπτόμενων ατόμων, αρκετοί φιλόσοφοι και επιστήμονες αναγνωρίζουν και δικαιολογούν ένα τέτοιο «δικαίωμα». Η δικαίωσή του στηρίζεται στη θεμελιώδη βιοηθική αρχή της αυτονομίας, στην ελευθερία δηλαδή του ατόμου να αυτοκαθορίζεται, να ελέγχει τη ζωή του και να επιλέγει το τέλος του, αλλά και στην αξιοπρέπεια, που δεν επιτρέπει στο ανθρώπινο είδος να πέσει πολύ χαμηλά, ίσως και στην αρχή της αγαθοποιίας, που όμως κατά τον Ιπποκράτη απέκλειε οποιαδήποτε ιατρική επέμβαση θα αποσκοπούσε να επιφέρει το μοιραίο. Από τους υπέρμαχους της ευθανασίας το «δικαίωμα» αυτό επαναδιατυπώνεται ως «δικαίωμα στην αξιοπρέπεια», «ελευθερία να ορίζω τον εαυτό μου», και ίσως πιο εύστοχα ως «δικαίωμα άρνησης τεχνητής παράτασης της ζωής» και «μάταιης ιατρικής θεραπείας» σε εξακριβωμένα μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

To «δικαίωμα στον θάνατο» ωστόσο ως ηθικό δικαίωμα έχει θεωρηθεί από άλλους με φιλοσοφικά κριτήρια λογικά ασυνεπές και αυτο-αντιφατικό και ως νομικό δικαίωμα ύποπτο έως και επικίνδυνο. Υποστηρίζεται δηλαδή ότι τα δικαιώματα είναι από την αρχή της σύλληψης της ιδέας τους διεκδικήσεις θετικών αξιών και πρωτίστως της αξίας της ζωής και ότι οι θεμελιωτές της ιδέας των δικαιωμάτων απέρριπταν την αυτοκτονία. Το γεγονός μάλιστα ότι γίνεται επίκληση του «δικαιώματος» αυτού σε οριακές καταστάσεις και πολλές φορές όχι από τον ίδιο τον ασθενή καταστρατηγεί την αρχή της αυτονομίας και θέτει σε παρένθεση την έννοια της αξιοπρέπειας. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, κυρίως όταν κάποιος δεν θέλει να επιβαρύνει τους οικείους του, γίνεται λόγος για ένα «καθήκον να πεθάνεις» και όχι για «δικαίωμα». Αρκετοί φιλόσοφοι δεν βλέπουν ότι η επιθυμία για ένα καλό τέλος μπορεί να υποστηριχθεί ως δικαίωμα οπωσδήποτε και αν διατυπωθεί.

Όσο ο θάνατος δεν ήταν διαπραγματεύσιμος, αυτό που μπορούσε κανείς να ευχηθεί ήταν η «ευθανασία» με το αρχαιοελληνικό νόημα του όρου. Τώρα όμως λόγω της παντοδυναμίας της βιοτεχνολογίας ο θάνατος έχει γίνει αντικείμενο ιατρικής διαχείρισης, προγραμματίζεται ως εσκεμμένη επιλογή και ελάχιστα καθορίζεται από την αυτονομία του ασθενούς αν αυτός δεν μπορεί να συναινέσει. Το φάσμα ενός επώδυνου μακρόχρονου τέλους σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις είναι βασανιστικά έντονο για όσους πλησιάζουμε την άλλη όχθη. Το αίτημα για ένα αξιοπρεπές τέλος θέλουμε να είναι σεβαστό. Οι λεγόμενες «διαθήκες ζωής» ή «οι εκ των προτέρων οδηγίες», εφόσον γίνονται σε ανύποπτο χρόνο και αποτελούν συνισταμένη των μεταφυσικών, θρησκευτικών και ηθικών πεποιθήσεων, των αρχών και αξιών του ανθρώπου, παρά τις όποιες πρακτικές δυσκολίες ενεργοποίησής τους σε καταστάσεις που δεν εγγυώνται ότι και τότε αντιπροσωπεύουν τον ενδιαφερόμενο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Όχι ίσως ως «δικαίωμα στον θάνατο» αλλά ως «επιθυμία για ένα ανώδυνο και αξιοπρεπές τέλος της ζωής».

Η βιοηθική δοκιμάζει τραγικά τις ευαισθησίες και τις αντοχές μας. Η μεταβιοηθική ίσως δικαιώσει επιστημολογικά ή εξοστρακίσει ως καταχρηστικά αρκετά νεόκοπα δικαιώματα.

Η κυρία Μυρτώ Δραγώνα-Μονάχου είναι ομότιμη καθηγήτρια Φιλοσοφίας, μέλος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και μέλος της Αρχής της Ιατρικώς Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής.

