ΛατινικάΣυντακτικό

Δοτική

H δοτική χρησιμοποιείται ως έμμεσο αντικείμενο ρημάτων που σημαίνουν «λέγω» (dico· π.χ. hoc Ennio dixit· πρβ. τάδε λέγει τοῖς φίλοις), «δίνω» (do· π.χ. signa Caesari tradunt, πρβ. τῇ στρατιᾷ ἀπέδωκε μισθόν) και τα συγγενικά ή αντίθετά τους· επίσης ως συμπλήρωμα ρημάτων και επιθέτων που δηλώνουν ένωση, προσέγγιση, ομοιότητα κτλ. (coniungo, appropinquo, similis· π.χ. similis effigiei mortui· πρβ. οἱ πονηροὶ ἀλλήλοις ὅμοιοι εἰσίν) και ως συμπλήρωμα ρημάτων που δηλώνουν φιλική ή εχθρική διάθεση, υπακοή, απείθεια κτλ. καθώς και των αντίστοιχων επιθέτων. Τέλος, αποτελεί το έμμεσο αντικείμενο ρημάτων σύνθετων με τις προθέσεις ob, prae, pro, in κτλ. π.χ. marmor Phidiae obtulit· imagines fortium virorum mihi proponebam.

Η δοτική δηλώνει επίσης το πρόσωπο για το οποίο υπάρχει ή γίνεται κάτι (δοτική προσωπική). Περιλαμβάνει κατηγορίες γνωστές και από τα αρχαία ελληνικά: την κτητική (filius mihi est)· τη χαριστική ή αντιχαριστική (ille mihi errat κάνει σφάλμα σε βάρος μου· η δοτική αυτή ακολουθεί επίσης μετά από ρήματα όπως consulo = φροντίζω, metuo = φοβάμαι για κάποιον κτλ.)· την ηθική· τη δοτική της αναφοράς (ille mihi mortuus est όσο με αφορά αυτός είναι νεκρός)· τη δοτική του ποιητικού αιτίου (συνηθέστερη με το γερουνδιακό· βλ. το μάθ. XXXIII).

Τέλος, η δοτική προσωπική μπαίνει κοντά σε ορισμένα απρόσωπα ρήματα (placet, licet κτλ.).

Ιδιομορφία της λατινικής είναι η δοτική του σκοπού (ή του αποτελέσματος). Είναι δοτική αφηρημένου ουσιαστικού (πρόκειται για στερεότυπες δοτικές όπως: exemplo, auxilio, usui κτλ.) και τη συναντάμε συνήθως μαζί με το ρήμα sum (κατηγορηματική). Μπορεί να προσδιορίζεται από επίθετο· δίπλα της μπορεί να υπάρχει και άλλη δοτική (χαριστική, αντιχαριστική, ηθική ή του έμμεσου αντικειμένου). Η μετάφραση ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση· π. χ. Murena patri (δοτ. χαρ.) magno adiumento fuit ο Μουρήνας πρόσφερε μεγάλη βοήθεια στον πατέρα του. Murena patri solacio fuit o Μουρήνας ήταν η παρηγοριά του πατέρα του. Caesar equitatum auxilio legionibus (έμμ. αντικ.) misit ο Καίσαρας έστειλε το ιππικό σε βοήθεια των λεγεωνών (για να βοηθήσει τις λεγεώνες).