Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Το βιβλίο που δεν γερνά

Σ. Π., εφ. Ελευθεροτυπία, 2/4/2006

The Picture of Dorian Gray (Διάβασε το πρωτότυπο κείμενο στα αγγλικά)

Μετά το «Έγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, που έγινε ανάρπαστο, η «Κ.Ε.» προσφέρει σήμερα στους αναγνώστες της ένα ακόμα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας: «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ, σε μετάφραση Τίνας Στεφανοπούλου.

Πρόκειται για το μοναδικό μυθιστόρημα του βρετανού ποιητή, κριτικού και δραματουργού (1854-1900) που, όταν δημοσιεύτηκε το 1891 στην οριστική του μορφή, προκάλεσε με τον αμοραλιστή ήρωά του ισχυρό σοκ σε μερίδα της βρετανικής κοινωνίας.

Εν πολλοίς αυτοβιογραφικό, όπως και τα περισσότερα έργα του Ουάιλντ, το «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» αναφέρεται στη λαχτάρα του ανθρώπου να διατηρήσει τη νιότη και την ομορφιά του άφθαρτες από το πέρασμα του χρόνου.

Σύμφωνα με τους βιογράφους του συγγραφέα, ο εκκεντρικός αυτός βικτοριανός συνήθιζε γύρω στα 1884 να συχνάζει στο ατελιέ κάποιου ζωγράφου, ονόματι Μπάζιλ Ουόρντ, ένα από τα μοντέλα του οποίου ήταν ένας εξαιρετικής ομορφιάς νεαρός. Όταν πια το πορτρέτο τού τελευταίου είχε ολοκληρωθεί, ο Ουάιλντ, αντικρίζοντάς το, είπε: «Τι κρίμα που τέτοιο λαμπρό πλάσμα, θα γεράσει κάποτε!». Ο ζωγράφος συμφώνησε, λέγοντας: «Πόσο εξαίσιο θα 'ταν αν παρέμενε ακριβώς όπως είναι, και να γερνούσε το πορτρέτο με τον καιρό!».

Η παραπάνω στιχομυθία ήταν που ενέπνευσε στον Ουάιλντ την κεντρική ιδέα του μυθιστορήματός του, το εύρημα μέσα από το οποίο θα μιλούσε για το πάθος της αιώνιας νεότητας και για το τίμημα που αυτό συνεπάγεται.

Στο «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» παρακολουθούμε την άνοδο και την πτώση ενός νεαρού άγγλου αριστοκράτη του 19ου αιώνα, ενός δανδή σε τέτοιο σημείο ερωτευμένου με την λαμπερή του εικόνα, που είναι διατεθειμένος να προσφέρει και την ψυχή του ακόμα για να την διατηρήσει έτσι για πάντα.

Η επιθυμία του ικανοποιείται: τα σημάδια του χρόνου συσσωρεύονται όχι στο πρόσωπό του, αλλά στο πορτρέτο του. Εφεξής, ο Ντόριαν Γκρέι θα βυθίζεται όλο και περισσότερο σε εφήμερες κι ανέξοδες ηδονές. Έχοντας μετατραπεί -χάρη και στην επιδέξια καθοδήγηση ενός διεφθαρμένου λόρδου- σ' ένα είδος Μεφιστοφελή, σ' ένα τέρας γεμάτο κυνισμό, θα φανεί πρόθυμος να εξουδετερώσει κι όσους κάποτε τον αγάπησαν. Μέχρι τη στιγμή που θα σταθεί και πάλι μπροστά στο πορτρέτο του, αντιμέτωπος με τις καθυστερημένες τύψεις του...

Θύμα κι ο ίδιος ενός εσωτερικού διχασμού ανάμεσα στον ηδονιστικό και τον ασκητικό τρόπο ζωής, ανάμεσα στον αισθησιασμό και την πνευματικότητα, την αντινομία του σώματος και της ψυχής, ο Ουάιλντ υπήρξε παραβάτης και θύμα ταυτόχρονα των κοινωνικών και ηθικών συμβάσεων της εποχής του.

Ταλαντούχος συγγραφέας και δεινός συνομιλητής, ο δημιουργός της «Σαλώμης», του «Ευτυχισμένου πρίγκιπα», του «Ένας ιδανικός σύζυγος» και του «Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός», γνώρισε εγκαίρως τη δημόσια αποδοχή και την εκδοτική επιτυχία. Εστέτ, μποέμ, κοσμικός και επηρμένος, ο Ουάιλντ προς το τέλος του βίου του υπέστη έναν πρωτοφανή εξευτελισμό: το 1895 κατηγορήθηκε ανοιχτά για ομοφυλοφιλία -ποινικό αδίκημα στην βικτοριανή Αγγλία- και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικών έργων. Στη διάρκεια της φυλάκισής του έγραψε τον δραματικό αυτοβιογραφικό μονόλογο «Εκ βαθέων» που μαζί με «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» θεωρούνται σήμερα ως τα κορυφαία έργα του.

