→ Ιστορία → Αρχαία ελληνική ιστορία

Αρχαίο λάπτοπ από την Ήπειρο

Βίκυ Χαρισοπούλου, εφ. Τα Νέα, 10/12/2009

ΕΡΕΥΝΑ «ΕΙΔΕ» ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

O Μηχανισμός των Αντικυθήρων, το αρχαιότερο -αναλογικό- λάπτοπ, μπορεί πλέον να μετονομαστεί σε Μηχανισμό της Ηπείρου ή της Κέρκυρας ή του αρχαίου Βουθρωτού. Γιατί μπορεί να πήρε το όνομά του από τον τόπο όπου βρέθηκε, γεννήθηκε όμως πολύ βορειότερα, ίσως στην αρχαία Δωδώνη, το αρχαίο Βουθρωτό ή την Κέρκυρα.

«Πρόκειται ουσιαστικά για τον πρώτο στον κόσμο αναλογικό υπολογιστή που κατασκευάστηκε πριν από 2.000 χρόνια και υπολόγιζε με απόλυτη ακρίβεια τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης και των πλανητών, προέβλεπε εκλείψεις και προσδιόριζε την ημερομηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων (σ.σ.: στους οποίους οι νικητές αθλητές στεφανώνονταν) της εποχής», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιάννης Σειραδάκης, που εποπτεύει τη μοναδική ανά τον κόσμο διδακτορική διατριβή για τον πολυσυζητημένο μηχανισμό, η οποία εκπονείται με ειδική υποτροφία του ΑΠΘ. Προσδιόριζε δε, όπως φαίνεται, ιδιαιτέρως την εποχή τέλεσης των στεφανιτών αγώνων στη Βορειοδυτική Ελλάδα. Από τότε που βρέθηκε από σφουγγαράδες σε όρμο των Αντικυθήρων, πριν από 108 χρόνια, κάποιοι μελετητές είχαν εικάσει πως ο μηχανισμός προερχόταν από τη Ρόδο και Ρόδιους τεχνίτες της εποχής- σχεδόν έναν αιώνα πριν από τη γέννηση του Χριστού. Άλλοι πως προερχόταν από την Αθήνα και απλώς χάθηκε στον δρόμο για τα Κύθηρα... Η επιχείρηση αποκρυπτογράφησης του μυστηριώδους μηχανισμού των Αντικυθήρων, του οποίου η «καταγωγή» τοποθετείται με βάση τα νέα στοιχεία μεταξύ Κέρκυρας- Δωδώνης- Βουθρωτού, θα συνεχιστεί «επ΄ άπειρον και θα εξάγονται άπειρα συμπεράσματα», όπως είπε στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Γιάννης Σειραδάκης.

Η διδακτορική εργασία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης άρχισε πριν από ενάμιση χρόνο και μέχρι σήμερα προχώρησε στην εξαγωγή του βασικού συμπεράσματος για την προέλευση, αλλά και την τεχνική που ακολουθήθηκε στη δημιουργία του.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Γιάννη Σειραδάκη, αλλά και το μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της διδακτορικής εργασίας Στέλλα Δρούγου, καθηγήτριας Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, οι στεφανίτες αγώνες αναγράφονται στην κυκλική κλίμακα του μηχανισμού- οι πιο γνωστοί ήταν τα Ίσθμια, οι Ολυμπιακοί, τα Πύθια και τα Νέμεα- αλλά προστίθενται και αυτοί της Δωδώνης, με την ονομασία της περιοχής και της εποχής, Νάια ή Νάα.

Στην πίσω πλευρά των σπειρών του μηχανισμού, στον λεγόμενο «κύκλο του Μέτωνα», αναγράφονται οι συνοδικοί μήνες με 235 υποδιαιρέσεις και σε κάθε υποδιαίρεση αναγράφεται το όνομα κάθε μήνα (Αγριάνιος, Ευκλείος κ.ά.- με αντιστοιχίες στις σημερινές ονομασίες των μηνών). Οι ονομασίες των μηνών, όπως αυτές αναγράφονται στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, δεν παραπέμπουν σε ονομασίες «νοτίων» πόλεων (Αθήνα, Ρόδος, Έφεσος, Πέργαμος κ.ά.), αλλά μόνο σε αντίστοιχες της Βορειοδυτικής Ελλάδας.

Εξάλλου, το σημείο όπου παραπέμπουν οι πλανήτες, με βάση την τοποθέτησή τους στον μηχανισμό, είναι νότια ή ανατολικά. Καθώς οι εν λόγω πλανήτες τότε ήταν ορατοί μόνο από το γεωγραφικό πλάτος που περικλείει τη Βορειοδυτική Ελλάδα. Σύμφωνα δε με τα πρώτα συμπεράσματα της μελέτης του «αρχαιότερου υπολογιστή», όπως χαρακτηρίστηκε ο μηχανισμός, στην κατασκευή των σπειρών του δεν χρησιμοποιήθηκε η γνωστή τότε «τέλεια» μέθοδος του μαθηματικού Αρχιμήδη (η ακτίνα της σπείρας είναι αντίστοιχη με τη γωνία περιστροφής της), αλλά η απλούστερη και λιγότερο ακριβής μέθοδος των ημικυκλίων.

ΙΝFΟ: Αντίγραφο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων εκτίθεται από χθες έως και τα μέσα Ιανουαρίου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, σε έκθεση για την αρχαία ελληνική τεχνολογία.

