ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Τσιγάρο-Κάπνισμα

Α'. Σχεδιάγραμμα

✍Θέμα: Πολλοί άνθρωποι, και ιδίως νέοι στην ηλικία, παρ’ όλες τις ιατρικές συμβουλές που αναφέρουν πως το κάπνισμα είναι επικίνδυνο για την υγεία, καπνίζουν. Για ποιους λόγους φαντάζεσαι ότι συμπεριφέρονται έτσι ανόητα και ποιες οι σοβαρές επιπτώσεις της πράξης τους αυτής;

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Αιτίες

Ε2. Συνέπειες

Ε?. Τρόποι αντιμετώπισης

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Πάνω από 7,1 εκατ. θάνατοι ετησίως λόγω του τσιγάρου

Εφημερίδα Το Βήμα, 8/3/2018

Νέος παγκόσμιος «Άτλαντας Καπνού»

Πάνω από 7,1 εκατ. θάνατοι ετησίως λόγω του τσιγάρου

Ξεπέρασαν, με συντηρητικές μάλιστα εκτιμήσεις, τα 7,1 εκατομμύρια οι θάνατοι διεθνώς το 2016, λόγω του καπνίσματος (5,1 εκατ. άνδρες και 2 εκατ. γυναίκες). Από την άλλη, τα συνδυασμένα ετήσια κέρδη των μεγαλύτερων καπνοβιομηχανιών του κόσμου υπερέβησαν τα 62,27 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αυτό σημαίνει ότι στον θάνατο κάθε καπνιστή αντιστοιχούν κέρδη περίπου 9.730 δολαρίων, σύμφωνα με τον νέο -έκτο κατά σειρά- παγκόσμιο «Άτλαντα Καπνού», που δόθηκε στη δημοσιότητα στο πλαίσιο του 17ου Παγκόσμιου Συνεδρίου «Για τον Καπνό ή την Υγεία» στη Νότια Αφρική.

Η νέα έκδοση του Άτλαντα της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας δείχνει ότι η βιομηχανία προϊόντων καπνού έχει βάλει ως στόχο τους πληθυσμούς στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, όπου οι άνθρωποι δεν προστατεύονται στον ίδιο βαθμό από αντικαπνιστικούς νόμους.

Οι περισσότεροι από τους 7,1 εκατομμύρια θανάτους ετησίως οφείλονται στο ενεργητικό κάπνισμα, ενώ ένα ποσοστό γύρω στο 12% (περίπου 884.000 θάνατοι) σχετίζονται με το παθητικό κάπνισμα.

«Κάθε θάνατος από τον καπνό θα μπορούσε να αποφευχθεί και κάθε κυβέρνηση έχει τη δύναμη να μειώσει το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος της επιδημίας καπνού» δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Δρ Τζέφρι Ντρόουπ, αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.

Ο Δρ Νιλ Σλούγκερ επεσήμανε ότι «ο καπνός προκαλεί βλάβη σε κάθε στάδιο του κύκλου της ζωής του, από την καλλιέργεια έως την διάθεσή του. Συνδέεται με έναν ολοένα αυξανόμενο κατάλογο ασθενειών, επιβαρύνει τα συστήματα υγείας και επιδεινώνει τη φτώχεια, ιδίως όταν αρρωσταίνει λόγω του καπνίσματος και πεθαίνει ο στυλοβάτης ενός νοικοκυριού».

Σύμφωνα με τον «Άτλαντα», η ενεργητική χρήση καπνού και η παθητική έκθεση των ανθρώπων σε αυτόν κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία πάνω από δύο τρισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο, σχεδόν το 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Περισσότεροι από 1,1 δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι καπνιστές σήμερα, από τους οποίους πάνω από 80% ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (ανάλογο είναι και το ποσοστό αυτών των χωρών στους συνολικούς θανάτους λόγω καπνού).

Εξαιτίας των στοχευμένων και επιθετικών προσπαθειών μάρκετινγκ από τις καπνοβιομηχανίες, μόνο στην υποσαχάρια Αφρική η κατανάλωση καπνού έχει αυξηθεί κατά 52% μεταξύ 1980-2016, από 164 σε 250 δισεκατομμύρια τσιγάρα. Σε χώρες όπως η Νιγηρία, η Αιθιοπία και η Σενεγάλη το κάπνισμα είναι πια συχνότερο μεταξύ των νέων παρά μεταξύ των ενηλίκων.

Ο «Άτλαντας» τάσσεται υπέρ της αύξησης των φόρων στα προϊόντα καπνού, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα σωθούν εκατομμύρια ζωές. Το βασικό, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι «να υπάρξει η πολιτική βούληση».

Μείωση ρεκόρ των καπνιστών την τελευταία πενταετία

http://health.in.gr, 12/1/2018

Μείωση ρεκόρ των καπνιστών την τελευταία πενταετία

Σημαντική μείωση του ποσοστού των καπνιστών στην Ελλάδα τα τελευταία πέντε χρόνια καταγράφει έρευνα που έγινε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Παράλληλα, οι Έλληνες εκφράζουν θυμό και θεωρούν πολιτιστική υποβάθμιση

τη μη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. 

Όπως ανάφερε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης, σύμφωνα με την πανελλαδική έρευνα που έγινε τον περασμένο Ιούλιο, το 27,1% του πληθυσμού δηλώνει σήμερα ότι καπνίζει έναντι του 36,7% που είχε καταγραφεί στην αντίστοιχη έρευνα της ΚΑΠΑ Research το 2012. 

Η πτώση αυτή, των 9,6 ποσοστίαιων μονάδων σε μία πενταετία, αποτελεί «ρεκόρ» μείωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και οπωσδήποτε καταγράφει τον μικρότερο μέχρι σήμερα επιπολασμό του καπνίσματος στον ελληνικό πληθυσμό.

Σε αντίστοιχες έρευνες της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), τα ποσοστά των καπνιστών ήταν 37,9% για το 2009 και 32,5% για το 2014, αποδεικνύοντας μια σταθερή τάση μείωσης των καπνιστών από το 2009 έως και σήμερα. 

Στις ίδιες έρευνες της ΕΛΣΤΑΤ ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι και η μείωση κατά 33,3% του καπνίσματος στις νεαρές ηλικίες, από 16-24 ετών.

Παράλληλα, καταγράφεται μείωση και στην ετήσια κατανάλωση τσιγάρων κατά 49% στο διάστημα 2007-2016.

Εθνικός στόχος η μείωση του καπνίσματος

Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της ΚΑΠA Research, οι Έλληνες τάσσονται κατά του καπνίσματος και σε ποσοστό 88,1% δηλώνουν ότι θεωρούν ως εθνικό στόχο τη μείωσή του. 

Η έρευνα εστίασε ιδιαίτερα στο θέμα της νομοθεσίας για το παθητικό κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους, με το 83,8% να χαρακτηρίζει σαν πολιτισμική υποβάθμιση τη μη εφαρμογή του νόμου και το 76,1% των Ελλήνων να δηλώνουν θυμωμένοι για το γεγονός ότι η χώρα μας αποτελεί την μοναδική χώρα της ΕΕ η οποία επιτρέπει το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους, εκθέτοντας τους πολίτες της σε παθητικό κάπνισμα. 

Σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο της έρευνας που διεξήχθη σε 13 περιφέρειες της χώρας, το 96,6% των ερωτηθέντων έχουν βρεθεί τον τελευταίο χρόνο σε κλειστό δημόσιο χώρο μη εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου και το γεγονός αυτό προκαλεί θυμό στο 74,2% του δείγματος της έρευνας.

Σε ποσοστό 93%, οι Έλληνες πιστεύουν ότι η Πολιτεία δεν έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την τήρηση του νόμου και εκτιμούν ότι μεταξύ των δημόσιων χώρων που δεν εφαρμόζεται η απαγόρευση του καπνίσματος είναι τα εστιατόρια και τα κέντρα διασκέδασης (93,9%), οι δημόσιες υπηρεσίες (58,3%), οι χώροι του Κοινοβουλίου (54,8%), τα σχολεία (45,3%) και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις (37,5%). Αντίστοιχα, ευθύνη και στις δημοτικές αρχές δίνουν οι Έλληνες, με το 85,2% να δηλώνει ότι ο δήμαρχος και οι αρχές της περιοχής τους δε συνέβαλαν στην τήρηση του νόμου για πρόληψη του παθητικού καπνίσματος σε δημόσιους χώρους. 

Ιδιαίτερη σημαντική είναι η διαπίστωση της έρευνας ότι το 69,8% των Ελλήνων είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν εθελοντικά σε δράσεις για τη μείωση του καπνίσματος, ειδικά σε νέους.

«Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι η πρωτοβουλία του Δημάρχου Τρικκαίων για την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου αποτελεί αναγκαιότητα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα και ο πολιτικός κόσμος της χώρας καλείται να ακολουθήσει το παράδειγμα των Τρικάλων», σήμειωσε ο κ. Μπεχράκης. 

Από την πλευρά του ο Δήμαρχος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου εξήγησε ότι «ξεκινήσαμε πρώτοι και μόνοι την εκστρατεία ενημέρωσης για την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Δεν πρόκειται να κάνουμε πίσω καθώς ήδη τα αποτελέσματα είναι θετικά. Εδώ στα Τρίκαλα, ως Δήμος Τρικκαίων συνεχίζουμε την προσπάθεια. Αυτό εξάλλου είναι ένα από τα συστατικά στοιχεία της σύγχρονης πόλης: το να ενδιαφέρεται και να δρα για τους κατοίκους της».

Οι Έλληνες πανευρωπαϊκοί πρωταθλητές στο κάπνισμα

Εφημερίδα Το Βήμα, 5/6/2015

Σχεδόν τέσσερις στους δέκα κατοίκους της Ελλάδας επιμένουν να καπνίζουν

Οι Έλληνες πανευρωπαϊκοί πρωταθλητές στο κάπνισμαΣχεδόν τέσσερις στους δέκα κατοίκους της Ελλάδας επιμένουν να καπνίζουν, αναδεικνύοντας τη χώρα σε πρωταθλήτρια των θεριακλήδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 26% των Ευρωπαίων παραμένουν καπνιστές, παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά των καπνιστών εμφανίζουν μείωση κατά 2% στην ΕΕ από το 2012.

