Α Ν Ω Τ Α Τ Ο Σ Υ Μ Β Ο Υ Λ Ι Ο Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Σ Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ο Υ

Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Ο Σ Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν Ε Τ Ο Υ Σ 2 0 0 6

Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Ο Υ

Κλάδος: ΠΕ 02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ

ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (Γνωστικό αντικείμενο)

Σάββατο 2 7-1-2007

Να απαντήσετε στα ερωτήματα και των τριών ισοδύναμων μαθημάτων: Α. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Β. Νεοελληνική Γλώσσα και Νεοελληνική Λογοτεχνία, Γ. Ιστορία.

Α. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

Να απαντήσετε στα επόμενα τέσσερα (4) ισοδύναμα ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΤΕΤΡΑΔΙΟ. Κάθε ερώτημα συμμετέχει με 25 μονάδες στο βαθμό αυτού του μαθήματος.

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο:

Να μεταφραστεί το ακόλουθο κείμενο:

Ἀλκιβιάδης δὲ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτῃ δυνάμει ἐκπλεύσαντας αἰσχρῶς καὶ ἀπράκτους ἀπελθεῖν, ἀλλ' ἔς τε τὰς πόλεις ἐπικηρυκεύεσθαι πλὴν Σελινοῦντος καὶ Συρακουσῶν τὰς ἄλλας, καὶ πειρᾶσθαι καὶ τοὺς Σικελοὺς τοὺς μὲν ἀφιστάναι ἀπὸ τῶν Συρακοσίων, τοὺς δὲ φίλους ποιεῖσθαι, ἵνα σῖτον καὶ στρατιὰν ἔχωσι, πρῶτον δὲ πείθειν Μεσσηνίους (ἐν πόρῳ γὰρ μάλιστα καὶ προσβολῇ εἶναι αὐτοὺς τῆς Σικελίας, καὶ λιμένα καὶ ἐφόρμησιν τῇ στρατιᾷ ἱκανωτάτην ἔσεσθαι)· προσαγαγομένους δὲ τὰς πόλεις, εἰδότας μεθ' ὧν τις πολεμήσει, οὕτως ἤδη Συρακούσαις καὶ Σελινοῦντι ἐπιχειρεῖν, ἢν μὴ οἱ μὲν Ἐγεσταίοις ξυμβαίνωσιν, οἱ δὲ Λεοντίνους ἐῶσι κατοικίζειν.

Θουκυδίδου, Ιστορίαι 6.48

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο:

α) Πώς ορίζουμε τις τυπικές σκηνές στα ομηρικά έπη;

β) Αν στο κείμενο της Οδύσσειας που ακολουθεί υπάρχουν τέτοιες σκηνές, να τις οριοθετήσετε, να τις ονομάσετε και να ξεχωρίσετε στο εσωτερικό καθεμιάς τους τα βασικά συστατικά της μοτίβα (συνοπτική απάντηση).

Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο Ο Δ Υ Σ Σ Ε Ι Α Σ

(125) Ὣς εἰπὼν ἡγεῖθ', ἡ δ' ἔσπετο Παλλὰς Ἀθήνη.

οἱ δ' ὅτε δή ῥ' ἔντοσθεν ἔσαν δόμου ὑψηλοῖο,

ἔγχος μέν ῥ' ἔστησε φέρων πρὸς κίονα μακρὴν

δουροδόκης ἔντοσθεν ἐϋξόου, ἔνθα περ ἄλλα

ἔγχε' Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος ἵστατο πολλά,

(130) αὐτὴν δ' ἐς θρόνον εἷσεν ἄγων, ὑπὸ λῖτα πετάσσας,

καλὸν δαιδάλεον· ὑπὸ δὲ θρῆνυς ποσὶν ἦεν.