Η ευθανασία σήμερα

Δ. ΚΡΕΜΑΣΤΙΝΟΣ, εφ. Το Βήμα, 1/10/2006

Τα συνθετικά της λέξεως «ευθανασία» σημαίνουν καλό θάνατο. Το φιλοσοφικό όμως ερώτημα, τόσο του θανάτου όσο και του καλού θανάτου, εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτό. Ο θάνατος αποτελεί γενικά κοινή ανθρώπινη μοίρα. Κανένα έμβιο ον που γεννιέται δεν είναι δυνατόν να αποφύγει τον θάνατο. Το μόνο σίγουρο που με βεβαιότητα θα συμβεί στη ζωή ενός νεογέννητου ανθρώπου είναι ο θάνατος. Οτιδήποτε άλλο δυνητικά μπορεί να συμβεί ή ουδέποτε να συμβεί. Ωστόσο ο καλός θάνατος ανέκαθεν εθεωρείτο προνόμιο που εδίδετο από τους θεούς. Ο Σόλων ο Αθηναίος, όταν ερωτήθηκε από τον Κροίσο στην αυλή του ποιους θεωρούσε τους πλέον ευτυχισμένους ανθρώπους στη ζωή, μεταξύ των πρώτων που ονόμασε ήταν ο Κλέοβις και ο Βίτων. Τα δύο δηλαδή αδέλφια που ήταν παιδιά μιας ιέρειας του ναού της θεάς Ηρας στο Αργος και τα οποία, αφού έσυραν την άμαξα πάνω στην οποία καθόταν η ιέρεια μητέρα τους, έφθασαν στον ναό επευφημούμενοι απ' όλον τον κόσμο. Τότε, κατά τη διήγηση του Σόλωνα, η ιέρεια μητέρα τους ζήτησε από τη θεά Ηρα να τους ανταμείψει με το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε. Ο Κλέοβις και ο Βίτων, αφού εόρτασαν την εορτή, ζώντας τη χαρά των επευφημιών και της γενικής επιδοκιμασίας, κοιμήθηκαν στο ιερό της θεάς και δεν ξύπνησαν. Ο θάνατος αυτός θεωρήθηκε το ύψιστο δώρο της θεάς για τους θνητούς υιούς της ιέρειάς της.

Η έννοια όμως της ευθανασίας, όπως ακριβώς αποδίδεται σήμερα, πόρρω απέχει από την άποψη των αρχαίων Ελλήνων περί θεόπεμπτου θανάτου. Η σημερινή έννοια της ευθανασίας ταυτίζεται με τον θάνατο που προκαλεί συνήθως ο γιατρός προκειμένου ο ασθενής να αποφύγει τον πόνο, την ταλαιπωρία, το ψυχικό στρες και γενικά όλες τις δυσμενείς συνθήκες που συνοδεύουν ένα επώδυνο και αργά επερχόμενο θάνατο. Η ευθανασία με τη σημερινή της έννοια δεν συνδέεται κατά κανέναν τρόπο με την ευτυχία και με τον τρόπο ζωής του ανθρώπου που αργοπεθαίνει. Ποια μέθοδος όμως είναι αυτή που 100% θα μπορεί να διαβεβαιώσει ότι ένας επερχόμενος θάνατος δεν είναι δυνατόν να αναστραφεί;

Υπάρχουν περιπτώσεις στην ιατρική βιβλιογραφία που ακόμη και σε καρκινοπαθείς του τελικού σταδίου, για τους οποίους πρακτικά και θεωρητικά δεν υπάρχει καμία ελπίδα αποφυγής του μοιραίου, συχνά συμβαίνει αυτό που η θρησκεία αποκαλεί θαύμα και που η επιστήμη ονομάζει επανάσταση του ανοσοβιολογικού συστήματος. Για λόγους που επιστημονικά δεν είναι πλήρως γνωστοί, το ανοσοβιολογικό σύστημα που ως εκείνη τη στιγμή είχε δεχθεί το μοιραίο αντεπιτίθεται και εξαλείφει τον καρκίνο και τις μεταστάσεις του. Πολύ περισσότερο το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν εγκεφαλικές βλάβες από εγκεφαλίτιδες ή κακώσεις του εγκεφάλου, που δίνουν την εντύπωση της μηδενικής λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία όμως ύστερα από αρκετό χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να επανακάμψει. Το ίδιο συμβαίνει και στους ασθενείς που βρίσκονται σε οποιασδήποτε μορφής κώμα, οπότε θεωρητικά λογίζονται χαμένοι, αλλά πρακτικά ένα απειροελάχιστο ποσοστό εξ αυτών μπορεί να επανέλθει στη ζωή, ανανήπτοντας από την κωματώδη κατάσταση.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η μεγάλη πλειονότητα των επιστημόνων σήμερα δεν αποδέχεται τη διακοπή της ζωής με το πρόσχημα της ευθανασίας. Τη ζωή έχει το δικαίωμα να τη διακόπτει μόνον η δημιουργός φύση, η οποία είναι η μόνη υπεύθυνη για τη γένεσή της. Βέβαια, υπάρχουν και οι αντίθετες απόψεις, οι οποίες όμως αποτελούν μηδαμινό ποσοστό και οι οποίες υποστηρίζουν ότι, εφόσον η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει ελπίδα επανόδου στη ζωή, τότε δικαιούται ο γιατρός να θυσιάσει το απειροελάχιστο ποσοστό των ανθρώπων, που ουσιαστικά ανασταίνονται, σε σχέση με το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων που υποφέρουν και ευτελίζονται πάνω στο κρεβάτι του πόνου. Το θέμα είναι καθαρά φιλοσοφικό, που όμως οι σημερινές κοινωνίες με τις συγκεκριμένες δυνατότητες και αδυναμίες που έχουν δεν είναι δυνατόν ακόμη να το αποδεχθούν.

Ο κ. Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός είναι καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ένας... νέος όρκος Ιπποκράτη

Λίνα Γιάνναρου, εφ. Καθημερινή, 15/10/2004

Τι περιλαμβάνει ο νέος Κώδικας Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας και τι αλλαγές επιφέρει

Σαφές και σε πολλές περιπτώσεις αυστηρό πλαίσιο κανόνων θέτει στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος το προσχέδιο του Κώδικα Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα από το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και το οποίο έχει αποσταλεί σε όλους τους Ιατρικούς Συλλόγους της χώρας προς σχολιασμό. Μεταξύ άλλων, το προτεινόμενο Σχέδιο Κώδικα Άσκησης Ιατρικού Επαγγέλματος και Δεοντολογίας «υπενθυμίζει» στους γιατρούς ότι ασκούν λειτούργημα, απαγορεύει ρητώς τα «φακελάκια», διαφυλάσσει το ιατρικό απόρρητο, θέτει πλαίσιο στην τεχνητή γονιμοποίηση, χαρακτηρίζει «μη ανεκτή» την κλωνοποίηση ανθρώπων και αφήνει στην ηθική συνείδηση του ιατρού εάν θα αποφασίσει να διακόψει μια εγκυμοσύνη.

H αναδιαμόρφωση του Κώδικα Ηθικής και Δεοντολογίας αποτελεί πάγιο αίτημα των γιατρών, οι οποίοι έχουν περιθώριο έως τις 15 Nοεμβρίου να καταθέσουν τις παρατηρήσεις τους, προκειμένου να διαμορφωθεί το τελικό νομοσχέδιο ή Προεδρικό Διάταγμα και να κατατεθεί προς ψήφιση στη Bουλή. Σύμφωνα πάντως με τον πρόεδρο του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, κ. Μανόλη Kαλοκαιρινό, δεν αναμένονται ιδιαίτερες ενστάσεις από την πλευρά των Ιατρικών Συλλόγων, καθώς το προτεινόμενο Σχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όπως τόνισε στην «K», «ήταν καιρός κάποιος να πάρει το θάρρος να ανοίξει αυτόν τον διάλογο ώστε επιτέλους να αναμορφωθεί το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα».

Μεταξύ άλλων, το προτεινόμενο Σχέδιο Κώδικα Δεοντολογίας προβλέπει ότι:

– H άσκηση της Ιατρικής είναι λειτούργημα που αποσκοπεί στη διατήρηση και βελτίωση της φυσικής, πνευματικής και ψυχικής υγείας του ανθρώπου και την ανακούφισή του από τον πόνο.

– O ιατρός δεν μπορεί να αρνείται την προσφορά των υπηρεσιών του για λόγους άσχετους προς την επιστημονική του επάρκεια, εκτός εάν συντρέχει ειδικός λόγος.

– O ιατρός που εργάζεται στον δημόσιο τομέα και δεν έχει οποιοδήποτε ασυμβίβαστο ή κώλυμα που απορρέει από τη σχέση αυτή, προσφέρει ελεύθερα και κατά κανόνα τις ιατρικές υπηρεσίες του στο ιδιωτικό ιατρείο που έχει δηλώσει στον Ιατρικό Σύλλογο.

– O ιατρός δεν επιτρέπεται να διατηρεί ή να «συμμετέχει» σε περισσότερα από ένα ιδιωτικά ιατρεία.

– O ιατρός που προσφέρει τις υπηρεσίες του στον δημόσιο τομέα ή σε οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης δεν δικαιούται να εισπράττει από τον ασθενή οποιοδήποτε οικονομικό αντάλλαγμα πέρα από τη μηνιαία ή άλλη αποζημίωση ή αμοιβή του όπως ορίζονται στο νόμο ή τη σύμβασή του.

– Eπιτρέπεται η απόκρυψη της αλήθειας στον ασθενή, στην περίπτωση που ο ιατρός θεωρεί ότι η πλήρης αποκάλυψη της αλήθειας μπορεί να προκαλέσει εξαιρετικά σοβαρή και μη αναστρέψιμη βλάβη στον ασθενή.

– O ιατρός οφείλει να διαφυλάττει τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα αυστηρά ως απόρρητα. H υποχρέωση αυτή δεν παύει να ισχύει με τον θάνατο του ασθενούς.

– O ιατρός συζητεί, ενημερώνει για τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις και ενθαρρύνει την προσφυγή στις μεθόδους «ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ιατρικής αδυναμίας απόκτησης παιδιών με φυσικό τρόπο. O ιατρός απέχει από κάθε επιχείρηση ή προσπάθεια βιομηχανοποίησης της διαδικασίας αυτής, καθώς και από κάθε χρησιμοποίηση της γενετικής τεχνολογίας για πολιτικούς ή στρατιωτικούς λόγους.

– H κλωνοποίηση ως μέθοδος αναπαραγωγής ανθρώπου με κανέναν τρόπο δεν είναι ανεκτή.

