Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Φιλία

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: Αν και απ’ όλους αναγνωρίζονται οι φιλικοί δεσμοί ως εξαιρετικά σημαντικοί και για τα άτομα και για την κοινωνία, εντούτοις σπάνια υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ύπαρξή τους, τόσο παλιότερα όσο και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά οι άνθρωποι πάντα νιώθουν την ανάγκη για τη σύναψη τέτοιων δεσμών, μια και η έλλειψή τους οδηγεί σε προβλήματα και αδιέξοδα.

Ζητήματα

 

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Αξία φιλίας (Γιατί νιώθουν οι άνθρωποι την ανάγκη για σύναψη φιλικών δεσμών;)

α)ατομική

β)κοινωνική

Ε2. Προϋποθέσεις φιλίας

Ε3. Εμπόδια Φιλίας (αίτια προϋποθέσεων)

α)Εξωτερικά (εν γένει)

β)Εσωτερικά (ατομικά)

Ε4. Συνέπειες Αφιλίας (αρνητικές συνέπειες φιλικών δεσμών)

Επίλογος

 

Β'. Κείμενα

Γιατί οι πραγματικοί φίλοι λιγοστεύουν συνεχώς και πώς έχει αλλάξει η φιλία σήμερα

www.lifo.gr, 6/8/2018

Είναι κοινότοπο να πούμε πόσο σημαντικοί είναι οι φίλοι στη ζωή ενός ανθρώπου, άλλωστε και η άνοδος των social media όπως π.χ. του Facebook στήριξαν την επιτυχία τους κυρίως σε αυτό. Από τα πανάρχαια χρόνια και σε όλη τη Γη η αξία των φίλων έχει εξυμνηθεί. Αλλά τι έχουν μάθει για τη φιλία οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια;

Μια βασική διαπίστωση είναι ότι μπορεί ο αριθμός των γνωστών να αυξάνεται, αλλά οι πραγματικοί φίλοι λιγοστεύουν (σ.σ. συνεπώς αν το νιώθατε ήδη, δεν είστε μοναδική περίπτωση στον κόσμο...). Και μια δεύτερη διαπίστωση ότι οι φιλίες δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά απαιτούν κάποιο χρόνο, όχι πάντως τεράστιο, για να «χτιστούν».

Ψυχολόγοι, ανθρωπολόγοι και άλλοι επιστήμονες μελετούν τη φιλία με νέες μεθόδους και κάτω από διαφορετικά πρίσματα, φωτίζοντάς την με ποικίλους τρόπους. Το περιοδικό «Atlantic» παρουσίασε συνοπτικά τι καινούριο έχουμε μάθει μέχρι σήμερα.

Κατ' αρχήν, η επιστημονική φιλολογία είναι ξεκάθαρη: Η επιθυμία για στενότερη επαφή και για δημιουργία ψυχικών δεσμών είναι διάχυτη στους ανθρώπους. Οι πάντες τριγυρνούν στον κόσμο ελπίζοντας ότι θα βρουν μια κατάλληλη φιλική συντροφιά.

Υπάρχει μια μεγάλη γκάμα στον αριθμό των γνωστών (κάτι πολύ ευρύτερο από τους φίλους) που έχει κανείς: το μέγεθος του δικτύου των κοινωνικών επαφών ενός ανθρώπου μπορεί να κυμαίνεται από 250 έως 5.500 ανθρώπους (ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φ.Ντ. Ρούζβελτ περηφανευόταν ότι είχε 22.500 γνωστούς, αλλά ήταν ασφαλώς εξαίρεση!).

Όσον αφορά όχι απλώς τις γνωριμίες, αλλά τις φιλίες με την ευρύτερη έννοια (κάτι ανάμεσα σε μια γνωριμία και μια κανονική φιλία), μια μελέτη -που χρησιμοποίησε τις αποστολές χριστουγεννιάτικων καρτών ως ένδειξη- εκτιμά ότι ο μέσος άνθρωπος έχει γύρω στους 120 ανθρώπους που θεωρεί ευρύτερα «φίλους» του.

Όμως ο εσωτερικός κύκλος των φίλων (χωρίς εισαγωγικά) είναι πολύ μικρότερος. Ο μέσος άνθρωπος εμπιστεύεται δέκα έως 20 ανθρώπους. Και -το ακόμη σημαντικότερο- ο αριθμός των πραγματικά έμπιστων φίλων, στους οποίους κάποιος θα εκμυστηρευόταν τα μυστικά ή τα βάσανά του, είναι σήμερα το πολύ δύο άνθρωποι. Έχει μάλιστα μειωθεί από το 1985, όταν ο μέσος άνθρωπος θεωρούσε ότι είχε τρεις πραγματικούς φίλους.

Με δεδομένο ότι, σύμφωνα με άλλες μελέτες, όσο πιο ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς και φίλους έχει κάποιος, τόσο αυξάνουν οι πιθανότητές του να ζήσει περισσότερα χρόνια, το γεγονός ότι οι πραγματικοί φίλοι σπανίζουν ολοένα περισσότερο, είναι μια αρνητική εξέλιξη (και) για την υγεία και μακροζωία των ανθρώπων.

Οι επιστήμονες συμβουλεύουν τους ανθρώπους να μην παραμελούν και να μην περιφρονούν ακόμη και την πιο «ταπεινή» γνωριμία τους, η οποία μπορεί, άλλωστε, να εξελιχθεί σε πιο σοβαρή φιλία, αν δώσει κανείς τις κατάλληλες ευκαιρίες. Αλλά ακόμη κι αν κανείς περιορισθεί σε απλές φιλικές επαφές, χωρίς μεγαλύτερο βάθος, και αυτό έχει το όφελός του, λένε οι ψυχολόγοι.

Ρόλο-κλειδί για μια φιλία παίζει ο χρόνος που επενδύει κανείς. Κεραυνοβόλα φιλία -κατά τον κεραυνοβόλο έρωτα- δεν υπάρχει. Μια πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Κάνσας δείχνει ότι κατά μέσο όρο χρειάζονται περίπου 50 ώρες συναναστροφής για να εξελιχθεί μια γνωριμία σε τυπική φιλία και άλλες 40 ώρες για να μετατραπεί σε αληθινή φιλία. Με γύρω στις 200 ώρες επαφών μεταξύ δύο ανθρώπων, μπορεί να αναπτυχθεί μια πραγματικά στενή φιλία.

Υπάρχει κάποιο μυστικό για την πραγματική φιλία; Δεν νοείται, απαντούν οι επιστήμονες, αν οι φίλοι δεν ανοίγουν και δεν αποκαλύπτουν αμοιβαία τον εαυτό τους. Μετά το άνοιγμα του εαυτού, η έλξη μεγαλώνει, καθώς οι άνθρωποι έλκονται συνήθως προς αυτόν ή αυτήν στον οποίο ή στην οποία έχουν «ξεγυμνωθεί» (ψυχολογικά).

Η έλλειψη φίλων είναι εξίσου επιβλαβής με το κάπνισμα

Μαίρη Μπιμπή, http://health.in.gr⇗, 24/8/2016

Αβάσταχτη η μοναξιά

Η απουσία φίλων μπορεί να είναι εξίσου ανθυγιεινή με το κάπνισμα υποστηρίζουν ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ μοναξιάς και των επιπέδων μιας πρωτεΐνης που προάγει την πήξη του αίματος και έχει σχετιστεί με εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια.

Η κοινωνική απομόνωση είναι γνωστό ότι ενεργοποιεί τα επίπεδα άγχους που με τη σειρά τους αυξάνουν τα επίπεδα του ινωδογόνου, μιας διαλυτής πρωτεΐνης που υπάρχει στο πλάσμα του αίματος. Η αύξηση των επιπέδων της συγκεκριμένης ορμόνης είναι απόρροια βλάβης και απώλειας αίματος.

Ωστόσο, το πολύ ιωδογόνο μπορεί να κάνει κακό στην υγεία καθώς αυξάνει η αρτηριακή πίεση του αίματος και προκαλείται συσσώρευση λιπωδών επανοθέσεων στις αρτηρίες.

Όπως αναφέρεται στο επιστημονικό έντυπο Proceedings of the Royal Society B, οι αμερικανοί ερευνητές συνέκριναν τα επίπεδα του ινωδογόνου με τον αριθμό των φίλων και συγγενών που απάρτιζαν τον κ

οινωνικό κύκλο του ατόμου και διαπίστωσαν ότι όσο στένευε ο κύκλος, τόσο αυξάνονταν τα επίπεδα της πρωτεΐνης.

Τα άτομα με μόλις πέντε μέλη στο κοινωνικό τους κύκλο είχαν 20% υψηλότερα επίπεδα ινωδογόνου από αυτούς που είχαν 25. Η ύπαρξη 10-12 λιγότερων φίλων είχαν την ίδια επίπτωση στην υγεία με το κάπνισμα.

«Η αξιολόγηση του κοινωνικού κύκλου του ατόμου μπορεί να δώσει πληροφορίες για την καρδιακή του υγεία, οι οποίες δεν είναι εμφανείς στο ίδιο το άτομο. Η κοινωνικότητα έχει στενή σχέση με το ινωδογόνο. Και αν όντως υπάρχει ανεξάρτητη αιτιολογική σχέση μεταξύ κοινωνικής απομόνωσης και ινωδογόνου και άρα καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου, τότε οι πολιτικές υγείας για την προαγωγή της κοινωνικότητας μπορεί να έχουν οφέλη πέρα από τα προφανή» εξηγεί ο Δρ Ντέιβιντ Κιμ από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και συγγραφέας της μελέτης.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι πρόσφατα και μια άλλη μελέτη που έγινε από το Πανεπιστήμιο της Υόρκης συσχέτισε την μοναξιά με την καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, την υπέρταση και τελικά τον πρόωρο θάνατο.

Συγκεκριμένα, η έρευνα έδειξε ότι τα μοναχικά άτομα έχουν 30% περισσότερες πιθανότητες να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή νόσο. Οι επιστήμονες είχαν αποδώσει το εύρημα στην απουσία των ανθρώπων που θα μπορούσαν να παρατηρήσουν ότι το άτομο είναι άρρωστο ή να το ενθαρρύνουν να προσέξει περισσότερο την υγεία του.

Η αμερικανική μελέτη όμως έρχεται να αναδείξει έναν πιθανό βιολογικό μηχανισμό δια του οποίου η μοναξιά επιδρά αρνητικά στην υγεία του ανθρώπου.

O κολλητός κάνει καλό στην υγεία!

Ειρήνη Βενιού, εφ. Το Βήμα, 13/2/2012

Η ύπαρξη ενός καλού φίλου κατά την παιδική ηλικία ενισχύει σώμα και πνεύμα

Οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί σε ό,τι αφορά τη σωματική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών

Τεράστια είναι η σημασία του «κολλητού» κατά την παιδική ηλικία, καθώς σύμφωνα με καναδούς επιστήμονες, προσφέρει μια ψυχολογική «ασπίδα» απέναντι σε στρεσογόνους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας σε μικρές αλλά και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

«Η συντροφιά ενός καλού φίλου τη στιγμή που ένα δυσάρεστο γεγονός λαμβάνει χώρα στη ζωή ενός παιδιού, έχει άμεση επίδραση στο σώμα αλλά και στην ψυχή του» εξηγεί ο δρ Γουίλιαμ Μπουκόφσκι, καθηγητής Ψυχολογίας, επικεφαλής του Κέντρου για την Έρευνα στην Ανθρώπινη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κονκόρντια στο Μόντρεαλ και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης. «Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί είναι μόνο και δεχθεί την επίπληξη του δασκάλου του ή τσακωθεί με έναν συμμαθητή του, τότε παρατηρείται αύξηση των επιπέδων της ορμόνης (του στρες) κορτιζόλης και μείωση της αυτοεκτίμησής του» προσθέτει ο ειδικός.

Η «τονωτική ένεση» της φιλίας

Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι ερευνητές ζήτησαν από 55 αγόρια και 48 κορίτσια από την πέμπτη και έκτη τάξη του δημοτικού να καταγράψουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους σε ένα ημερολόγιο, για μια χρονική περίοδο τεσσάρων ημερών. Κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου διαστήματος οι ειδικοί παρακολουθούσαν παράλληλα τα επίπεδα κορτιζόλης των νεαρών συμμετεχόντων, λαμβάνοντας συχνά δείγμα σάλιου. Όπως αναφέρουν οι καναδοί επιστήμονες με σχετική τους δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Developmental Psychology», κάθε φορά που τα παιδιά βίωναν μια δυσάρεστη εμπειρία τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό τους αυξάνονταν ενώ αντίθετα η αυτοεκτίμησή τους έκανε «βουτιά». Παρατήρησαν όμως, ότι όταν το αρνητικό συμβάν διαδραματιζόταν παρουσία του κολλητού τους, οι αλλαγές που παρατηρούνταν τόσο στα επίπεδα κορτιζόλης όσο και στην ψυχολογική κατάσταση των παιδιών ήταν περιορισμένες.

Η παιδική ηλικία επηρεάζει τη μακροπρόθεσμη υγεία

Οι ερευνητές υπογραμμίζουν πως ό,τι βιώνουμε κατά την παιδική ηλικία μάς επηρεάζει αργότερα ως ενήλικες. «Οι σωματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις που είχαμε εμφανίσει ως παιδιά απέναντι σε δυσάρεστα γεγονότα, μας συνοδεύουν και επηρεάζουν τη μετέπειτα ζωή μας» αναφέρει ο δρ Μπουκόφσκι. «Η αυξημένη έκκριση κορτιζόλης μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές σωματικές αλλαγές, όπως π.χ. η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και η επιβράδυνση της οστικής ανάπτυξης. Το αυξημένο στρες μπορεί να οδηγήσει στην επιβράδυνση των ρυθμών της ανάπτυξης του παιδιού» καταλήγει ο καθηγητής.