πὰρ δ' αὐτὸς κλισμὸν θέτο ποικίλον, ἔκτοθεν ἄλλων

μνηστήρων, μὴ ξεῖνος ἀνιηθεὶς ὀρυμαγδῷ

δείπνῳ ἀηδήσειεν, ὑπερφιάλοισι μετελθών,

(135) ἠδ' ἵνα μιν περὶ πατρὸς ἀποιχομένοιο ἔροιτο.

χέρνιβα δ' ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα

καλῇ χρυσείῃ, ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος,

νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν.

σῖτον δ' αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα,

(140) εἴδατα πόλλ' ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων·

δαιτρὸς δὲ κρειῶν πίνακας παρέθηκεν ἀείρας

παντοίων, παρὰ δέ σφι τίθει χρύσεια κύπελλα,

κῆρυξ δ' αὐτοῖσιν θάμ' ἐπῴχετο οἰνοχοεύων.

ἐς δ' ἦλθον μνηστῆρες ἀγήνορες· οἱ μὲν ἔπειτα

(145) ἑξείης ἕζοντο κατὰ κλισμοὺς τε θρόνους τε.

τοῖσι δὲ κήρυκες μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν,

σῖτον δὲ δμῳαὶ παρενήνεον ἐν κανέοισι,

κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο.

οἱ δ' ἐπ' ὀνεἰαθ' ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

(150) αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο

μνηστῆρες, τοῖσιν μὲν ἐνὶ φρεσὶν ἄλλα μεμήλει,

μολπή τ' ὀρχηστύς τε· τὰ γάρ τ' ἀναθήματα δαιτός.

κῆρυξ δ' ἐν χερσὶν κίθαριν περικαλλέα θῆκε

Φημίῳ, ὅς ῥ' ἤειδε παρὰ μνηστῆρσιν ἀνάγκῃ.

(155) ἦ τοι ὁ φορμίζων ἀνεβάλλετο καλὸν ἀείδειν,

αὐτὰρ Τηλέμαχος προσέφη γλαυκῶπιν Ἀθήνην,

ἄγχι σχὼν κεφαλήν, ἵνα μὴ πευθοίαθ' οἱ ἄλλοι.

Ομήρου, Οδύσσεια, α 125-157

Μ ε τ ά φ ρ α σ η

(125) Είπε και τράβηξε μπροστά· η Αθηνά Παλλάδα, λάμποντας τα μάτια,

ακολουθούσε, κι οι δυο τους μπήκαν στο μεγάλο δώμα.

Το δόρυ της μετέφερε, για να το στήσει σε ψηλή κολόνα,

τό' βαλε μέσα στην καλοξυσμένη θήκη, όπου και τ' άλλα δόρατα

περίμεναν, άνεργα και πολλά, του καρτερόψυχου Οδυσσέα.

(130) Ύστερα την οδήγησε σε θρόνο να καθήσει, λεπτουργημένο κι όμορφο,

πάνω του απλώνοντας ύφασμα μαλακό, και στήριγμα στα πόδια της

έσυρε το σκαμνί.

Έφερε πλάι της και το δικό του σκαλισμένο κάθισμα,

παράμερα από τους μνηστήρες, μήπως κι ο ξένος, με τους ξιπασμένους,

χάσει το κέφι του και δεν χαρεί το φαγητό·

(135) ήθελε εξάλλου να ρωτήσει και για τον πατέρα του,

που χρόνια τώρα έλειπε στα ξένα.

Τότε μια παρακόρη έφερε νερό, με τ' όμορφο χρυσό λαγήνι,

τα χέρια τους να πλύνουν, κι έχυνε το νερό από ψηλά

σ' ένα αργυρό λεβέτι· μετά τους έσυρε μπροστά γυαλιστερό τραπέζι,

ενώ η σεβαστή κελάρισσα είχε την έγνοια να τους φέρει ψωμί

κι άφθονο φαγητό, ό,τι καλό τής βρέθηκε, να τους ευχαριστήσει.

(140) Στα χέρια του σηκώνοντας ο τραπεζάρχης δίσκους με κρέατα

κάθε λογής, τους τα παρέθεσε, στο πλάι ακούμπησε κούπες χρυσές, και κάθε

τόσο ο κήρυκας περνούσε, γεμίζοντας κρασί τα κύπελλά τους.

Σε λίγο αγέρωχοι οι μνηστήρες μπήκαν κι αυτοί στην αίθουσα,

(145) πήραν με τη σειρά τους θέση σε θρόνους κι αναπαυτικά καθίσματα.

Τότε τους έχυναν νερό στα χέρια τους οι κήρυκες,

δούλες γεμίζαν με ψωμί πλεχτά πανέρια,

έφηβοι τους κρατήρες με πιοτό ξεχείλιζαν,

κι αυτοί τα χέρια τους απλώνουν στο έτοιμο τραπέζι.

(150) Και μόνο όταν κόρεσαν τον πόθο τους με το φαΐ και το πιοτό,

τραβούσε άλλα πια η ψυχή τους: τραγούδι, μουσική, χορό -

συμπλήρωμα απαραίτητο σ' ένα καλό τραπέζι.

Τότε κι ο κήρυκας φέρνει και δίνει την πανέμορφη κιθάρα

στου Φήμιου τα χέρια, που τραγουδούσε στους μνηστήρες από ανάγκη·

(155) έκρουσε ωστόσο τις χορδές, ψάχνοντας τον σκοπό για ωραίο τραγούδι.

Την ίδια ώρα ο Τηλέμαχος γύρισε να μιλήσει στη γλαυκόματη Αθηνά,

γέρνοντας το κεφάλι προς το μέρος της, να μην τον πάρουν είδηση οι άλλοι.

(μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη)

ΕΡΩΤΗΜΑ 3ο:

Να αιτιολογήσετε την παρακάτω άποψη του Ι.Θ. Κακριδή αντλώντας στοιχεία από το κείμενο του Επιταφίου που ακολουθεί. «Η αθηναϊκή δημοκρατία κατορθώνει να ενώσει αριστοκρατικές και δημοκρατικές μαζί αρχές σε μια καινούργια γόνιμη σύνθεση». (Ι.Θ. Κακριδής)

Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο Ε Π Ι Τ Α Φ Ι Ο Υ

(1) Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ οὐ ζηλούσῃ τοὺς τῶν πέλας νόμους,

παράδειγμα δὲ μᾶλλον αὐτοὶ ὄντες τισὶν ἢ μιμούμενοι ἑτέρους. καὶ

ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ' ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία

κέκληται· μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι

τὸ ἴσον, κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ἕκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπὸ

μέρους τὸ πλέον ἐς τὰ κοινὰ ἢ ἀπ' ἀρετῆς προτιμᾶται, οὐδ' αὖ κατὰ

πενίαν, ἔχων γέ τι ἀγαθὸν δρᾶσαι τὴν πόλιν, ἀξιώματος ἀφανείᾳ

κεκώλυται.

(2) Ἐλευθέρως δὲ τά τε πρὸς τὸ κοινὸν πολιτεύομεν καὶ ἐς τὴν πρὸς

ἀλλήλους τῶν καθ' ἡμέραν ἐπιτηδευμάτων ὑποψίαν, οὐ δι' ὀργῆς τὸν

πέλας, εἰ καθ' ἡδονήν τι δρᾷ, ἔχοντες, οὐδὲ ἀζημίους μέν, λυπηρὰς δὲ

τῇ ὄψει ἀχθηδόνας προστιθέμενοι.

(3) Ἀνεπαχθῶς δὲ τὰ ἴδια προσομιλοῦντες τὰ δημόσια διὰ δέος

μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν, τῶν τε αἰεὶ ἐν ἀρχῇ ὄντων ἀκροάσει καὶ

τῶν νόμων, καὶ μάλιστα αὐτῶν ὅσοι τε ἐπ' ὠφελίᾳ τῶν ἀδικουμένων

κεῖνται καὶ ὅσοι ἄγραφοι ὄντες αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν.

Θουκυδίδου, Επιτάφιος, κεφ. 37

Ερώτημα 4ο:

Το ερώτημα αποτελείται από δέκα (10) ισοδύναμες ερωτήσεις. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις αυτές με τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών στο ειδικό ΤΕΤΡΑΔΙΟ, σημειώνοντας δίπλα στον αριθμό κάθε σύντομης ερώτησης το γράμμα (α, β, γ, δ) που αντιστοιχεί στην απάντηση της επιλογής σας

1. Τα δραματικά στοιχεία του έπους ανιχνεύονται:

α) στις περιγραφές των μαχών.

β) στα επιφωνήματα των ηρώων.

γ) στον ευθύ λόγο που παραθέτει ο ποιητής.

δ) μόνο στους ἀπολόγους του Οδυσσέα.

2. Σε ποιο επικό ποίημα σκοτώνεται ο Αχιλλέας;

α) Στην Ιλιάδα (Ω).

β) Στα Κύπρια έπη.

γ) Στην Αιθιοπίδα.

δ) Στην Οδύσσεια (λ).

3. Σε ποια διάλεκτο συντέθηκε η ελεγειακή ποίηση;

α) Στη δωρική.

β) Στην ιωνική.

γ) Στην αιολική.

δ) Στην αττική.

4. Οι Ομηρικοί ύμνοι:

α) συντέθηκαν από τον Όμηρο.

β) δεν συντέθηκαν από τον Όμηρο, αλλά είναι σύγχρονοι με αυτόν.

γ) συντέθηκαν σε διάφορα μέρη του ελληνικού κόσμου και σε διαφορετικές εποχές.

δ) είναι οι περισσότεροι προϊόντα του 4ου αιώνα π.Χ.

5. Η παράβασις στην αττική κωμωδία:

α) προηγείται του αγώνα.

β) έχει έντονα προτρεπτικό-συμβουλευτικό χαρακτήρα, χωρίς να έχει άμεση σχέση με την πλοκή.

γ) εμπλέκει επί της σκηνής τον πρωταγωνιστή.

δ) έχει άμεση σχέση με την πλοκή, γι' αυτό και την προωθεί.

6. Ποιος τραγικός ποιητής προϊδεάζει στους προλόγους του τους θεατές για τη δράση;

α) Ο Ευριπίδης.

β) Ο Σοφοκλής.

γ) Ο Αισχύλος.

δ) Ο Φρύνιχος.

7. Η τραγωδία χωρίζεται σε επεισόδια από:

α) την πάροδο.

β) τα στάσιμα.

γ) τον κορυφαίο.

δ) τα πρόσωπα.

8. Τι κοινό έχουν οι τραγωδίες Χοηφόροι του Αισχύλου και Ηλέκτρα του Σοφοκλή;

α) Και στις δύο απουσιάζει ο Αίγισθος.

β) και στις δύο σκοτώνει τη μητέρα του και τον εραστή της ο Ορέστης με τη βοήθεια της Ηλέκτρας.

γ) και στα δύο έργα η Ηλέκτρα έχει την ίδια ψυχική διάθεση και αποφασιστικότητα.

δ) στο τέλος και των δύο έργων κυνηγούν τον Ορέστη οι Ερινύες.

9. Κατά τον Αριστοτέλη η τραγωδία Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή είναι υποδειγματικό έργο γιατί:

α) δείχνει τον πρωταγωνιστή να διαπράττει πατροκτονία.

β) εξερευνά το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου.

γ) αξιοποιεί με δεξιοτεχνία την ὄψιν.

δ) η ἀναγνώρισις συμπίπτει με την περιπέτειαν.

10. Βασική μεθοδολογική αρχή του Ηροδότου είναι:

α) να συμβουλεύεται γραπτές πηγές και να ρωτά αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων που περιγράφει.

β) να προσπαθεί με κάθε μέσο να βρει την αλήθεια.

