→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

Οι πρώτοι Eυρωπαίοι ήρθαν για... να φάνε

Αριστοτελία Πελώνη, εφ. Τα Νέα, 24/1/2005

Για τον πρώτο άνθρωπο που πάτησε το πόδι του στην Eυρώπη, ως ιχνευτής, όταν βρήκε γεωργικά προϊόντα όλο το χρόνο, μιλά στα «NEA» ο επιστήμονας που τον «ανακάλυψε», ο Iσπανός παλαιοντολόγος Xουάν Λουίς Aρσουάγα

Στην Κεντρική Ισπανία, σ' έναν μικρό λόφο (Αταπουέρκα) ανατολικά του Μπούργκος, βρέθηκαν στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη ανθρώπων και τον τρόπο ζωής τους, τα παλαιότερα απ' τα οποία χρονολογούνται ένα εκατομμύριο χρόνια πριν. Και είναι παλαιότερα ανθρώπινα ίχνη στη Δυτική Ευρώπη.

Στη διάρκεια τόσων αιώνων, πολλές γενιές ανθρώπων άφησαν τα ίχνη τους στην Αταπουέρκα, η οποία υπήρξε κατά καιρούς καταφύγιο, τόπος κυνηγιού, λατρείας, πεδίο μάχης, λατομείο ασβεστόλιθου και, τελευταία, χώρος αρχαιολογικής έρευνας, τον οποίο ανακάλυψε η ομάδα του Χουάν Λουίς Αρσουάγα, ενός απ' τους σημαντικότερους παλαιοντολόγους της εποχής μας, καθηγητή Παλαιοντολογίας στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης και διευθυντή του Κέντρου Εξέλιξης και Συμπεριφοράς του Ανθρώπου που διευθύνει τις ανασκαφές στην Αταπουέρκα.

Τα ευρήματα του καθηγητή Αρσουάγα θ' αλλάξουν σημαντικά την αντίληψή μας για την εξέλιξη του ανθρώπου στην Ευρώπη. Ο σκελετός που βρέθηκε στην Αταπουέρκα είναι ο τελευταίος κρίκος που ενώνει τον Νεάντερταλ με τον σύγχρονο άνθρωπο στην Ευρώπη. H ομάδα του Αρσουάγα ονόμασε αυτό τον άνθρωπο homo antecessor, από την ονομασία των προωθημένων λεγεωναρίων που ανίχνευαν το πεδίο πριν προχωρήσει το υπόλοιπο στράτευμα. Σαν ιχνευτής και ο homo antecessor ανακάλυψε την Ευρώπη.

«Είχαμε στα χέρια μας ανθρώπινα απολιθώματα 800.000 χρόνων πριν, του homo heidelbergis, ο οποίος για κάποιους ήταν πρόγονος και του Νεάντερταλ και του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτός, όμως, είναι πρόγονος μόνο του Νεάντερταλ, και όχι του σύγχρονου ανθρώπου. Τα απολιθώματα του antecessor που βρέθηκαν στην Αταπουέρκα είναι ακόμη πιο παλιά κι έχουν πολλά να μας πουν. Ο antecessor είναι πρόγονος και των δύο. Εμείς και ο Νεάντερταλ έχουμε έναν κοινό πρόγονο», εξηγεί στα «NEA» ο Χουάν Λουίς Αρσουάγα, τον οποίο πρόσφατα είχε καλέσει στην Αθήνα το Ινστιτούτο Θερβάντες. «Ξέραμε για τον Νεάντερταλ και τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά τίποτα για τους προγόνους τους. Ταυτόχρονα, υπήρχε η λανθασμένη πεποίθηση ότι κανένας δεν κατοικούσε την Ευρώπη πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια».

Ο Χουάν Λουίς Αρσουάγα ανακάλυψε ένα ολόκληρο κρανίο στην Αταπουέρκα, ανάμεσα στα απομεινάρια 30 ανθρώπων, ενώ τα απολιθώματα που βρέθηκαν στη σπηλιά Gran Dolina σχεδόν 80 οστά του κρανίου, του προσώπου και της γνάθου και δόντια τουλάχιστον έξι ανθρώπων, αλλά και μέρος του σκελετού του προσώπου ενός παιδιού 11 ετών - έχουν και σύγχρονα (βαθουλωτά ζυγωματικά οστά) και πρωτόγονα (προεξέχον μέτωπο) χαρακτηριστικά.

