Κική Δημουλά: «H ποίηση βοηθά όσο το κερί σε ένα ξωκλήσι»

Μικέλα Χαρτουλάρη, εφ. Τα Νέα, 12/11/2003

Ενάμιση χρόνο μετά την εκλογή της, η Kική Δημουλά, η τρίτη γυναίκα μεταξύ των 49 τακτικών μελών της Ακαδημίας Αθηνών, έγινε χθες πανηγυρικά δεκτή στον οίκο των Aθανάτων

Μέσα σε βροχή χειροκροτημάτων, ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Γρηγόριος Σκαλκέας υποδέχθηκε χθες επίσημα την Κική Δημουλά, που είναι η πρώτη ποιήτρια η οποία εκλέγεται στις τάξεις των Αθανάτων, καταλαμβάνοντας μια έδρα που έμενε κενή από το 1991

Οι ποιητές, τι χρειάζονται σε μικρόψυχους καιρούς; ρωτούσε ο Χέλντερλιν τον 19ο αιώνα, και αυτό ακριβώς το αθάνατο ερώτημα, που επανέλαβε και ο Σεφέρης, έθεσε και απάντησε χθες η Κική Δημουλά, στην πρώτη της ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών. Μια ομιλία που έπαιζε με τις λέξεις και τα νοήματα, με τον τρόπο των ποιημάτων της.

«Πιστεύω», είπε, «ότι η ποίηση βοηθάει όσο το κερί που ανάβουμε μπαίνοντας σε ένα έρημο, καταργημένο ξωκκλήσι, με φευγάτους όλους τους αγίους. Ωφελεί όσους την αγαπούν, επειδή βρίσκουν εντός της μικρά κομματάκια από σκισμένες φωτογραφίες του ψυχισμού τους. Περισσότερο και πιο σωστά ωφελεί εκείνους που πιστεύουν στη μαγεία της. Που δεν θέλουν να θέσουν τον δάκτυλό τους επί τον τύπον της κατανόησής της. Ωφελεί τη γλώσσα. Την περισυλλέγει από τους μεγάλους κάδους της βιασύνης και τη μεταγγίζει με σέβας στο τόσο δα μπουκαλάκι του αγιασμού, μια γουλιά, όσο ακριβώς χρειάζεται να πιει η ουσία. Τέλος ωφελεί όσο μια παυσίπονη σταγόνα η ποίηση, σε έναν ωκεανό λύπης. Δεν είναι λίγο».

Με μισόν αιώνα παρουσίας στα γράμματα και δέκα ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό της - η πλέον πρόσφατη είναι ο «Ήχος Απομακρύνσεων» του 2001 (Ίκαρος)-, με πλήθος μεταφράσεις, «όνομα» στο εξωτερικό και δύο Κρατικά Βραβεία (1972, 1989), η Κική Δημουλά εξελέγη στην Ακαδημία τον Μάρτιο του 2002, καταλαμβάνοντας την έδρα της Ποίησης που χήρευε από τον θάνατο του Νικηφόρου Βρεττάκου, το 1991. Κανονικά, η τελετή της επίσημης υποδοχής της έπρεπε να γίνει την περασμένη άνοιξη στη μεγάλη αίθουσα της Ακαδημίας. Αλλά η ποιήτρια που μίλησε για το... «λίγο του κόσμου» και για την... «εφηβεία της λήθης», παρ' ότι όλον αυτόν τον καιρό συμμετείχε υπεύθυνα στις συνεδριάσεις της Τάξης Γραμμάτων και Τεχνών και του Δ.Σ. των Βραβείων Ουράνη, καθυστερούσε συστηματικά τη «γιορτή», ώσπου να αισθανθεί έτοιμη να μιλήσει ουσιαστικά.