γ) να καταγράφει αυτά που λέγονται, έστω και αν δεν τα πιστεύει.

δ) να αξιοποιεί κριτικά προηγούμενους συγγραφείς για την εξιστόρηση των Περσικών πολέμων.

Τα επόμενα μαθήματα (Β. Νεοελληνική Γλώσσα και Νεοελληνική Λογοτεχνία, Γ. Ιστορία) θα εξετασθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ.

Β. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Να απαντήσετε στις τριάντα (1-30) ισοδύναμες ερωτήσεις του επόμενου ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ με τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ. Κάθε ερώτηση συμμετέχει με 3 1/3 μονάδες στο βαθμό αυτού του μαθήματος.

Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο

1. Ποιο από τα παρακάτω στοιχεία αξιολογείται αρνητικά κατά τη βαθμολόγηση μιας σχολικής- πληροφοριακής περίληψης;

α) Η τήρηση του ορίου λέξεων.

β) Η ορθότητα/επιτυχής χρήση των διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.

γ) Η παρουσία σχολίων και αξιολογικών κρίσεων.

δ) Η σύλληψη του νοηματικού κέντρου του κειμένου.

2. Τι δηλώνει ο όρος «δραματοποίηση» στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος;

α) Χρήση συναισθηματικά φορτισμένου λεξιλογίου από το διδάσκοντα.

β) Αναπαράσταση και υπόδυση ρόλων.

γ) Μελέτη κειμένων του αρχαίου δράματος.

δ) Οργάνωση θεατρικής παράστασης.

3. Τι δηλώνει η χρήση των εισαγωγικών στις φράσεις: «ο ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισμένος» στο κείμενο που ακολουθεί;

«Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο Δάσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστημονικά του εφόδια και τις επαγγελματικές του δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε με παιδιά, ανώριμους δηλαδή και με περιορισμένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους. Επομένως, του λείπει ο «ανταγωνισμός» με ομοίους του, που είναι πάντοτε έτοιμοι και πολλές φορές ικανοί να του αμφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συμβαίνει στα άλλα επαγγέλματα. Δεν χρειάζεται να «πολεμήσει» σκληρά και προς σκληρούς αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές· μέσα στην τάξη είναι «ο ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισμένος». Ποια δύναμη και ποια σοφία μπορούν ν’ αντιπαρατάξουν στο «πνεύμα» του οι μικροί μαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται στα λιγοστά πνευματικά του κεφάλαια». Ε.Π. Παπανούτσος

α) Θαυμασμό.

β) Ειρωνεία.

γ) Έκπληξη.

δ) Αγανάκτηση.

4. Ποιο δημοσιογραφικό είδος κειμένου σχολιάζει την (πολιτική-κοινωνική) επικαιρότητα και «συστεγάζει αρμονικά τη σκωπτικότητα, την ευφυολογία και τον κριτικό στοχασμό, την αφηγηματική ροή και τη διδακτική πρακτική, την ειρωνική διάθεση και τη σοβαρή πρόθεση»;

α) Το δοκίμιο.

β) Το ημερολόγιο.

γ) Το χρονογράφημα.

δ) Η επιφυλλίδα.

5. Τι δηλώνει ο παρακάτω τίτλος ενός δημοσιογραφικού κειμένου; «Χρειάζονται σήμερα οι αληθινοί δάσκαλοι;»

α) Θαυμασμό.

β) Ειρωνεία.

γ) Ουδετερότητα.

δ) Απορία.

6. Η σύνθεση νέων λέξεων μπορεί να γίνει:

α) όταν μετά το θέμα της λέξης προστίθεται ένα πρόθημα (όπως πρόθεση ή το στερ.-α).

β) όταν στο θέμα της αρχικής λέξης προστίθεται μια νέα, διαφορετική κατάληξη.

γ) από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων.

δ) από την ένωση των καταλήξεων δύο απλών λέξεων.

