Η Λατινική στη μόδα

Στέλλα Πριόβολου*, εφ. Τα Νέα, 22/1/2008

Αναζωπυρώνεται παγκοσμίως το ενδιαφέρον για τη γλώσσα

Στο κοινό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης για τον εορτασμό του 2001 ως «ευρωπαϊκού έτους γλωσσών» αναγνωρίζεται ότι η ορθή γνώση της μητρικής γλώσσας και η εκμάθηση των κλασικών γλωσσών, της Λατινικής και της Αρχαίας Ελληνικής, μπορεί να διευκολύνουν την εκμάθηση άλλων γλωσσών. Και είναι βέβαιο ότι οι οικουμενικές-πανανθρώπινες αξίες του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού θωρακίζουν τις νεώτερες γενιές για να αντέξουν σε κάθε ισοπεδωτική συμπεριφορά της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης.

Ο Ζακ Λε Γκοφ στο πρόσφατο βιβλίο του «Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα;» φέρνει στο φως στοιχεία για να δείξει τι έχει κληρονομήσει η σύγχρονη Ευρώπη, τι δανείζεται, τι επαναλαμβάνει από τα χαρακτηριστικά της μεσαιωνικής Ευρώπης, που δεν μοιάζει απόλυτα με τη δική μας αλλά αντιπροσωπεύει μια σημαντική στιγμή στη διαδικασία συγκρότησής της. Ο ίδιος ο Γάλλος διανοητής πιστεύει ότι ο Μεσαίωνας είναι η παιδική ηλικία της Ευρώπης, μια εποχή μεταξύ σκότους και φωτός κατά την οποία ανακτήθηκε ο πυρήνας της μεγάλης ελληνικής και ρωμαϊκής κληρονομιάς. Αν, λοιπόν, η Ευρώπη στηρίζεται στη σχέση της με την κλασική αρχαιότητα, η σχέση αυτή φαίνεται έτοιμη να χαθεί. Θα υπάρξει ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα αν η Ευρώπη θεωρήσει ότι το στοιχείο της οικουμενικότητας, του οποίου φορέας είναι ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, είναι μια τοπική ιδιαιτερότητα με τοπική μόνον αξία. Ακριβώς για τους λόγους αυτούς κρίνεται αναγκαία η στήριξη των κλασικών σπουδών στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης, γιατί, όπως η μεγάλη Γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν Ντε Ρομιγί επισημαίνει, η πολιτική ηθική και η φιλοσοφία Ελλήνων και Ρωμαίων δεν έχουν γεράσει καθόλου και οι ανησυχίες τους είναι εξαιρετικά σύγχρονες.

Πριν από λίγους μήνες η ιταλική εφημερίδα «La Repubblica», με πηχυαίο τίτλο «Τutti pazzi per il Latino», προμήνυε ότι η ξεχασμένη λατινική γλώσσα επιστρέφει. Ο ανταποκριτής της εφημερίδας μετέδιδε την είδηση από την αγγλική «Ιndependent», όπου μια ολόκληρη σελίδα με επικεφαλίδα «id quod circumiret, circumveniat» ήταν αφιερωμένη στο σημαντικό, όπως το χαρακτήριζε, γεγονός της επιστροφής της γλώσσας του Βιργιλίου στα σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου και όχι μόνον. Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τη Λατινική με σειρά μαθημάτων στο Ιnternet και βιβλία που προσφέρουν βασικές γνώσεις της γλώσσας, τείνει να γίνει γεγονός παγκόσμιο.

Ο Ιταλός δημοσιογράφος διατυπώνει μια πικάντικη παρατήρηση: Αν η στερημένη γραμματικών και συντακτικών κανόνων παγκόσμια Αγγλική είναι στην πραγματικότητα η κοινή γλώσσα του πλανήτη, μία πιθανή προσέγγιση στη Λατινική θα μπορούσε να της προσφέρει τις ρίζες της, ως γλώσσα μητρική. Η διδασκαλία της Λατινικής στην Αγγλία είχε στο παρελθόν ταξικό χαρακτήρα με διαχωρισμό ανάμεσα στα σχολεία ελίτ και στα αντίστοιχα δημόσια. Αντίθετα τα τελευταία χρόνια αυξάνεται θεαματικά ο αριθμός των δημόσιων σχολείων στα οποία διδάσκεται η Λατινική. Φωνές ειδικών για την εκπαίδευση αλλά και βουλευτών όλων των κομμάτων ενώνονται για να εκφράσουν την αναγνώριση της αξίας της Λατινικής και τη στήριξη που αυτή προσφέρει για την καλύτερη εκμάθηση της Αγγλικής και τη γνώση των ριζών της μητρικής γλώσσας. Είναι αξιοσημείωτο ότι το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ χρηματοδοτεί αρκετά σχολεία για τη λειτουργία τμημάτων διδασκαλίας της λατινικής γλώσσας. Εξάλλου η έκρηξη της Λατινικής στην Αγγλία διαπιστώνεται και από την επιτυχία που είχε πριν από λίγους μήνες η έκδοση του βιβλίου του Ηarry Μount με τίτλο «Αmo, amas, amat and all that. Ηow to became a latin lover». Ήδη έχουν διατεθεί 70.000 αντίτυπα του βιβλίου αυτού, το οποίο κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις των best-seller και προβλέπεται αμερικανική έκδοση με το σκεπτικό ότι για τα καλύτερα αμειβόμενα επαγγέλματα, από τους δικηγόρους μέχρι τους τραπεζίτες, η γνώση της Λατινικής είναι condicio sine qua non.

O Ιταλός δημοσιογράφος κλείνει το άρθρο του με ένα χαριτωμένο υπαινικτικό σχόλιο αποδίδοντας την τόση επιτυχία του βιβλίου σε παρερμηνεία του όρου «latin lover» του τίτλου του!

Μετά την ανάγνωση ενός τόσο αισιόδοξου για τη λατινική γλώσσα άρθρου, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η γλώσσα των αρχαίων Ρωμαίων μπορεί και πρέπει να επιβιώνει στα εκπαιδευτικά προγράμματα της Ενωμένης Ευρώπης, και ας υπάρχει η ανάμνηση των «κακών βαθμών» από τους αποφοίτους των λυκείων, που στο παρελθόν διδάσκονταν τόσο άχαρα τη χαρισματική αυτή γλώσσα.

* Η Στέλλα Πριόβολου είναι καθηγήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών