Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Αναζητώντας τον θησαυρό

Πάρη Σπίνου, εφ. Ελευθεροτυπία, 6/8/2006

Ένα έντομο πολύτιμο σαν χρυσάφι, αινιγματικό σαν γρίφος, απειλητικό σαν τον θάνατο, ο «Χρυσός σκαραβαίος», η σημερινή προσφορά της «Κ.Ε.», είναι ένα από τα πιο δημοφιλή διηγήματα του Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809-1849).

Η έκδοση περιέχει τέσσερις ακόμα ιστορίες, «Η διπλή δολοφονία της οδού Μοργκ», «Η πτώση του οίκου των Άσερ», «Το κλεμμένο γράμμα», «Στον βυθό του Μάελστρομ» (μεταφρ. Στέλλα Βουρδούμπα), που μας βάζουν στην περίπλοκη σκέψη και στην γοτθική ατμόσφαιρα του αμερικανού μετρ του μυστηρίου.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο σκαραβαίος φέρνει τύχη. Γι' αυτό όταν ο Ουίλιαμ Λεγκράν, γόνος εύπορης οικογένειας, που μια σειρά από κακοτυχίες τον έχουν φέρει σε τρομερή ανέχεια, βρίσκει ένα τέτοιο έντομο στο καταφύγιό του, στο νησί Σάλιβαν κοντά στη νότια Καρολίνα, πιστεύει ότι ήρθε «το προμήνυμα του πλούτου του».

Ελπίζει ότι το εύρημά του θα τον βοηθήσει να λύσει το κρυπτογράφημα που θα τον οδηγήσει στην ανακάλυψη ενός χαμένου πειρατικού θησαυρού. Ωστόσο, ένας κακός οιωνός έρχεται: πάνω στο λαμπερό κέλυφος του σκαραβαίου υπάρχουν μαύρα σημάδια που σχηματίζουν μια νεκροκεφαλή...

Γραμμένο το 1843 το διήγημα, αντίθετα με πολλά άλλα «σκοτεινά» έργα του συγγραφέα, είναι ελπιδοφόρο καθώς ο συμβολικός ολόχρυσος σκαραβαίος οδηγεί στον θησαυρό και έχει «χάπι εντ». Πολλοί, δε, πιστεύουν ότι στον χρυσό σκαραβαίο και στον χαρακτήρα του Λεγκράν ο Πόε εναπόθεσε τις δικές του μάταιες ελπίδες για να αλλάξει την κακοτυχία του σύντομου, ταραγμένου βίου του.

Ηταν μόλις δύο χρόνων ο Εντγκαρ Αλαν Πόε όταν η μητέρα του πέθανε από φυματίωση, ενώ ο πατέρας του τους είχε εγκαταλείψει. Την περίοδο που φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια ήρθε σε ρήξη με τον πατριό του εξαιτίας των οικονομικών χρεών που δημιούργησε με το πάθος του για την χαρτοπαιξία. Το 1827 κατατάχθηκε στον αμερικανικό στρατό και την ίδια χρονιά δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο, μια ποιητική συλλογή με τίτλο «Ταμερλάνος και άλλα ποιήματα». Το 1833 βραβεύτηκε για το διηγημά του «Μήνυμα στο μπουκάλι», ενώ η ευρεία αναγνώριση ήρθε το 1845 με το ποίημα «Το κοράκι».

Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά («Southern Literary Messenger», «Burton's Gentleman's Magazine», «Evening Mirror», «Broadway Journal») και το 1835 παντρεύτηκε τη δεκατριάχρονη πρώτη ξαδέλφη του Βιρτζίνια Ελίζα Κλεμ -δηλώνοντας στο πιστοποιητικό του γάμου πως ήταν 21 ετών. Όταν μερικά χρόνια αργότερα η σύζυγός του πέθανε από φυματίωση, ο Πόε βρήκε παρηγοριά στο ποτό. Όμως και το άδοξο τέλος της σχέσης του με την ποιήτρια Σάρα Έλεν Ουίτμαν τον ώθησε σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Τον Σεπτέμβριο του 1849 και ενώ ο λογοτέχνης θα πραγματοποιούσε ένα ταξίδι στη Φιλαδέλφεια για να συναντήσει την ποιήτρια Λέον Λάουντ, χάθηκαν τα ίχνη του. Βρέθηκε σε παραληρηματική κατάσταση στους δρόμους της Βαλτιμόρης και πέθανε μερικές μέρες αργότερα στο νοσοκομείο της πόλης, πιθανότατα λόγω αλκοολισμού και ναρκωτικών ουσιών. «Κύριε βοήθησε την φτωχή ψυχή μου», λέγεται πως ήταν οι τελευταίες του λέξεις.

Όσο ζούσε ο Πόε αμφισβητήθηκε πολλές φορές, τόσο για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις όσο και για τη σχέση του με το ποτό. Κανείς όμως δεν αμφισβήτησε την σημαντική επιρροή που είχε τόσο στην αμερικανική όσο και στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Το έργο του αποτελεί θεμέλιο λίθο για την αστυνομική λογοτεχνία και τις ιστορίες τρόμου και φανατασίας. Αμερικανοί λογοτέχνες όπως οι Ουίτμαν, Φόκνερ, Μέλβιλ εκτιμούσαν και επηρεάστηκαν από το έργο του, ενώ ο Βερν υιοθέτησε τα κρυπτογραφήματά του.

Ο «Χρυσός Σκαραβαίος» ανήκει, κατά τον Πόε, στην κατηγορία των αφηγημάτων λογικής αναλύσεως και παραπλανήσεως και ο κεντρικός ήρωας Λεγκράν έχει πολλές ομοιότητες με τον ντετέκτιβ Ντιπέν που συναντάμε στα διηγήματα «Η διπλή δολοφονία της οδού Μοργκ» και «Το κλεμμένο γράμμα». Άλλωστε, ο Ντιπέν έγινε πηγή έμπνευσης για τις ιστορίες του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, με κεντρικό ήρωα τον δικό του ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς.