→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

«Οι αρχαίοι δεν έκαναν τέχνη για μουσεία»

Μαίρη Αδαμοπούλου, εφ. Τα Νέα, 29/1/2007

Φόρεσαν τα εμπριμέ τους, τους χρυσούς θώρακες και τα πολύχρωμα κολάν τους για να επισκεφθούν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Γιατί όμως οι 21 ιδιόρρυθμοι επισκέπτες - αντίγραφα αριστουργημάτων της αρχαίας γλυπτικής - δεν ντύθηκαν στα ολόλευκα, όπως άλλωστε και οι διάσημοι κάτοικοι του μουσείου, αλλά προτίμησαν να βάλουν χρώμα στην εμφάνισή τους; «Επειδή και στην αρχαιότητα δεν υπήρχε γλυπτό χωρίς χρώμα, παρά την εσφαλμένη εντύπωση που έχει καθιερωθεί», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο δρ Βίντσεντς Μπρίνκμαν, που εδώ και δυο δεκαετίες ερευνά το χρώμα στην αρχαία ελληνική τέχνη.

Με τα αποτελέσματα των ερευνών του έχει «ντύσει» 21 αντίγραφα γλυπτών τα οποία συνθέτουν την πολυταξιδεμένη έκθεση «Πολύχρωμοι θεοί», που εγκαινιάζεται απόψε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (σε συνεργασία με τη Γλυπτοθήκη του Μονάχου και το Ινστιτούτο Γκαίτε) με δύο πρωτιές: στην Αθήνα κάνουν το ντεμπούτο τους η «Σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» και η ζωφόρος του θησαυρού των Σιφνίων, ενώ για πρώτη φορά τα χρωματισμένα αντίγραφα συνυπάρχουν με 51 αυθεντικά αρχαία έργα τέχνης που σώζουν ίχνη χρωμάτων.

Γιατί έβαφαν οι αρχαίοι τα αγάλματα;

«Γιατί όχι; Οι Έλληνες στηρίζονταν στην αιγυπτιακή, τη μινωική και τη μυκηναϊκή παράδοση, όπου το χρώμα κυριαρχούσε. Δεν είχαν λόγο να κάνουν τέχνη δίχως χρώμα. Η αρχαία ελληνική τέχνη δεν είναι τέχνη μουσείου. Δεν την απολάμβαναν στο μισό μέτρο, αλλά από απόσταση και πολλές φορές σε πολύ ψηλότερο επίπεδο από το οπτικό τους πεδίο - π.χ. τα γλυπτά του Παρθενώνα - οπότε το χρώμα έπαιζε καθοριστικό ρόλο, καθώς η φιλοσοφική τους παιδεία τούς ωθούσε να εξηγούν τα πάντα με την παραμικρή λεπτομέρεια».

Τι χάνει ο θεατής μπροστά σε ένα κατάλευκο μαρμάρινο άγαλμα;

«Ένα μέρος της πληροφορίας, της αφήγησης. Καταλήγουμε να βρισκόμαστε μπροστά σε μια αισθητική εμπειρία που δεν δίνει το πλήρες μήνυμα», λέει ο δρ. Μπρίνκμαν και δίνει στοιχεία για τη φύση των αρχαίων χρωμάτων: «Προέρχονται όλα από φυσικές πρώτες ύλες και δεν αναμειγνύονταν μεταξύ τους για να δώσουν μια νέα απόχρωση.

Είναι εντυπωσιακό πως από τις 350 αναλύσεις που έγιναν στη "Σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου" δεν έχει γίνει ούτε μία ανάμειξη». Και όσο για την εφαρμογή τους «χρησιμοποιούσαν την τεχνική της τέμπερας επειδή είναι η πιο ανθεκτική και έβαφαν τα γλυπτά με πινέλο. Υπήρχε και η μέθοδος της εγκαυστικής, αλλά δεν έχουμε ακόμη εντοπίσει ίχνη της σε κάποιο γλυπτό».

Τι δεν έχουμε μάθει ακόμη;

«Δεν έχουμε βρει πώς προστάτευαν το χρώμα, πιθανόν με βερνίκι ή κερί, ενώ δεν ξέρουμε αν ως λευκό αξιοποιούσαν εκείνο του μαρμάρου ή αν χρησιμοποιούσαν λευκό χρώμα, παρά το γεγονός ότι η "Σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου" μας δείχνει τη δεύτερη λύση», απαντά ο Γερμανός ερευνητής που έχει εξετάσει με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας χιλιάδες μικρά και μεγάλα τμήματα αρχαίων ελληνικών γλυπτών σε ευρωπαϊκά, αμερικανικά και ασιατικά μουσεία.

Πόσο κοντά στην αλήθεια είναι όλα αυτά;

«Αν πιστεύαμε πως μπορούμε να ξαναβρούμε την αυθεντική εικόνα των αρχαίων αγαλμάτων θα ήταν ύβρις, αλλά πάντως αγγίζουμε την αλήθεια σε ποσοστό πάνω από 50%. Αν όμως παρατηρήσει κάποιος τις εναλλακτικές εκδοχές που παρουσιάζουμε για κάθε γλυπτό, τότε θα φτάσει πολύ κοντά στην αλήθεια».

Έκρυβαν πολιτικά παιχνίδια

Στην αρχαϊκή εποχή η μόδα επέβαλε έντονα χρώματα, ενώ στα κλασικά χρόνια μια επανάσταση ανατρέπει τα δεδομένα. Στα φυσικά χρώματα προστίθεται λευκό και έτσι δημιουργούνται πιο απαλές αποχρώσεις, ενώ στην ελληνιστική εποχή εμφανίστηκαν πολλές λεπτές αποχρώσεις. Πίσω από την αλλαγή δεν αποκλείεται να κρύβεται ένα πολιτικό παιχνίδι. «Πριν από τους Περσικούς Πολέμους στους Έλληνες άρεσαν τα έντονα χρώματα της Ανατολής. Μετά τη Μηδικά όμως επικράτησε μια στροφή προς κάτι πιο ευρωπαϊκό, πιο κομψό, πιο σοβαρό», είναι η ερμηνεία που δίνει ο δρ Βίντσεντς Μπρίνκμαν.

INFO

«Πολύχρωμοι θεοί» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (Πατησίων 44, τηλ. 210.8217724) έως 25 Μαρτίου.