 

Απρόσωπη σύνταξη: ένα πρόβλημα ανθρώπινης προσέγγισης

Σαράντος Καργάκος, Προβληματισμοί, εκδ. Gutenberg, τόμος Ε’, Αθήνα 1989, σελ. 183-190

«Κοινωνία της Μοναξιάς»… ένα οξύμωρο σχήμα που, επειδή είναι μια πραγματικότητα, εκφράζει με παραστατικότητα το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Δείχνει το μεγάλο μας «κατόρθωμα» να ενώσουμε δυο λέξεις με τόσο διαφορετικό νόημα: την κοινωνία, που σημαίνει επικοινωνία, και τη μοναξιά, που σημαίνει απομόνωση, αποξένωση, έλλειψη επικοινωνίας. Έτσι αυτό που σήμερα ονομάζουμε κοινωνία, από σύνολο συνδεόμενων λειτουργικά ανθρώπων, γίνεται σύνολο μοναξιάς (…)

(…) Η επιζήτηση της ευκολίας έκανε άχρωμη κι ανούσια τη ζωή μας. Προτιμάμε το τηλέφωνο από τον άμεσο διάλογο, το βίντεο από τον κινηματογράφο, το αυτοκίνητο από τον περίπατο, το γουόκμαν από τη συναυλία. Είναι αντιληπτό πια ‑όσο ποτέ άλλοτε‑ ότι φυσάει ο παγερός άνεμος της μόνωσης (…)

(…) Είναι αναντίρρητα ο ρυθμός και η ένταση της καθημερινής ζωής που, γεμίζοντας τον άνθρωπο με περιττές μέριμνες και παγιδεύοντάς τον μέσα σε πολυάριθμες και χωρίς νόημα συμβάσεις, τον κάνει να νιώθει πως ενώ διαγωνίζεται την κάθε στιγμή με χιλιάδες ανθρώπους, είναι τόσο έρημος, όσο και οι κάκτοι της ερήμου του Μεξικού (…)

(…) Άλλοτε ένας άγνωστος διαβάτης έβρισκε την πόρτα και την καρδιά ανοιχτή. Τώρα η επίσκεψη γίνεται ύστερα από προειδοποίηση. Για να φορέσουμε το καλό μας πρόσωπο! Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο συνάνθρωπο, γιατί δεν έχουμε ούτε στον εαυτό μας. Κλειδωνόμαστε, κλειδαμπαρωνόμαστε, βάζουμε συστήματα συναγερμού, απαγορεύουμε στο παιδί μας ‑το ακόμα ανυποψίαστο‑ ν’ ανοίξει την πόρτα, να μιλά σε αγνώστους, γιατί έτσι πιστεύουμε ότι περιφρουρούμε την ασφάλειά μας ‑και ως ένα βαθμό την περιφρουρούμε, εκεί που έχουν φτάσει τα πράγματα. Ένα όμως είναι βέβαιο: στεκόμαστε στο ακρόχειλο της αβύσσου και φοβόμαστε μη μας σπρώξει κάποιος, ενώ στο βάθος το εσωτερικό μας κενό είναι τέτοιο, που καταντά αδύνατο να κρατήσουμε την εσωτερικής μας ισορροπία (…)

(…) Μα το κακό ολοένα προχωράει. Η προπαγάνδα ‑πολιτική, κοινωνική, εμπορική‑ μοιάζει με σκληρό σφυροκόπημα που προσπαθεί να μας επιβάλει ένα προϊόν: μια πίστη, μια ιδέα, μια οργάνωση, ένα καθεστώς… Όλοι οι τρόποι επικοινωνίας, ο άμεσος λόγος, το ραδιόφωνο, ο τύπος, η τηλεόραση λειτουργούν σαν μεταμόσχευση νωτιαίου μυελού. Ο χώρος που απομένει στο μυαλό μας από την καθημερινή φροντίδα, καλύπτεται από το σύνθημα. Ο άνθρωπος δεν έχει δυνατότητα να συλλογιστεί, να κοιτάξει ο ίδιος τον εαυτό του, να φιλοσοφήσει, να αισθανθεί, να τραγουδήσει. Ακόμα και το τραγούδι προσφέρεται έτοιμο.

Τελικά συμβαίνει να μην υπάρχει άνθρωπος, ενώ υπάρχουν άνθρωποι. Ο καθένας μας είναι μια σύμπτωση ανάμεσα σ’ εκατομμύρια άλλες συμπτώσεις. Δεν πιστεύουμε πια στην αξία του ανθρώπου. Όταν λέμε τιμή, δεν εννοούμε την τιμή του αλλά το πόσο πουλιέται. Έτσι ο άνθρωπος συγκαταλέγεται στην κατηγορία των πραγμάτων. Δεν είναι επώνυμη υπόσταση, με προσωπική ιστορία και ιδιαιτερότητα, αλλά μονάδα ενός ομοιογενούς συνόλου μ’ ένα χαρακτηριστικό: την απροσωπία. Όλοι τοποθετούνται στον κόσμο της «απρόσωπης σύνταξης».

Είναι γεγονός πως ζούμε σ’ έναν άφιλο κόσμο. Χιλιάδες γυάλινα μάτια μάς κοιτούν. Δεν υπάρχουν φίλοι· υπάρχουν γνωστοί. Αυτοί οι τυπικοί γνώριμοι μπορεί να μας εξυπηρετούν, δεν μπορούν όμως να γεμίσουν το κενό της μοναξιάς. Τα πρόσωπα σήμερα είναι επαγγελματικές κατηγορίες, πολιτικές παρατάξεις, τυπολογικές έννοιες, που σχετίζονται μεταξύ τους στιγμιαία και εξωτερικά, με το δούναι και λαβείν της καθημερινής συναλλαγής, κι όχι μόνιμα, σταθερά, συναισθηματικά με την καθαυτό ανθρώπινη προσωπική τους διάσταση. Ο άλλος μας πιέζει κι εμείς νιώθουμε την απουσία του.