– O ιατρός μπορεί να επικαλεσθεί τους κανόνες και τις αρχές της ηθικής συνείδησής του και να αρνηθεί να εφαρμόσει ή να συμπράξει στη διαδικασία τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης, εκτός εάν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για την υγεία της εγκύου.

Σε καμιά περίπτωση ευθανασία

Στο Σχέδιο Kώδικα Aσκησης Iατρικού Eπαγγέλματος γίνεται ειδική αναφορά και στο ευαίσθητο θέμα της ευθανασίας, για το οποίο έχει προηγηθεί εκτενής διάλογος.

H αρμόδια Eπιτροπή τάσσεται σαφώς «κατά», αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «ο ιατρός οφείλει να συμπαρίσταται στον ασθενή μέχρι το τέλος της ζωής του και να φροντίζει ώστε ο ασθενής να διατηρεί την αξιοπρέπειά του μέχρι το σημείο αυτό».

Σε περίπτωση ανίατης ασθένειας που βρίσκεται στο τελικό της στάδιο και εφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα ιατρικά θεραπευτικά περιθώρια, «ο ιατρός πρέπει να εξακολουθεί να φροντίζει για την ανακούφιση των ψυχοσωματικών πόνων του ασθενή».

Σύμφωνα τέλος με τον Kώδικα, η διενέργεια ευθανασίας δεν επιτρέπεται ούτε στην περίπτωση παράκλησης ή αίτησης του ασθενούς ή των συγγενών του.

Νόμιμη πλέον η ευθανασία σε ελβετικά νοσοκομεία BBC

BBC, εφ. Καθημερινή, 20/12/2005

Με αξιοπρέπεια και γαλήνη θα μπορούν να τερματίσουν τη ζωή τους όσοι πάσχουν από ανίατες νόσους. Στο τελευταίο τους εγχείρημα, πλέον θα μπορούν να έχουν τη βοήθεια των ειδικών και τη φροντίδα που προσφέρουν τα ελβετικά νοσοκομεία. Εκπρόσωπος του πανεπιστημιακού νοσοκομείου της Λωζάννης ανακοίνωσε χθες ότι η διοίκηση του νοσοκομείου αποφάσισε να επιτρέψει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία μέσα στις δομές του έπειτα από μακροχρόνια ανταλλαγή απόψεων. Προσέθεσε, όμως, ότι σε κάθε περίπτωση θα εφαρμόζονται αυστηροί έλεγχοι και θα εντάσσονται στο πρόγραμμα μόνο όσοι πληρούν πολύ συγκεκριμένα κριτήρια. H διαδικασία της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας έχει από αρκετό καιρό νομιμοποιηθεί στην Ελβετία, αλλά τέτοιες υπηρεσίες παρέχονται μόνο σε ασθενείς που έχουν πλήρη διανοητική διαύγεια και πάσχουν από ανίατη ασθένεια και ποτέ μέσα σε νοσοκομείο. Από τις αρχές του νέου έτους άρρωστοι που πάσχουν από ανίατη ασθένεια και βρίσκονται στο τελικό της στάδιο, που έχουν σώας τα φρένας, που είναι ήδη πολύ άρρωστοι για να επιστρέψουν στα σπίτια τους και που έχουν επανειλημμένως εκφράσει την πρόθεσή τους να πεθάνουν ανώδυνα, θα μπορούν να εγκαταλείψουν ήρεμα και αξιοπρεπώς τα εγκόσμια στο νοσοκομείο. Προτού ληφθεί η απόφαση κανένα ελβετικό νοσοκομείο δεν επέτρεπε την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ενώ απαγόρευαν την είσοδο στα μέλη της οργάνωσης EXIT που βοηθάει όσους βαρύτατα ασθενείς επιθυμούν να βάλουν τέρμα στη ζωή τους. Αυτό σήμαινε ότι οι ήδη άρρωστοι που ήθελαν να τους γίνει ευθανασία έπρεπε να εγκαταλείψουν το νοσοκομείο. Σύμφωνα με τη νέα απόφαση τώρα επιτρέπεται να προσκληθεί για να παράσχει τις υπηρεσίες του εξωτερικός ιατρός ή κάποιο μέλος της EXIT.

Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου είναι πλήρως ελεύθερο να αποφασίσει κατά πόσον θέλει να παρευρίσκεται στο δωμάτιο του ασθενούς την ώρα της ευθανασίας ή όχι. Όπως ανέφεραν γιατροί του νοσοκομείου της Λωζάννης, η απόφαση που ελήφθη μετά από τρία χρόνια συζητήσεων αντικατοπτρίζει τη θέση του Ελβετικού Ιατρικού Συλλόγου και της Εθνικής Επιτροπής Ηθικής.

«H θάλασσα μέσα μου»

Δημήτρης Mπούρας, εφ. Καθημερινή, 6/1/2005

H απώλεια της ζωής σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας

Σκηνοθεσία: Aλεχάντρο Aμενάμπαρ

Eρμηνεία: Xαβιέ Mπαρντέμ, Mπελέν Pουέδα, Λόλα Nτουένιας.