H Παλαιοντολογία μπορεί να μας πει ποιοι είμαστε, «να καταλάβουμε πώς φτάσαμε ως εδώ, από τι υλικό είμαστε φτιαγμένοι», λέει ο Αρσουάγα. Και το μέλλον; «Για το μέλλον δεν μπορούμε να πούμε τίποτα. Είναι κάτι που φτιάχνουμε κάθε μέρα. Αν υπάρχει ένα πράγμα που μπορεί να μας πει η Παλαιοντολογία είναι το εξής: το μέλλον δεν είναι γραμμένο».

Πάντως, δεν είναι απαισιόδοξος. Κι όταν τον ρωτούν πώς θα είναι ο άνθρωπος σε 1.000 χρόνια από τώρα, απαντά, «όπως και σήμερα». Γιατί, «δεν βρισκόμαστε στο στάδιο της εξέλιξης. Δεν αλλάζουμε, ούτε θ' αλλάξουμε βιολογικά, γιατί δεν είμαστε πια υποταγμένοι στις δυνάμεις της φύσης. Δεν επιτρέπουμε πια στις δυνάμεις της φύσης, τις μεγάλες καταστροφές που προκαλούν την εξέλιξη, να δράσουν. Δεν θα γυρίσουμε στην προϊστορία. Το μέλλον εξαρτάται από εμάς. Αν συμβεί κάτι, ο φταίχτης δεν θα είναι ο φυσικός παράγοντας, αλλά ο ανθρώπινος».

«M' ενδιαφέρει το ανθρώπινο είδος, όχι το μηριαίον οστούν. Αυτό δεν μου λέει τίποτα. Αλλά για να μελετήσουμε το σημερινό ανθρώπινο είδος πρέπει να μελετήσουμε το παρελθόν. Πρέπει να καταλάβουμε τις αρχές μας, τη γένεσή μας», λέει στα «NEA» ο Χουάν Λουίς Αρσουάγα

Ο Χουάν Λουίς Αρσουάγα θεωρεί ότι η Αρχαιολογία και η Παλαιοντολογία είναι παρεξηγημένες επιστήμες. «H δημόσια εικόνα τους είναι ότι ασχολούνται μόνο με ευρήματα, απολιθώματα και οστά. Δεν είναι η αλήθεια. Εμένα μ' ενδιαφέρει το ανθρώπινο είδος, όχι το μηριαίον οστούν. Αυτό δεν μου λέει τίποτα. Το πώς είμαστε σήμερα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας θεϊκής δύναμης, αλλά της εξέλιξης».

«Ο πρόγονός μας ήταν δυνατότερος από εμάς»

Τα ευρήματα στην Αταπουέρκα δείχνουν πολλά για τον πρόγονο του σύγχρονου Ευρωπαίου. «Ξέρουμε πολλά για την ανατομία του. Ήταν πολύ δυνατός και πολύ φαρδύς. Θεωρούσαμε ότι ήταν σαν εμάς, αλλά δεν ισχύει. Ήταν πολύ δυνατότερος. Ξέρουμε ότι είχε ομιλία 300.000 χρόνια πριν, αν και όχι σαν τη δική μας. Όμως, οι ήχοι που παρήγαγε ήταν στην ίδια συχνότητα με τους ήχους της σύγχρονης ομιλίας. Επίσης, αφού εκφραζόταν όπως εμείς, είχε την ικανότητα να παράγει ιδέες, διέθετε σύμβολα. Μιλάμε για τις απαρχές του ανθρώπινου νου, της συνείδησης και της πνευματικότητας. Ο άνθρωπος αυτός βασιζόταν για την επιβίωσή του στο κυνήγι και στα αγροτικά προϊόντα. Άργησε, όμως, να φτάσει στην Ευρώπη από την Αφρική, γιατί στην Ευρώπη δεν υπήρχαν γεωργικά προϊόντα όλο τον χρόνο. Έχουμε προγόνους στην Αφρική εδώ και εφτά εκατομμύρια χρόνια. Ζούσαν σε περιβάλλοντα πιθήκων. Ένα εκατομμύριο χρόνια πριν, όταν αναπτύχθηκαν περισσότερο εγκεφαλικά, κοινωνικά και τεχνολογικά, έφθασαν στην Ευρώπη».