ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Ψυχαγωγία-Διασκέδαση

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: Η διασκέδαση των σημερινών νέων θεωρείται από πολλούς αλλοπρόσαλλη και η ψυχαγωγία τους κινείται από το χώρο του ανύπαρκτου ως τη χώρα του παράδοξου. Όλοι όμως συμφωνούν πως ουσιαστική ψυχαγωγία και διασκέδαση ημέρα με την ημέρα γίνονται επιτακτικότερα αιτήματα και ανάγκες ζωής.

1) Πού πιστεύετε πως (πρέπει να) αποσκοπεί η σωστή διασκέδαση και ψυχαγωγία και ποια βλέπετε να είναι τα ιδιαίτερα αίτια που την καθιστούν απαραίτητη;

2) Ποιες οι «θετικές» και ποιες οι «αρνητικές» εκφάνσεις της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας των νέων κυρίως σήμερα;

✍Θέμα: Πολλοί πιστεύουν πως οι σημερινοί νέοι δεν ψυχαγωγούνται και δε διασκεδάζουν σωστά, αν και κάτι τέτοιο είναι τελείως απαραίτητο για τον άνθρωπο.

Τι καλό προσφέρει η σωστή διασκέδαση και ψυχαγωγία και ποιες είναι οι σωστές και ενδεικνυόμενες για τους νέους μορφές τους;

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1α. Σκοποί «σωστής» διασκέδασης/ψυχαγωγίας

Ε1β. Αιτίες αναζήτησης «σωστής» διασκέδασης/ψυχαγωγίας

Ε2α. «Θετικές εκφάνσεις διασκέδασης & ψυχαγωγίας

Βασικό κριτήριο για τη διάκριση είναι η πραγματική προσφορά κάθε μορφής ψυχαγωγίας σε ό,τι αφορά την εσωτερική καλλιέργεια ή τη γόνιμη αξιοποίηση του ψυχικού δυναμικού των ατόμων. Έτσι, η διάκριση ανάμεσα στην κακή (νόθα) ψυχαγωγία και στην καλή (ουσιαστική) ψυχαγωγία έχει σαν κριτήριο ότι η πρώτη μορφή ψυχαγωγίας ταυτίζεται με τη διασκέδαση, δηλαδή τη στείρα εκφόρτιση και εκτόνωση ενώ η δεύτερη μορφή με την αξιοποίηση του ψυχικού δυναμικού, δηλ. με την καθαυτό ψυχαγωγία.

Ε2β. «Αρνητικές» εκφάνσεις διασκέδασης & ψυχαγωγίας

Επίλογος

Ε?. Αιτίες μερικής αλλοτρίωσης αναφορικά με τη διασκέδαση/ψυχαγωγία

εν γένει αλλοτρίωση

Ε?. Η ψυχαγωγία καθορίζεται/εξαρτάται από:

Β'. Κείμενα

Η νόθη και η γνήσια ψυχαγωγία

Ε.Π. Παπανούτσος «Πρακτική Φιλοσοφία», Θεματικοί κύκλοι, εκδ. ΟΕΔΒ, σελ. 88-89.

[...] Η νόθη ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, επιθυμία απόδρασης από τον κλοιό μιας ζωής που μόνο πληγές μας δίνει και απογοητεύσεις ή που μας έγινε αφόρητη από το αθεράπευτο κενό της. Απόπειρα φυγής, όχι φυγή· επιθυμία απόδρασης, όχι απόδραση. Γιατί σε λίγο ξαναγυρίζομε στην αρένα βαρύτερα πληγωμένοι βρισκόμαστε και πάλι στο πηγάδι μας με μεγαλύτερο άγχος η απελευθέρωση ήταν ψεύδος, τραγική αυταπάτη. Πίσω λοιπόν από τη νόθη ψυχαγωγία υπάρχει πανικός και μωρία· όταν μαυρίσει από την απελπισία ή ρημάξει μέσα στην ανία η ψυχή μας, μας πιάνει τρόμος, και τρέχομε να αναπληρώσομε αυτό που μας λείπει με μια συγκίνηση (ας είναι και αγωνία), με μια διέγερση (ας είναι και αλλοτρίωση του προσώπου μας), με μιαν εξαντλητική ηδονή (ας φέρνει και την αποκτήνωση) με κάτι τέλος πάντων που έστω και προσωρινά θα δώσει άλλη τροπή στη ζωή μας. Εκείνο που μας τρομάζει περισσότερο είναι η ερημιά της ψυχής, το εσωτερικό άδειασμα. Και ριχνόμαστε σ’ εκείνους τους τρόπους της ψυχαγωγίας και ελπίζομε ότι θα μας βοηθήσουν να ξεφύγομε από τι; Ολοφάνερα από τον «εαυτό μας». Αυτός μας έχει γίνει ανυπόφορος και, επειδή μας πονεί ή μας αηδιάζει η παρουσία του, επιχειρούμε να αποδράσομε «σκοτώνοντας» το χρόνο που μας πολεμάει ή έχει περιφρονήσει την ψυχή μας. Κάθε ευκαιρία φυγής είναι τότε ευπρόσδεκτη, ακόμη κι αν υπονομεύει την υγεία ή μας ντροπιάζει. Και όταν μας παρουσιαστεί (η κοινωνία έχει και για τούτο προνοήσει με τις λέσχες, τα καπηλειά, τα καταγώγια) τρέχομε να επωφεληθούμε. Αστόχαστα, αφού στο τέρμα του δρόμου μάς περιμένει ήσυχος ο εχθρός που θέλομε να του ξεφύγομε... [...]

Αντίθετα προς τη νόθη η γνήσια ψυχαγωγία ως ανάγκη γεννιέται από τη δύναμη και τη χαρά της ζωής, και εκείνο που προσφέρει είναι να συντηρεί και να ανανεώνει τη δύναμη και τη χαρά της ζωής. Αυτήν ακριβώς που φθείρει και αφανίζει η νόθη. Δεν νομίζω ότι χρειάζονται αποδείξεις για να βεβαιωθεί κανείς ότι άλλο πράγμα είναι να ρίχνεσαι στο ξεφάντωμα από αμηχανία και άγχος, για να «διασκεδάσεις» την κατάθλιψη και την ανία που σε ρημάζει, και άλλο (εντελώς άλλο και στις προθέσεις και στα αποτελέσματα) να διασκεδάζεις από περίσσεια δυνάμεων και ευφρόσυνη διάθεση, για να κρατείς υψηλά την εσωτερική σου θερμοκρασία και να απολαβαίνεις την ακμή του σώματος και τη χαρά της ψυχής. Στην πρώτη περίπτωση, όπως είπαμε, η ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, αναζήτηση σωτηρία από το αδιέξοδο που αντί να δώσει ανακούφιση από το άλγος και την πλήξη, κάνει τη ζωή πιο δύσκολη, ζοφερή και αρρωστημένη. Στη δεύτερη, είναι ακτινοβολία και θρίαμβος σωματικής και ψυχικής ευφορίας, άξια επιβράβευση εκείνων που ευδοκιμούν στο σκληρόν αγώνα της ζωής με την περίσκεψη, το θάρρος, το τάλαντό τους και για τούτο προσφέρει ό,τι υπόσχεται: δύναμη και χαρά μεγαλύτερη. Εάν βρίσκεσαι σε συμφωνία με τον εαυτό σου (τις διαθέσεις, τις ικανότητες, τα όνειρα σου)· εάν με τους συνανθρώπους ζεις αρμονικά προσπαθώντας με καλή προαίρεση να γεφυρώνεις τα χάσματα και ν’ αποφεύγεις την τριβή στις σχέσεις σου μαζί τους· εάν εργάζεσαι έντιμα και δημιουργικά και είσαι ικανοποιημένος από την αναγνώριση των αποδόσεων σου· εάν στην αισθηματική σου ζωή αξιώθηκες να γνωρίσεις την τρυφερότητα και τη στοργή· εάν προπάντων έχεις πεισθεί ότι ο δρόμος του βίου δεν είναι ποτέ ομαλός και γίνεται βατός μόνο από κείνους που μπορούν να δέχονται τις αποτυχίες με χαμόγελο και τους πόνους με εγκαρτέρηση· τότε θα είσαι πάντα δυνατός και χαρούμενος, και αυτή τη δύναμη και τη χαρά σου θα την ξαναβρίσκεις πολλαπλάσια, όταν θα διαθέτεις τον ελεύθερο χρόνο σου σε σύστοιχους προς το ψυχικό κλίμα και το πνευματικό σου επίπεδο τρόπους ψυχαγωγίας. Ούτε καταπονημένος και ταπεινωμένος, ούτε αηδιασμένος από τον εαυτό σου θα βγαίνεις από τους τόπους των διασκεδάσεων με την πικρή γεύση που δίνει ο ανώφελος κάματος, η αποστροφή και η μεταμέλεια. Ο Spinoza* έχει λαμπρά αποδείξει στα θεωρήματα της δικής του Γεωμετρίας δύο ταυτότητες που επαληθεύονται διαρκώς από την καθημερινή πείρα: Ένταση της ζωής, ευφορία ψυχική ίσον δύναμη, ίσον χαρά. Χαλάρωση της ζωής, ψυχική αφορία ίσον αδυναμία, ίσον θλίψη. Η θέση της νόθης ψυχαγωγίας είναι στο κεφάλαιο της δεύτερης ταυτότητας· της γνήσιας, στο κεφάλαιο της πρώτης. Ποιας η δωρεά είναι η ευθυμία των Αρχαίων, περιττεύει -νομίζω- και να το υπαινιχθούμε.

*Μπαρούχ Σπινόζα (Barough Spinoza, 1632 1677): Ολλανδός φιλόσοφος εβραϊκής καταγωγής, υπέρμαχος της ελευθερίας της σκέψης και του πανθεϊσμού.

Ερωτήσεις

1. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και ποια τα κριτήρια για να χαρακτηρίσετε την ψυχαγωγία νόθη ή γνήσια, σύμφωνα με το κείμενο;

2. Εάν επιχειρούσατε να διαιρέσετε τη δεύτερη μεγάλη παράγραφο σε δύο, σε ποιο σημείο θα κάνατε το διαχωρισμό και γιατί;

3. Πιστεύετε ότι υπάρχουν τρόποι ψυχαγωγίας που αντικειμενικά εντάσσονται στις μορφές της νόθης και της γνήσιας ψυχαγωγίας; Τεκμηριώστε την απάντηση σας τόσο στο υλικό του δοκιμίου, όσο και στην προσωπική σας αντίληψη. Επιπλέον, χρησιμοποιήστε παραδείγματα για να κάνετε κατανοητή την άποψή σας.

4. Ποιες είναι, κατά την άποψη σας, οι ενέργειες ή οι απασχολήσεις με τις οποίες πρέπει να γεμίζει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του;

Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία

Γ. Δημητρακόπουλος, Εκθέσεις Α’ Λυκείου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994, σελ. 78-82.

(…) Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος ψυχαγωγίας της. Λαοί με ένστικτα ανημέρωτα και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης διασκεδάζουν βάναυσα· αντίθετα όσοι ημέρωσαν τα ήθη τους και καλλιέργησαν το πνεύμα τους αγαπούν ευγενείς μορφές και λεπτά μέσα ψυχαγωγίας. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για το χαρακτηρισμό των ατόμων: «πες μου πώς διασκεδάζεις να σου πω ποιος είσαι».

(…) Η νόθη ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, επιθυμία απόδρασης από τον κλοιό μιας ζωής, που μόνο πληγές μάς δίνει και απογοητεύσεις ή που μας έγινε αφόρητη από το αθεράπευτο κενό της. Απόπειρα φυγής, όχι φυγή· επιθυμία απόδρασης, όχι απόδραση. Γιατί σε λίγο ξαναγυρίζουμε στην αρένα βαρύτερα πληγωμένοι, βρισκόμαστε και πάλι στο πηγάδι μας με μεγαλύτερο άγχος. Η απελευθέρωση ήταν ψεύδος, τραγική αυταπάτη. Πίσω λοιπόν από τη νόθη ψυχαγωγία υπάρχει πανικός και μωρία· όταν μαυρίσει από την απελπισία ή ρημάξει μέσα στην ανία η ψυχή μας, μας πιάνει τρόμος και τρέχουμε να αναπληρώσουμε αυτό που μας λείπει.

Εκείνο που μας τρομάζει περισσότερο είναι η ερημιά της ψυχής· το εσωτερικό άδειασμα. Και ριχνόμαστε σ’ εκείνους τους τρόπους της ψυχαγωγίας που ελπίζουμε ότι θα μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε -από τι; Ολοφάνερα από τον «εαυτό μας». Αυτός μας έχει γίνει ανυπόφορος και, επειδή μας πονεί ή μας αηδιάζει η παρουσία του, επιχειρούμε να αποδράσουμε «σκοτώνοντας» το χρόνο που μας πολεμάει ή έχει περιφρονήσει την ψυχή μας. Κάθε ευκαιρία φυγής είναι τότε ευπρόσδεκτη, ακόμα κι αν υπονομεύει την υγεία ή μας ντροπιάζει. Αντίθετα προς τη νόθη η γνήσια ψυχαγωγία ως ανάγκη γεννιέται από τη δύναμη και τη χαρά της ζωής και εκείνο που προσφέρει είναι να συντηρεί και να ανανεώνει τη δύναμη και τη χαρά της ζωής. Αυτήν ακριβώς που φθείρει και αφανίζει η νόθη. (…)

Όσοι έχουν γνωρίσει την καθημερινή ζωή του μέσου ανθρώπου στις πόλεις-Λεβιάθαν του όλβου και των μηχανών (…) ξέρουν πόσο τραγική είναι εκεί η μοναξιά και η πλήξη του ασυντρόφευτου ανθρώπου· πόσο δέρνει την αποστεγνωμένη από τον κάματο και τη ρουτίνα ψυχή η ερημιά· πως ακόμα και οι πιο ευνοημένοι απ’ την ευμάρεια θνητοί αγωνίζονται να γεμίσουν το χρόνο της αργίας τους, για να επιβιώσουν και ν’ αρχίσουν την επόμενη μέρα την ίδια καταθλιπτική και μονότονη ζωή…

Τη λύση κατά τη γνώμη μου θα δώσει στο πρόβλημα μόνο η μεγαλύτερη μόρφωση του λαού σε συνδυασμό με τη δικαιότερη οργάνωση της κοινωνίας. Εάν μορφωθεί αληθινά ο άνθρωπος, θα φωτισθεί το πνεύμα και θα λεπτυνθεί η ευαισθησία του, και έτσι θα αποκτήσει μέτρα αυστηρότερα, για να κρίνει και τους άλλους και τον εαυτό του· και εάν οργανωθεί με δικαιοσύνη η κοινωνία όπου ζει, θα σεβαστεί και θα τιμήσει και τους άλλους και τον εαυτό του.

Σε αναζήτηση της έντασης η διασκέδαση

Σπ. Καρ., εφ. Καθημερινή, 10/3/1996

Ακόμη και ο πλέον συντηρητικός νους δεν μπορεί να φανταστεί νεότητα δίχως διασκέδαση και χαρούμενες στιγμές. Όπως προέκυψε από την κοινωνιολογική έρευνα στις συμβατικές ομάδες της σημερινής νεολαίας (ονομάζονται έτσι προκειμένου να υπάρξει διαχωρισμός με τις «υπόγειες» οργανωμένες νεανικές ομάδες), δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος ανησυχίας, καθώς η απόλαυση και η διασκέδαση αποτελούν κοινωνική αξία ταυτόσημη και ισοδύναμη με τις αξίες της εργασίας, της μόρφωσης και της εκπαίδευσης. Στις περιθωριακές ομάδες όμως η διασκέδαση προκειμένου να οδηγήσει στην απόλαυση ξεπερνάει σε αρκετές περιπτώσεις τα όρια και είναι στενά συνυφασμένη με επικίνδυνες για τα νέα παιδιά ακρότητες. Η χρήση αλκοόλ και τοξικών ουσιών είναι μερικές από τις… κακές συνήθειες των περιθωριακών νέων.

Στην πιο… σκληρή ερμηνεία, η εκτός ορίων διασκέδαση σε συνδυασμό με το κατά το κοινώς λεγόμενο «αραλίκι» που χαρακτηρίζει τους νέους που συγκροτούν τέτοιες ομάδες θεωρητικοποιούνται και μετατρέπονται σε «υπόγεια» αξία, η οποία κατά βάσιν αντιτίθεται στις «συμβατικές αξίες» της εργασίας, της μόρφωσης και της εκπαίδευσης. Παράλληλα, η διασκέδαση, υπό την έννοια της διαρκούς αναζήτησης έντονων στιγμών αποκτά μία ιδιαίτερη διάσταση, καθώς μετατρέπεται σε ηδονισμό και οδηγεί τους νέους στην τεχνητή επιδίωξη της έντασης και της διέγερσης μέσω της κατάχρησης αλκοόλ και τοξικών ουσιών.