Έτσι πέρασαν 19 (!) μήνες. Όμως τώρα η μεγάλη αίθουσα έκλεισε για επισκευές και η τελετή πραγματοποιήθηκε στην, λιγότερο επιβλητική, δεύτερη αίθουσα που δεν χωράει πάνω από 230 ακροατές και γέμισε γρήγορα. Έκπληξη προκάλεσε η απουσία επίσημης εκπροσώπησης της κυβέρνησης. Αντίθετα η αντιπολίτευση έδωσε το «παρών» διά του αρχηγού της Κώστα Καραμανλή και διά της πρώην υπουργού Άννας Ψαρούδα-Μπενάκη. Το πιο σημαντικό παραμένει ωστόσο ότι τη Δημουλά - ακαδημαϊκό την τίμησαν πολλοί ομοτέχνοί της και αναγνώστες της, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά σε τέτοιες εκδηλώσεις.

Ήσαν εκεί, εκτός από τους ακαδημαϊκούς - μεταξύ των οποίων ο Ιάκωβος Καμπανέλλης και η Γαλάτεια Σαράντη -, ο Μιχάλης Γκανάς, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, η Ρέα Γαλανάκη, ο Ερρίκος Μπελιές, ο Κώστας Παπαγεωργίου, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, αλλά και ο Χρήστος Μπουλώτης, ο καθηγητής Παναγιώτης Μαστροδημήτρης και ο πνευμονολόγος Χρυσόστομος Μελισσηνός. Και φυσικά η κόρη της Έλση με τα παιδιά της, τον 14χρονο Αντρέα και τη 10χρονη Ιωάννα (ο γιος της Δημήτρης ήταν άρρωστος και η 22χρονη συνονόματη εγγονή της έλειπε), καθώς και οι εκδότριές της Χρυσή και Κατερίνα Καρύδη.

Για την εκλογή της, η Κική Δημουλά σίγουρα αισθάνθηκε να την τιμά και να τη συγκινεί, αλλά θέλησε και να τονίσει ότι δεν τρέφει αυταπάτες διότι μόνον ο χρόνος είναι ο τελικός κριτής. «Πόσο άραγε τιμητικά θα ξεχαστούν έργα και ημέραι ημών; Δημοσία δαπάνη; Απίθανο. Μάλλον δική μας θα είναι και αυτή η πολυέξοδη μελαγχολία, λες και γίναμε λησμονητέοι από δική μας σπάταλη βιασύνη και όχι από τις ασωτείες του αναπόφευκτου. Γράφοντας εξοικονομούμε τουλάχιστον τα επιτύμβια. Θα μας στοιχίσουν πολύ φθηνότερα αν τα χαράξουμε εγκαίρως μόνοι μας».

Σαρκασμός, φθορά, προδοσία, λήθη

Στα ποιήματά της, η Δημουλά είναι σαρκαστική και αυτοσαρκαστική. Μιλά για τη φθορά, την προδοσία, την εγκατάλειψη, τη λήθη, τη μνήμη, τον έρωτα και την έμπνευση, πάντα με μια δόση αμφισβήτησης, πάντα σπέρνοντας αμφιβολίες, πάντα δουλεύοντας τη γλώσσα της στο έπακρο και αιφνιδιάζοντας με την ευρηματικότητά της. Έτσι εμφανίστηκε και στην ουσιαστική όσο και σύνθετη ομιλία της χθες, όπου παρουσίασε την Ποίηση σαν μια «εκδρομή αρκετά έξω, μακριά από την πυκνοκατοικημένη γλώσσα» και μίλησε για τη βάσανό της. Πας εκεί, είπε, «εντελώς μόνος, στρώνεις κάτω ένα μεγάλο χαρτί, το στερεώνεις με ένα υπομονετικό μολύβι, και περιμένεις. Μήπως η ετοιμασία σου προσελκύσει εκείνες τις σαύρες - λέξεις που τρέχοντας περνούν και με τη θαυμαστή προσαρμοστικότητά τους πάνε και κρύβονται στο άλλο χρώμα κάθε φορά, του άλλου νοήματος μέσω του οποίου διαφεύγουν. Υπερκινητικές οι λέξεις. Περιμένεις ώρες, μήνες μπορεί και χρόνια, μήπως και τις μαγνητίσει αυτή η κατάλευκη άγραφη λιχουδιά που τους έχεις απλώσει».