Η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά με 38% και 35% αντίστοιχα.

Στην Ελλάδα, καπνιστές είναι το 43% των ανδρών και το 33% των γυναικών. Οι περισσότεροι καπνιστές αγοράζουν πακέτο τσιγάρων καθημερινά (76%) ενώ εννέα στους δέκα (92%) δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ ηλεκτρονικό τσιγάρο. Το 52% των ελλήνων καπνιστών ξεκίνησε το κάπνισμα σε ηλικία μεταξύ 15 και 18 ετών, ενώ λίγο περισσότεροι από τους μισούς (57%) δεν έχουν ποτέ προσπαθήσει να το διακόψουν.

Στον αντίποδα βρίσκονται η Σουηδία και η Φινλανδία, όπου το ποσοστό των καπνιστών έχει μειωθεί στο 11 και 19 τοις εκατό αντίστοιχα.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η μεγαλύτερη πτώση από το 2012 έως το 2015 σημειώθηκε στις ηλικίες μεταξύ 15 και 24 ετών (25% από 29%).

Το 59% των ευρωπαίων καπνιστών έχει προσπαθήσει να διακόψει το κάπνισμα, αλλά μόνο το 19% αποφάσισε να το κάνει τον τελευταίο χρόνο. Από αυτούς, το 12% έχει επιχειρήσει τη διακοπή του μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων, σε σύγκριση με 7% το 2012. Ωστόσο, μόνο το 14% των χρηστών ηλεκτρονικών τσιγάρων κατάφερε να μειώσει ή να σταματήσει το κάπνισμα.

Τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου ανακοινώθηκαν με ευκαιρία την εκστρατεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Ex-smokers are Unstoppable» («Οι Πρώην Καπνιστές είναι Ασταμάτητοι»), η οποία ενθαρρύνει τους καπνιστές να ξεκινήσουν μια προσωπική προσπάθεια για τη διακοπή του.

Η Κομισιόν υποστηρίζει μάλιστα ότι, μέσω της δωρεάν ψηφιακής εφαρμογής iCoach, ένας στους τρεις καπνιστές μεταξύ 431.000 εγγεγραμμένων χρηστών προηγούμενων εκστρατειών διέκοψαν το κάπνισμα έπειτα από τρεις μήνες χρήσης της.

Το τσιγάρο και το αλκοόλ «δηλητηριάζουν» τους εφήβους

http://news.in.gr, 19/3/2015

Το τσιγάρο και το αλκοόλ «δηλητηριάζουν» τους εφήβουςΑπό την εφηβεία ξεκινούν τις κακές συνήθειες τα ελληνόπουλα: το 36,9% των 15χρονων παραδέχεται ότι έχει καπνίσει τουλάχιστον μία φορά στην ζωή του, εκ των οποίων ένας στους τρεις ανάβει τσιγάρο καθημερινά.

Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από νέα μελέτη, σύμφωνα με την οποία οι έφηβοι κάνουν την… επανάστασή τους και μέσω της κατανάλωσης αλκοόλ.

Οι επιστήμονες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ), ρώτησαν 4.141 μαθητές ηλικίας 11, 13 και 15 ετών σχετικά με τη συχνότητα και τη βαρύτητα χρήσης καπνού, οινοπνευματωδών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών. Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά.

Τσιγάρο έχει βάλει στο στόμα του και ένας στους εφτά 13χρονους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό πέφτει σημαντικά στους μαθητές ηλικίας 11 ετών - μόλις το 1,6% έχει δοκιμάσει καπνό.

Εντύπωση προκαλεί και το γεγονός ότι οι μαθητές του Γυμνασίου πειραματίζονται και με το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Ειδικότερα, το 16,6% των 15χρονων έχει…ατμίσει έστω και μία φορά στη ζωή του, με τα αγόρια να εμφανίζονται πιο περίεργα από τα κορίτσια.

Προτιμούν μπύρα και βαριά ποτά

Τουλάχιστον τρία ποτά καταναλώνει ένας στους τρεις εφήβους όταν βγαίνει έξω. Έτσι εξηγείται ότι το 20,6% των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα έχει τουλάχιστον ένα περιστατικό μέθης στη ζωή του.

Σημειώνεται ωστόσο ότι η κατανάλωση μέθης αυξάνεται με την ηλικία- έτσι για παράδειγμα, ενώ το 86,1% των 15χρονων έχει παραγγείλει ποτό έστω και μία φορά στ ζωή του, το αντίστοιχο ποσοστό πέφτει στο 18,6% όταν η ίδια ερώτηση απευθύνεται στους 11χρονους.

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη οι 15χρονοι προτιμούν τη μπύρα (27,1%), τα ισχυρά ποτά (21,9%) και το κρασί (19,5%).

Τα καλά νέα είναι ωστόσο, ότι από το 2010 στο 2014 μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό των εφήβων που ανέφερε πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ: Από 41,5% σε 30%.

Κάνναβη

Ένας στους δέκα εφήβους ηλικίας 15 ετών (9,6%) ανέφερε ότι είχε κάνει χρήση κάνναβης έστω και μία φορά στη ζωή.

Μεταξύ των 15χρονων που ανέφεραν το 2014 χρήση κάνναβης έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή, οι περισσότεροι (7,6%) χρησιμοποίησαν την ουσία στη διάρκεια των 12 τελευταίων μηνών πριν από την έρευνα, ενώ σχεδόν οι μισοί (4, 9 %) είχαν κάνει χρήση τον τελευταίο μήνα.

Από ό,τι φαίνεται τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή στις εξαρτησιογόνες ουσίες, καθώς παρατηρούνται υψηλότερα ποσοστά πρόσφατης χρήσης καθώς και επανάληψης της χρήσης συγκριτικά με τα κορίτσια της ίδιας ηλικίας.

Σημειώνεται ότι η «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» διεξάγεται στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Health behaviour is school-aged children», υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Το «αποτύπωμα» του καπνίσματος στον οργανισμό

Ειρήνη Βενιού, εφ. Το Βήμα, 18/10/2013

Φινλανδική ιστοσελίδα αποκαλύπτει τις επιπτώσεις της ανθυγιεινής συνήθειας στο σώμα

Το «αποτύπωμα» του καπνίσματος στον οργανισμό

Αριστερά το κουρασμένο πρόσωπο μιας καπνίστριας, δεξιά το υγιές δέρμα μιας γυναίκας που δεν καπνίζει

Έναν πρωτότυπο τρόπο παρουσίασης των επιπτώσεων του καπνίσματος στην υγεία μας βρήκε η φινλανδική ιστοσελίδα TobaccoBody. Με τη βοήθεια ενός διαδραστικού γραφήματος, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει με τα μάτια του τι προκαλεί το κάπνισμα στον οργανισμό ενός καπνιστή και να συγκρίνει συγκεκριμένα σημεία του σώματός του με εκείνα ενός μη καπνιστή.

Σκοπός της όλης ιδέας, η οποία έλαβε σάρκα και οστά σε συνεργασία με την Φινλανδική Εταιρεία για τον Καρκίνο, ήταν η ενημέρωση του κοινού και κυρίως των νέων γύρω από τις καταστροφικές επιπτώσεις του καπνίσματος στον οργανισμό. 

«Βουτιά» στον οργανισμό των καπνιστών

Με άκρως παραστατικό τρόπο, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στα δύο φύλα και να δει πώς είναι κάποιος ως καπνιστής/-ρια και ως μη-καπνιστής/-ρια. Με τη βοήθεια μιας λίστας στα αριστερά μπορεί να δει σε μεγέθυνση συγκεκριμένα σημεία του προσώπου, των χεριών κτλ. ή να «βουτήξει» στον ανθρώπινο οργανισμό για να παρατηρήσει τις οργανικές βλάβες που οφείλονται στον καπνό.

Ανάμεσα στις κύριες επιπτώσεις του καπνίσματος συγκαταλέγονται τα αδύναμα μαλλιά, το θαμπό και ρυτιδιασμένο δέρμα, η εμφάνιση ακμής στο πρόσωπο και τριχοφυΐας σε πρόσωπο και χέρια, τα κιτρινισμένα νύχια, οι «μαυρισμένοι» πνεύμονες κ.ά. Πέρα από το φωτογραφικό υλικό, ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει συνοδευτικά κείμενα τα οποία εξηγούν τους ακριβείς λόγους για τους οποίους συμβαίνουν τα παραπάνω.

Η ιστοσελίδα αναφέρει για παράδειγμα, ότι το δέρμα ενός καπνιστή χάνει την υγιή του όψη και φαίνεται κουρασμένο, εξαιτίας των χημικών ουσιών των τσιγάρων. Αυτές, κάνουν τις ελαστικές ίνες του δέρματος πιο εύθραυστες με αποτέλεσμα να σπάνε εύκολα και εκείνο να χάνει την ελαστικότητά του.

«Οι καπνιστές έχουν αδύναμα μαλλιά και αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο τριχόπτωσης ή γκριζαρίσματος» εξηγεί το κείμενο στην περίπτωση των μαλλιών ενός καπνιστή. Η υπερβολική τριχοφυΐα στην περίπτωση των γυναικών, πυροδοτείται εξαιτίας του ότι το κάπνισμα αυξάνει τα επίπεδα τεστοστερόνης στον οργανισμό.

Πρόσφατη μελέτη του Ιατρικού Κολεγίου του Ουισκόνσιν, είχε δείξει ότι οι γυναίκες που κάπνιζαν ένα ή περισσότερα πακέτα τσιγάρα την ημέρα, αντιμετώπιζαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο, να έχουν ασταθή εμμηνορροϊκό κύκλο και να μπαίνουν ταχύτερα στην εμμηνόπαυση σε σχέση με τις μη καπνίστριες.

Το παθητικό κάπνισμα των παιδιών συνδέεται με διανοητικά προβλήματα

Εφ. Το Βήμα, 10/12/2010

Τα παιδιά που ζουν σε περιβάλλον καπνιστών παρουσιάζουν συχνότερα υπερκινητικότητα ή κακή συμπεριφορά

Άλλη μια έρευνα έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα εκείνων που έχουν δείξει την επιβλαβή δράση του παθητικού καπνίσματος. Ερευνητές του University College London διαπίστωσαν ότι το παθητικό κάπνισμα, εκτός των άλλων αρνητικών συνεπειών στον ανθρώπινο οργανισμό, ειδικά όσον αφορά τα παιδιά αποτελεί παράγοντα εμφάνισης διανοητικών προβλημάτων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η νέα έρευνα αποτελεί ένα ακόμη καμπανάκι κινδύνου ώστε να αποφασίσουν οι γονείς που καπνίζουν να μην ασκούν τη βλαβερή τους συνήθεια μέσα στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο και αν είναι δυνατόν να κόψουν τελείως το κάπνισμα.

«Γνωρίζαμε ότι το παθητικό κάπνισμα συνδέεται με την εμφάνιση πολλών προβλημάτων υγείας στα παιδιά, αλλά είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται και διανοητικά προβλήματα» δήλωσε στο πρακτορείο Reuters ο Μαρκ Χάμερ, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας των ΗΠΑ, δύο στα τρία παιδιά ηλικίας 3-11 ετών είναι παθητικοί καπνιστές, ενώ ταυτόχρονα ένα στα πέντε παιδιά ηλικίας 9-17 ετών παρουσιάζουν μικρότερα ή μεγαλύτερα διανοητικά προβλήματα καθώς και παθήσεις που σχετίζονται με τον εθισμό. Οι ερευνητές μελέτησαν 901 παιδιά ηλικίας 4-8 ετών στη Βρετανία παίρνοντας δείγματα του σάλιου τους για ανάλυση αναζητώντας την πιθανή παρουσία ουσιών του καπνού, ενώ παράλληλα ζήτησαν από τους γονείς πληροφορίες για τη συμπεριφορά αλλά και το επίπεδο κοινωνικότητας των παιδιών τους. Οπως διαπίστωσαν, όσο περισσότερο ήταν εκτεθειμένο ένα παιδί στον καπνό τόσο μεγαλύτερη ήταν η επιβάρυνση της πνευματικής του κατάστασης, με συμπτώματα όπως η υπερκινητικότητα ή η κακή συμπεριφορά. Αν και δεν μπορούν να προσδιορίσουν το πώς το παθητικό κάπνισμα επηρεάζει διανοητικά τα παιδιά, οι ερευνητές εικάζουν ότι ο καπνός επιδρά σε χημικές ουσίες του εγκεφάλου, όπως η ντοπαμίνη.

Όμηροι των εξαρτήσεων οι έφηβοι

Μαίρη Κατσανοπούλου, εφ. Τα Νέα, 27/5/2010

Αύξηση του καπνίσματος στα κορίτσια, ιδιαίτερα της Αθήνας, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Παράλληλα, οι δεκαεξάχρονοι στη χώρα μας κάνουν συστηματική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών σε υψηλό ποσοστό (87%), από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.

«Οι έρευνές μας (από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής) διενεργούνται κάθε τέσσερα χρόνια σε αντιπροσωπευτικό δείγμα περίπου 10.000 μαθητών της χώρας, ηλικίας 14-18 ετών», λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αννα Κοκκέβη.

«Στις εξαρτησιογόνες ουσίες κατατάσσουμε τις νόμιμες (καπνός, αλκοόλ, ψυχοδραστικά φάρμακα) και τις παράνομες ή ναρκωτικά (μαριχουάνα/χασίς ή κάνναβη, ηρωίνη, κοκαΐνη, LSD, έκσταση). Από τις έρευνες προκύπτει η μεγάλη διάδοση της χρήσης καπνού και οινοπνευματωδών ποτών. Συγκεκριμένα, έχουν καπνίσει τσιγάρο οι μισοί μαθητές, ενώ δεν υπάρχει έφηβος που να μην έχει δοκιμάσει αλκοόλ.

»Ενας στους 5 μαθητές καπνίζει συστηματικά και περίπου ένας στους 7 πίνει με συχνότητα περίπου 2-3 φορές την εβδομάδα, ενώ το 12% αναφέρει ότι μέθυσε τον τελευταίο μήνα πριν από την έρευνα. Ναρκωτικά έχει δοκιμάσει 12% των μαθητών, ενώ περίπου οι μισοί έχουν επαναλάβει τη χρήση. Η πιο δημοφιλής παράνομη ουσία είναι η κάνναβη, την οποία θεωρούν ότι μπορούν να βρουν εύκολα ένας στους 4 μαθητές».

Περισσότερα αγόρια σε σύγκριση με τα κορίτσια κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. «Το κάπνισμα είναι πιο διαδεδομένο στα κορίτσια που κατοικούν στην Αθήνα, συγκριτικά με αυτά που διαμένουν στη Θεσσαλονίκη και τις λοιπές περιοχές της χώρας», σημειώνει η κ. Κοκκέβη.

«Αντίθετα με το κάπνισμα, το αλκοόλ είναι περισσότερο διαδεδομένο στους μαθητές που κατοικούν σε περιοχές εκτός της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Στη χρήση παράνομων ουσιών έρχεται πρώτη η Αθήνα, ακολουθεί η Θεσσαλονίκη και τέλος οι λοιπές περιοχές. Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών κάνουν περισσότεροι μαθητές που προέρχονται από ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες σε σύγκριση με τους υπόλοιπους».

Η ίδια έρευνα που γίνεται σε 16χρονους μαθητές από 35 χώρες (έρευνα ESPAD), δείχνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά στη χρήση ναρκωτικών σε αυτή τη συγκεκριμένη ηλικία. Η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, αντίθετα, κατατάσσει τα Ελληνόπουλα μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά.

«Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η ποσότητα του αλκοόλ που πίνουν οι μαθητές στη χώρα μας, η υπερβολική κατανάλωση και η μέθη είναι αρκετά περιορισμένες σε σύγκριση με τις περισσότερες άλλες χώρες», προσθέτει η κ. Κοκκέβη.

Διαχρονικά, από το 1984 οπότε έγινε η πρώτη έρευνα, και ιδιαίτερα κατά την τελευταία δεκαετία, διαπιστώνεται μείωση του καπνίσματος, με παράλληλη αύξηση της αντίληψης του κινδύνου από το κάπνισμα. «Εν τούτοις, παρατηρείται αύξηση του καπνίσματος στα κορίτσια και κλείσιμο της ψαλίδας μεταξύ των δύο φύλων», τονίζει η κ. Κοκκέβη. «Αν και δεν παρατηρούνται διαχρονικά συστηματικές αλλαγές στην κατανάλωση αλκοόλ, εν τούτοις τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται αύξηση της υπερβολικής κατανάλωσης στα αγόρια».

Η ηλικία έναρξης για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η μέση εφηβική ηλικία (14-15 έτη). «Ο κίνδυνος για εξάρτηση, καθώς και για την εμφάνιση άλλων προβλημάτων στη σωματική και ψυχολογική υγεία αυξάνεται όσο πρωιμότερη είναι η ηλικία έναρξης της χρήσης», τονίζει η κ. Κοκκέβη.

Τα πιο επιρρεπή παιδιά

Ποια παιδιά είναι πιο ευάλωτα στις εξαρτήσεις; «Η έννοια της ευαλωτότητας παραπέμπει σε αιτιολογικούς παράγοντες, οι οποίοι στην περίπτωση των εξαρτήσεων είναι γενετικοί και κοινωνικοί», απαντά η κ. Κοκκέβη. «Η ίδια η εφηβική ηλικία αυξάνει την ευαλωτότητα στις εξαρτήσεις. Αυτό οφείλεται αφενός στα νευροβιολογικά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης του εγκεφάλου (προηγείται η ωρίμαση των συστημάτων του εγκεφάλου που ελέγχουν την ανταμοιβή και τα κίνητρα), που οδηγεί σε αναζήτηση αισθητηριακών ερεθισμάτων (sensation seeking), ενώ ωριμάζουν αργότερα τα συστήματα που ρυθμίζουν τον γνωσιακό αυτοέλεγχο. Η ευαλωτότητα αφορά επίσης τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του εφήβου: ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς, αναζήτηση νέων εμπειριών μαζί με φίλους κ.λπ.».

Εκτός βέβαια από την ηλικία, μία σειρά άλλων παραγόντων αυξάνουν τις πιθανότητες να αρχίσει το παιδί μια εξάρτηση. «Αυτοί είναι παράγοντες ατομικοί όπως ψυχολογικές διαταραχές, οικογενειακοί όπως η ανεπαρκής παρακολούθηση του εφήβου από τους γονείς, περιβαλλοντικοί όπως οι επιδράσεις των φίλων και η ευκολία πρόσβασης στις ουσίες», εξηγεί η κ. Κοκκέβη.

Και η σχολική απόδοση παίζει ρόλο. «Η κακή σχολική απόδοση δημιουργεί στο παιδί αρνητική εικόνα του εαυτού του», λέει η κ. Κοκκέβη. «Είναι πιθανό το παιδί που δεν έχει αναγνώριση στο σχολείο να αναζητήσει επιβεβαίωση του εαυτού στην ομάδα των συνομηλίκων εκτός του σχολείου, μέσω ριψοκίνδυνων συμπεριφορών όπως το κάπνισμα και η χρήση ναρκωτικών».

Υπάρχει επίσης υψηλή συσχέτιση μεταξύ των ουσιοεξαρτήσεων και των ψυχικών διαταραχών, όπως οι συναισθηματικές διαταραχές, οι αγχώδεις διαταραχές, το σύνδρομο διάσπασης προσοχής - υπερκινητικότητας, η αντικοινωνική διαταραχή και άλλες. Υψηλή συννοσηρότητα μεταξύ ψυχιατρικών διαταραχών και χρήσης ουσιών υπάρχει και στους ενηλίκους.

Η μία εξάρτηση φέρνει την άλλη. «Δεν πηγαίνει συνήθως ένας νέος κατευθείαν στα ναρκωτικά», επισημαίνει η κ. Κοκκέβη. «Στις περισσότερες περιπτώσεις προηγούνται το κάπνισμα και η χρήση αλκοόλ. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι καπνίζουν ή πίνουν θα πάρουν ναρκωτικά. Απλώς έχουν αυξημένες πιθανότητες σε σύγκριση με τους μη χρήστες να το κάνουν».

Οι ενδείξεις SOS για τους γονείς

Το οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προστατευτικούς παράγοντες για τον έφηβο. «Τα θετικά πρότυπα των γονιών, η σωστή επικοινωνία των γονιών με τον έφηβο, η κατανόηση των δυσκολιών του, η ενίσχυση της υπεύθυνης συμπεριφοράς προστατεύουν τον έφηβο», λέει η κ. Κοκκέβη.

«Αντίθετα, το ακατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον και η έλλειψη επικοινωνίας και κατανόησης του εφήβου από τους γονείς αυξάνουν τον κίνδυνο να στραφεί προς την παρέα των συνομηλίκων για να αναπληρώσει αυτό που δεν μπορεί να βρει στην οικογένεια. Συχνά η ανάγκη για αποδοχή από την παρέα οδηγεί σε υπερβολική συμμόρφωση στις επιταγές της. Οταν μάλιστα οι συμπεριφορές που υιοθετεί η παρέα είναι υψηλού κινδύνου όπως η χρήση ναρκωτικών, ο κίνδυνος επηρεασμού είναι εξαιρετικά αυξημένος.

»Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συνήθειες ως προς τη χρήση ουσιών των γονιών και των μεγαλύτερων αδελφών. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι πιθανότητες χρήσης ουσιών είναι σημαντικά μεγαλύτερες για τα παιδιά των οποίων οι γονείς ή τα μεγαλύτερα αδέλφια κάνουν χρήση».

Οι αυστηροί ή οι ελαστικοί γονείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν ένα παιδί που καπνίζει, πίνει ή παίρνει ναρκωτικά; «Το παιδί έχει ανάγκη από όρια, τα οποία οφείλουν να θέτουν οι γονείς ανάλογα με την ηλικία του», υπογραμμίζει η κ. Κοκκέβη.

«Οταν τα όρια αυτά είναι λογικά και εφαρμόζονται με συνέπεια, ο ρόλος τους είναι προστατευτικός για το παιδί. Η μεγάλη ελαστικότητα από τον γονιό οδηγεί σε ανεύθυνη συμπεριφορά. Αντίθετα, η υπερβολική αυστηρότητα δημιουργεί εναντίωση και επαναστατικότητα ή παθητικότητα. Γενικώς όλες οι υπερβολές παρεμποδίζουν την ψυχολογική ωρίμαση του παιδιού, η οποία προσδιορίζει τον βαθμό υπεύθυνης συμπεριφοράς. Το καλό οικογενειακό κλίμα κατανόησης, διαλόγου και εμπιστοσύνης αποτελεί ασπίδα προστασίας για το παιδί».

Ο πρόεδρος του Aγώνα κατά των Ναρκωτικών και της Τοξικομανίας (Mildt) στο Παρίσι Ετιέν Απέρ τονίζει ότι «παρότι πολλές πολιτικές πρόληψης εφαρμόστηκαν για τους νέους τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι γονείς δεν ελήφθησαν υπόψη». Σήμερα, πολλοί ειδικοί της ψυχικής υγείας τονίζουν ότι ο πρώτος που μπορεί να προστατέψει τα παιδιά από το τσιγάρο, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά είναι οι γονείς.

Η σωστή αντίδραση

Ποιες προειδοποιητικές ενδείξεις πρέπει να προκαλέσουν υποψίες στον γονιό; «Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις», απαντά η κ. Κοκκέβη. «Πάντως οι γονείς πρέπει να προσέξουν κάποιες σημαντικές αλλαγές στο παιδί, όπως μεγάλη αδιαφορία για όλα, υπερβολική ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, αλλαγή στις παρέες, απομόνωση και κακοκεφιά. Βέβαια, παρόμοιες αλλαγές παρατηρούνται συχνά στην εφηβεία και δεν αποτελούν απαραίτητα ενδείξεις χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών».

Πώς πρέπει να το χειριστούν οι γονείς; «Οι γονείς που ανησυχούν ότι το παιδί τους μπορεί να κάνει χρήση ουσιών, το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να μιλήσουν πρώτα μαζί του», συμβουλεύει η κ. Κοκκέβη. «Ο διάλογος αυτός πρέπει να γίνει με ηρεμία και σε κλίμα εμπιστοσύνης. Αν ο έφηβος δεν εμπιστεύεται τους γονείς, αν δεν νιώθει συναισθηματική ασφάλεια μέσα στην οικογένειά του θα αμυνθεί με ψέματα και δεν θα δεχθεί τη βοήθειά τους».

Το υπερβολικό άγχος

Η συζήτηση της περίπτωσης με κάποιον ειδικό (ψυχολόγος, παιδοψυχίατρος, παιδίατρος ή οικογενειακός γιατρός) θα βοηθήσει τον γονιό κατ' αρχάς να διευκρινίσει πόσο βάσιμες μπορεί να είναι οι υποψίες του. «Συχνά το υπερβολικό άγχος των γονιών δημιουργεί ανυπόστατες υποψίες. Ο ειδικός θα βοηθήσει τον γονιό να διαχειριστεί το άγχος του και να αντιμετωπίσει σωστά το θέμα, στην περίπτωση που υπάρχει πρόβλημα. Η συζήτηση στο σχολείο με τους καθηγητές δεν θα ήταν σωστή κίνηση, αν δεν έχει ενημερωθεί προηγουμένως ο έφηβος και να έχει συμφωνήσει».

Η κοινωνιολόγος Ζενεβιέβ Πραπλάν, του Ελβετικού Ινστιτούτου Πρόληψης του Αλκοολισμού και άλλων Τοξικομανιών, συνιστά στους γονείς: «Εάν το παιδί σας γυρίσει π.χ. μεθυσμένο, το καλύτερο είναι να του μιλήσετε την επομένη, εκφράζοντάς του την ανησυχία σας. Παρότι είναι δύσκολο, δεν πρέπει να το κατηγορήσετε γιατί έτσι θα κλειστεί στον εαυτό του».

Εννέα συμβουλές προστασίας

_ Να δίνετε πρώτα εσείς το θετικό παράδειγμα στο παιδί.

_ Να δημιουργείτε από τις μικρές ηλικίες κλίμα εμπιστοσύνης και διαλόγου με το παιδί.

_ Να ενημερώνετε τον έφηβο για τους κινδύνους που διατρέχει από τις εξαρτησιογόνες ουσίες ή και να επεμβαίνετε όταν κρίνετε ότι βρίσκεται σε κίνδυνο.

_ Να δείχνετε εμπιστοσύνη στις ικανότητές του να τα βγάλει πέρα, δίχως αυτή η εμπιστοσύνη να ακυρώνει την εγρήγορσή σας.

_ Μην επιτρέπετε το κάπνισμα ή τη μέθη μέσα στο σπίτι (ούτε στους καλεσμένους σας).

_ Να τονίζετε στο παιδί τις βραχυπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες του τσιγάρου και του αλκοόλ, όπως η δυσοσμία του στόματος, η μειωμένη αθλητική απόδοση, τα κιτρινισμένα δόντια και δάχτυλα, τα τροχαία ατυχήματα κ.ά.

_ Να το προτρέπετε στην άθληση και σε υγιείς εξωσχολικές δραστηριότητες (π.χ. μουσική).

_ Να δίνετε σημασία στην υγιεινή διατροφή και γενικώς στην υγιεινή ζωή.

_ Να δημιουργήσετε υποστηρικτικό δίκτυο οικογενειακών φίλων.

Πού να ζητήσετε βοήθεια

Τα Κέντρα Διακοπής Καπνίσματος δεν δέχονται εφήβους γιατί αυτοί δεν ανταποκρίνονται σε παρεμβάσεις τέτοιου είδους όπως μας ενημερώνει η κ. Χριστίνα Γκράτσιου, υπεύθυνη του Κέντρου στο Ευγενίδειο Θεραπευτήριο και αναπληρώτρια καθηγήτρια Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Επειδή οι έφηβοι δεν έχουν αναπτύξει ακόμα μεγάλο εθισμό, έχει αποδειχθεί ότι η ενημέρωση μπορεί να αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Τα προγράμματα πρόληψης πρέπει να αρχίζουν από το δημοτικό κιόλας».

Και η κ. Κοκκέβη συμβουλεύει: «Σε όλες τις περιοχές της χώρας λειτουργούν τα Κέντρα Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ, στα οποία ειδικοί ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχίατροι μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες τους ή το πρόβλημα, ή να τους παραπέμψουν στα κατάλληλα ειδικά Κέντρα».

INFO:

_ Μονάδα Εφήβων Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία), τηλ. 210-7757.496, 210-7467.780 - 1.

_ Μονάδα Εφήβων Γ' Ψυχιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ), τηλ. 2310-249.400.

_ Μονάδα Εφήβων Νοσοκομείου Γ. Γεννηματάς, τηλ. 210-7787.341.

_ Ελληνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), Τ.Θ. 665 17, Τ.Κ. 156 01, Παπάγου, τηλ. 210-6536.902, Fax: 210-6537.273, www.ektepn.gr

_ ΟΚΑΝΑ, τηλ. 1031, www.okana.gr.

Αριθμοί

Τσιγάρο; Μόνο ζωγραφιστό!

Κούκουλας Γιάννης, εφ. Ελευθεροτυπία, 21/7/2009⇗

Σε εποχές που η πολιτική ορθότητα και η αγωγή υγείας...