Έτσι εξηγείται και η άνθηση τα τελευταία χρόνια των… σφηνακίων σε νεανικά κλαμπ, που ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο παρά η γρηγορότερη οδός προς τη διέγερση, όπως επίσης και των ψυχοτρόπων ουσιών. Τα χάπια «έκσταση» τα οποία τελευταίως προέκυψαν στα νεανικά στέκια των Αθηνών έχουν ως κυριότερη επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό τη σωματική και πνευματική υπερδιέγερσή του. Και γι’ αυτό το λόγο παρατηρείται σταδιακή αύξηση της χρήσης τους από νέα παιδιά.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ακόμη ότι οι έντονες στιγμές και κατά συνέπεια η διασκέδαση επιζητούνται και με βίαιους τρόπους, όπως μέσω του διομαδικού ανταγωνισμού. Εκφράζεται συνήθως με διενέξεις μεταξύ νέων διαφορετικών στιλ (όπως είναι οι συγκρούσεις μεταξύ «ροκαμπίλι» και «σκίνχεντς») αλλά και μεταξύ περιθωριακών ομάδων και της ελληνικής αστυνομίας. Υπό αυτή την επισήμανση τα επεισόδια που παραδοσιακά συμβαίνουν στο Πολυτεχνείο και στους γύρω απ’ αυτό δρόμους αποτελούν κατά κάποιο τρόπο ένα είδος παιχνιδιού που διασκεδάζει τους συμμετέχοντες νεαρούς. Όπως επισημαίνεται στην έρευνα, η επιδίωξη της διέγερσης εκφράζεται και με βανδαλισμούς δημοσίων χώρων που αντιπροσωπεύουν τον κοινωνικό έλεγχο, πράξεις που υποδηλώνουν μεταξύ άλλων και την αντίθεση των νέων στις πρακτικές της «εξουσίας» αλλά και κυρίαρχων κοινωνικών αξιών, όπως είναι η ιδιοκτησία, η εργασία και η εκπαίδευση. Ίσως αυτή η κοινωνιολογική εξήγηση απαντά στα ερωτηματικά που συνοδεύουν τους βανδαλισμούς που συμβαίνουν πάντα, όταν ομάδες των νέων συγκρούονται με την αστυνομία. Γεγονός που εκτός των άλλων διαφοροποιεί τους οργισμένους νεαρούς των 90’s απ’ αυτούς παλιότερων εποχών, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο.

Μονοτονία

Κωνσταντίνος Καβάφης, Ποιήματα, επιμέλεια Κ.Π. Σαββίδης, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1984, σελ. 26.

Τη μια μονότονη ημέρα άλλη

μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν

τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι-

οι όμοιες στιγμές μάς βρίσκουν και μας αφήνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλο μήνα.

Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·

είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.

Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.

Ο φτωχός ψυχικός βίος του σημερινού ανθρώπου

Ι.Ν. Ξηροτύρης, Ο φτωχός ψυχικός βίος του σημερινού ανθρώπου, απ’ το συλλογικό έργο «Θεμέλιο στην έκθεση ιδεών», τ. 1, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1987.

Ο άνθρωπος της βιομηχανικής κοινωνίας έχει πάρει μια αλλιώτικη από περασμένες εποχές θέση απέναντι του θυμικού του και της συνείδησής του. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει από κάθε άποψη πιο έντονα από τις προηγούμενες ήσυχες εποχές. Η σημερινή κοινωνία, η οποία κάτω από την επίδραση του βιομηχανικού και τεχνικού πνεύματος οργανώνεται κατά τρόπο ορθολογικό, απαιτεί από τα μέλη της προπάντων νοητική δραστηριότητα και συνειδητή θέληση.

Ο άνθρωπος όμως, για να εξουδετερώσει αυτή τη μονομέρεια της ζωής του, δε στρέφεται προς το θυμικό του, προς τον εσωτερικό ψυχικό κόσμο, παρά επηρεασμένος από το υλικό βιομηχανικό πνεύμα που επικρατεί, στρέφεται προς τη σωματικότητά του και περνά σκοτώνοντας τον ελεύθερο καιρό του στην πολύπλευρη ικανοποίηση των αισθήσεών του, των ενστίκτων του. Εδώ, στο σημείο αυτό, κινδυνεύει να παραμελήσει έτσι την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

(…) Ο άνθρωπος, για να αναπτύξει τον εσωτερικό κόσμο του έχει ανάγκη ησυχίας, συγκέντρωσης και στροφής προς τα έσω. Μέσα όμως στις βιομηχανικές κοινωνίες μας σήμερα ο άνθρωπος τρέχει και δε φτάνει. Κι όταν κάνει χρήση των διακοπών του από την καθημερινή εργασία του, δεν αναπαύεται, δεν ησυχάζει, παρά σκορπίζεται, νομίζοντας ότι διασκεδάζει, ενώ στο βάθος κατατρύχεται από την ανησυχία του, από μια ιδιότυπη αγωνία και νευρικότητα.