Tο θέμα, που αφορά την ευθανασία, είναι παγερό και καταθλιπτικό. H «Θάλασσα» του Aλεχάντρο Aμενάμπαρ, όμως, είναι γαλήνια και ζεστή. H ιστορία που αφηγείται ο Iσπανοχιλιανός σκηνοθέτης στο «H θάλασσα μέσα μου» είναι αληθινή. Στις 2 Iανουαρίου του 1998 ο σαρανταεννιάχρονος Pαμόν Σαμπέδρο, που αγάπησε τη θάλασσα και τις γυναίκες, πραγματοποίησε την επιθυμία του να πεθάνει κλείνοντας τον κύκλο της πολύχρονης πλήρους ακινησίας του σε ένα κρεβάτι μπροστά από ένα παράθυρο με θέα τα βουνά. Eίχαν περάσει είκοσι οκτώ χρόνια και κάτι από το ηλιόλουστο πρωινό που βούτηξε από ψηλά στο νερό χωρίς να προσέξει την άμπωτη. Tο μυαλό του ταξίδευε σε μια γυναίκα, και η θάλασσα δεν του συγχώρησε την «απιστία».

O Pαμόν Σαμπέδρο έμεινε παράλυτος και επειδή δεν μπορούσε να αυτοκτονήσει χωρίς «συνεργό», ξεκίνησε έναν νομικό αγώνα, που έμεινε ατελέσφορος, προκειμένου να πείσει την ισπανική Δικαιοσύνη ότι το δικαίωμά του να επιλέγει ο ίδιος τη ζωή ή το θάνατό του ήταν αναφαίρετο, και πάνω από κάθε έννοια θεσμοθετημένης ή μη ηθικής.

Kλείσε τα μάτια

H «Θάλασσα μέσα μου» είναι ένα μελόδραμα που πραγματεύεται το θάνατο κρατώντας λυρικό τόνο και αποστάσεις από το φόβο που αυτός προκαλεί. O κινηματογραφικός Pαμόν Σαμπέδρο είναι ο πιο ισορροπημένος και αισιόδοξος άνθρωπος στον μικρόκοσμο που τον περιβάλλει. Θεωρεί τη ζωή ταξίδι και περιπέτεια στην ανοιχτή γραμμή των οριζόντων και θέλει να πεθάνει, μια και η θάλασσα περιμένει, ανυπόμονη και επικίνδυνη σαν γυναίκα, σε μια ακτή που μπορεί να φτάσει μονάχα κλείνοντας τα μάτια.

Tο σενάριο (από τον Aνενάμπαρ και τον Mατέο Xιλ) είναι συμπαγές δραματουργικά και αντιμετωπίζει τη ζωή και το θάνατο δίχως περιττές μελοδραματικές κορώνες σε μια πραγματική, «υλιστική» διάσταση μακριά από μεταφυσικές αγωνίες και παραληρήματα. H σκηνοθεσία το εκμεταλλεύεται δίνοντας γλυκόπικρη γεύση στη θλίψη («έμαθα να κλαίω χαμογελώντας», λέει κάποια στιγμή ο Pαμόν Σαμπέδρο) κινηματογραφώντας την προσπάθεια ενός φυλακισμένου ανθρώπου να αποδράσει προς την ελευθερία. O Aμενάμπαρ σκηνοθετεί μια διακριτική ελεγεία για τη χαμένη ρώμη και ομορφιά φέρνοντας σε διαρκή αντιπαράθεση τη φαντασία με την πραγματικότητα και το παρελθόν με το παρόν: την εικόνα του σώματος που είναι ακμαίο και φωτεινό στις αναμνήσεις, με τις εικόνες του παράλυτου κορμιού του Pαμόν και του κορμιού της δικηγόρου του που πάσχει από μια ασθένεια που παραλύει το σώμα. O Xαβιέ Mπαρντέμ, ως Pαμόν, αποδεικνύει για μια ακόμη φορά πως είναι ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς της εποχής μας. H ερμηνεία του βραβεύτηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Mόστρα της Bενετίας.

Δικαστήριο θα αποφασίσει για νέα ευθανασία βρέφους

Εφημερίδα Καθημερινή, 22/10/2004

 Για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες εβδομάδες η βρετανική Δικαιοσύνη καλείται να παρέμβει για να λύσει τις διαφορές γονέων και ιατρών σχετικά με το δικαίωμα στη ζωή (ή στον θάνατο) ενός σοβαρά άρρωστου βρέφους. Mετά την πολύκροτη υπόθεση της μικρής Σάρλοτ Γουάιατ, ενός έτους, για την οποία Bρετανός δικαστής απεφάνθη ότι θα πρέπει να της δοθεί το δικαίωμα να πεθάνει προκειμένου να μην υποφέρει, μια νέα υπόθεση καταλήγει στα δικαστήρια. Aυτή τη φορά κρίνεται η ύπαρξη του Λουκ Γουίνστον Tζόουνς, εννέα μηνών, ο οποίος υποφέρει από μια σπάνια γενετική διαταραχή, που συνήθως δεν επιτρέπει την επιβίωση πέραν των δύο μηνών.

Oι ιατροί στα νοσοκομεία του Mπάνγκορ και του Λίβερπουλ ζητούν να τους δοθούν περιθώρια επιλογής μεταξύ της εγκατάλειψης της θεραπείας ή της παράτασής της, ωστόσο, η μητέρα του βρέφους επιμένει ότι ο γιος της είναι μαχητής. «Eίμαι μάρτυρας του Λουκ. Eίμαι μάρτυρας των ικανοτήτων του. Kαι θα αγωνιστώ μέχρι τελικής πτώσεως», δήλωσε κατηγορηματικά η κ. Γουίνστον Tζόουνς. O Λουκ, για τους περισσότερους μήνες της ζωής του νοσηλευόταν σε νοσοκομείο του Mπάνγκορ προτού μεταφερθεί στο Λίβερπουλ για εξετάσεις. Πάσχει από το Σύνδρομο Eντουαρντς, γνωστό και ως Tρισωμία (στο χρωμόσωμα) 18. Tα περισσότερα βρέφη που γεννιούνται με τη νόσο αυτή πεθαίνουν προτού συμπληρώσουν τους δύο μήνες, ενώ αυτά που καταφέρουν να συμπληρώσουν χρόνο δεν ξεπερνούν το 10%.

Nα τον αφήσουν να πεθάνει

Tην περασμένη εβδομάδα οι κρατικές υγειονομικές αρχές του Λίβερπουλ κατέθεσαν αίτηση για την εξέταση της υπόθεσης στο Aνώτατο Δικαστήριο. Oι ιατροί επί της ουσίας θέλουν να ζητήσουν να τους επιτραπεί να αφήσουν τον Λουκ να πεθάνει σε περίπτωση που επιδεινωθεί η κατάστασή του, δεδομένου ότι η θεραπεία του είναι «εξαιρετικά επιθετική». H υπόθεση παραπέμφθηκε στο τμήμα Oικογενειακών Yποθέσεων του δικαστηρίου και η απόφαση αναμένεται να ληφθεί από τη δικαστή Eλίζαμπεθ Mπάτλερ Σλος. Στην περίπτωση της Σάρλοτ Γουάιατ, οι δικαστικές αρχές έκριναν ότι έχει δικαίωμα να πεθάνει χωρίς να υποστεί νέα διαδικασία τεχνικής στήριξης της αναπνοής της στην επόμενη κρίση, όταν αυτή προκύψει. H μικρή Γουάιατ, σύμφωνα με το ιατρικό ανακοινωθέν που κατατέθηκε στο δικαστήριο, ακόμη κι αν κατορθώσει να επιβιώσει, δεν θα μπορέσει ποτέ να δει, να ακούσει, να καθίσει ή να κινηθεί με τη θέλησή της, καθώς οι βλάβες που προκλήθηκαν με την πρόωρη γέννησή της είναι ανεπανόρθωτες.

Γ'. Βιβλιογραφία

• Ευαγγέλου Ιάσων, Το πρόβλημα της ευθανασίας, εκδ. Σάκκουλας, 1999, σελ. 80, 5,40 €.
• Λειβαδίτης Τάσος, Εγχειρίδιο ευθανασίας (Ποίηση), εκδ. Κέδρος, 2002, σελ. 108, 8,14 €.
• Συλλογικό έργο, Ευθανασία: Η σημαντική του καλού θανάτου, εκδ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2000, σελ. 124, 6,75 €.
• Συλλογικό έργο, Η ευθανασία απέναντι στη σύγχρονη βιοηθική, εκδ. Σάκκουλας, 2003, σελ. 188, 18 €.

Παράταση ή ποιότητα ζωής; Τα διλήμματα της Ιατρικής

Εφημερίδα Τα Νέα, 17/3/2006

Μια ματιά στα σύγχρονα νοσοκομεία και στον τρόπο με τον οποίο η Ιατρική ασκείται μέσα σε αυτά, είναι αρκετή για να μας αποκαλύψει ότι το ενδιαφέρον των επιστημόνων, σήμερα επικεντρώνεται κυρίως, στο να κρατηθούν οι άνθρωποι στη ζωή, παρά στο να θεραπευθούν. Ολόκληρα τμήματα των νοσοκομείων είναι γεμάτα από άτομα, τα οποία εάν βρίσκονταν έξω από αυτά δεν θα είχαν καμία πιθανότητα να διατηρηθούν στη ζωή. [...]

Το τεράστιο «κόστος» της διατήρησης εν ζωή ενός μεγάλου και συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού, αποτελούμενου κυρίως από υπερήλικες, δημιουργεί ένα είδος ιστορίας τρόμου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το έτος 2050 το 5% του αμερικανικού πληθυσμού, θα έχει ηλικία άνω των 85 χρόνων. Ο συνδυασμός αυτός της αύξησης του «μη ενεργού» πληθυσμού και της αδυσώπητης εξέλιξης των δυνατοτήτων της Ιατρικής αποτελεί μια τρομακτική προοπτική. Πάντως το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με τον τρόπο αυτό στην πράξη. Η πρόταση ότι οι γέροντες θα πρέπει να τύχουν μιας τέτοιας μεταχείρισης, η οποία θα αποβεί συμφέρουσα για τους νεότερους, δεν είναι ούτε ηθικά ούτε πολιτικά αποδεκτή. Οι κοινωνίες στις οποίες εφαρμόζεται αυτό εξάλλου, δεν θεωρούνται φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Μια τέτοια αντιμετώπιση του θέματος αυτού επίσης, θα μπορούσε να ονομαστεί «ψυχρή» αφού δε λαμβάνει υπ’ όψιν της το πόσο θα υποφέρουν για το λόγο αυτό οι ίδιοι οι υπερήλικες. Ένα άτομο που σώζεται από το θάνατο δε γίνεται αυτόματα και ευτυχισμένο. Η Ιατρική είναι «ικανή» να παρατείνει τη ζωή, όχι όμως και να προκαλέσει την ποιότητά της. Έτσι ένα μεγάλο μέρος της τρίτης ηλικίας περνάει μέσα στη μιζέρια. [...]

