→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

110 επαγγέλματα στις αρχαίες Μυκήνες!

Στέφανος Κρίκκης, εφ. Τα Νέα, 7/8/2003

H ανεργία ήταν το τελευταίο πράγμα που απασχολούσε τους Έλληνες της Mυκηναϊκής Περιόδου!

Πίσω από αυτό το κύπελλο που κατασκευάστηκε από ένα μονάχα φύλλο χρυσού, δεν κρύβεται απλώς η περίτεχνη μαστοριά του Μυκηναίου τεχνίτη αλλά και η εργασία δεκάδων άλλων ανθρώπων που μερίμνησαν μέχρι ο χρυσός να φθάσει στο εργαστήριο. Από τα ορυχεία εξόρυξης μέχρι τα πλοία μεταφοράς. Αριστερά: Στη Θήρα, την ίδια εποχή, οι κροκοσυλλέκτριες συγκέντρωναν την πρώτη ύλη για την πορφύρα που χρησιμοποιούταν στην τέχνη της υφαντουργίας

Όπως προκύπτει από έρευνα που έκανε ο καθηγητής Μεταλλογνωσίας στο ΕΜΠ, Γιώργος Δ. Παπαδημητρίου, την Μυκηναϊκή εποχή ασκούνταν περισσότερα από 110 επαγγέλματα και ειδικότητες

Οι κοινωνίες της Μυκηναϊκής Εποχής ήταν υποδειγματικά οργανωμένες. Άνδρες και γυναίκες μοιράζονταν μια σειρά από εργασίες στα βασίλεια όπου ζούσαν και μάλιστα ασκούσαν επαγγέλματα ιδιαίτερα εξειδικευμένα τόσο στον τομέα της βιοτεχνίας όσο και στη μεταλλουργία και στην οικονομία γενικότερα. Εκείνη την εποχή, εκτός από τα «κλασικά» επαγγέλματα, όπως του γιατρού, του υλοτόμου, του χτίστη, του ναυπηγού, του κήρυκα ή του μάντη, υπήρχαν και δεκάδες άλλα που απαιτούσαν αρκετά... λεπτούς χειρισμούς.

Πολλά από αυτά «αποκρυπτογράφησε» ο κ. Γ.Δ. Παπαδημητρίου, ρίχνοντας μια πιο τεχνική... ματιά στα κείμενα των πινακίδων της Γραμμικής Γραφής B (1400 - 1200 π.X.) που βρέθηκαν κυρίως στα ερείπια των ανακτόρων της Πύλου, κατά τις ανασκαφές του Καρλ Μπλέγκεν το 1938-39 και αργότερα το 1952-62 στον λόφο του Άνω Εγγλιανού που βρίσκεται 17 χιλιόμετρα βορείως της σημερινής Πύλου.

Οι πινακίδες από αυτή την περιοχή είναι περισσότερες από 1.100 και είχαν γραφτεί, όπως υπολογίζεται, από 32 διαφορετικούς γραφείς. Είναι πλάκες από άψητο πηλό, πάνω στις οποίες χαράχτηκαν, με τη βοήθεια αιχμηρής γραφίδας, κείμενα διοικητικού και λογιστικού περιεχομένου. Πολυάριθμες πινακίδες εντοπίστηκαν επίσης και στην Κνωσό (γύρω στις 3.500) ενώ επιγραφές χαραγμένες σε αγγεία και πιθάρια βρέθηκαν στα Χανιά, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και στη Θήβα όπου υπήρχαν μυκηναϊκά ανάκτορα.

Ένα από τα πιο σημαντικά επαγγέλματα στη Μυκηναϊκή Εποχή, όπως λέει στα «NEA» ο κ. Γ.Δ. Παπαδημητρίου, ήταν εκείνο του χαλκουργού. «Οι χαλκουργοί ήταν οι πολυπληθέστεροι μεταλλοτέχνες, διότι από αυτούς κατασκευάζονταν αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εργαλεία για ολόκληρο τον πληθυσμό αλλά και όπλα. Τα τελευταία μάλιστα ήταν εκείνα που ενδιέφεραν την εξουσία και τον άνακτα». Εδώ πάντως να πούμε ότι τα μέταλλα που ήταν γνωστά στον ελλαδικό χώρο εκείνη την εποχή ήταν, σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα, ο χρυσός, ο άργυρος, ο χαλκός, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος. Ως κράματα είναι γνωστά ο μπρούντζος αρσενικού, ο μπρούντζος κασσιτέρου καθώς και το ήλεκτρο.

Ο χαλκός είχε πολύ μεγάλη σημασία για το βασίλειο της Πύλου. Σε μια πινακίδα μάλιστα καταγράφεται η διαταγή του άνακτα για συγκέντρωση (επίταξη) χαλκού από τις 16 επαρχίες του βασιλείου, με σκοπό την κατασκευή αιχμών για ακόντια και δόρατα. H βιομηχανία των όπλων, βλέπετε, ήταν από τις πρώτες που αναπτύχθηκαν στον αρχαίο κόσμο. Ο μυκηναϊκός κόσμος έφτιαχνε όπλα και τα έφτιαχνε πολύ καλά. Γι' αυτό άλλωστε και είχε απλώσει τόσο πολύ την εξουσία του. Και όταν ήθελε τα εμπορευόταν με μεγάλο κέρδος. Εξαγώγιμο προϊόν πρώτης κατηγορίας!

Πολλά από τα ονόματα των χαλκουργών που αναφέρονται στις πινακίδες είναι καθαρά ελληνικά, όπως Αντίφαμος, Κόδρος, Ευμένης, Εύτροπος, Πτολεμάτας, Λύκιος, κ.ά. Στις πινακίδες έχουν καταγραφεί περίπου 270 ονόματα χαλκουργών.

Ορισμένα άλλα επαγγέλματα και αξιώματα, κατά κάποιον τρόπο επικουρικά προς τους χαλκουργούς, ήταν οι κορετήρες και οι υποκορετήρες που θα τους παρομοιάζαμε σήμερα με τους περιφερειάρχες και τους αναπληρωτές τους. Υπήρχαν ακόμη οι δάμαρτες, που πρέπει να ήταν κάποιο αντίστοιχο αξίωμα, και οι επόπτες των χωνευτηρίων (μεταλλουργικών καμίνων). Όλοι τους είχαν την ευθύνη για τη συγκέντρωση του χαλκού.

Αντίστοιχη ευθύνη είχε και ο επόπτης των σύκων! Όσο και αν ακούγεται παράξενο, στη μυκηναϊκή κοινωνία υπήρχε και τέτοιο αξίωμα, αφού από διατροφικής πλευράς το σύκο θεωρούνταν βασικό αγαθό. «Ο επόπτης των σύκων θα πρέπει να υποθέσουμε ότι επιφορτισμένος καθώς ήταν με τη διαχείριση των αποθεμάτων των σύκων (που αποτελούσαν σπουδαίο μέρος της βασικής διατροφής των δούλων και των εξαρτημένων από τον άνακτα τεχνιτών και εργατών), απέκτησε με τον καιρό αρμοδιότητα να διαχειρίζεται και άλλα ζωτικής σημασίας είδη του βασιλείου. Θα ήταν ασφαλώς υπεύθυνος σε αποθήκες όπου μαζί με τα σύκα αποθηκεύονταν και άλλα προϊόντα, όπως και ο χαλκός, που λόγω του μικρού του όγκου του δεν δικαιολογούσε διαφορετικούς χώρους αποθήκευσης».

Σε μια άλλη πινακίδα που αναφέρεται στη διανομή χαλκού, στην περιοχή Λουσό, υπάρχει η πληροφορία ότι μοιράζεται χαλκός σε τρεις χαλκουργούς που χαρακτηρίζονται ως «ασκητήρες». «Ο όρος αυτός θεωρείται ότι υποδηλώνει διακοσμητές χαλκουργούς, σύμφωνα με την έννοια του ρήματος "ασκέω" στα ομηρικά έπη. Ανάλογος όρος "ασκήτρια" για γυναίκες, θεωρείται επίσης ότι αναφέρεται σε διακοσμήτριες υφασμάτων», τονίζει ο κ. Γ. Δ. Παπαδημητρίου.

Και μεγάλη εξειδίκευση

Σελιδόσχημη πήλινη πινακίδα του 12ου π.X. αιώνα από την Πύλο, που αναφέρεται στην κατανομή της ακτοφυλακής (στρατιωτών με τους διοικητές τους) στα παράλια του Βασιλείου

Στα περίπου 110 επαγγέλματα της Μυκηναϊκής Περιόδου που αποκαλύπτονται μέσα από τις πινακίδες της Γραμμικής B συμπεριλαμβάνονται 12 πρωτογενή γεωργικά επαγγέλματα, 7 κτηνοτροφικά, 6 επαγγέλματα της μεταλλουργίας και της κεραμικής, 15 της υφαντουργίας, 20 διαφόρων κατηγοριών τεχνιτών, 16 υπαλλήλων παροχής υπηρεσιών, 6 δούλων και οικιακών βοηθών, 13 σχετικών με τον στρατό, το ναυτικό και τις τέχνες εξοπλισμού τους, 6 σχετικών με το ιερατείο και το προσωπικό των ναών καθώς και 10 τίτλοι και αξιώματα στην υπηρεσία του άνακτα. Δεν είναι μόνο τα επαγγέλματα πολλά, αλλά και η εξειδίκευση μεγάλη. Στα επαγγέλματα για παράδειγμα που αφορούν την υφαντουργία ο «γναφεύς» λευκαίνει και καθαρίζει το μαλλί το οποίο ξαίνουν οι «πέκτριες». Οι κλώστριες με τη ρόκα τους (ηλακάτειες) γνέθουν και παράγουν τα νήματα. Οι εργαζόμενοι στον αργαλειό, άνδρες και γυναίκες (ιστεύς και ίστεια) κατασκευάζουν τα υφάσματα. Οι «λίνειες» κατεργάζονται ή υφαίνουν το λινό. Με τη βαφή των πολυτελών υφασμάτων ασχολούνται οι «φοινίκειες» που χρησιμοποιούν τον φοίνικα, ένα είδος χρωστικής ουσίας για να προσδώσουν πορφυρό χρώμα στα υφάσματα. Οι «ασκήτριες» ασχολούνται με το φινίρισμα ή τη λεπτή διακόσμηση των υφασμάτων. Δίπλα σε αυτές, οι «ονύχειες», έχουν ανάλογη, αλλά δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, ενασχόληση. Ίσως οι όνυχες να ήταν κάποιο συγκεκριμένο διακοσμητικό σχέδιο, κάτι σαν το λαχούρι.

Οι χρυσουργοί

Ένα ακόμη επάγγελμα που αναφέρεται σε πινακίδα της Πύλου είναι αυτό του χρυσοχόου. H πινακίδα κάνει λόγο για τέσσερις χρυσουργούς που ανήκουν σε ομάδα τεχνιτών στην οποία συμπεριλαμβάνονται κεραμείς, τοξουργοί και σαμαράδες. Οι χρυσουργοί κατασκεύαζαν αποκλειστικά αντικείμενα για την κοινωνική προβολή των ευγενών και κυρίως χρυσά κύπελλα και κοσμήματα. Κατασκεύαζαν ακόμη χρυσά ελάσματα με έκτυπη διακόσμηση (διαδήματα, επιστήθια, ζώνες και προσωπίδες), ορισμένα από τα οποία προορίζονταν για τους ευγενείς στις επίσημες εμφανίσεις τους και άλλα για να τοποθετούνται στους τάφους τους.

Τα ξίφη και τα εγχειρίδια των ευγενών ήταν συχνά διακοσμημένα με χρυσές και αργυρές παραστάσεις και με πολύτιμους λίθους, στερεωμένα μέσα σε βαθυκύανο φόντο από νιέλλο. Χρυσά δακτυλίδια, με ιερές συνήθως παραστάσεις, χρησίμευαν επίσης ως σφραγίδες των ευγενών.