ΛατινικάΣυντακτικό

Ευθείες Ερωτηματικές Προτάσεις

1. Οι ευθείες ερωτήσεις είναι κύριες προτάσεις. Περιέχουν ερώτηση που εκφράζεται απευθείας από αυτόν που ρωτάει, χωρίς εξάρτηση από κάποιο ρήμα (στην περίπτωση που υπάρχει εξάρτηση από κάποιο ρήμα ονομάζονται πλάγιες). Μια ερώτηση είναι πραγματική, όταν αυτός που ρωτάει περιμένει απάντηση· αλλιώς είναι ρητορική και ισοδυναμεί με έντονη άρνηση ή κατάφαση, με υπόθεση κτλ.

2. Οι ευθείες ερωτήσεις εκφράζουν (α) μερική άγνοια, όταν η ερώτηση αφορά μέρος μόνο του περιεχομένου της πρότασης (β) ολική άγνοια, όταν η ερώτηση αφορά όλο το περιεχόμενο της πρότασης (η απάντηση στην ερώτηση είναι ή «ναι» ή «όχι»).

3. Οι ερωτήσεις που εκφράζουν μερική άγνοια εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα, όπως: quis (ποιος;) quantus (πόσος;), ubi (πού;), quando (πότε;), cur (γιατί;), quin (γιατί δεν; βλ. το μάθ. XLI) κτλ. Π.χ. Quid facis? Ubi es? Quando venisti?

4. Οι ερωτήσεις που εκφράζουν ολική άγνοια διακρίνονται σε απλές και διμελείς. Οι απλές ερωτήσεις εισάγονται

(α) με το εγκλιτικό -ne, όταν δε γνωρίζουμε την απάντηση που περιμένουμε (= ή, άρα)

(β) Με το num (= μη), όταν περιμένουμε αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση)

(γ) Με το nonne (= οὐ, οὐκοῦν), όταν περιμένουμε καταφατική απάντηση (ρητορική ερώτηση).

5. Οι διμελείς ερωτήσεις εισάγονται με το utrum (-ne)...an (πότερον.,.ή) ή με μόνο το an. To «ή όχι;» εκφράζεται με το «an non»· π.χ. Utrum est frater tuus intus an exiit? Είναι μέσα ο αδελφός σου Estne frater tuus intus an exiit? ή βγήκε; Est frater tuus intus an exiit? (πρβ. πότερον δέδρακεν ἢ οὐ;)

6. Ερωτήσεις ολικής άγνοιας εκφέρονται και χωρίς να προηγείται κανένα μόριο, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση (το ίδιο συμβαίνει και στην ελληνική). Στις ερωτήσεις ολικής άγνοιας απαντάμε καταφατικά με τα επιρρήματα: ita (est), sic (est), sane (quidem), certe κτλ. (πρβ. πάνυ γε, πάνυ μὲν οὖν) και αρνητικά με τα μόρια non (vero), minime (vero) κτλ. (πρβ. οὐδαμώς, οὐ δῆτα)· και στη μία και στην άλλη περίπτωση μπορούμε να επαναλάβουμε τη λέξη στην οποία πέφτει το βάρος της ερώτησης· π.χ. venistine solus? solus! Fecistlne hoc? Non feci!

7. Οι ευθείες ερωτήσεις εκφέρονται γενικά με οριστική. Με υποτακτική (απορηματική) εκφέρονται κυρίως όταν εκφράζουν απορία (βλ. το μάθ. XXII)· π.χ. Quid faciam? Τί πράξω; τι να κάνω; Επίσης όταν εκφράζουν δυνατότητα (δυνητική υποτακτική· βλ. το μάθ. XXII)· π.χ. Quis hoc dubitet? Ποιος μπορεί να αμφιβάλλει γι' αυτό;