Ωστόσο, πέρα από την αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο υπάρχει πάντα και η αποξένωση από τον εαυτό του. Αυτή η βαθιά διάβρωση αλλοτριώνει, εντείνει και επιτείνει το υπαρξιακό κενό. Η μόνωση είναι κυρίως μια εσωτερική απουσία. Όσοι δε χάρηκαν την ευδοκία της εσωτερικής ζωής, όσοι δε συνομίλησαν με τον εαυτό τους, όσοι υπηρέτησαν τη σύμβαση χωρίς να ανησυχήσουν, χωρίς να αγρυπνήσουν, θα ένιωσαν σίγουρα τον τρόμο του κενού. Η γλώσσα της σιωπής είναι πραγματικά μια βελούδινη γλώσσα που κάποτε λυτρώνει κατεβάζοντας τον άνθρωπο από το ύψος που φέρνει ίλιγγο στο βάθος που φέρνει γαλήνη. Παρ’ όλα αυτά, κάποια νωθρά πνεύματα και άδειες ψυχές προσμένουν να τις γεμίσει η παρουσία ενός άλλου, ενώ κι ο άλλος είναι μια άδεια ψυχή, ανίκανη να συντηρήσει τον εαυτό της και πολύ περισσότερο να δοθεί.

Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν Ροβινσώνες σε κάποια απομακρυσμένα νησιά. Υπάρχουν όμως οι Ροβινσώνες των πολυάνθρωπων πόλεων. Αυτοί έχουν περισσότερο κι από το ναυαγό την ανάγκη από ένα απαλό, γεμάτο αγάπη χέρι, που θα τους χαρίσει ένα χάδι, έτσι αυθόρμητα, χωρίς υπολογισμούς. Η κοινωνία μας κολυμπάει στη θάλασσα της μοναξιάς. Ζούμε σαν ναυαγοί κι αναζητούμε σανίδα σωτηρίας. Γύρω μας αναρίθμητα συντρίμμια μα κανένα αποκούμπι. Κι όταν εμείς αποφασίσουμε να ζητήσουμε βοήθεια, να «εκπέμψουμε sos», όπως γράφουν οι νεαροί στους τοίχους της Αθήνας, θα αντιληφθούμε έκπληκτοι ότι κι ο άλλος, απ’ τον οποίο αποτραβηχτήκαμε, έχει την ανάγκη μας. Μένει να αποφασίσουμε αν θα απλώσουμε τα χέρια.

Ίσως ήρθε ο καιρός να καταλάβουμε πως παρατράβηξε το περιστατικό του Οδυσσέα. Βουλώνουμε τα αυτιά μας με κερί, για να μην ακούμε· ούτε κι ο άλλος όμως μας ακούει. Είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας να μαζέψουμε τα αγκάθια μας, που τα ορθώσαμε σαν το σκαντζόχοιρο, γιατί όταν πλησιάζουμε ο ένας τον άλλον πληγωνόμαστε κι όταν απομακρυνόμαστε παγώνουμε. Δεν είμαστε βέβαια ναυαγοί σε κάποιο έρημο νησί. Αλλά αυτό δεν κάνει καλύτερη τη θέση μας. Εκείνοι τουλάχιστον μπορούν να ατενίζουν το πέλαγος και να ελπίζουν. Η δική μας ματιά κόβεται στα απέναντι ντουβάρια. Μπορεί να μην κλείνουμε στο μπουκάλι μηνύματα, κλείνουμε όμως σε μπουκάλι τις ελπίδες μας. Ο ναυαγός θα χαιρετήσει και θα μιλήσει με το θαλασσοπούλι, που θα περάσει έτσι απρόσμενα χωρίς να το καλέσει. Εμείς όμως, αν δεν συνειδητοποιήσουμε πως είναι δικιά μας ευθύνη να μάθουμε να αγαπάμε, θα καταδικάσουμε ‑ακούσια ίσως‑ την ψυχή μας να μείνει για πάντα έρημη σαν έρημη πλατεία την ώρα της βροχής.

Αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε στο μέλλον είναι να δημιουργήσουμε και να δημιουργηθούμε. Όχι να μας δημιουργήσουν. Κάποτε πρέπει να νιώσουμε πως έκφραση υψηλής πολιτικής είναι να φυτεύεις λουλούδια. Κι όχι μόνο στο χώμα αλλά και στο χώρο της ψυχής.

 

Περί Φιλίας εν γένει

Τσιρόπουλος Κ., Η αμφισβήτηση του κατεστημένου, σελ. 69-70

Η φιλία είναι διάλογος ψυχών. Κι η μορφή του διαλόγου αυτού βρίσκεται σ’ έκπτωση. Οι φιλίες των σημερινών ανθρώπων είναι επίπεδες, συχνότατα συμφεροντολογικές σχέσεις, είναι παραγεμίσματα της ανίας, πρόσωπα που μας συνοδεύουν σ’ ένα κινηματογράφο, σε μια διασκέδαση σε μια εκδρομή. Τίποτε περισσότερο. Κι όμως η φιλία είναι κάτι σημαντικά περισσότερο: είναι έρωτας ηθικός και γενναίος δύο ανθρώπινων υπάρξεων που νιώθουν την παρουσία του άλλου ως απαραίτητη για τη ζωή και την πνευματική προκοπή, τη γαλήνη και την πληρότητα της καρδιάς τους.

Παναγιωτόπουλος, Ι.Μ., Οι σκληροί καιροί, σελ. 136

Ο δεσμός της φιλίας κατάντησε «corporation». «Είμαστε φίλοι» δε σημαίνει «αγαπιούμαστε και μπορούμε να προσφερθούμε κατά πάντα ο ένας στον άλλο»· αλλά σημαίνει «τα συμφέροντά μας για λίγο ή για περισσότερο καιρό συνταιριάζονται, οι ιδεολογίες μας για λίγο ή για περισσότερο καιρό συνταυτίζονται, η ανάγκη να ξεδώσουμε προκαλεί την ανάγκη να βρεθούμε, για ορισμένο διάστημα χρόνου, μαζί». Η συνύπαρξη, αυτός ο κατά βάθος κυνικός όρος της εποχής, και στην πολιτική και στην κοινωνική και σε κάθε άλλη εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, θέλει να πει: «Σε μισώ και με μισείς, αυτό είναι βέβαιο· επιθυμώ να σε εξοντώσω και επιθυμείς να με εξοντώσεις, κι αυτό είναι βέβαιο· αλλά αν σε εξοντώσω θα εξοντωθώ κι εγώ· κι επειδή δεν έχω καμιά διάθεση να εξοντωθώ, προτιμώ να ζήσω ειρηνικά σιμά σου και, αν το μπορέσω, να σε συντρίψω σιγά-σιγά, ύπουλα και μεθοδικά, μέσα σε μια θάλασσα χαμόγελα και φιλοφρονήματα...

Τσιριντάνης Α.Ν., Εμείς οι Έλληνες, εκδ. «Συζήτησις», Αθήνα 1978, σελ. 51-52

     Πρώτα-πρώτα, όταν μιλάμε περί κρατών φίλων, δεν κυριολεκτούμε. Φίλοι μεταξύ κρατών δεν υπάρχουν. «Το θαύμα που λέγεται φιλία» εμφανίζεται μεταξύ ανθρώπων. Αλλά μεταξύ κρατών, όπως και μεταξύ νομικών προσώπων γενικώς, φιλία δεν υπάρχει. Κάθε κράτος έχει τους σκοπούς του, τις επιδιώξεις του αλλά όχι τους συναισθηματισμούς του. Τα κράτη έχουν imperium, αλλά δεν έχουν καρδιά. Και φιλία χωρίς καρδιά δε γίνεται. Λοιπόν, ούτε εμείς ούτε κανένα άλλο κράτος στον κόσμο δεν έχομε κράτη φίλους.

     Προσοχή όμως! Φίλους δεν έχουν τα κράτη, γιατί δεν έχουν καρδιά. Οι λαοί όμως έχουν καρδιά κι επομένως έχουν φίλους. Εκείνο που τους οδηγεί δεν είναι πάντοτε ψυχροί υπολογισμοί, αλλά είναι και συναισθηματισμοί.

Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., Ο σύγχρονος άνθρωπος, Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 21977, σελ. 68-69

Ο κόσμος μας, παρόλα τα θαυμαστά που του ομολογούμε, είναι ένας άφιλος κόσμος. Η φιλία είναι απλή αλληλογνωριμία, κυβερνημένη από τα συμφέροντα. Τα συμφέροντα συνενώνουν ή χωρίζουν τους ανθρώπους πολύ περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Οι παροδικές συζεύξεις είναι ο νόμος της εποχής. Όλοι αναζητούμε τον «πλησίον», αλλά με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη...

 

Δείξε µου τους φίλους σου να σου πω την... αµυγδαλή σου!

Εφημερίδα Τα Νέα, 28/12/2010

Ένα μικρό τµήµα του εγκεφάλου µας που λέγεται αµυγδαλή, είναι εκείνο που «µαγνητίζει» γύρω µας τους φίλους και τους γνωστούς. Ερευνητές από το Γενικό Νοσοκοµείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη, διαπίστωσαν πρόσφατα ότι η αµυγδαλή είναι µεγαλύτερη στους ανθρώπους που διάγουν ιδιαίτερα κοινωνικό βίο απ’ ό,τι σε εκείνους που έχουν στενότερο κύκλο φίλων και γνωστών.

Αυτό, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, ισχύει για άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Όπως µάλιστα λένε, τα αποτελέσµατα της έρευνας που έκαναν – και τα οποία δηµοσιεύτηκαν στο «Nature Neuroscience» – είναι τα πρώτα που υποδεικνύουν έναν σαφή συσχετισµό ανάµε-σα σε µία συγκεκριµένη περιοχή του εγκφάλου και στον αριθµό αλλά και την πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχέσεων ενός ανθρώπου.

Η αµυγδαλή είναι µία σχετικά µικρή περιοχή του εγκεφάλου. Πρόκειται για µία περίπλοκη νευρική δοµή, που το σχήµα της µοιάζει µε αµύγδαλο και η οποία θεωρείται ότι διαδραµατίζει καθοριστικό ρόλο στη συναισθηµατική µας έκφραση, στη γοητεία που ασκούµε σε άλλους ανθρώπους, στην αποµνηµόνευση προσώπων και ονοµάτων αλλά και στη διαχείριση των κοινωνικών σχέσεων. Οι επιστήµονες µε επικεφαλής την ψυχολόγο Λίζα Φέλντµαν Μπάρετ χρησιµοποίησαν την τεχνική της µαγνητικής απεικόνισης του εγκεφάλου για να µετρήσουν το µέγεθος της αµυγδαλής σε 58 ανθρώπους ηλικίας 19 έως 83 ετών. ∆ιαπίστωσαν ότι ο όγκος της κυµαινόταν από δυόµισι κυβικά χιλιοστόµετρα µέχρι και λίγο περισσότερο από πέντε κυβικά χιλιοστόµετρα.

Στους εθελοντές που µετείχαν στην έρευνα, έδωσαν να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο µε σκοπό να αποκαλύψουν την έκταση και τη συχνότητα των κοινωνικών επαφών τους (πόσους ανθρώπους συναντούσε ο καθένας τους και πόσο συχνά), καθώς επίσης και την πολυπλοκότητά των σχέσεων αυτών (όπως για παράδειγµα αν ο προϊστάµενος ορισµένων εξ αυτών ήταν και φίλος τους).

Με τον τρόπο αυτόν οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα άτοµα µε µεγαλύτερη αµυγδαλή διατηρούν κι ένα µεγαλύτερο δίκτυο φίλων και γνωστών ενώ ταυτόχρονα οι σχέσεις αυτές είναι και πιο πολύπλοκες.

 

Το τέλος της παρέας

Μαρία Λίλα, εφ. Τα Νέα, 2/11/2006

Οι φίλοι έχουν αντικατασταθεί από τις «γνωριμίες» και τα chat rooms

«Όλα τείνουν να γίνουν virtual - εικονικά δηλαδή. Ακόμα και οι φίλοι, η παρέα, δεν είναι πια δίπλα μας. Είναι στο κινητό, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και αλλού».

Η διαδικτυακή επικοινωνία έχει αντικαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις, κυρίως για τους νέους, που για ώρες ανταλλάσσουν απόψεις με αγνώστους στα chat rooms

Ο 29χρονος ιδιωτικός υπάλληλος Κώστας Ντουλαβέρης αποδίδει τη μοναχικότητα των νέων ανδρών στις σκληρές συνθήκες και τον έντονο ανταγωνισμό στους χώρους εργασίας. «Σίγουρα σε όλα αυτά έχουμε οδηγηθεί εξαιτίας των πολλών εργασιακών υποχρεώσεων, που δεν μας αφήνουν χρόνο και κουράγιο να βγούμε και να συναντηθούμε με φίλους μετά τη δουλειά», λέει χαρακτηριστικά.

Πριν από 20 χρόνια, οι κοινωνιολογικές μελέτες έδειχναν ότι οι άνδρες είχαν κατά μέσο όρο 3 με 4 φίλους «κολλητούς». Σήμερα οι φίλοι έχουν περιοριστεί σε 1 με 2 και έχουν μειωθεί κατά πολύ οι ώρες «για την παρέα».

«Παρ' όλο που δεν υπάρχουν ειδικές μελέτες για την Ελλάδα», λέει η συμβουλευτική ψυχολόγος Ευαγγελία Νακοπούλου, «θα μπορούσαμε να πούμε ότι σαφώς τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι έχουν απομονωθεί περισσότερο. Ιδιαίτερα ο Έλληνας μεγαλώνει και μαθαίνει πως πρέπει να είναι δυνατός, να μη μοιάζει ευάλωτος και γι' αυτό να μην ανοίγεται εύκολα και να μη μοιράζεται τα συναισθήματά του».

Κ. Ντουλαβέρης. «Οι αυξημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις απομονώνουν τους ανθρώπους»

«Είναι ο νευρωτικός τρόπος ζωής μας που δεν αφήνει φιλίες να ανθήσουν», υποστηρίζει ο βιολόγος - διευθυντής του Κέντρου Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας, κ. Σταμάτης Παπαχαρίτος. «Οι φίλοι έχουν αντικατασταθεί από τις "γνωριμίες" - τυπικές σχέσεις με ανθρώπους που μπορούν να φανούν χρήσιμοι για την επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη ενός άνδρα. Σε αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει χώρος για πραγματικές φιλίες. Ορισμένες επαγγελματικές και συναδελφικές σχέσεις γίνονται στενότερες, όμως οι άνδρες δεν ανοίγονται πια και δεν εκμυστηρεύονται τα προβλήματά τους στους άλλους». «Δραστηριοποιούμαι κοινωνικά πολύ, συναναστρέφομαι πολλούς ανθρώπους, αλλά δεν μπορώ να πω ότι έχω φίλους με την έννοια του αδελφού που τα ξέρει όλα για μένα», λέει ο 40χρονος Αλέξης Νικολάου, στέλεχος μάρκετινγκ σε πολυεθνική εταιρεία. «Πολλές φορές οι υποχρεώσεις στη δουλειά και μετά τα οικογενειακά προγράμματα και οι δεσμεύσεις δεν σου αφήνουν χρόνο για φίλους. Περνούν 6 μήνες και συνειδητοποιείς ότι δεν έχεις δει τον καλύτερό σου φίλο, με τον οποίο πήγες σχολείο μαζί και μεγάλωσες στην ίδια γειτονιά».

Στ. Παπαχαρίτος. «Ορισμένες συναδελφικές σχέσεις γίνονται στενότερες, όμως οι άνδρες δεν ανοίγονται πια»

Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη: «Στα chat rooms και το Ίντερνετ κάνεις φίλους», υποστηρίζει ο 20χρονος Μιχάλης Φωτιάδης. «Καθημερινά αφιερώνω δύο ώρες στο chat και γνωρίζω όλο και περισσότερους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα. Βέβαια, οι πιο πολλοί μιλάμε με ψευδώνυμο και δεν έχω γνωρίσει κανέναν από κοντά. Όμως, υπάρχει επαφή - εικονική ίσως, αλλά υπάρχει».

Σε έρευνες που έχουν γίνει κυρίως στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι ο κάθε άνδρας συγκρατεί στη μνήμη του 750 ονόματα γνωστών και τις φυσιογνωμίες τους, όμως όσο περνούν τα χρόνια από αυτούς ελάχιστοι είναι οι φίλοι του. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι φίλοι είναι 3 με 4 μέχρι τα 40 και μειώνονται σταδιακά μέχρι την ηλικία των 60 ετών, όπου πλέον τα προβλήματα υγείας οδηγούν σε μεγαλύτερη αποξένωση.

 

Η ιδανικὴ φιλία

Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος*

Ἡ ἰδανικὴ φιλία ἀνθεῖ σὲ περιβάλλοντα ἀμόλυντα ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὴν συναναστροφὴ τῶν κακῶν καὶ τῶν πονηρῶν.

Ἡ γοητεία τοῦ κακοῦ καὶ ἡ φαυλότητα τῆς ζωῆς ἔχουν ἀμαυρώσει ὅλα τὰ καλὰ τοῦ βίου μας. Καὶ μεταξὺ αὐτῶν τῶν καλῶν συμπεριλαμβάνονται καὶ οἱ φιλίες. Κάτω ἀπὸ τὸ γενικὸ ξεπεσμὸ καὶ ἐξευτελισμὸ τῆς ζωῆς χάθηκαν ἢ ἀλλοτριώθηκαν κι αὐτές. Κι ὅμως, ὅλοι ἔχουμε ἀνάγκη μιᾶς γνήσιας, ἀληθινῆς, δυνατῆς καὶ πραγματικῆς φιλίας. Δύσκολα κτίζονται τέτοιες φιλίες. Εὔκολα καταστρέφονται. Κι ὅσοι ἀπέκτησαν τέτοιες ζηλευτὲς φιλίες ἔζησαν εὐτυχισμένοι. Γι᾽ αὐτὸ θὰ σᾶς δώσω τὴν συνταγὴ τῆς ἰδανικῆς φιλίας. Ὄχι ἐγώ. Ἐσεῖς τὸ ξέρετε, ὅτι πάντα ἀφήνω ἐκείνους ποὺ ξέρουν τὰ θέματα τῆς ζωῆς μας καλύτερα ἀπὸ μᾶς νὰ μᾶς ποῦν τὴν σοφὴ συμβουλή τους. Ἔτσι ἀνεκάλυψα στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο τὶς προϋποθέσεις μιᾶς μεγάλης φιλίας, σὰν αὐτή, ποὺ εἶχε ὁ ἴδιος μὲ τὸν Μέγα Βασίλειο. Ὁ ἴδιος ἔλεγε, ὅτι «ἐφαίνετο νὰ ἔχωμεν οἱ δύο μας μίαν ψυχὴν ποὺ ἐκατοικοῦσεν εἰς δύο σώματα. Τότε πλέον ἐγίναμεν τὰ πάντα ὁ ἕνας διὰ τὸν ἄλλον, ὁμόστεγοι, ὁμοτράπεζοι, συμφυεῖς, ἀποβλέποντες εἰς τὸ ἴδιο καὶ πάντοτε αὐξάνοντες ὁ ἕνας τὸν πόθο τοῦ ἄλλου, ὥστε νὰ γίνῃ θερμότερος καὶ μόνιμος».

Ἂς δοῦμε λοιπὸν πῶς ἐκτίσθη αὐτὴ ἡ ζηλευτή, εὐλογημένη καὶ πασίγνωστη φιλία τῶν δύο μεγάλων ἀνδρῶν καὶ ἁγίων πατέρων μας. Ἔτσι θὰ διδαχθοῦμε κι ἐμεῖς τὰ μεγάλα μυστικὰ τῆς εὐτυχισμένης ζωῆς.

Ἡ ἀληθινὴ φιλία πρέπει νὰ εἶναι «θεῖος καὶ φρόνιμος ἔρως» ἀπηλλαγμένος ἁμαρτίας. Γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος: «Οἱ σωματικοὶ ἔρωτες, καθὼς ἀφοροῦν τὰ πράγματα ποὺ περνοῦν, περνοῦν κι ἐκεῖνοι ὅπως τὰ ἐαρινὰ λουλούδια. Οὔτε ἡ φλόγα μένει, ὅταν τὰ ξύλα τελειώσουν, ἀλλὰ χάνεται μαζὶ μὲ αὐτὰ ποὺ τὴν τρέφουν, οὔτε ὁ πόθος ὑπάρχει, ὅταν τὸ προσάναμμα σβήση. Οἱ θεῖοι ὅμως καὶ φρόνιμοι ἔρωτες, ἐπειδὴ ἀναφέρονται εἰς κάτι σταθερόν, διὰ τοῦτο ἀκριβῶς εἶναι μονιμώτεροι καὶ ὅσον περισσότερον παρουσιάζεται τὸ κάλλος των τόσον περισσότερον συνδέουν τοὺς ἐραστὲς μὲ αὐτὸ καὶ μεταξύ των. Αὐτὸς εἶναι ὁ νόμος τοῦ ἰδικοῦ μας ἔρωτος».

Μιὰ δυνατὴ φιλία γεννᾶται, ὅταν οἱ φίλοι διεξάγουν κοινὸ ἀγῶνα καὶ ἁμιλλῶνται εἰς τὴν κατάκτησιν τῶν ὑψηλῶν κορυφῶν τῆς ἀρετῆς. Γράφει γι᾽ αὐτὴ τὴν κοινὴ ἐπιδίωξιν τοῦ ἰδίου καὶ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὁ ἅγιος Γρηγόριος: «Κοινὴ ἐπιδίωξις καὶ τῶν δύο ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ συμμόρφωσις τῆς ζωῆς μας πρὸς τὶς μελλοντικὲς ἐλπίδες». Ἐξομολογεῖται διὰ τὸν θεῖον πόθον των: «Τὴν ἐπιδίωξιν αὐτὴν ἔχοντες ἐμπρός μας κατευθήναμεν τὴν ζωήν μας ὁλόκληρον καὶ κάθε ἐνέργειάν μας· μᾶς ὡδηγοῦσεν ἡ ἐντολὴ καὶ ἠκονίζαμεν ὁ ἕνας εἰς τὸν ἄλλον τὴν ἀρετήν μας καὶ εἴμεθα, ἐὰν δὲν εἶναι ὑπερβολικὸν τοῦτο νὰ εἴπω, ὁ ἕνας διὰ τὸν ἄλλον κανὼν καὶ μέτρον, μὲ τὰ ὁποῖα διακρίνεται τὸ ὀρθὸν καὶ τὸ μὴ ὀρθόν».

Ἡ ἰδανικὴ φιλία ἀνθεῖ σὲ περιβάλλοντα ἀμόλυντα ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὴν συναναστροφὴ τῶν κακῶν καὶ τῶν πονηρῶν. Προσέξτε ἰδιαίτερα τὶς συνετὲς παρατηρήσεις τοῦ ἁγίου Πατέρα μας Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου: «Ἀπὸ τοὺς σπουδαστές μας συναναστρεφόμεθα, ὄχι βέβαια τοὺς πιὸ ἀνήθικους ἀλλὰ τοὺς πιὸ φρόνιμους· οὔτε τοὺς πιὸ ἐριστικοὺς ἀλλὰ τοὺς πιὸ εἰρηνικοὺς καὶ ἐκείνους ποὺ ἡ συναναστροφή των εἶναι ὠφελιμωτέρα. Διότι ἐγνωρίζαμεν ὅτι εἶναι εὐκολώτερον νὰ λάβῃς τὴν ἀσθένειαν παρὰ νὰ χαρίσῃς τὴν ὑγείαν. Καὶ εἰς τὰ μαθήματα ἐφθάσαμεν νὰ χαιρώμεθα ὄχι μὲ τὰ πιὸ εὐχάριστα ἀλλὰ μὲ τὰ πιὸ ὠφέλιμα. Ἐπειδὴ καὶ ἀπὸ αὐτὰ οἱ νέοι συμμορφώνονται πρὸς τὴν ἀρετὴν ἢ τὴν κακίαν». Μακάρι ὅλοι μας νὰ μπορέσουμε νὰ κάνουμε αὐτὲς τὶς ἀθάνατες συμβουλὲς κανόνες καὶ νόμους ζωῆς.

Ἡ ἀληθινὴ φιλία στηρίζεται στοὺς ἀποστολικοὺς λόγους καὶ νόμους: «ὅποιος ἀγαπᾶ δὲν ζητεῖ τίποτε διὰ τὸν ἑαυτόν του». Καὶ «Διὰ τῆς φιλαδελφίας νὰ γίνεσθε φιλόστοργοι μεταξύ σας. Νὰ προλαμβάνη ὁ καθένας τοὺς ἄλλους εἰς τὸ νὰ τοὺς ἀποδίδη τιμήν». Αὐτὰ ἐφήρμοζαν οἱ θεϊκοὶ πατέρες, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος σεβαστὸς πατέρας μας Γρηγόριος: «Ἀγωνιζόμεθα καὶ οἱ δυό, ὄχι ποιός νὰ ἔχῃ ὁ ἴδιος τὸ πρωτεῖον, ἀλλὰ πῶς νὰ τὸ παραχωρήσῃ εἰς τὸν ἄλλον· τὴν εὐδοκίμησιν ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου τὴν ἐθεωρούσαμεν ἰδικήν μας… πρέπει νὰ πεισθῆτε ὅτι ἐζούσαμεν ὁ ἕνας μέσα εἰς τὸ εἶναι τοῦ ἄλλου καὶ δίπλα εἰς τὸν ἄλλον». Ἡ ἀγάπη καὶ ὁ σεβασμὸς ποὺ εἶχε ὁ ἅγιος Γρηγόριος εἰς τὸν Μέγα Βασίλειον φαίνεται στὰ πιὸ κάτω λόγια μὲ τὰ ὁποῖα συγκρίνεται ὁ ἴδιος μὲ τὸν φίλο του. Γράφει: «Τὸ ὡραιότερον εἶναι ὅτι ἐσχηματίσθη ἀπὸ ἐμᾶς μία ἀδελφότης ποὺ ἐκεῖνος διεμόρφωνε καὶ κατηύθυνεν ὡς ἀρχηγὸς μὲ κοινὲς ἱκανοποήσεις, μολονότι ἐγὼ ἔτρεχα πεζὸς δίπλα εἰς ἅρμα Λυδικὸν (ταχυδρόμον δηλαδή), ὅπου καὶ ὅπως ἐπήγαινεν ἑκεῖνος».

Τὴν ἀληθινὴ φιλία συνδέει καὶ ὁ κοινὸς σκοπὸς τῆς ζωῆς. Ἔτσι ἄρχισε ἡ φιλία μας, ἀποκαλύπτει ὁ θεῖος πατέρας «καθὼς μὲ τὸ πέρασμα τοῦ καιροῦ ὡμολογήσαμεν τὸν πόθον μας ὁ ἕνας εἰς τὸν ἄλλον καὶ ὅτι αὐτὸ ποὺ μᾶς ἐνδιέφερε ἦταν ἡ φιλοσοφία, τότε πλέον ἐγίναμεν τὰ πάντα ὁ ἕνας διὰ τὸν ἄλλον».

Τὴν γνήσια φιλίαν συνδέουν οἱ κοινὲς ἀρχὲς καὶ οἱ κοινὲς ἀντιλήψεις. Γι᾽ αὐτὸ τὸ θέμα γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος: «Τίποτε, νομίζω δὲν ἀξίζει, ἐὰν δὲν ὁδηγεῖ εἰς τὴν ἀρετὴν καὶ δὲν κάνει καλυτέρους ὅσους ἀσχολοῦνται μὲ αὐτό. Διὰ τοὺς ἄλλους ὑπάρχουν διάφορες ὀνομασίες ἢ ἀπὸ τὸν πατέρα ἢ ἀπὸ τὴν οἰκογένειαν ἢ ἀπὸ τὸ ἐπάγγελμα καὶ τὶς πράξεις των. Ἐμεῖς ὅμως ἔχομεν τὸ μέγα προσὸν καὶ ὄνομα νὰ εἴμεθα καὶ νὰ λεγώμεθα χριστιανοί. Αὐτὸ ἦτο ἡ μεγαλυτέρα καύχησις γιὰ μᾶς».

Ἡ μεγάλη φιλία ἐκδηλώνεται μὲ τρυφερότηττα, εὐαισθησία, στοργὴ καὶ φιλαδελφία. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἀναφέρεται εἰς τὸν φίλον του καὶ τὸν ἀποκαλεῖ «ὁ ἐμὸς Βασίλειος». Δηλαδὴ «ὁ δικός μου Βασίλειος». Ἔτσι γίνεται, ὅταν ἡ φιλία εἶναι ἀνιδιοτελής, καθαρὴ καὶ λουσμένη στὸ φῶς τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης καὶ ἀρετῆς. Τί λέτε; Πῶς σᾶς φαίνονται αὐτά; Δοκιμάστε τα καὶ θὰ βεβαιωθῆτε, ὅτι θὰ σᾶς βοηθήσουν νὰ δημιουργήσετε γερὲς καὶ ἰσχυρὲς φιλίες, ποὺ θὰ ἀντέξουν στὸν χρόνο καὶ στὴν τρικυμία τῆς ζωῆς σας.

Αὐτὴ ἡ φιλία τῶν ἁγίων ἀνδρῶν διεφημίσθη παντοῦ εἰς τὸν τότε κόσμον καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν ἱστορίαν. Τὸ ὁμολογεῖ ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Γράφει: «Αὐτὰ ἔκαμαν νὰ γίνωμεν γνωστοὶ εἰς τοὺς διδασκάλους καὶ τοὺς συναδέλφους μας, γνωστοὶ εἰς ὅλην τὴν Ἑλλάδα, καὶ μάλιστα εἰς τοὺς πιὸ ἐπιφανεῖς Ἕλληνες. Εἴχαμεν πλέον ξεπεράσει τὰ σύνορα τῆς Ἑλλάδος, ὅπως ἔγινε σαφὲς ἀπὸ διηγήσεις πολλῶν. Ἠκούοντο οἱ διδάσκαλοὶ μας εἰς ὅσους ἠκούοντο αἱ Ἀθῆναι, συνακουόμεθα καὶ ἐμεῖς οἱ δύο καὶ συναναστρεφόμεθα εἰς τόσους ἀνθρώπους, εἰς ὅσους καὶ οἱ δάσκαλοί μας καὶ δὲν ἤμεθα ἕνα ζεῦγος ἄσημον καὶ κοντὰ καὶ μακρὰν τῶν διδασκάλων μας».

Ὁ ἴδιος θεοφόρος καὶ ἁγιοπνευματοκίνητος Πατέρας ἔγραψε καὶ τὸ ὡραιότατον ἐγκώμιον τῆς φιλίας:

«Μὲ τίποτε ἀπὸ ὅ,τι ὑπάρχει εἰς τὸν κόσμον δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ συγκρίνῃ ἕνα πιστὸν φίλον, καὶ τὸ κάλλος του δὲν ἔχει ὅρια». «Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι ἰσχυρὰ προστασία» (Σοφ. Σολ. ς´ 14-15) καὶ βασίλειον ὀχυρωμένον. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι ἔμψυχος θησαυρός. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι πολυτιμότερος ἀπὸ χρυσάφι καὶ ἀπὸ πολλοὺς πολυτίμους λίθους. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι κῆπος περιφραγμένος καὶ πηγὴ σφραγισμένη, τὰ ὁποῖα ἀνοίγουν πότε-πότε διὰ νὰ τὰ ἐπισκεφθῇ καὶ νὰ τὰ ἀπολαύσῃ κανείς. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι λιμάνι ἀναψυχῆς. Ἂν δὲ εἶναι καὶ πιὸ συνετός, πόσον καλύτερον εἶναι τοῦτο; Ἐὰν δὲ εἶναι καὶ πολὺ μορφωμένος καὶ διαθέτη παντοειδῆ μόρφωσιν, τὴν ἰδικήν μας λέγω καὶ ἐκείνην ἡ ὁποία ἦτο κάποτε ἰδική μας, πόσον καλύτερον εἶναι αὐτό; Ἐὰν δὲ καὶ υἱὸς τοῦ φωτὸς (Ἰωάν. ιβ´ 36, Ἐφεσ. ε´ 8), ἢ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ (Δ´ Βασιλ. α´ 9), ἢ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος προσεγγίζει τὸν Θεὸν (Ἰεζεκιὴλ μγ´ 19), ἢ ἔχει ἀνωτέρας, πνευματικὰς ἐπιθυμίας (Δαν. θ´ 23), ἢ εἶναι ἄξιος νὰ φέρη ἕνα χαρακτηρισμὸν ἀπὸ ἐκείνους μὲ τοὺς ὁποίους τιμᾶ ἡ Γραφὴ τοὺς ἐνθέους καὶ ὑψηλούς, οἱ ὁποῖοι ἀνήκουν εἰς ἀνωτέραν τάξιν, γεγονὸς τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ ἤδη δῶρον τοῦ Θεοῦ καὶ εἶναι σαφῶς ἀνώτερον ἀπὸ τὴν ἰδικήν μας ἀξίαν».

* Ταῦτα ἐκ τῶν ἔργων τοῦ ἱεροῦ Πατρὸς Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου: α) Λόγος μγ´ «Εἰς τὸν Μέγαν Βασίλειον» παρ. 19, 20, 21. Ε.Π.Ε. τ. 6 σελ. 161 καὶ ἑξῆς. β) Λόγος ια´ «Εἰς Γρηγόριον Νύσσης ἐπιστάντα μετὰ τὴν χειροτονίαν» παρ. 1. Ε.Π.Ε. τ. 1 σελ. 285.

 

Γ'. Βιβλιογραφία