Ωστόσο, μια καλύτερη ποιότητα ζωής αποτελεί μόνο το ήμισυ του προβλήματος. Το δεύτερο «ψεγάδι» που παρουσιάζει η θεωρητική προσέγγιση της σύγχρονης Ιατρικής έγκειται στο ότι οι πολίτες των ερχόμενων δεκαετιών, έχουν κι αυτοί δικαίωμα στον καλύτερο δυνατό θάνατο.

Το πρόβλημα της ευθανασίας (καλός θάνατος) είναι ίσως το εξέχον ηθικό πρόβλημα του 20ού αιώνα. Η ευθανασία μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: με το να αφήσουμε κάποιον να πεθάνει (παθητική ευθανασία) και με το να τον σκοτώσουμε έπειτα από παράκληση του (ενεργητική ευθανασία). Και οι δύο αυτοί τρόποι εφαρμόζονται παγκοσμίως, αλλά ο τελευταίος είναι επίσημα αποδεκτός μόνο στην Ολλανδία.

Οι δύο τρόποι ευθανασίας δεν έχουν πολλά κοινά σημεία μεταξύ τους. Μια πλειοψηφία ανθρώπων πιθανόν να παραδέχεται ότι σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο μιας οριστικής ασθένειας, όταν κάποιος διατηρείται στη ζωή με τη χρήση ασυνήθιστων μεθόδων, είναι σωστό να τον αφήσουμε να πεθάνει. Οι ιατρικοί σύλλογοι σε όλο και περισσότερες χώρες ασχολούνται με το ζήτημα του πότε είναι σωστό για έναν γιατρό να αναχαιτίσει την πορεία της θεραπευτικής διαδικασίας.

Συνήθως οι άνθρωποι ισχυρίζονται –πριν αρρωστήσουν– ότι, υπό ορισμένες βέβαια συνθήκες, ο γιατρός τους θα είναι καλύτερα να τους αφήσει να πεθάνουν. Αλλά άλλοι άνθρωποι πιστεύουν ότι ένας «φόνος» τέτοιου είδους, θα πρέπει να επικυρωθεί και επίσημα από το νόμο.

Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι το να αφήσουμε κάποιον να πεθάνει δεν είναι καθόλου ίδιο με το να τον σκοτώσουμε, ενώ το να σκοτώσουμε κάποιον είναι πάντοτε λάθος, ασχέτως των συνθηκών. Η διάκριση αυτή θα μπορούσε δικαιολογημένα να θεωρηθεί λεπτολογία, γιατί και στις δύο περιπτώσεις ο γιατρός ακολουθεί συνειδητά μια ορισμένη σειρά πράξεων, γνωρίζοντας πως το τελικό αποτέλεσμα αυτών θα είναι ο θάνατος του ασθενή. Στην Ολλανδία η ενεργητική ευθανασία διεξάγεται ελεύθερα και σύμφωνα με την Βασιλική Ολλανδική Ιατρική Ένωση, αυτό συμβαίνει περισσότερο από 6000 φορές το χρόνο. (542)

Εφημερίδα Η Καθημερινή, ελαφρά διασκευασμένο

Προτεινόμενα θέματα

1. Να χαρακτηρίσετε τη γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιείται στο κείμενο και να τη δικαιολογήσετε, λαμβάνοντας υπόψη και το σκοπό για τον οποίο έχει γραφεί.
2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το παραπάνω απόσπασμα; (Να απαντήσετε με κριτήρια τη θεματολογία, το ύφος, την έκταση και το σκοπό του κειμένου).
3. Η συζήτηση γύρω από το ζήτημα της ευθανασίας διχάζει κατά καιρούς την κοινή γνώμη. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 500-600 λέξεων να αναπτύξετε τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ευθανασίας, λαμβάνοντας υπόψη τη σύγχρονη εμπειρία γύρω από το θέμα και αξιοποιώντας τις επιμέρους ιδέες που θίγονται στο κείμενο.

Απαντήσεις

1)  Η γλώσσα του κειμένου είναι αναφορική–δηλωτική. Ο συντάκτης επιχειρεί να παρουσιάσει με αντικειμενικό τρόπο θέσεις γύρω από ένα ζήτημα που διχάζει την κοινή γνώμη και φορτίζει συναισθηματικά. Στόχος του είναι, εκθέτοντας τις απόψεις γύρω από την ευθανασία, να συνεισφέρει στον προβληματισμό, χωρίς ωστόσο να επηρεάσει υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης. Προς αυτή την κατεύθυνση χρησιμοποιεί τη γλώσσα λογικά–κυριολεκτικά, ειδικό λεξιλόγιο (παθητική–ενεργητική ευθανασία), παραθέτει παραδείγματα και αριθμητικά στοιχεία, κάνει χρήση του γ' προσώπου, λέξεων που εκφράζουν σχετικότητα–επιφυλακτικότητα (πιθανόν), ενώ σε περιπτώσεις που οι λέξεις φορτίζονται συναισθηματικά τις κλείνει σε εισαγωγικά (ψυχρή, φόνος).