Το κάπνισμα θα σκοτώσει 1 δισ. μέσα στον 21ο αιώνα

Ιωάννα Νιαώτη, εφ. Ελευθεροτυπία, 8/2/2008

SOS προς την πολιτεία και την κοινωνία εκπέμπει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), για τη μείωση του καπνίσματος, υποστηρίζοντας ότι «η παγκόσμια επιδημία» άφησε πίσω της 100 εκατ. νεκρούς τον 20ό αιώνα και θα σκοτώσει τουλάχιστον 1 δισεκατ. ανθρώπους μέσα στον 21ο. Η ΠΟΥ προτείνει 6 πολιτικές-κλειδιά για να μη λάβει η επιδημία ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

«Έχουμε τη λύση για την αντιμετώπιση του καπνίσματος, που σκοτώνει αδιακρίτως», είπε η επικεφαλής της ΠΟΥ, δρ Μάργκαρετ Τσαν, παρουσιάζοντας νέα έκθεση της οργάνωσης στη Νέα Υόρκη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της «Παγκόσμιας Επιδημίας Καπνίσματος 2008», που προέρχονται από έρευνα σε 179 χώρες, μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες που εφαρμόζουν μέτρα για την καταπολέμηση του καπνίσματος και προστατεύουν ενεργά τους πολίτες τους από το παθητικό κάπνισμα. Σχεδόν οι μισές (40%) των χωρών, επιτρέπουν το κάπνισμα σε νοσοκομεία και σχολεία. Τα 2/3 του συνόλου των καπνιστών ζουν σε 10 χώρες στον κόσμο -στην Κίνα περίπου το 30%, στην Ινδία το 10%, ενώ σε ποσοστά ακολουθούν η Ινδονησία, η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Βραζιλία, το Μπαγκλαντές, η Γερμανία και η Τουρκία. Τουλάχιστον το 80% των θανάτων που οφείλονται στο κάπνισμα θα σημειωθούν μέχρι το 2030 στις χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος.

Οι ερευνητές της ΠΟΥ καλούν τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις προσπάθειες για να μην δημιουργηθούν νέοι καπνιστές, κυρίως στις ηλικιακές ομάδες των παιδιών και των εφήβων. Προτείνουν αύξηση της φορολογίας και της τιμής των τσιγάρων, απαγόρευση των διαφημίσεων, της προώθησης του καπνού μέσω χορηγιών, λεπτομερή ενημέρωση για τις συνέπειες του καπνίσματος, μέτρα για την προστασία των παθητικών καπνιστών, ενίσχυση των παροχών για την καταπολέμηση της συνήθειας και μελέτη της συμπεριφοράς των καπνιστών ώστε να επιτευχθεί «αντιστροφή του εθισμού».

Η ΠΟΥ καυτηρίασε τη στάση των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο, που σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης, συγκεντρώνουν περισσότερα από 200 δισ. δολάρια από τη φορολόγηση του καπνού και των προϊόντων του και διαθέτουν κονδύλια που αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 1/5 του ποσού για την καταπολέμηση του καπνίσματος.

http://www.who.int

Mύθοι και αλήθειες για τον «σιωπηλό δολοφόνο»

Συνέντευξη στη Γαλήνη Φούρα, εφ. Καθημερινή, 23/1/2005

Aκόμη και ένα τσιγάρο μπορεί να γίνει θανατηφόρο, λέει ο καθηγητής Π. Tούτουζας

Eνα τσιγάρο μπορεί να αποτελέσει τον εκλυτικό παράγοντα καρδιακού επεισοδίου και να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο στον καπνιστή. H επίδραση ενός και μόνο τσιγάρου, σύμφωνα με τον διευθυντή του Eλληνικού Iδρύματος Kαρδιολογίας κ. Παύλο Tούτουζα, μπορεί να πάρει διαστάσεις εάν τη στιγμή του καπνίσματος εμφανιστούν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως οξύ άγχος και θυμός, ενώ περισσότερο επιβλαβής είναι ο συνδυασμός καφέ και τσιγάρου.

O διαπρεπής καθηγητής επισημαίνει, πως την ίδια στιγμή που σε άλλες χώρες παρατηρείταιι μια τάση ελάττωσης του καπνίσματος, στην Eλλάδα η κατάσταση είναι διαφορετική, καθώς περίπου οι μισοί Έλληνες συνεχίζουν να καπνίζουν.

Eξώφθαλμη απάτη

Tο ενθαρρυντικό νέο είναι όμως, ότι το κάπνισμα μειώνεται στα κοινωνικά στρώματα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, που ενημερώνονται και συνειδητοποιούν την καταστροφική του δράση όχι μόνο για την υγεία, αλλά και για την ποιότητα ζωής. «Στις τόσες πολλές παθολογικές επιδράσεις του καπνίσματος», υπογραμμίζει ο καθηγητής, «δεν έχει βεβαιωθεί ούτε μια καλή ενέργεια με αντικειμενική εξέταση αίματος ή άλλου οργάνου». Παρά το γεγονός αυτό, η βιομηχανία καπνού συνεχίζει μια «εξόφθαλμη απάτη», προσπαθώντας να πείσει τους νέους ότι το κάπνισμα πάει με όλα και ως αναγκαία συνθήκη, δίνει χρώμα σε κάθε ιδιαίτερη στιγμή τους. Kανείς δεν λέει ότι εκτός από καρδιαγγειακά και καρκίνο, προκαλεί ρυτίδες, σεξουαλική δυσλειτουργία κυρίως στους άνδρες, τριχόπτωση, πρώιμο άσπρισμα των μαλλιών ή ότι μειώνει την πνευματική απόδοση...

O κ. Tούτουζας δεν διστάζει να μιλήσει για «διάβρωση και διαπλοκή», «χρηματοδοτήσεις και χορηγίες» σε οργανισμούς ή και σε κυβερνήσεις για την υποστήριξη του καπνίσματος, επισημαίνοντας ότι η θνησιμότητα στους μεσήλικες είναι διπλάσια στους καπνιστές από ό,τι στους μη καπνιστές.

Eπιχείρηση διάβρωσης των νέων

— Kύριε καθηγητά, πώς μπορεί να συμβεί αιφνίδιος θάνατος από το κάπνισμα ενός και μόνο τσιγάρου;

— Tην ώρα που καπνίζει κάποιος, συχνά παρατηρείται ελαφρά αύξηση της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής πίεσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται και εκτακτοσυστολικές αρρυθμίες. H επίδραση αυτή ενός και μόνο τσιγάρου μπορεί να πάρει διαστάσεις, εάν τη στιγμή του καπνίσματος εμφανιστούν αιφνιδίως και άλλοι παράγοντες κινδύνου, παραδείγματος χάριν οξύ άγχος από θυμό, που ούτως ή άλλως συνοδεύεται από την πρώτη ώρα από διπλάσιο αριθμό καρδιαγγειακών επεισοδίων. Eχουν συμβεί θάνατοι στα ποδοσφαιρικά γήπεδα εν ώρα καπνίσματος, όταν ένα γκολ αναστάτωσε κυριολεκτικά τον ψυχισμό του καπνιστή, σε βαθμό τέτοιο, ώστε να γίνει έντονος σπασμός και θρόμβωση της στεφανιαίας αρτηρίας, που προκάλεσαν κοιλιακή μαρμαρυγή. Συνήθως τα θανατηφόρα επεισόδια παρατηρούνται σε άτομα με λανθάνουσα ή έκδηλη στεφανιαία νόσο, σε πολλές όμως περιπτώσεις, όπως στο παράδειγμα του γηπέδου που ανέφερα, είναι σαφής η καταστροφική εκλυτική επίδραση της εισπνοής του καπνού. Περισσότερο επιβλαβής υποστηρίζεται ότι είναι ο συνδυασμός καφέ και τσιγάρου.

— H εντύπωση που επικρατεί είναι ότι το κάπνισμα προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία, ύστερα από πολλά πολλά χρόνια. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως «σιωπηλός δολοφόνος».

— Πράγματι, όσο περισσότερα τσιγάρα καπνίζει το άτομο ημερησίως και περισσότερα χρόνια τόσο μεγαλύτερη είναι η αύξηση των καρδιαγγειακών επεισοδίων στεφανιαίας νόσου, με επεισόδια στηθάγχης, κοιλιακών αρρυθμιών, αιφνιδίου θανάτου, εγκεφαλικών αγγειακών επεισοδίων, περιφερειακής αποφρακτικής αρτηριοπάθειας, ανευρυσμάτων της αορτής.

Δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά κινδύνου μεταξύ τσιγάρου και πούρου ή μεταξύ «ελαφρού» και κανονικού τσιγάρου, ίσως διότι στο ελαφρύ ο καπνιστής εισπνέει πιο δυνατά και επομένως περισσότερο καπνό. O κίνδυνος πολλαπλασιάζεται εάν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες, υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία, διαβήτης, μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, καθιστική ζωή.

Tο κάπνισμα επιδεινώνει τις αθηρωματικές αλλοιώσεις και στον καπνιστή συχνά υπάρχει εκτεταμένη αρτηριακή αθηροσκλήρυνση, όπως αυτό είναι έκδηλο στην περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια. Oμως, είναι δυνατόν να εκδηλωθεί οξύ επεισόδιο που μπορεί να είναι θανατηρόφο, παραδείγματος χάριν έμφραγμα του μυοκαρδίου από μεμονωμένη στενωτική βλάβη του προσθίου κατιόντος, ενώ το υπόλοιπο στεφανιαίο δίκτυο να είναι φυσιολογικό. Eδώ συνηθέστερα συμβάλλει και έντονος σπασμός της αρτηρίας από το τσιγάρο. Aκόμη και αιφνίδιος θάνατος, όπως είπα, μπορεί να προκληθεί από τις διαταραχές που αποδίδονται στο κάπνισμα ενός τσιγάρου.

Διάβρωση και διαπλοκή

Aπό την εποχή που οι βιομηχανίες εκμεταλλεύονται τον καπνό, έχει αρχίσει η μεγάλη απάτη. Oτι ο καφές πίνεται καλύτερα με το τσιγάρο, και ένα ποτήρι κρασί το ίδιο. Mετά το φαγητό χρειάζεται τσιγάρο, όπως και έπειτα από την ερωτική πράξη για να είναι ολοκληρωμένη. Eίναι γενική διάβρωση και διαπλοκή. Oτι δήθεν το κάπνισμα προάγει τη σκέψη, ενισχύει την προσπάθεια, δημιουργεί κατάλληλο περιβάλλον σύσκεψης, αυξάνει την απόδοση. Aκούγονται χρηματοδοτήσεις και χορηγίες σε οργανισμούς και σε κυβερνήσεις για την υποστήριξη του καπνίσματος. Oμάδες νεαρών προσφέρουν δωρεάν τσιγάρα σε μαθητές, σε πλατείες, καφετέριες, ακόμη και στις παραλίες. Oι μαθητές πολιορκούνται από διαφημίσεις ινδαλμάτων με το τσιγάρο στο στόμα και έντεχνα με τακτική προβολή τα Mέσα Mαζικής Eνημέρωσης δημιουργούν στον μαθητή μια κατάσταση εκρηκτική για το κάπνισμα, ώστε πολλά παιδιά να νομίζουν ότι δεν θα μπορέσουν να σταδιοδρομήσουν εάν δεν μάθουν να καπνίζουν ή ότι οι σχέσεις τους με το άλλο φύλο δεν θα είναι ομαλές. Tο παιδί, πλάι στα μαθήματά του, δίνει αγώνα για να μάθει να καπνίζει. Aρχικά ενοχλείται από τη μυρωδιά, με την πρώτη εισπνοή πνίγεται, βήχει, μπορεί να λιποθυμήσει. Oμως, η εντολή είναι τόσο δυνατή, που πρέπει να προσπαθήσει πάλι, να επανέλθει στην ίδια ταλαιπωρία με πολλές προσπάθειες, έως ότου σιγά σιγά το κακό να γίνει συνήθεια. O μαζοχισμός είναι θέμα συνήθειας και εγγραφής στον εγκέφαλο.

— Πολλοί διαμαρτύρονται καθώς υποστηρίζουν ότι αναπτύσσεται ένας «ρατσισμός» των μη καπνιστών κατά των καπνιστών.

— Eδώ υπάρχει σαφής εκτροπή στη λογική σκέψη. Eίπαμε να αφήσουμε το παιδί να αναπτυχθεί ελεύθερα και να το απαλλάξουμε από αυτόν τον καταιγισμό μεθόδων, που το οδηγούν στην καταστροφική συνήθεια του καπνίσματος. Tο βέβαιο είναι ότι, αν μπορούσαμε εμείς οι ελεύθεροι νουνεχείς να προστατέψουμε το παιδί στην τρυφερή του ηλικία από όλα αυτά τα μηνύματα σε ηλικία 20, 30 ετών δεν θα διαμαρτυρόταν, εάν τα περίπτερα δεν πωλούσαν τσιγάρα.

Πολιτική βούληση

— Λέτε να γίνει με το τσιγάρο ό,τι και με την ποτοαπαγόρευση;

— Tο κακό πρέπει να χτυπηθεί στη ρίζα του και αυτό θα γίνει μόνο εάν υπάρχει βούληση των κυβερνήσεων. Tότε θα απαγορευτεί η προώθηση της καπνοκαλλιέργειας, η προβολή του τσιγάρου από διαφημίσεις και κινηματογραφικές ταινίες και θα απαγορευτεί αυστηρά το κάπνισμα στα σχολεία και τα νοσοκομεία. Παράλληλα, χρειάζεται ενημέρωση για την ποιότητα ζωής που μας προσφέρει η απουσία ή η διακοπή του καπνίσματος. Mην ξεχνάμε ότι το κάπνισμα προκαλεί ημικρανίες, μείωση της συγκέντρωσης της μνήμης και της ικανότητας για λεπτές κινήσεις, μείωση της ακουστικής οξύτητας, βλάβες του οπτικού νεύρου, πρόωρη εμφάνιση ρυτίδων και γήρανση, τριχόπτωση, πρώιμο άσπρισμα των μαλλιών, σεξουαλική δυσλειτουργία, ιδιαίτερα στους άνδρες, και οστεοπόρωση στις γυναίκες.

Tο κάπνισμα επηρεάζει την πνευματική απόδοση και τη λειτουργικότητα του ατόμου. Oι αθλητές, παραδείγματος χάριν, έχουν μειωμένη απόδοση όταν καπνίζουν. Aνάμεσα στους πάσχοντες από στεφανιαία νόσο, εκείνοι που ασκούνται καθημερινά, κατά τη σύσταση του γιατρού, είναι όσοι διέκοψαν το κάπνισμα, οι καπνιστές προτιμούν την ανάπαυση...

Tο τσιγάρο σκοτώνει κάθε χρόνο τον πληθυσμό μιας... Kύπρου

Λαμπρινή Σταμάτη, εφ. Τα Νέα, 13/11/2004

Kαι 13.300 Έλληνες ετησίως θύματα του καπνίσματος

Ο πληθυσμός μίας... Κύπρου πεθαίνει κάθε χρόνο από το τσιγάρο. Εξακόσιες πενήντα έξι χιλιάδες Ευρωπαίοι (ανάμεσα σε αυτούς περισσότεροι από 13.300 Έλληνες) χάνουν τη ζωή τους λόγω του καπνίσματος. Επιπλέον 13 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρη την ήπειρο υποφέρουν από κάποια σοβαρή, χρόνια ασθένεια που οφείλεται στο κάπνισμα.

Οι συντάκτες της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γύρω από τις επιπτώσεις του τσιγάρου στην υγεία αναφέρουν ότι τα νούμερα αυτά αποτελούν μία μάλλον αισιόδοξη εκτίμηση και ότι η πραγματική εικόνα περιγράφεται με ακόμη πιο μελανά χρώματα.

Συγκεκριμένα «στατιστικά καταγράφονται περισσότεροι θάνατοι αντρών καπνιστών απ' ό,τι γυναικών, σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσηςπαρ' ότι τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των γυναικών που καπνίζουν αυξάνεται διαρκώς».

Κάθε χρόνο 656.000 θάνατοι. Οι περισσότεροι θάνατοι που οφείλονται στο κάπνισμα καταγράφονται στη Βρετανία (114.771), στη Γερμανία (108.835) και στην Πολωνία (68.629).

Στην Ελλάδα και στη Δανία ο αριθμός των θανάτων είναι ανάλογος (13.332 και 12.329, αντίστοιχα). Συνολικά, στις 25 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αναφέρει η έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε μόλις πριν από λίγες ημέρες, σημειώνονται κάθε χρόνο 656.000 θάνατοι που οφείλονται στο κάπνισμα.

Συγκρίνοντας τον αριθμό αυτό με το σύνολο των θανάτων ετησίων, υπολογίζεται ότι ένας στους επτά οφείλονται στο τσιγάρο. Μόνο στις 10 χώρες που εντάχθηκαν πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση το κάπνισμα προκαλεί έναν στους πέντε θανάτους.

Διάφορες ασθένειες. Συγκεκριμένα, οι μελετητές υπολόγισαν πως το 85% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα οφείλεται στο τσιγάρο (το ποσοστό αυτό αυξάνεται στους άντρες σε 91% ενώ για τις γυναίκες υπολογίζεται σε 65%) και το 25% των θανάτων από διάφορες μορφές καρκίνου (πάλι στους άντρες το ποσοστό είναι υψηλότερο 38% ενώ για τις γυναίκες εκτιμάται στο 9%).

Από το σύνολο των θανάτων που οφείλονται σε καρδιακές παθήσεις, το 10% έχει ως αιτία το τσιγάρο ενώ από τους θανάτους που οφείλονται σε προβλήματα του αναπνευστικού το 30% σχετίζεται με το κάπνισμα.

Οι φτωχότεροι καπνίζουν περισσότερο τελευταίως

Οι συντάκτες της έκθεσης περιγράφουν το κάπνισμα ως επιδημία, η οποία στην Ευρώπη βρίσκεται στο τρίτο στάδιο, κατά το οποίο ο αριθμός ανδρών και γυναικών καπνιστών είναι περίπου ίδιος (η Αφρική, για παράδειγμα, βρίσκεται στο πρώτο στάδιο, όπου σημειώνεται απότομη αύξηση στον αριθμό των αντρών καπνιστών, ενώ οι ΗΠΑ και ο Καναδάς στο τέταρτο, όπου παρατηρείται ισορροπία μεταξύ αντρών και γυναικών καπνιστών και στη συνέχεια ο αριθμός των γυναικών που καπνίζουν μειώνεται). Οι ερευνητές συνδέουν τη σχέση φτώχειας και καπνίσματος. «Στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν κυρίως άντρες και γυναίκες των υψηλότερων οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων που κάπνιζαν. Κατά τα τέλη του 20ού αιώνα, κι ενώ αυτή η κατηγορία καπνιστών άρχισε να εγκαταλείπει την καταστροφική συνήθεια, τη σκυτάλη πήραν άντρες και γυναίκες χαμηλότερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων και αυτή εξακολουθεί να είναι η εικόνα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης».

Τα πρώτα ευρωφουγάρα

Νίκος Στασινός, εφ. Ελευθεροτυπία, 26/5/2004

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ έχουν τα πρωτεία καπνίσματος στην Ευρώπη

Σε σύγχρονη μάστιγα εξακολουθεί να αναδεικνύεται και σήμερα η ολέθρια συνήθεια του καπνίσματος, καθώς υπολογίζεται ότι ευθύνεται για 3,5 εκατ. θανάτους το χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στη Γηραιά Ήπειρο οι θάνατοι υπολογίζονται σε 500.000 ετησίως, ενώ 1 στους 3 κατοίκους είναι καθημερινοί καπνιστές. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική και για τη χώρα μας καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, πέραν του γεγονότος ότι οι ενήλικοι Έλληνες κατέχουν τα πρωτεία σε ό,τι αφορά το κάπνισμα στην Ευρώπη με ποσοστό 45%, καθημερινοί καπνιστές είναι και οι 15χρονοι σε ποσοστό 14%. Επιπλέον το 4% την 11άρηδων έχει δοκιμάσει τσιγάρο, ενώ το ποσοστό αυτό για τους 13άρηδες ανέρχεται στο 21% και για τους 15άρηδες στα 42%.

Όπως είπε ο καθηγητής, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31 Μαΐου), πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η υψηλή δόση νικοτίνης έχει μεγαλύτερη επίδραση απ' ό,τι η υψηλή δόση κοκαΐνης. Η «ξαφνική ευφορία» και το «φτιάξιμο» βρέθηκαν να είναι μεγαλύτερα όταν προέρχονται από τη νικοτίνη παρά από την κοκαΐνη, όπως συνέβη και με τα επίπεδα «ευεξίας».

