ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Λακωνικότητα

Α) Σχεδιάγραμμα

Πρόλογος

Ορισμός: λακωνικότητα: τρόπος έκφρασης που χαρακτηρίζεται από συντομία και περιεκτικότητα: Τα γραπτά του διακρίνονται για τη ~ και τη σαφήνειά τους. [λόγ. λακωνικ(ός) -ότης > -ότητα]

Κυρίως Θέμα

Ε1. Πλεονεκτήματα λακωνικότητας

Ε2. Πλεονεκτήματα αναλυτικής έκφρασης

Ε3. Πού-γιατί επιβάλλεται λακωνικότητα

Ε4. Πού-γιατί επιβάλλεται αναλυτική έκφραση

Β) Κείμενα

Η δημοκρατία των sms

Όλγα Σελλά, εφ. Καθημερινή, 10/11/07

O πιο γρήγορος τρόπος επικοινωνίας είναι τα sms. Απλός, άμεσος, διακριτικός, σύντομος. Αλλά τα sms δεν περιορίζονται μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Γίνονται τρόπος δημόσιας δήλωσης, έκφρασης γνώμης, τοποθέτησης. Τα sms είναι ένας σύγχρονος τρόπος ψηφοφορίας. Δεν διασφαλίζεται βέβαια σ’ αυτά η διπλοψηφία, κι έτσι μέχρι στιγμής δεν έχουν χρησιμοποιηθεί σε επίσημες πολιτικές ή κομματικές εκλογικές διαδικασίες.

Η ψήφος ή η δήλωση γνώμης μέσω sms αφορά, μέχρι στιγμής, τα φεστιβάλ τραγουδιού (τη βραδιά του Φεστιβάλ Γιουροβίζιον πιάνεται το χέρι πολλών για να δώσουν πόντους στο αγαπημένο τους τραγούδι), στα τηλεπαιχνίδια ή στα reality (επιστρατεύονται κοινότητες φίλων και γνωστών για να υπερψηφιστεί ο τάδε ή ο δείνα), και είναι ένας από τους προσφορότερους τρόπους επικοινωνίας στις ραδιοφωνικές εκπομπές. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν μπει σ’ αυτόν το χορό και οι αναγνώστες.

Το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου είναι ένα βραβείο, που κρύβει από πίσω μια μεγάλη επιτροπή: το κοινό των αναγνωστών - ή, τουλάχιστον, όσων συμμετέχουν σ’ αυτή τη διαδικασία. Μια ομάδα κριτικών λογοτεχνίας επιλέγει τη δεξαμενή των βιβλίων από τα οποία το κοινό, οι αναγνώστες, θα διαλέξει αυτό που θεωρούν καλύτερο. Φέτος οι αναγνώστες έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε δέκα βιβλία της τελευταίας χρονιάς.

Είναι λοιπόν τα sms, αυτή η σύγχρονη επαφή πολλών νέων ανθρώπων με τη γραφή, η νέα συμμετοχική διαδικασία; Οι μετέχοντες σε μια διαδικασία επιλογής μέσω sms δεν αποτελούν οργανωμένη κοινότητα, δεν συναντιούνται ποτέ, δεν καταλήγουν στην απόφασή τους έπειτα από μαραθώνιες συζητήσεις και αντεγκλήσεις. Σε τίποτα δεν θυμίζει αυτή η διαδικασία τις παλιές συζητήσεις σε γεμάτα καπνό γραφεία, ούτε πρόκειται οι μετέχοντες σ’ έναν διαγωνισμό να πάνε μετά στο μπαρ ή στην ταβέρνα. Το σημαντικότερο όμως σημείο διαφοράς με τις παλαιότερου τύπου συμμετοχικές διαδικασίες είναι ο τρόπος επικοινωνίας μέσω της γλώσσας. Τα sms έχουν το δικό τους λεξιλόγιο, έχουν κωδικούς, κώδικες και συντομογραφίες (π.χ. Σ/Κ αντί για Σαββατοκύριακο, «θα σε μηνυματάρω» κ.λπ.). Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν καν λέξεις, όπως συνήθως συμβαίνει στις περιπτώσεις ψηφοφορίας για κάποιο γεγονός. Οι συμμετέχοντες ψηφίζουν με τρία ή τέσσερα γράμματα και αριθμούς. Χωρίς πολλές διαδικασίες, χωρίς πολυλογίες. Στην εποχή της ταχύτητας δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Μόνο κωδικοί που δηλώνουν προτίμηση και άποψη.

Τα sms ακόμα ξενίζουν κάποιους. Μερικοί αρνούνται να αγγίξουν τα πλήκτρα για να γράψουν ένα μήνυμα. Ενστάσεις εξακολουθούν να υπάρχουν για τη συρρίκνωση της έκφρασης. Παρ’ όλα αυτά, τα sms είναι επαφή, είναι -ενίοτε- συντροφιά, είναι αμεσότητα, συχνά υποκαθιστούν την κουβεντούλα. Και κυρίως, έχουν πολύ καλή σχέση με τη δημοκρατία και την ισότητα. Όλα τα sms είναι ίσα.

Ο πυκνός και λιτός λόγος

Ε.Π. Παπανούτσος, «Το Δίκαιο της πυγμής», εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1975

Σχολικό βιβλίο, σελ. 279

1. Όσο ανούσια και ενοχλητική, αφόρητη είναι η φλύαρη και ασυνάρτητη, η κακοπλεγμένη και απειρόκαλλη φράση, τόση δύναμη και ομορφιά έχει ο πυκνός και κρουστός, ο καθαρός και εύστοχος λόγος σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Είναι λάθος να νομίζομε ότι υπάρχουν γλώσσες που προσφέρονται στη σαφήνεια και στη βραχυλογία και άλλες που από την ίδια τη συντακτική δομή τους επιβάλλουν την πολυλογία και τα περίπλοκα σχήματα. Όλες οι γλώσσες, οι πλουτισμένες από το πνεύμα των λαών που τις μιλούν και δουλεμένες από τους τεχνίτες του λόγου, είναι ικανές και για το ένα και για το άλλο. Την αρετή στην καλή χρήση των τύπων τους και την ευθύνη για την κακομεταχείρισή τους την έχει αυτός που εκφράζεται έτσι ή αλλιώς. Και μόνο αυτός. [Δυνατότητα σε όλες τις γλώσσες: τόσο ο μεστός όσο και ο φλύαρος λόγος]

2. Ανέκαθεν, στη γλώσσα και στην παράδοση όλων των λαών της γης, οι μεγάλες «αλήθειες» διατυπώνονται με ολιγόλογες, κοφτές και ξεκάθαρες φράσεις. Έχουν τη μορφή λεκτικά συμπυκνωμένων αποφθεγμάτων που εντυπώνονται βαθιά στη μνήμη και μεταδίδονται από γενεά σε γενεά αναλλοίωτα, σαν ιερή και απαραβίαστη πνευματική παρακαταθήκη. Είναι καρποί της οξυδέρκειας και της σκέψης, της φαντασίας και της πείρας επίλεκτων ατόμων, είτε καταποντισμένων στο πέλαγος της ανωνυμίας, είτε τοποθετημένων στη μισοφωτισμένη περιοχή του θρύλου. Αποστάγματα της ανθρώπινης σοφίας. [Οι μεγάλες αλήθειες απαιτούν το μεστό και περιεκτικό λόγο]

3. Τόσο μεγάλη και επιτυχημένη λογική απόσταξη και λεκτική συμπύκνωση δεν είναι βέβαια πάντοτε δυνατή. Ούτε ίσως επιθυμητή. Υπάρχουν νοήματα πολυμερή (όπως μερικές οργανικές ουσίες) που η συντομογραφία μπορεί να τα ακρωτηριάσει. Αλλά και τότε ο σοφός λόγος είναι πλήρης και συνάμα πυκνός. Δεν κρύβει τον πλούτο του νοήματος, απεναντίας αναδείχνει την έκταση και το βάθος, τις πολλές και ποικίλες διαστάσεις του. Αλλά ταυτόχρονα περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα λεκτικά στοιχεία, χωρίς αυτός ο περιορισμός να αφήνει άστεγο ή αμφίβολο κάτι το ουσιαστικό. Η πρόταση διατυπώνει ολόκληρη και καθαρή τη σκέψη. Και συνάμα μεγαλώνει με τη συμπύκνωση η εκφραστική της δύναμη. Η περισσολογία και η αοριστολογία δεν θα συσκότιζαν μόνο το νόημα. θα κατέστρεφαν και την ένταση της φράσης που είναι μια από τις κύριες, ίσως η κυριότερη αρετή του αποφθέγματος. Αν ο γνήσιος και καίριος λόγος έχει τόσην απήχηση στην ψυχή μας, αν αγκιστρώνεται και δεν ξεκολλάει από τη μνήμη μας, τούτο οφείλεται ασφαλώς στο γεγονός ότι έχει επισημάνει και αποκαλύπτει μιαν αλήθεια με απέραντο βάθος, ένα στοχασμό που όσο και να τον εξερευνήσει κανείς, δεν φτάνει ποτέ στην άκρη του. Αλλά και σε ένα άλλο του προσόν, μοναδικό και ανεκτίμητο: ότι έχει επιτύχει τέτοιαν ακρίβεια και αυτάρκεια και προπάντων τόσην ένταση στη διατύπωση, ώστε δεν σηκώνει την περίφραση (την απόδοσή του με άλλα λόγια), κάποτε και αυτήν ακόμη τη μετάφραση (τη μεταφορά του σε άλλη γλώσσα). Είναι οριστικός και ανεπανάληπτος. [Η ακρίβεια και η αυτάρκεια των αποφθεγμάτων δεν επιτρέπουν τις περιττολογίες]

Γ) Βιβλιογραφία