ΛατινικάΣυντακτικό

Παραβολικές προτάσεις

Οι παραβολικές (συγκριτικές) προτάσεις είναι προτάσεις επιρρηματικές που λειτουργούν ως β' όρος της σύγκρισης· ο πρώτος όρος είναι μια άλλη πρόταση, συνήθως η κύρια. Διακρίνονται σε δύο είδη, ανάλογα με το περιεχόμενο τους:

(1) Απλές παραβολικές. Οι προτάσεις αυτές εκφέρονται κανονικά με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα. Εισάγονται

(α) με τους συνδέσμους atque ( = ac) και et, μετά από επίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ισότητα, ομοιότητα και τα αντίθετα τους: similis, par, aequus, idem; dissimilis, alius: similiter, pariter, aeque; aliter, contra κτλ. π.χ. similiter scribo ac sentio: γράφω έτσι όπως ( = σύμφωνα με αυτά που) πιστεύω· alia (aliter) scribo ac sentio γράφω διαφορετικά από ό,τι πιστεύω (πρβ. παραπλήσια ἐπεπόνθεσαν οἱ Ἀθηναῖοι ἐν Συρακούσαις καὶ ἔδρασαν ἐν Πύλῳ).

(β) με τους συνδέσμους ut, sicut ( = ὡς, ὥσπερ, ὅπως)· στην κύρια πρόταση υπάρχουν συνήθως τα επιρρήματα ita, sic κτλ. ( = οὕτως, ὡδε)· οι προτάσεις αυτές εκφράζουν τον τρόπο· π.χ. sic dicit, ut sentit μιλάει έτσι όπως ( = σύμφωνα με αυτά που) πιστεύει (πρβ. οὕτω λέγει, ὡς φρονεῖ)

(γ) με τον quam και επίθετα ή επιρρήματα θετικού βαθμού, και επίσης με ρήματα (προηγείται το tam)· με τους quanto, quo και επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού (στην κύρια πρόταση υπάρχουν τα tanto, eo) (πρβ. τοσούτῳ "τόσον"... ὅσῳ "όσον"). Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν την ποσότητα, την ένταση, το βαθμό και το μέγεθος ( = τόσο... όσο)· π.χ. nemo tam stultus est quam ille κανείς δεν είναι τόσο ανόητος όσο εκείνος· quanto celerius, tanto melius όσο γρηγορότερα τόσο καλύτερα (πρβ. ὅσῳ θᾶττον ἐλεύσεται, τοσούτῳ ἀπαρασκευαστοτέρῳ βασιλεῖ μαχέσεται).

(2) Υποθετικές παραβολικές. Οι προτάσεις αυτές εκφέρονται με υποτακτική, επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Πρόκειται ουσιαστικά για υποθετικούς λόγους που παραλείπεται η απόδοση τους. Οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγονται αποτελούν συνδυασμό του si με κάποιον από τους παραπάνω συνδέσμους: ut si, velut si, tamquam (si), quasi, proinde (perinde) quasi κτλ. (πρβ. ὥσπερ ἂν (εἰ) + ευκτική ή οριστική ιστορικού χρόνου) π.χ. sic loqueris quasi omnia scias μιλάς σαν να τα ξέρεις όλα ( = όπως θα μιλούσες, αν τα ήξερες όλα· πρβ. Κῦρος εὐθὺς ἠσπάζετο αὐτόν, ὥσπερ ἂν εἴ τις πάλαι φιλῶν ἀσπάζοιτο). Στις προτάσεις αυτές τηρείται γενικά η ακολουθία των χρόνων (όπως στις υποθετικές).

Σημείωση: Η φάση tamquam scopulum (σαν σκόπελο) ισοδυναμεί με την πρόταση tamquam scopulus sit. Τα tamquam, sicut και quasi μπορεί να χρησιμοποιούνται με ουσιαστικά (όπως παραπάνω) ή μετοχές· π.χ. obvia turba quasi moriturum eum miseratur (μάθ. XX).