7. Όταν δύο άνθρωποι της ίδιας ηλικίας, καταγωγής και διαμονής διαφοροποιούνται γλωσσικά λόγω του επαγγέλματός τους μιλάμε για:

α) γεωγραφική γλωσσική ποικιλία.

β) ιδιωματισμό.

γ) κοινωνική γλωσσική ποικιλία.

δ) ιδίωμα.

8. Σε ποια από τις παρακάτω ομάδες λέξεων, που ανήκουν στην ίδια γλωσσική οικογένεια, έχει ενταχθεί και μια λέξη που δεν ανήκει στην ίδια γλωσσική οικογένεια;

α) Όραση, κάτοψη, αόρατος, κάτοπτρο.

β) Λαμβάνω, λήψη, παραλαβή, δίλημμα.

γ) Βάλλω, βλήμα, επιβουλή, αδιάβλητος.

δ) Παράγω, αγωγή, στρατηγός, αγώνας.

9. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας του παρακάτω αποσπάσματος;

«Ο δανεισμός δεν είναι καταστροφή για τη γλώσσα, επειδή οι γλώσσες διαμορφώθηκαν από τον δανεισμό. ʼλλο είναι το ζήτημα. Να προσπαθούμε να αποδίδουμε ξένους όρους με ελληνικό γλωσσικό υλικό. Αυτό όσο μπορεί να γίνεται, πρέπει να γίνεται χωρίς ωστόσο αντίληψη γλωσσικής αστυνόμευσης στο όνομα ενός ανυπόστατου κινδύνου. Τόσες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι δάνεια, από τη λέξη "σπίτι", που είναι λατινικό δάνειο, μέχρι τη λέξη "καβγάς", που την έχουμε τόσο ανάγκη και που είναι τουρκικό δάνειο, και δεν έπαθε τίποτα η γλώσσα μας». Α.-Φ. Χρηστίδης

α) Παραγωγική.

β) Επαγωγική.

γ) Κατηγορική.

δ) Αναλογική.

10. Η αξιολόγηση ενός γραπτού κειμένου η οποία επιχειρείται από το μαθητή που το έγραψε με βάση συγκεκριμένα κριτήρια ονομάζεται:

α) Αλληλοαξιολόγηση.

β) Ετεροαξιολόγηση.

γ) Αυτοαξιολόγηση.

δ) Διαγνωστική αξιολόγηση.

11. Ποιο από τα παρακάτω είναι παραγλωσσικό γνώρισμα της ομιλίας;

α) Χειρονομίες.

β) Εκφράσεις προσώπου.

γ) Παύσεις.

δ) Κινήσεις.

12. Ποιο από τα παρακάτω κριτήρια αξιολόγησης της παραγωγής γραπτού λόγου στο γλωσσικό μάθημα σχετίζεται με τη δομή;

α) Η τεκμηρίωση.

β) Η λογική αλληλουχία.

γ) Η σαφήνεια.

δ) Ο εκφραστικός πλούτος.

13. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η επόμενη παράγραφος;

«Σεπτέμβρης του 1943 και η πρώτη εμπειρία από το σχολείο τραυματική. Τρέφοντας μια ωραία κόμη, με μια υπέροχη χωρίστρα αριστερά και ένα καμαρωτό κοκοράκι που έπεφτε νωχελικά στο πλάι α λα Μπάυρον, έπαθα μεγάλη ταραχή όταν ένας αχρείος δάσκαλος με μια μεγάλη ψαλίδα, απ' αυτές που κουρεύουν τα γίδια, βάναυσα μετά τον αγιασμό, πριν καν μπούμε στην τάξη, μου τράβηξε μια ψαλιδιά βαθιά και μου έφτιαξε στο κεφάλι μια τάφρο, συμπληρώνοντας "να πας να κουρευτείς με την ψιλή". Θυμάμαι ακόμη την ντροπή που αισθάνθηκα γυρίζοντας σπίτι και κρατώντας με τα χεράκια μου το ερείπιο της κόμης μου, γωνιά - γωνιά έως την αυλή της γιαγιάς που ξέσπασα σε γοερό κλάμα. Ήταν η πρώτη καταστρατήγηση των προσωπικών μου δεδομένων». Κώστας Γεωργουσόπουλος

α) Με αιτιολόγηση.

