→ Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Την έλεγαν Άννα Κατακουζηνού

Φιλίππου Φίλιππος, εφ. Το Βήμα, 21/2/2016

Χορταστικός Γιάννης Μαρής σε μια περιπέτεια μυστηρίου και έρωτα τοποθετημένη στην Αθήνα και στη Θεσσαλία στα τέλη του 19ου αιώνα

Γιάννης Μαρής, Το τρένο των 9.45', εισαγωγή Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα, 2015, σελ. 542, τιμή 17,50€.

Τα άγνωστα μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή (6 Ιανουαρίου 1916 - 13 Νοεμβρίου 1979), τα δημοσιευμένα στις εφημερίδες, εκδίδονται σιγά-σιγά από την Άγρα. Ένα από αυτά, Το τρένο των 9.45' (Ακρόπολις, Ιούλιος 1960 - Μάιος 1961), διαδραματίζεται στην Αθήνα στο τέλος του 19ου αιώνα. Δεν είναι ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά περιπέτεια εποχής (δεκαετία του 1890). Ένας άντρας, ο κύριος Μιχαήλ, αφηγείται την παράξενη ιστορία του, η οποία στηρίζεται σε ένα λογοτεχνικό τέχνασμα: ο ήρωας, απόστρατος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, έχει μονομαχήσει με έναν συνάδελφό του και έχει τυφλωθεί προσωρινά, καθώς η σφαίρα από το όπλο του «αντιπάλου» του έχει γρατσουνίσει το πρόσωπό του, πειράζοντας το οπτικό νεύρο.

«Υπάρχουν πράγματα που είναι έξω από τη λογική», μας λέει ο συγγραφέας. Περπατώντας με μπαστούνι, κάποια νύχτα συναντάει στην οδό Πειραιώς μια μυστηριώδη γυναίκα που φοράει ένα μεθυστικό άρωμα, την Άννα Κατακουζηνού, η οποία ζητάει τη βοήθειά του κι έτσι μπλέκει σε μια ιστορία φόνου: στο σπίτι που πηγαίνουν βρίσκεται το πτώμα ενός άντρα. Όταν ξαναβρίσκει το φως του, αντιλαμβάνεται πως η γυναίκα και κάποιοι άλλοι θέλουν να τον σκοτώσουν. Ποιο μυστικό θέλουν να κρύψουν; Ποιος ήταν ο άντρας που δολοφονήθηκε; Η αστυνομία δέχεται την εκδοχή του κακοποιού που σκοτώθηκε από κάποιον του φυράματός του και κλείνει την υπόθεση. Ο ήρωας, γοητευμένος από τη γυναίκα και το άρωμά της, την αναζητεί, τη βρίσκει στο Δημοτικό Θέατρο, όπου παίζεται μια όπερα του Σαμάρα, τη χάνει, παίρνει το τρένο για τη Θεσσαλία και τη βρίσκει σε ένα τσιφλίκι. Αυτό είναι επικίνδυνο, διότι η Κατακουζηνού είναι μέλος μιας συμμορίας με επικεφαλής κάποιον Καποντόρια που απεργάζεται δεινά εναντίον αθώων ανθρώπων.

Το τρένο των 9.45' είναι ένα περιπετειώδες ανάγνωσμα, με δράση, μυστήριο και αγωνία, όπου συνυπάρχουν καλοί και κακοί ήρωες και ηρωίδες. Ο Μαρής, χρησιμοποιώντας στοιχεία από τα έργα του Χίτσκοκ, βάζοντας στην πλοκή άγρια σκυλιά, αδίστακτους ανθρώπους, άλογα που καλπάζουν στον κάμπο, καραγκούνηδες, σκιές που χάνονται στο σκοτάδι, δημιουργεί ένα κλίμα φόβου. Ωστόσο, σε πείσμα του ζόφου που πλανάται γύρω του, ο ήρωας αγωνίζεται να βρει την αλήθεια για χάρη της σαγηνευτικής γυναίκας, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του. «Ήμουν πεισματάρης και ξεροκέφαλος, αλλά δεν ήμουν ανόητος», δηλώνει. Ασφαλώς, όπως συμβαίνει στα μυθιστορήματα του Μαρή και στα κλασικά αστυνομικά αναγνώσματα, όλα τα μυστήρια λύνονται, το έγκλημα εξιχνιάζεται και ο ήρωας κατορθώνει με τη βοήθεια των φίλων του να ξεφύγει από τις παγίδες που του στήνουν οι εχθροί του. Το ερώτημα που αναδύεται εδώ δεν είναι το ποιος σκότωσε ή το γιατί έγινε ο φόνος (αυτά ο αναγνώστης τα γνωρίζει πάνω-κάτω από την αρχή του μυθιστορήματος), αλλά το ποιος είναι ο ρόλος της μοιραίας γυναίκας, το πώς θα εξελιχθεί η σχέση του ήρωα μαζί της, το τι θα συμβεί όταν θα ξεκαθαρίσουν τα πράγματα που δεν είναι όπως φαίνονται. Δεινός δεξιοτέχνης της αστυνομικής αφήγησης, ο Μαρής έχει γράψει κι άλλα παρόμοια μυθιστορήματα με χώρο δράσης την Αθήνα και τη Θεσσαλία. Εδώ, βασισμένος στα βιβλία του Ζορζ Σιμενόν, του Τζέιμς Χάντλεϊ Τσέιζ, του Ουίλιαμ Άιρις (συγγραφείς που αγαπούσε), κατόρθωσε να κάνει μιαν απίθανη ιστορία να έχει αληθοφάνεια και λογικοφανείς εξηγήσεις. Στην ουσία, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το ανάγνωσμα ως ερωτικό μυθιστόρημα με μυστήριο, καθώς το κέντρο βάρους βρίσκεται στον έρωτα του κυρίου Μιχαήλ για την Άννα Κατακουζηνού, ένα δυνατό αίσθημα που οπλίζει με ανεξάντλητη δύναμη τον πρωταγωνιστή του.