Άλλες έρευνες έδειξαν ότι η διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο των ασθενειών που σχετίζονται με τον καπνό, όπως διάφορες μορφές καρκίνου, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, εγκεφαλικά, εμφράγματα, στεφανιαία νόσος κ.λπ.

Μόλις ένας άνθρωπος διακόψει το κάπνισμα, επισήμανε ο κ. Μπεχράκης, το σώμα αρχίζει να διορθώνει τις βλάβες σχεδόν αμέσως. Εντός 10 χρόνων από τη διακοπή του καπνίσματος ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου των πνευμόνων μειώνεται στο μισό του αντίστοιχου κινδύνου που διατρέχει ένας καπνιστής, ενώ ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται στα ίδια επίπεδα με τον κίνδυνο που διατρέχει ένα άτομο που δεν έχει καπνίσει ποτέ!

Μια θλιβερή διαπίστωση που προκύπτει από τα επιδημιολογικά στοιχεία των προγραμμάτων της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, ανέφερε ο πρόεδρός της καθηγητής Κ. Δοντάς, είναι ότι οι καπνιστές είναι συνήθως άτομα χαμηλού οικονομικού επιπέδου. Το γεγονός αυτό, σημείωσε ο καθηγητής, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς μεγάλο ποσοστό της νεολαίας μας ανήκει σε οικογένειες χαμηλού εισοδήματος.

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΚΑΡ, καθηγητής κ. Π. Τούτουζας, υπογράμμισε ότι πρωταρχική αιτία για την πρόκληση εμφράγματος σε νέες γυναίκες αποτελεί το κάπνισμα, ιδιαίτερα αν μετά την ηλικία των 35 χρόνων, συνεχίζουν να παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια.

Ο κ. Τούτουζας μίλησε και για άλλο τρόπο ενημέρωσης των νέων. Πρέπει, είπε, να τους πούμε την αλήθεια ότι με το τσιγάρο δεν θα είναι δυνατοί και θα υστερούν ακόμη και στον ερωτικό τομέα.

Από την Ελληνική Αντικαπνιστική Εταιρεία οι καθηγητές κ. Χούλης και κ. Δαΐκος αναφέρθηκαν στις συνέπειες από τον καπνό που επεκτείνονται και στους μη καπνιστές όταν συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο με τους καπνιστές. Πρότειναν δε σειρά μέτρων, όπως την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, την απαγόρευση των διαφημίσεων και την απαγόρευση πώλησης τσιγάρων σε χώρους παροχής υγείας.

Ο υπεύθυνος του τμήματος Προληπτικής Ιατρικής του Δήμου Αθηναίων, Θ. Καλομοίρης, ανακοίνωσε απόφαση της δημάρχου Ντ. Μπακογιάννη για την εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος σε σχολεία της Αθήνας, με τακτικά ενημερωτικά μαθήματα πάνω σε θέματα υγείας, συμπεριλαμβανομένης και της αντικαπνιστικής ενημέρωσης.

Σειρά μέτρων κατά του καπνίσματος επεξεργάζεται και το υπουργείο Υγείας, τόνισε ο υπουργός Νικ. Κακλαμάνης, ο οποίος παραδέχθηκε ότι οι ώς τώρα προσπάθειες δεν είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Ο υπουργός δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο στις δημόσιες υπηρεσίες να υπάρχουν χώροι καπνιστών και μη καπνιστών, καθώς η απόλυτη σημερινή απαγόρευση δεν εφαρμόζεται.

Πώς οι βιομηχανίες εμποδίζουν τους καπνιστές να κόψουν το τσιγάρο

Εφημερίδα Το Βήμα, 1/8/1999

Διάφορες πρόσθετες ουσίες αυξάνουν την εξάρτηση από τα προϊόντα τους

Με ποιον τρόπο ενισχύουν τις ιδιότητες της νικοτίνης και καλύπτουν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού

Εκτός από τη δύναμη της διαφήμισης, ένας άλλος, πιο σίγουρος τρόπος για να πουλήσει ένα προϊόν είναι να γίνει απαραίτητο στους καταναλωτές ή, με άλλα λόγια, οι καταναλωτές να εθιστούν σε αυτό. Ας πάρουμε για παράδειγμα το τσιγάρο. Ενώ εκατομμύρια καπνιστές σε όλο τον κόσμο προσπαθούν με χίλιους δύο τρόπους να κόψουν το κάπνισμα, με μικρά ποσοστά επιτυχίας, νέες έρευνες φανερώνουν ότι οι καπνοβιομηχανίες ­ εδώ και πολλά χρόνια ­ έχουν βρει τρόπους να κάνουν τα τσιγάρα πιο εθιστικά, εξαπατώντας τόσο τους καταναλωτές όσο και τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες ελέγχου.

Οι καπνοβιομηχανίες κατηγορούνται ότι προσθέτουν στα τσιγάρα πολλές και διάφορες ουσίες οι οποίες αυξάνουν τον εθισμό ενώ ταυτόχρονα καθιστούν πιο δύσκολη τη διακοπή της βλαβερής συνήθειας του καπνίσματος. Βρετανικές αντικαπνιστικές οργανώσεις ζήτησαν πρόσφατα να σταματήσει αυτή η τακτική, ισχυριζόμενες ότι οι κανονισμοί οι οποίοι ισχύουν για τα πρόσθετα των τσιγάρων στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ανεπαρκείς.

Η κύρια δικαιολογία των καπνοβιομηχανιών για τη χρήση πρόσθετων ουσιών είναι ότι βελτιώνουν τη γεύση των ελαφρών τσιγάρων ενώ οι ποσότητες πίσσας και νικοτίνης διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Απέκρυψαν όμως το γεγονός ότι αυτές οι ουσίες ενισχύουν τις ιδιότητες της νικοτίνης, καθώς επίσης ότι πολλές από αυτές καλύπτουν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού.

Εκπρόσωπος των βρετανικών καπνοβιομηχανιών δήλωσε ότι η έρευνα που έγινε αφορά τις ΗΠΑ και ότι το 90% των βρετανικών τσιγάρων δεν περιέχουν πρόσθετα, αλλά ο δρ Μάρτιν Τζάρβις, του Αυτοκρατορικού Αντικαρκινικού Ιδρύματος Ερευνών, τόνισε: «Εξω από την καπνοβιομηχανία κανείς δεν γνωρίζει ποια πρόσθετα χρησιμοποιούνται και σε ποιες μάρκες. Η δικαιολογία των καπνοβιομηχανιών για τη χρήση των προσθέτων είναι ότι βοηθούν τα τσιγάρα με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα να καπνίζονται ευκολότερα. Γνωρίζουμε όμως ότι τα τσιγάρα αυτά είναι τόσο επιβλαβή όσο και τα απλά, και έτσι η χρήση των προσθέτων δεν μπορεί να δικαιολογηθεί. Καθώς τα πρόσθετα καθιστούν τα τσιγάρα πιο εθιστικά, οι καπνοβιομηχανίες κάνουν ακόμη πιο δύσκολο το σταμάτημα το καπνίσματος».

Η αμφιλεγόμενη επιτυχία

Προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα τον ρόλο που παίζουν στο κάπνισμα τα πρόσθετα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα τσιγάρα. Η μακροχρόνια επιτυχία της καπνοβιομηχανίας είναι αποτέλεσμα της εθιστικής φύσης της νικοτίνης. Οπως αναγνώρισαν πρώτοι οι κύκλοι της καπνοβιομηχανίας, το τσιγάρο που πλασάρεται ως το ισόβιο αξεσουάρ ενός τρόπου ζωής είναι στην πραγματικότητα το όχημα ενός εθιστικού ναρκωτικού.

Η καπνοβιομηχανία Philip Morris το 1972 είχε δώσει αυτή την εξήγηση για τον πραγματικό ρόλο του τσιγάρου: «Το τσιγάρο δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένα προϊόν αλλά ως συσκευασία. Το προϊόν είναι η νικοτίνη. Σκεφτείτε το τσιγάρο ως συσκευασία που περιέχει την ημερήσια δόση νικοτίνης... Το τσιγάρο είναι το ανταλλακτικό εργαλείο για τη διάθεση μιας δόσης αυτής της ουσίας».

Οπως έδειξαν έρευνες που έγιναν στα τέλη της δεκαετίας του '70, η τεράστια επιτυχία των τσιγάρων Marlboro δεν είναι είναι αποτέλεσμα μιας έξυπνης διαφημιστικής καμπάνιας. Ενώ στις αρχές του '60 η Philip Morris ήταν η μικρότερη από τις έξι μεγάλες αμερικανικές καπνοβιομηχανίες, το 1978 τα τσιγάρα Marlboro έφθασαν να είναι τα πρώτα σε πωλήσεις στον κόσμο. Η ξαφνική και τεράστια επιτυχία της μάρκας ώθησε τις ανταγωνίστριες εταιρείες στο να ερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο συνέβη αυτό. Επειτα από αναλύσεις οι ανταγωνιστές ανακάλυψαν ότι η πραγματική ψυχή των τσιγάρων Marlboro δεν είναι η Αγρια Δύση και το ελεύθερο πνεύμα των καουμπόι που προβάλλει η διαφημιστική καμπάνια της μάρκας αλλά η χρήση αμμωνίας στον καπνό, η οποία ενίσχυε τα εφέ της νικοτίνης κάνοντας τα τσιγάρα αυτά πιο εθιστικά.

Οι αντίπαλοι της καπνοβιομηχανίας Philip Morris επισημαίνουν ότι η επιτυχία των τσιγάρων Marlboro οφείλεται στη μεγαλύτερη παρουσία «ελεύθερης» νικοτίνης που επιτυγχάνεται από υψηλότερο δείκτη αλκαλίων (ΡΗ), ο οποίος είναι αποτέλεσμα της χρήσης αμμωνίας. Η αμμωνία επιταχύνει την απελευθέρωση της νικοτίνης, λειτουργώντας με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιείται από τους χρήστες κοκαΐνης-κρακ. Η νικοτίνη που απελευθερώνεται από καπνό εμπλουτισμένο με αμμωνία απορροφάται πολύ πιο γρήγορα από τον οργανισμό και επιδρά πολύ πιο έντονα στο νευρικό σύστημα.

Η αντικαπνιστική οργάνωση ASH και το Αυτοκρατορικό Αντικαρκινικό Ιδρυμα Ερευνών ισχυρίζονται ότι έχουν στη διάθεσή τους στοιχεία τα οποία συγκέντρωσαν από έγγραφα της βιομηχανίας καπνού και αποδεικνύουν ότι:

* Τα πρόσθετα αυξάνουν τον εθισμό.

* Χρησιμοποιούνται για να ενισχύουν τη γεύση του καπνού.

* Γλυκαντικές ουσίες, όπως η σοκολάτα, κάνουν το κάπνισμα πιο ευχάριστο σε άτομα νεαρής ηλικίας.

* Η ευγενόλη και η μενθόλη μουδιάζουν τον φάρυγγα και έτσι καλύπτονται οι δυσάρεστες ιδιότητες του καπνίσματος.

* Πρόσθετα όπως το κακάο διαστέλλουν τους αεραγωγούς και ο καπνός βρίσκει ευκολότερο πέρασμα προς τους πνεύμονες.

­ Τα πρόσθετα χρησιμοποιούνται για να καλύπτουν τη μυρωδιά και την παρουσία του καπνού που δεν εισπνέεται από τον καπνιστή.

Ο κ. Κλάιβ Μπέιτς, διευθυντής της οργάνωσης ASH, ανέφερε ότι η έρευνα αυτή «ξεσκέπασε ένα σκάνδαλο που αποκαλύπτει ότι οι καπνοβιομηχανίες επίτηδες χρησιμοποιούν πρόσθετα ώστε να κάνουν τα επιβλαβή προϊόντα τους ακόμη χειρότερα. Χωρίς να ενημερώνουν κανέναν, αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου των καπνιστών. Η ιδέα τού να παίρνεις ένα εθιστικό προϊόν και να το κάνεις ακόμη πιο εθιστικό είναι πολύ δυσάρεστη».

Οι αρχές στην πολιτεία της Μασαχουσέτης ανάγκασαν τις καπνοβιομηχανίες να αναγράφουν ποια πρόσθετα χρησιμοποιούν στα τσιγάρα τους και γιατί. Η καπνοβιομηχανία απάντησε σε αυτούς τους περιορισμούς με μηνύσεις. Ο δρ Γκρέγκορι Κόνολι, διευθυντής του Προγράμματος Ελέγχου Καπνού στη Μασαχουσέτη, δήλωσε: «Τα ντοκουμέντα από την καπνοβιομηχανία δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η επεξεργασία των τσιγάρων ώστε να είναι πιο εθιστικά. Στη Μασαχουσέτη αρχίζουμε και τους ελέγχουμε και αυτό δεν τους αρέσει».

Ο κ. Τζον Καρλάιλ, διευθυντής δημοσίων σχέσεων της βρετανικής Ενωσης Καπνοβιομηχανιών, απέρριψε τις δηλώσεις αυτές ως «ανόητες» και δήλωσε ότι αποσκοπούν στον εκφοβισμό των καταναλωτών. Ο κ. Καρλάιλ ανέφερε επίσης ότι η έρευνα αφορά τα αμερικανικά τσιγάρα και ότι τα βρετανικά είναι κατά 90% χωρίς πρόσθετα. Πρόσθεσε επίσης ότι ενώ οι ουσίες αυτές έχουν εγκριθεί από την κυβέρνηση οι περισσότερες από αυτές δεν έχουν ποτέ χρησιμοποιηθεί. Συγκεκριμένα ο κ. Καρλάιλ ανέφερε: «Κάνουμε ό,τι μας ζητήθηκε από την κυβέρνηση προκειμένου οι βρετανοί καταναλωτές να εμπιστεύονται τα προϊόντα που παράγουμε».

Ο κ. Καρλάιλ συμπλήρωσε ότι αν κάποιος είναι δυσαρεστημένος με τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται νόμιμα στη Βρετανία θα πρέπει να διαμαρτυρηθεί στην κυβέρνηση. Δεν αποσαφήνισε όμως κατά πόσο τα πρόσθετα αυξάνουν τον εθισμό στο κάπνισμα.

Οι συνέπειες στη δημόσια υγεία

Περισσότερα από 600 πρόσθετα χρησιμοποιούνται στην κατασκευή προϊόντων καπνού στην ΕΕ, μέσα σε ένα εξαιρετικά χαλαρό πλαίσιο κανονισμών. Αν και τα πρόσθετα σε γενικές γραμμές ελέγχονται για την τοξικότητά τους, δεν υπάρχουν στοιχεία για την επίδραση που έχουν στην καπνιστική συμπεριφορά ή για το αν προκαλούν άλλες δυσάρεστες συνέπειες.

Αν μια μικρή ποσότητα κάποιας σχετικά ήπιας ουσίας που προστίθεται σε ένα προϊόν καπνού κάνει αυτό το προϊόν πιο εθιστικό και διευκολύνει την έναρξη του καπνίσματος ή τη συνέχισή του, αυτή η τακτική μπορεί να προκαλέσει μεγάλο κακό, εκθέτοντας τον καπνιστή σε περισσότερα από 4.000 χημικά, στα οποία συμπεριλαμβάνονται πολλά τοξικά και καρκινογενή.

Αν υπολογισθεί ότι περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο πρόωρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα, ακόμη και αν μόνο 1% από αυτούς τους θανάτους αποδοθεί στα χημικά πρόσθετα, καταλαβαίνουμε ότι η χρήση τους έχει μεγάλες συνέπειες στη δημόσια υγεία, όντας υπεύθυνα για δεκάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως.

Το υπάρχον πλαίσιο κανονισμών βασίζεται στην υπόθεση ότι τα πρόσθετα χρησιμεύουν για να διευκολύνουν το «πέρασμα» των καπνιστών σε τσιγάρα με χαμηλή περιεκτικότητα σε νικοτίνη. Δεν υπάρχουν ωστόσο στοιχεία που να φανερώνουνυν ότι τα πρόσθετα χρησιμοποιούνται μόνο σε «ελαφρά» τσιγάρα. Δημιουργείται λοιπόν η ανάγκη μιας νέας προσέγγισης του θέματος.

Το νέο πλαίσιο κανονισμών

Σύμφωνα με τους ειδικούς, απαιτείται η δημιουργία ενός νέου πλαισίου κανονισμών με το οποίο ο κατασκευαστής θα υποχρεώνεται να αποδεικνύει ότι δεν προκαλείται επιπλέον πρόβλημα από τον σχεδιασμό των προϊόντων καπνού και τη χρήση προσθέτων. Σε αυτό το νέο πλαίσιο κανονισμών πρέπει να συμπεριλαμβάνεται επίσης η αναφορά στην επίδραση που έχουν τα πρόσθετα στην καπνιστική συμπεριφορά, στο παθητικό κάπνισμα αλλά και στους κινδύνους πυρκαϊών εξαιτίας του καπνίσματος. Εφόσον είναι πρακτικά αδύνατο να κατασκευαστούν ασφαλή τσιγάρα, τότε θα πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να περιοριστούν τα προβλήματα που προκαλούνται από τον καπνό. Ενα ανάλογο νέο πλαίσιο κανονισμών πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:

* Δημοσιοποίηση. Ως ένα πρώτο βήμα οι κατασκευαστές θα έπρεπε να αποκαλύπτουν όλα τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα του καπνού, για κάθε μάρκα τσιγάρων, σε έναν ρυθμιστή, ο οποίος στην περίπτωση της Βρετανίας είναι το υπουργείο Υγείας. Αυτή την προσέγγιση έχουν ήδη υιοθετήσει οι αρχές στη Μασαχουσέτη και στη Βρετανική Κολομβία.

* Ενημέρωση της κοινής γνώμης. Οι σχετικές πληροφορίες δεν θα έπρεπε να είναι εμπιστευτικές αλλά να κοινοποιούνται μέσω δημοσιεύσεων στον Τύπο, από το Internet ή κατόπιν αίτησης του ρυθμιστή.

* Συσκευασία. Υπάρχουν μερικά πρόσθετα που θα έπρεπε να αναγράφονται στη συσκευασία των προϊόντων καπνού. Αυτή είναι μια ξεχωριστή απόφαση στην αίτηση δημοσιοποίησης των πληροφοριών.

* Δημοσιοποίηση σκοπιμότητας. Οι καπνοβιομηχανίες θα έπρεπε να δημοσιοποιούν τη σκοπιμότητα ενός προσθέτου καθώς και τις δευτερεύουσες επιπτώσεις που δημιουργεί η χρήση του ­ ασχέτως του αν είναι εσκεμμένες ή όχι.

* Περιεχόμενο και δημοσιοποίηση των ερευνών. Οι καπνοβιομηχανίες θα έπρεπε να αναλαμβάνουν την εκτενή τοξικολογική και φαρμακευτική ανάλυση όλων των προσθέτων που χρησιμοποιούν.

* Ρυθμιστικές προκλήσεις. Οι ρυθμιστές θα έπρεπε να έχουν τη δύναμη να απαγορεύσουν τη χρήση οποιουδήποτε από τα 600 πρόσθετα που επιτρέπονται ώσπου οι καπνοβιομηχανίες να αποδείξουν ότι οι ουσίες αυτές δεν προκαλούν βλάβη στους καταναλωτές. Η συγκομιδή στοιχείων είναι δύσκολη επειδή απαγορεύονται οι δοκιμές σε ζώα. Ετσι για προληπτικούς λόγους τα πρόσθετα θα έπρεπε να απαγορευθούν.

* Τα φαρμακευτικώς ενεργά πρόσθετα. Τα πρόσθετα που έχουν άμεσες ή έμμεσες φαρμακολογικές επιδράσεις θα έπρεπε να απαγορευθούν ώσπου να αποδειχθεί ότι η χρήση τους δεν προκαλεί βλάβες.

* Πράσινο φως για ορισμένα πρόσθετα. Τα πρόσθετα τα οποία είναι αναγκαία για την κατασκευή και για τη φύλαξη των προϊόντων καπνού θα έπρεπε να επιτρέπονται μόνο αν αποδειχθεί ότι η χρήση τους είναι ασφαλής και ότι δεν επηρεάζουν την καπνιστική συμπεριφορά.

Γ'. Βιβλιογραφία