Ο Ντόριαν Γκρέι στον κινηματογράφο

Νίνος Φένεκ-Μικελίδης, εφ. Ελευθεροτυπία, 2/4/2006

Τα έργα του Οσκαρ Ουάιλντ δεν είναι άγνωστα στον κινηματογράφο. Αρκετά από αυτά έχουν μεταφερθεί στην οθόνη, από τη «Βεντάλια της λαίδης Γουίντερμιρ» μέχρι τον «Ιδανικό σύζυγο» και τη «Σημασία του να είναι κανείς σοβαρός». Τις πιο πολλές όμως διασκευές κατέχει «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι», η περίφημη νουβέλα που προσφέρει σήμερα στους αναγνώστες της η «Κ.Ε.».

*Το 1910 κιόλας, μόλις 19 χρόνια μετά την έκδοσή του (1891), «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» κάνει την πρώτη εμφάνισή του στον βωβό τότε κινηματογράφο. Το βιβλίο εμπνέει συνολικά 19 ταινίες, από καθαρά κινηματογραφικές διασκευές μέχρι τηλεοπτικές σειρές, με ορισμένες από αυτές πολύ ελεύθερες διασκευές, όπως η ταινία επιστημονικής φαντασίας «Η συμμαχία» (2003) ή ακόμη και το πορνό «Ο ερωτικός Ντόριαν Γκρέι» (1998).

*Χωρίς να ξεχνάμε και μια θηλυκή, τηλεοπτική βερσιόν της νουβέλας του Ουάιλντ, με τον τίτλο «Οι αμαρτίες του Ντόριαν Γκρέι» (1983) με τη Μελίντα Μπάουερ στον ρόλο του Ντόριαν!

*Πρώτη όμως σοβαρή προσπάθεια έγινε το 1916 από τον Αμερικανό Φρεντ Ντίραντ, με τον ηθοποιό Χένρι Βίκτορ να ερμηνεύει τον Ντόριαν Γκρέι. Η διπλή προσωπικότητα που παρουσιάζει το βιβλίο, ο ζωγράφος δηλαδή και το πορτρέτο του, ήταν και θέμα με το οποίο καταπιάνονταν οι γερμανοί σκηνοθέτες στην περίοδο του βωβού.

*Γι' αυτό και το βιβλίο προσέλκυσε και τον Ρίχαρντ Οσβαλντ που το 1917 γύρισε έναν δικό του Ντόριαν Γκρέι.

*Την επόμενη χρονιά, ο Ούγγρος Άλφρεντ Ντεέζι θα γυρίσει μια δική του βερσιόν του κλασικού βιβλίου.

*Η καλύτερη όμως μέχρι σήμερα βερσιόν παραμένει η μαυρόασπρη ταινία που γύρισε το 1945 ο σκηνοθέτης Αλμπερτ Λούιν με τον Χαρτ Χάρτφιλντ να τονίζει την ψυχρή, διεφθαρμένη πλευρά του ήρωα. Ο Λούιν κατάφερε να δημιουργήσει τέλεια την ατμόσφαιρα του φανταστικού, μέσα από τις μελετημένες πινελιές ενός αληθινού εστέτ, υποβάλλοντας με λεπτότητα τις ακολασίες του ήρωά του και φτάνοντας στο απόγειό του στην εκπληκτική σκηνή του φινάλε, όπου το μαυρόασπρο φιλμ δίνει τη θέση του στο χρώμα -σκηνή αληθινού τρόμου αλλά και ανθολογίας, που μέχρι σήμερα δεν έχει ξεπεραστεί.

*Η επόμενη ενδιαφέρουσα διασκευή γίνεται το 1970 από τον Ιταλό Μάσιμο Ντελαμάνο, με τον Χέλμουτ Μπέργκερ στον ρόλο του Ντόριαν Γκρέι και τον Χέρμπερτ Λομ στον ρόλο του μέντορα του, Μπάζιλ Χάλγουορντ. Γυρισμένη σε μια περίοδο σεξουαλικής απελευθέρωσης και χαλάρωσης της λογοκρισίας, η ταινία παρουσιάζει με τρόπο γλαφυρό τα όργια και τις ακολασίες του Ντόριαν, αυτό όμως γίνεται με τρόπο σχεδόν χυδαίο.

*Το 2004 ακολουθεί μια άλλη διασκευή από τον Αμερικανό Ντέιβιντ Ρόζενμπαουμ, που έριξε το βάρος της σκηνοθεσίας του στο στοιχείο του τρόμου, ενώ ο πρωταγωνιστής του, Τζος Ντιχαμέλ, έδωσε μια εντελώς αδιάφορη ερμηνεία. Ενώ, για φέτος, ετοιμάστηκε μια νέα, εκσυγχρονισμένη βερσιόν σκηνοθετημένη από τον Ντάνκαν Ρόι και με τον Τζέιμι Ντόρναν στον ρόλο του Ντόριαν.