Ιστορία μυστηρίου

Το 1901, Συμιακοί σφουγγαράδες που επέστρεφαν από τη Λιβύη έπεσαν σε φουρτούνα και έδεσαν σε όρμο έξω από τα Αντικύθηρα. Βούτηξαν και σε βάθος 60 μέτρων εντόπισαν μεγάλο ρωμαϊκό ναυάγιο με αγάλματα και ένα κουτί με μπρούντζινα και ξύλινα μέρη.

Το 1902, ο αρχαιολόγος- διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Βαλέριος Στάης διαπίστωσε ότι ένα από τα ευρήματα είχε οδοντωτούς τροχούς και επιγραφές με αστρονομικούς όρους.

Ακολούθησαν δεκάδες μελέτες και δημοσιεύσεις Ελλήνων και ξένων επιστημόνων που «είδαν» τον μυστηριώδη μηχανισμό ως Αστρολάβο, δρομόμετρο, πλανητάριο, αστρονομικό ή ναυτικό ρολόι κ.ά.

«Κερκυραϊκό» το ημερολόγιο στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων;

Σάκης Αποστολάκης, εφ. Ελευθεροτυπία, 10/12/2009

Με τη βορειοδυτική Ελλάδα συνδέεται ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων και όχι με την Αλεξάνδρεια, τη Ρόδο ή τη Μικρά Ασία, όπως εθεωρείτο μέχρι τώρα, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα υποστηρίζει, στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής, η απόφοιτη του τμήματος Φυσικής και του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Μαγδαληνή Αναστασίου.

Η ίδια, βάσει της νέας επιστημονικής έρευνάς της, καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μηχανισμού δεν ακολουθούσε τον ελικοειδή τρόπο του Αρχιμήδη στην κατασκευή των σπειρών στο πίσω μέρος του μηχανισμού, αλλά έναν απλούστερο.

Μέχρι τώρα η έρευνα πάνω στον μηχανισμό κινούνταν γύρω από την ανάλυση και την επεξεργασία των εικόνων και των τομογραφιών που έχουν ληφθεί, σχετικά με το πόσα γρανάζια διαθέτει ο μηχανισμός, πόσα δόντια έχουν αυτά τα γρανάζια, καθώς και τα γράμματα που είναι σκαλισμένα πάνω του.

Η Μ. Αναστασίου προσέγγισε τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων από την πλευρά της Αστρονομίας. «Αναπτύξαμε ένα πρόγραμμα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και εξετάσαμε τη σειρά και τη σύνδεση ορισμένων αστρικών γεγονότων, αλλά και αθλητικών αγώνων, που αναγράφονται πάνω στο μηχανισμό, ώστε να μπορέσουμε να συμπληρώσουμε το παζλ», μας λέει. Εντύπωση προκάλεσε ότι, μεταξύ των γνωστών πανελλήνιων στεφανιτών αγώνων, όπως οι Ολυμπιακοί, τα Πύθια, τα Ισθμια και τα Νέμεα, αναφέρονται και οι αγώνες της Δωδώνης, που γίνονταν στην πόλη «Νάια». Αγώνες όχι τόσο σημαντικοί όσο οι προηγούμενοι, οπότε, μόνο κάποιος που είχε ειδικό ενδιαφέρον γι' αυτούς, κάποιος που ζει στην περιοχή, θα σημείωνε την ημερομηνία που τελούνταν.

«Καταφέραμε να ταυτίσουμε τους 7 από τους 12 μήνες του ημερολογίου με το ημερολόγιο της βορειοδυτικής Ελλάδας», υπογραμμίζει η Μ. Αναστασίου.

Σύμφωνα με τον καθηγητή του τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Ιωάννη Σειραδάκη, που επιβλέπει τη διατριβή, τα αστρικά φαινόμενα αλλάζουν θέση σύμφωνα με το σημείο πάνω στη Γη από το οποίο τα παρατηρεί κανείς. «Αυτός που τα σημείωσε πάνω στον μηχανισμό, τα σημείωσε όπως τα έβλεπε από το γεωγραφικό πλάτος από το οποίο τα παρατηρούσε. Και αυτό επίσης ταιριάζει με την περιοχή της ΒΔ Ελλάδας», προσθέτει ο Ι. Σειραδάκης. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι αυτά τα γεγονότα ταυτίζονται περισσότερο με το ημερολόγιο της βορειοδυτικής Ελλάδας, παρά με της Αθήνας ή της Ρόδου ή της Μικράς Ασίας. «Ο μηχανισμός συμπίπτει κατά 100% με το ημερολόγιο της Κέρκυρας και του Βουθρωτού και κατά 85% με το ημερολόγιο της Δωδώνης», προσθέτει ο Ι. Σειραδάκης. Τα νέα ευρήματα συνδυάστηκαν με το ναυάγιο στο οποίο βρέθηκε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. «Στο ναυάγιο βρέθηκαν επίσης αγάλματα, νομίσματα και άλλα αντικείμενα από αυτές τις πόλεις», υπογραμμίζει ο Ι. Σειραδάκης.

Ενα ακόμη νέο στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα της Μ. Αναστασίου είναι ο τρόπος της κατασκευής ενός από τους δείκτες του μηχανισμού, αυτού της σπειροειδούς έλικας του Μέτωνα. Οπως διαπιστώθηκε, ο δείκτης δεν είναι στερεωμένος στο κέντρο της έλικας, αλλά είναι ελεύθερος να πηγαινοέρχεται για να μπορεί να παρακολουθεί τη σπείρα.