Γιώργος Σεφέρης, Επί ασπαλάθων

Α' Κείμενο

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού

πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες,

το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη…

Γαλήνη.

-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ’ αυλάκια·

τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

«τον έδεσαν χειροπόδαρα», μας λέει,

«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα, τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

ο Παμφύλιος Αρδιαίος, ο πανάθλιος Τύραννος.

31 του Μάρτη 1971

Β' Ερωτήσεις

Παραδείγματα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης

  1. Ως προς τι προϊδεάζει τον αναγνώστη ο τίτλος του ποιήματος σε συνδυασμό με τη χρονολογική του ένδειξη (31 του Μάρτη 1971);
  2. α)Ποια πολιτική στάση του Γ. Σεφέρη καταγράφεται στο ποίημα; β)Γιατί επέλεξε «...τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού..» (1ος στίχος) ως χρονολογία του ποιήματός του;
  3. Υπάρχει επιβεβαιωμένη μαρτυρία για επίσκεψη του Γ. Σεφέρη στο Σούνιο «την ημέρα εκείνη του Ευαγγελισμού» του 1971 με γνωστή συντροφιά. Πώς λειτουργεί στο ποίημα αυτό το γεγονός;
  4. Από πού δέχεται τα ερεθίσματα - μηνύματά του ο ποιητής σ’ αυτήν την ποιητική σύνθεση και με ποιες έννοιες τα αποδίδει;
  5. α)Περιγράψτε την ψυχική διάθεση του ποιητή. β)Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται;
  6. Ποια είναι τα χρονικά επίπεδα του ποιήματος και πώς συνδέονται μεταξύ τους; α)Ποιες αισθήσεις του ποιητή έχουν ενεργοποιηθεί; β)Με ποιες πνευματικές του λειτουργίες συνδέονται στο ποίημα οι σκηνικές ενότητες;
  7. Να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της σκέψης του ποιητή μέσα από τις ενότητες του ποιήματος.
  8. Πώς λειτουργεί το παρελθόν μέσα στο έργο και πώς συνδέεται με το παρόν;
  9. Με ποια πρόφαση εισάγεται στο ποίημα ο Αρδιαίος του Πλατωνικού μύθου (Πολιτεία, 616);
  10. α)Ποιο αρχαίο ηθικό σχήμα ακολουθεί ο μύθος και το επιμύθιό του; β)Υπάρχουν άλλα στοιχεία (δάνεια)από την αρχαία τραγωδία; [Ύβρις, Άτη, Νέμεσις]
  11. Τι αποκαλύπτει η χρήση του μύθου του Αρδιαίου για την ποιητική πρόθεση και την πολιτική θέση του Γ. Σεφέρη κατά την εποχή που γράφεται το ποίημα;
  12. Ο Γ. Σεφέρης έχει εκφράσει παρόμοιες σκέψεις του και προγενέστερα (1967-1971). Με ποιον τρόπο;
  13. α)Υπάρχει λέξη ή φράση ιδιαίτερα τονισμένη με το κεντρικό μήνυμα του ποιήματος; β)Πώς και με ποια εικόνα εκφράζεται ποιητικά;
  14. α)Ποια φωνή ακούγεται στο ποίημα;β)Απευθύνεται σε συγκεκριμένο κοινό, πραγματικό ή φανταστικό; γ)Εμπλέκεται το κοινό στην ποιητική σκηνοθεσία;
  15. α)Ποιες αισθήσεις σας κινητοποιούνται και ποιες σκέψεις σας δημιουργούνται από την α’ στροφή; β)Εκτιμήστε την εικονοπλαστική ικανότητα του ποιητή.
  16. α)Πώς πιστεύετε ότι λειτουργεί ο συγκεκριμένος χώρος του Σουνίου στην ποιητική έμπνευση και γιατί; β)Ποια μηνύματα δέχεται από τον αρχαίο ναό και πώς τα μεταδίδει; (αναφέρατε τη σχετική εικόνα).
  17. Ποια είναι η γνώμη σας για την ερμηνεία του στίχου 8: «Γαλήνη»;
  18. Ποια χαρακτηριστικά της σύγχρονης ποίησης λειτουργούν στο ποίημα;
  19. Ποιο θα καθορίζατε ως κυρίαρχο συναίσθημα του ποιητή κατά το χρόνο της ποιητικής δημιουργίας; Πώς δικαιολογείται αυτό αντικειμενικά;
  20. Ποιο ρόλο πιστεύετε πως μπορεί να διαδραμάτισε η συγκεκριμένη ποιητική δημιουργία στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της εποχής, δεδομένου του χρόνου συγγραφής και ολοκλήρωσης του ποιήματος (από 25/3/71 μέχρι 31/3/71) και της δημοσίευσής του στον ημερήσιο τύπο στις 23/9/71 (επομένη της κηδείας του ποιητή);
  21. Ποιος ρυθμός του λόγου επικρατεί στους στίχους 14-18 και γιατί;
  22. Υπάρχει κάθαρση στο ποίημα και πώς συνδέεται από τον ποιητή με τη σύγχρονή του πολιτική πραγματικότητα;

Παραδείγματα ερωτήσεων σύντομης απάντησης

  1. α)Ποιος είναι ο ρυθμός του ποιήματος; β)Ποια διάθεση σας υποβάλλει;
  2. α)Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η ποιητική σύνθεση αρχίζει με ρήμα παρελθοντικού χρόνου; β)Πώς συγκλίνει το παρελθόν με το παρόν στο ποίημα;
  3. α)Ποιες λεπτομέρειες περιέχουν οι εικόνες της α’ στροφής; β)Με ποια επίθετα αποδίδονται;
  4. Ποια είναι η δομή του ποιήματος;
  5. Από τι υπαγορεύεται η διάρθρωση του ποιήματος στις συγκεκριμένες ενότητες;
  6. Η εικόνα των ασπαλάθων, «με τα μεγάλα βελόνια» σε συνδυασμό με τον τίτλο του ποιήματος, τι προοικονομεί;
  7. Πώς συσχετίζεται ο χώρος του Σουνίου με το χρόνο της ποιητικής έμπνευσης (μέρα του Ευαγγελισμού);
  8. α)Πού σκηνοθετήθηκε η δράση της δεύτερης στροφής; β)Πώς συνδέεται το περιεχόμενό της με την πρώτη στροφή;
  9. Ο μύθος για τον Αρδιαίο (Πολιτεία Πλάτωνα, 616) παραπέμπει σε σύγχρονα πρόσωπα και καταστάσεις και με ποιον τρόπο;
  10. Να καταγράψετε τα ρήματα της περικοπής του Πλάτωνα (όπως δίνεται στο ποίημα)και να βρείτε τη σχέση που τα διέπει.
  11. α)Γιατί χρησιμοποιεί ο ποιητής τη φράση «πλέρωνε τα κρίματά του» (στ. 19); Είναι τυχαία η αναφορά μόνο ονομάτων στο στίχο 20;
  12. α)Ποια είναι η στάση του ποιητή απέναντι στον Αρδιαίο; β)Τι συναισθήματα γεννιούνται σε σας για την τιμωρία του;
  13. Ποια συναισθηματική φόρτιση περιέχουν οι στίχοι 19-20;

Συνδυασμός ερωτήσεων σύντομης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης

  1. α)Ποιος είναι ο ποιητικός χώρος στο ποίημα; β)Πώς καθοδηγεί την ποιητική έμπνευση ο χώρος σε συνδυασμό με το χρόνο;
  2. α)Ποιο είναι το νόημα της φράσης: «πάλι με την άνοιξη»; β)Ερευνήστε πώς λειτουργεί ο 2ος στίχος σε σχέση με το στόχο του ποιητή.
  3. α)Ποια από τα θέματα του Γ. Σεφέρη εμπλέκονται στο ποίημα; β)Να αναλύσετε ένα από τα θέματα με αναφορές στο ποίημα.
  4. α)Υπάρχει διαχρονικότητα στη γλώσσα και στις αξίες του αρχαίου κόσμου στο ποίημα; β)Να αναπτύξετε την άποψή σας.
  5. α)Το επίθετο «ωραίο» του 1ου στίχου για το Σούνιο από ποιες επιμέρους εικόνες του ποιήματος ενισχύεται; β)Τι αποκαλύπτει για τον τρόπο που λειτουργεί η ποιητική έμπνευση του ποιητή;
  6. Η εικόνα του στίχου 7: «Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη...» πώς συνδέεται με τον 8ο στίχο;
  7. Από ποιες εικόνες ή φράσεις του ποιήματος προκύπτει η συναισθηματική σχέση του ποιητή με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν;
  8. Σε ποια ποιητική τεχνοτροπία τοποθετείται το ποίημα σε σχέση με το περιεχόμενο και τη μορφή του;
  9. α)Με ποιες λέξεις (ουσιαστικά και επίθετα)από το ποίημα ο Γ. Σεφέρης αναφέρεται στην τιμωρία του Αρδιαίου; β)Ποια ψυχική διάθεση αποκαλύπτουν οι λέξεις αυτές;
  10. Να αναγνωρίσετε τα “σημαίνοντα” και τα “σημαινόμενα” στο μύθο του Αρδιαίου και να αναλύσετε το λειτουργικό τους ρόλο στη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.
  11. Ποια είναι η επιφανειακή και ποια η βαθύτερη σημασία των στίχων 18-20; Να την αναπτύξετε.
  12. Υπάρχει επιμύθιο; Αν ναι, πώς λειτουργεί στο συγκεκριμένο ποίημα;
  13. Να εξηγήσετε πώς οριοθετεί το συγκεκριμένο ποίημα το χρέος του πολίτη ποιητή και του ποιητή πολιτικού (διπλωμάτη), καθώς και το ρόλο του ποιητή ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς.

Παραδείγματα ερωτήσεων αντικειμενικού τύπου

Ερωτήσεις σύζευξης

Να γράψετε δίπλα από κάθε αριθμό της στήλης Α το γράμμα του στοιχείου της στήλης Β που αντιστοιχεί σ’ αυτό: (περισσεύει ένα)

Στήλη Α’ Στήλη Β’
«χαμένη στου μυαλού τ’ αυλάκια» α. συνειρμική παρομοίωση
«χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη» β. προσωποποίηση
«δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια» γ. αφαίρεση
«Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες» δ. μεταφορά
«και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι» ε. ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος
  στ. υποβλητική εικόνα με προσδιοριστικά επίθετα

Συνδυασμός ερωτήσεων αντικειμενικού τύπου και ελεύθερης ανάπτυξης

  1. Βάλτε σε κύκλο το γράμμα της απάντησης που θεωρείτε σωστή. Α. Με την ερώτηση στο στίχο 9 «Τι μπορεί να μου θύμισε στον Αρδιαίο εκείνον;» ο Γ. Σεφέρης προβληματίζεται για: α)Τις αξίες του αρχαίου κόσμου. β)Το αν θυμάται σωστά το χωρίο του Πλάτωνα. γ)Το όνομα του κίτρινου θάμνου. δ)Την κάθαρση της σύγχρονής του τυραννίας. Β. Να τεκμηριώσετε την επιλογή σας.

Παραδείγματα εργασιών για το σπίτι

  1. Το ποίημα «Επί Ασπαλάθων...» του Γ. Σεφέρη μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αφηγηματικό ποίημα. Να ερμηνεύσετε το χαρακτηρισμό με βάση τη μορφή και το περιεχόμενό του.
  2. Με δεδομένο ότι το ποίημα ανήκει στο συμβολισμό και έχει διδακτικό χαρακτήρα, ποια είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται αλληγορικά, τι συμβολίζουν και τι διδάσκουν διαχρονικά;
  3. Τι νομίζετε ότι ενεργοποίησε την ποιητική συνείδηση του Γ. Σεφέρη την 25/3/1971: α)Η επέτειος της Εθνεγερσίας του 1821; β)Ο πανηγυρικός γιορτασμός για τα 150 χρόνια από την επανάσταση του 1821 με «φαμφάρες» από εκπροσώπους του δικτατορικού καθεστώτος; γ)Το δημοκρατικό του φρόνημα; δ)Η ποιητική του ευαισθησία; ε)Η ενεργός και επιτυχής υπηρεσία του στο διπλωματικό σώμα; στ)Η προσωπική του ευθύνη και η συγκεκριμένη προϊστορία του; ζ)Το επικείμενο τέλος του, που το προαισθανόταν; η)Άλλοι λόγοι; Να τους ιεραρχήσετε σε ενιαία αναλυτική εργασία.
  4. Το ποίημα «Επί Ασπαλάθων...» του Γ. Σεφέρη ως διαθήκη του ποιητή να παραβληθεί με το δίστιχο του Κ. Παλαμά: «Τούτο το λόγο θα σας πω. Δεν έχω άλλο κανένα. Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του ’21» και με το ποίημα του Σικελιανού «Παλαμάς» (Ηχήστε σάλπιγγες ...).

Παραδείγματα συνθετικών-δημιουργικών εργασιών

  1. Να αναλύσετε σε ένα δοκίμιο το διαχρονικό μήνυμα του ποιήματος για τον πολιτικό ρόλο και την ευθύνη του Έλληνα πολίτη και του πολιτικού ποιητή, όσον αφορά τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, συνδυάζοντάς το με την τραγικότητα της περίπτωσης του Γ. Σεφέρη (πέθανε στις 20/9/1971 και δεν έζησε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας - Αύγουστος 1974, αλλά δεν είδε και τη διχοτόμηση της Κύπρου, που τόσο αγάπησε, βλ. «Ελένη»).
  2. Να συνεξετασθεί το ποίημα σε μια εργασία 400 περίπου λέξεων με: α)Το δημοτικό τραγούδι «Ακόμα τούτ’ η άνοιξη / ραγιάδες, ραγιάδες, τούτο το καλοκαίρι / Μοριά και Ρούμελη...» β)Το Ανάγνωσμα η «Μεγάλη Έξοδος» από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη ως προς τον εθνεγερτικό του χαρακτήρα.
  3. Να συσχετίσετε το περιεχόμενο του ποιήματος με τη γνωστή πολιτική Δήλωση του Γ. Σεφέρη 28/3/1969 στο BBC, καθώς και με το ποίημα του «Οι γάτες του Αϊ-Νικόλα» (1970). Να αναπτύξετε υπό μορφή δοκιμίου το θέμα: «Ο ρόλος του ποιητικού λόγου του Γ. Σεφέρη και της πολιτικής του στάσης ως έκφραση και όπλο διαμαρτυρίας για την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος την περίοδο της δικτατορίας του 1967-1974».

Ερωτήσεις

  1. «Το βράδυ βρήκα την περικοπή: τον έδεσαν ... κουρέλι» (στ. 13-18): α)Ποιες είναι οι λέξεις κλειδιά στους στίχους αυτούς; Ποια εντύπωση δημιουργούν; β)Ποιος είναι ο χρόνος και η λειτουργία των ρημάτων; Μονάδες 5
  2. Να αναλύσετε τους δύο τελευταίους στίχους του ποιήματος. Μονάδες 5
  3. Οι ασπάλαθοι ως ποιητικό σύμβολο και ως εικόνα του τοπίου: να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους στην αρχιτεκτονική δομή του ποιήματος. Μονάδες 5
  4. Να ξεχωρίσετε τα κυριότερα στοιχεία της Σεφερικής ποίησης (περιεχόμενο - μορφή) και το ρόλο τους στη συγκεκριμένη ποιητική δημιουργία. Μονάδες 5

Παράλληλα κείμενα

Δήλωση του Γιώργου Σεφέρη εναντίον της Δικτατορίας

28 Μαρτίου 1969, (από το βιβλίο: Νέα κείμενα 2, Κέδρος 1971)

Πάει καιρός που πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Προσπάθησα άλλοτε να το εξηγήσω, αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας.

Έτσι, από τα χρόνια εκείνα ώς τώρα τελευταία έπαψα κατά κανόνα ν’ αγγίζω τέτια θέματα. Εξ άλλου τα όσα δημοσίεψα ώς τις αρχές του 1967, και η κατοπινή στάση μου (δεν έχω δημοσιέψει τίποτε στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία) έδειχναν, μου φαίνεται αρκετά καθαρά τη σκέψη μου.

Μολαταύτα, μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου και γύρω μου, ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας. Με όλη τη δυνατή συντομία, νά τι θα έλεγα:

Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς όλως διόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας, στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.

Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης όπου, όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι’ αυτές να καταποντισθούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά. Δε θα μου είταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτιες ζημιές δε λογαριάζουν παρά πολύ για ορισμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτόν τον κίνδυνο.

Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μάς βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό.

Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό, και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι Εθνική επιταγή.

Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό, να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω.

Οι γάτες τ’ Αϊ-Νικόλα Σεφέρης Γιώργος

από τα Ποιήματα, Ίκαρος 1974

Τον δ’ άνευ λύρας όμως υμνωδεί

θρήνον Ερινύος

αυτοδίδακτος έσωθεν

θυμός, ου το παν έχων

ελπίδος φίλον θράσος.

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ, 990 επ.

«Φαίνεται ο Κάβο-Γάτα...», μου είπε ο καπετάνιος

δείχνοντας ένα χαμηλό γιαλό μέσα στο πούσι

τ’ άδειο ακρογιάλι ανήμερα Χριστούγεννα,

«... και κατά τον Πουνέντε αλάργα το κύμα γέννησε την Αφροδίτη·

λένε τον τόπο Πέτρα του Ρωμιού.

Τρία καρτίνια αριστερά!»

Είχε τα μάτια της Σαλώμης η γάτα που έχασα τον άλλο χρόνο

κι ο Ραμαζάν πώς κοίταζε κατάματα το θάνατο,

μέρες ολόκληρες μέσα στο χιόνι της Ανατολής

στον παγωμένον ήλιο

κατάματα μέρες ολόκληρες ο μικρός εφέστιος θεός.

Μη σταθείς ταξιδιώτη.

«Τρία καρτίνια αριστερά» μουρμούρισε ο τιμονιέρης.

...ίσως ο φίλος μου να κοντοστέκουνταν,

ξέμπαρκος τώρα

κλειστός σ’ ένα μικρό σπίτι με εικόνες

γυρεύοντας παράθυρα πίσω απ’ τα κάδρα.

Χτύπησε η καμπάνα του καραβιού

σαν τη μονέδα πολιτείας που χάθηκε

κι ήρθε να ζωντανέψει πέφτοντας

αλλοτινές ελεημοσύνες.

«Παράξενο», ξανάειπε ο καπετάνιος.

«Τούτη η καμπάνα ―μέρα που είναι―

μου θύμισε την άλλη εκείνη, τη μοναστηρίσια.

Διηγότανε την ιστορία ένας καλόγερος

ένας μισότρελος, ένας ονειροπόλος.

»Τον καιρό της μεγάλης στέγνιας,

―σαράντα χρόνια αναβροχιά―

ρημάχτηκε όλο το νησί·

πέθαινε ο κόσμος και γεννιούνταν φίδια.

Μιλιούνια φίδια τούτο τ’ ακρωτήρι,

χοντρά σαν το ποδάρι ανθρώπου

και φαρμακερά.

Το μοναστήρι τ’ Αϊ-Νικόλα τό ειχαν τότε

Αγιοβασιλείτες καλογέροι

κι ούτε μπορούσαν να δουλέψουν τα χωράφια

κι ούτε να βγάλουν τα κοπάδια στη βοσκή·

τους έσωσαν οι γάτες που αναθρέφαν.

Την κάθε αυγή χτυπούσε μια καμπάνα

και ξεκινούσαν τσούρμο για τη μάχη.

Όλη μέρα χτυπιούνταν ώς την ώρα

που σήμαιναν το βραδινό ταγίνι.

Απόδειπνα πάλι η καμπάνα

και βγαίναν για τον πόλεμο της νύχτας.

Ήτανε θαύμα να τις βλέπεις, λένε,

άλλη κουτσή, κι άλλη στραβή, την άλλη

χωρίς μύτη, χωρίς αυτί, προβιά κουρέλι.

Έτσι με τέσσερεις καμπάνες την ημέρα

πέρασαν μήνες, χρόνια, καιροί κι άλλοι καιροί.

Άγρια πεισματικές και πάντα λαβωμένες

ξολόθρεψαν τα φίδια μα στο τέλος

χαθήκανε· δεν άντεξαν τόσο φαρμάκι.

Ωσάν καράβι καταποντισμένο

τίποτε δεν αφήσαν στον αφρό

μήτε νιαούρισμα, μήτε καμπάνα.

Γραμμή!

Τι να σου κάνουν οι ταλαίπωρες

παλεύοντας και πίνοντας μέρα και νύχτα

το αίμα το φαρμακερό των ερπετών.

Αιώνες φαρμάκι· γενιές φαρμάκι».

«Γραμμή!» αντιλάλησε αδιάφορος ο τιμονιέρης.

Τετάρτη, 5 Φεβρουαρίου 1969

Οδυσσέας Ελύτης, ἄξιον ἐστι

Τἀ πάθη

Ἀνάγνωσμα Τρίτο

Ἡ μεγάλη ἔξοδος

Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά

και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά μαντάτα

πλήθαιναν στην πρωτεύουσα, να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες

με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ' ανοιχτό πουκάμισο,

με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος κι εξουσία η Άνοιξη.

Και επειδή σίμωνε η μέρα που το Γένος είχε συνήθιο να γιορτάζει τον άλλο Σηκωμό,

τη μέρα πάλι εκείνη ορίσανε για την Έξοδο.

Και νωρίς εβγήκανε καταμπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κάτου απλωμένη την αφοβιά σα σημαία,

οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες.

Και ακολουθούσανε άντρες πολλοί, και γυναίκες, και λαβωμένοι με τον

επίδεσμο και τα δεκανίκια. Όπου έβλεπες άξαφνα στην όψη τους τόσες χαρακιές,

πού 'λεγες είχανε περάσει μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα.

Τέτοιας λογής αποκοτιές, ωστόσο, μαθαίνοντες οι Άλλοι, σφόδρα ταράχθηκαν.

Και φορές τρεις με το μάτι αναμετρώντας το

έχει τους, λάβανε την απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες,

με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει:

μία πήχη φωτιά κάτω απ' τα σίδερα, με τις μαύρες κάνες και τα δόντια του ήλιου.

Όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν.

Και χτυπούσανε όπου να 'ναι, σφαλώντας τα βλέφαρα με απόγνωση.

Και η Άνοιξη ολοένα τους κυρίευε.

Σα να μην ήτανε άλλος δρόμος πάνω σ' ολάκερη τη γη, για να περάσει η Άνοιξη

παρά μονάχα αυτός, και να τον είχαν πάρει αμίλητοι, κοιτάζοντας πολύ μακριά, πέρ' απ' την άκρη της

απελπισιάς, τη Γαλήνη που έμελλαν να γίνουν, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες,

και οι άντρες, και οι γυναίκες, και οι λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκανίκια.

Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Και θερίσανε πλήθος τα θηρία,

και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στον τοίχο τριάντα.