Δε ζει το βάθος αλλά την επιφάνεια της ζωής του, γι’ αυτό και είναι δύσκολο να στραφεί προς τα έσω, να ασκήσει τις δυνάμεις του θυμικού του, να ανταποκριθεί στη φωνή της συνείδησής του, παρά την έντονη αλλαγή των εντυπώσεων και τον πλούτο των παραστάσεων που αποκτά σήμερα ο άνθρωπος από τους πολυποίκιλους και άφθονους ερεθισμούς, που του προσφέρει ο τεχνικός κόσμος.

Ο άνθρωπος της εποχής μας είναι περισσότερο από άλλες με λιγότερους ερεθισμούς εποχές φτωχός σε βαθιά βιώματα, περισσότερο κενός, παρά το μεγαλύτερο από κάθε άλλη εποχή πλήθος των παραστάσεών του, αυτών, που σε ό,τι αφορά την καλλιέργεια του θυμικού του, μένουν αδρανείς και ακαρποφόρητες.

Ο σημερινός άνθρωπος των βιομηχανικών κοινωνιών διακρίνεται για τη στεγνή ψυχραιμία του και το ασυγκίνητο της καρδιάς του, την απόκρουση της συναισθηματικότητας. Ο σημερινός άνθρωπος γνωρίζει μόνο το πάθος του πραγματισμού και στέκεται διστακτικά και δύσπιστα απέναντι στη συναισθηματικότητα. Τα όνειρα και οι επιθυμίες του σημερινού μέσου ανθρώπου των βιομηχανικών κοινωνιών στρέφονται προς εξωτερικούς πάντα σκοπούς: επιτυχία, πλούτο, υγεία, υπόληψη, δημοτικότητα.

Δεν είναι όμως σε θέση να δώσει στα συναισθήματά του, σαν απαιτήσεις του ψυχικού κόσμου του, διάρκεια, γιατί αυτός ο εσωτερικός κόσμος του είναι φτωχά αναπτυγμένος παρά την εξωτερικά πλούσια καθώς φαίνεται ζωή· ωστόσο ακόμα απειλείται σήμερα ο άνθρωπος περισσότερο από άλλες εποχές, από το φάσμα της ανίας, αυτής που όλο ζητά την εντύπωση, για να κορεστεί, αλλά πετυχαίνεται το αντίθετο.

Μηχανοποίηση της εργασίας-Μηχανοποίηση της διασκέδασης

Άρης Γιαβρής, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Α’, σελ. 214.

(...) Μπορούμε να πούμε, συνοπτικά, πως μέσα στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου πραγματοποιήθηκαν διαδοχικά μια μηχανοποίηση της εργασίας και μια μηχανοποίηση της διασκέδασης. Οι συνέπειες της μιας δεν μπορούν να υπολογιστούν έγκυρα, αν τις ξεχωρίσουμε από την άλλη. Ξαναβρίσκουμε εδώ, πάντα ενεργές και ισχυρές, μα σε άλλο επίπεδο, τις μηχανές μεταφοράς, το σιδηρόδρομο, το λεωφορείο, τη μοτοσικλέτα, το αεροπλάνο και κυρίως το αυτοκίνητο, που συνέβαλαν πολύ στην τροποποίηση της ψυχαγωγίας όσων τις χρησιμοποιούν. Γιατί σε μια ψυχοκοινωνική μελέτη του αυτοκινήτου θα πρέπει κανείς, κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεών του, να μελετήσει χωριστά μέσα σ’ αυτό το αντικείμενο το όργανο της εργασίας και το όργανο της διασκέδασης.

(…) Ο εργαζόμενος, μόλις ξεφύγει από τη βιομηχανική μηχανοκρατία, πέφτει στα χέρια της μηχανοκρατίας των μεταφορών και της διασκέδασης. Δεν είναι δυνατόν φυσικά να κόψεις στα δύο τη ζωή σου και να κάνεις μια εξαντλητική ανάλυση του πρώτου τρόπου μηχανοποίησης, έτσι που να χωρίζεται απόλυτα από τους άλλους. Η ζωή είναι ένα σύνολο, όπου οι διάφορες δράσεις και οι αντιδράσεις αλληλεπιδρούν. Αυτό που αληθεύει στην περίπτωση του εργαζόμενου, αληθεύει και για κάθε άτομο (όποιο κι αν είναι το επάγγελμά του), που ακολουθεί το ρυθμό των βιομηχανικά αναπτυγμένων κοινωνιών.

Γ'. Βιβλιογραφία