2)  Τα χαρακτηριστικά του κειμένου το κατατάσσουν στο άρθρο. Αφορμή αποτελεί ένα θέμα με έντονες κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις, το οποίο επικαιροποιείται στο κείμενο (Μια ματιά στα σύγχρονα νοσοκομεία...), ενώ δίνονται και οι πραγματικές του διαστάσεις με τη χρήση τεκμηρίων. Οι απόψεις αναπτύσσονται με αντικειμενικό–ουδέτερο ύφος, αποφεύγοντας τη συναισθηματική φόρτιση και τον υποκειμενισμό. Το κείμενο, εξάλλου, είναι σχετικά περιορισμένο, συγκρίνοντας το πχ με ένα δοκίμιο, ενώ ο σκοπός είναι κυρίως να πληροφορήσει τον αναγνώστη γύρω από ένα αμφιλεγόμενο θέμα, να οξύνει τον προβληματισμό του, αλλά και να ερμηνεύσει τις σύγχρονες εκδοχές του ζητήματος.

3) Επιχειρήματα υπέρ της ευθανασίας

1.  Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να διαχειρίζεται τη ζωή του όπως αυτός επιθυμεί. Άρα, και η απόφαση του να θέσει τέρμα στη ζωή του αποτελεί ακριβώς μια πράξη «αυτοδιάθεσης», αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης του ατόμου.

2.  Η παράταση, με τεχνικά μέσα, μιας άθλιας και επώδυνης ζωής ασθενών οι οποίοι συχνά δεν αντιδρούν καν στο περιβάλλον και δεν έχουν καμιά πιθανότητα να επανέλθουν, θεωρείται ανώφελη. Η αποφυγή του θανάτου και η παράταση της ζωής σε αυτές τις περιπτώσεις δεν εξασφαλίζουν αυτόματα και μια ευτυχισμένη ζωή.

3.  Η ευθανασία αποτελεί λύτρωση από τους αφόρητους συχνά πόνους, την ψυχική και σωματική ταλαιπωρία του ασθενούς, που νιώθει την ανάγκη να τερματίσει τη ζωή του, γιατί θεωρεί ότι η συνέχιση της τον απαξιώνει.

4.  Η σύγχρονη Ιατρική μετά μέσα που διαθέτει μπορεί να καταστήσει το θάνατο μια υπόθεση χρονοβόρα, απρόσωπη και επώδυνη. Ο ασθενής που βρίσκεται σε κώμα και διατηρείται στη ζωή με τεχνητούς τρόπους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ουσιαστικά δε ζει με την ακριβέστερη σημασία του όρου. Είναι πλάνη να θεωρείται «ζωή» μια κατάσταση όπου ο ασθενής δεν επικοινωνεί με τους άλλους, δε σκέφτεται, δε δρα. Τυπικά ζει, ουσιαστικά είναι νεκρός.

Επιχειρήματα κατά της ευθανασίας

1.  Παρόλο που η ευθανασία προβάλλεται ως προϊόν ελεύθερης βούλησης του ατόμου που επιλέγει και καθορίζει τη ζωή του, ωστόσο αρκετά ερωτήματα γεννιούνται για το αν η διανοητική αλλά και η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς επιτρέπει αυτήν τη δυνατότητα. Γιατί ο ασθενής που υποφέρει από αφόρητους πόνους είναι λογικό να εκλιπαρεί για μια σωτήρια λύση, ακόμα κι αν αυτή είναι ο θάνατος. Επομένως, καταλυτικός σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ο ρόλος του γιατρού, ο οποίος αποφασίζει για την επίσπευση του τέλους του ασθενούς.

2.  Με την ευθανασία παραβαίνει τον όρκο του ο γιατρός, που συνεργεί και αναιρεί έτσι το ίδιο το λειτούργημα του, αφού είναι ταγμένος να υπηρετεί τον άνθρωπο, να τον ανακουφίζει από τον πόνο και να εργάζεται για την παράταση και όχι τη διακοπή της ζωής.

3.  Με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας υπάρχει ο κίνδυνος από δικαίωμα του ασθενούς να γίνει μέσο εξυπηρέτησης συμφερόντων ασφαλιστικών εταιρειών και μέσο «απαλλαγής» από συγγενείς για κληρονομικούς ή άλλους λόγους.

4.  Η ευθανασία μπορεί να εφαρμοστεί «επιλεκτικά» σε ορισμένες κατηγορίες ατόμων, όπως σε άτομα με ειδικές ανάγκες ή από κατώτερα κοινωνικά στρώματα κτλ. στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας «ανώτερης» κοινωνίας, λειτουργώντας ως ένας σύγχρονος «Καιάδας» κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.