β) Με παράδειγμα.

γ) Με διαίρεση.

δ) Με αναλογία.

14. Στο απόσπασμα που ακολουθεί αξιοποιείται ως μορφή πειθούς:

«Από την άλλη, αιμοσταγείς τύραννοι αυτοαποκαλούνται προστάτες και σωτήρες των λαών, εξανδραποδιστές αυτοδιορίζονται τιμητές της ελευθερίας, μεγαλόσχημοι απατεώνες καταπατητές και καταχραστές μιλούν για τον τίμιο μόχθο και την ιερότητα της ιδιοκτησίας και έμποροι των ιερών και των οσίων για ευσυνειδησία και συνέπεια. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν μέρη στα οποία η επιβολή δικτατορικών καθεστώτων εμφανίζεται ως σωτήρια λύση ή ως έκφραση δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, όπως επίσης περιοχές που έχουν κατακτηθεί και βρίσκονται υπό κατοχή, όπως η μαρτυρική Κύπρος». Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος

α) η επίκληση στην αυθεντία.

β) η επίκληση στο ήθος του πομπού.

γ) η επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη.

δ) η επίθεση στο ήθος του πομπού.

15. Στον Κρητικό του Σολωμού ο αφηγητής είναι:

α) παντογνώστης.

β) πρωταγωνιστής.

γ) αυτόπτης μάρτυρας.

δ) παρατηρητής.

16. Ο Ιωάννης-Ανδρέας Τρώιλος έγραψε το έργο:

α) Πανώρια.

β) Βασιλεύς ο Ροδολίνος.

γ) Ζήνων.

δ) Φορτουνάτος.

17. “Che fece… il gran rifiuto”. O Kαβάφης δανείζεται αυτή τη φράση από:

α) τον Οράτιο.

β) τον Πετράρχη.

γ) τον Αριόστο.

δ) το Δάντη.

18. Σε ποιο έργο του Βιζυηνού είναι ήρωας ο Πασχάλης;

α) Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου.

β) Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως.

γ) Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας.

δ) Μοσκώβ Σελήμ.

19. Ποιο από τα παρακάτω έργα δεν είναι του Α. Εμπειρίκου;

α) Αμοργός.

β) Ενδοχώρα.

γ) Υψικάμινος.

δ) Οκτάνα.

20. Ποιος από τους παρακάτω πεζογράφους δεν ανήκει στη λεγόμενη «Γενιά του ’30»;

α) Κοσμάς Πολίτης.

β) Αλ. Κοτζιάς.

γ) Γ. Θεοτοκάς.

δ) Μ. Καραγάτσης.

21. Ποιο από τα παρακάτω μυθιστορήματα είναι ιστορικό;

α) Λουκής Λάρας.

β) Οι σκλάβοι στα δεσμά τους.

γ) Ο ζητιάνος.

δ) Ο πολυπαθής.

22. Η συλλογή Σατιρικά Γυμνάσματα είναι:

α) του Λασκαράτου.

β) του Σουρή.

γ) του Παλαμά.

δ) του Σεφέρη.

Σελίδα 9 από 12

23. Ποιος από τους παρακάτω στίχους είναι του Ο. Ελύτη;

α) Το Μιχαλιό τον πήρανε στρατιώτη

β) Ανοιχτά πάντα κι άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου

γ) Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη – Μα πού γύριζες

δ) Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό

24. Ποιο από τα παρακάτω χαρακτηριστικά προσιδιάζει περισσότερο στο νατουραλισμό;

α) Φαντασία.

β) Παρατήρηση.

γ) Ενδοσκόπηση.

δ) Ονειροπόληση.

25. Το έργο Ο Βασιλικός είναι:

α) θεατρικό δράμα.

β) ρομαντικό μυθιστόρημα για τον Όθωνα.

γ) νουβέλα της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.

δ) κωμειδύλλιο.

26. «Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε». Ο στίχος είναι:

α) ιαμβικός δεκατρισύλλαβος καταληκτικός με μια συνίζηση.

β) τροχαϊκός δεκατρισύλλαβος καταληκτικός με μια συνίζηση.

γ) ιαμβικός δεκατρισύλλαβος καταληκτικός με μια χασμωδία.

δ) δακτυλικός δεκατρισύλλαβος ακατάληκτος με μια χασμωδία.

27. Ποια είναι η σωστή σειρά στα παρακάτω έργα (από το παλαιότερο προς το νεότερο);

α) Απόκοπος – Βοσκοπούλα – ʼνθη Ευλαβείας – Ελληνική Νομαρχία

β) Βοσκοπούλα – Απόκοπος – Ελληνική Νομαρχία – ʼνθη Ευλαβείας

γ) Απόκοπος– Βοσκοπούλα – Ελληνική Νομαρχία – ʼνθη Ευλαβείας

δ) ʼνθη Ευλαβείας – Ελληνική Νομαρχία – Βοσκοπούλα – Απόκοπος

28. Ποιο από τα παρακάτω έργα αναφέρεται στον πόλεμο του ’40;

α) Ματωμένα χώματα.

β) Το πλατύ ποτάμι.

γ) Eroica.

δ) Η ζωή εν τάφω.

29. Ποια από τις παρακάτω φράσεις είναι λάθος;

α) Ο Ύμνος εις την Ελευθερία του Σολωμού έμεινε απόσπασμα.

β) Ο Κάλβος έγραψε στα ιταλικά τραγωδίες.

γ) Ο Καρυωτάκης υπήρξε συνδικαλιστής.

δ) Το «Στρατής Τσίρκας» είναι φιλολογικό ψευδώνυμο.

30. Ποιο από τα ποιήματα του Γ. Σεφέρη περιέχεται στο Ημερολόγιο Καταστρώματος Α΄;

α) Πάνω σ' ένα ξένο στίχο.

β) Ελένη.

γ) Ο βασιλιάς της Ασίνης.

δ) Τελευταίος Σταθμός.

Γ. ΙΣΤΟΡΙΑ

Να απαντήσετε στις τριάντα (31-60) ισοδύναμες ερωτήσεις του επόμενου ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ με τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ. Κάθε ερώτηση συμμετέχει με 3 1/3 μονάδες στο βαθμό αυτού του μαθήματος.

Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο

31. Οι μέτοικοι στην Αθήνα:

α) αποκτούν ακίνητη περιουσία.

β) δεν πληρώνουν φόρους.

γ) δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα.

δ) μετέχουν στην Εκκλησία του Δήμου.

Σελίδα 10 από 12

32. Ο βουλευτικός και ο ηλιαστικός μισθός εισάγονται από τον:

α) Εφιάλτη τον Σοφωνίδου.

β) Περικλή τον Ξανθίππου.

γ) Αριστείδη τον Λυσιμάχου.

δ) Θεμιστοκλή τον Νεοκλέους.

33. Τη σύναψη των τριακονταετών σπονδών (446 π.Χ.) επηρέασαν:

α) ο θάνατος του Κίμωνα

β) η καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στην Αίγυπτο.

γ) η επανεμφάνιση του περσικού κινδύνου.

δ) οι αποστασίες και η κινητοποίηση της Σπάρτης.

34. Η πίστη των Λακεδαιμονίων στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου ότι με εισβολές θα μπορούσαν να καταλύσουν τη δύναμη των Αθηναίων κλονίζεται:

α) μετά τις νίκες του Φορμίωνα στον Πατραϊκό.

β) μετά τη σύλληψη αιχμαλώτων στη Σφακτηρία.

γ) μετά την παράδοση της Ποτίδαιας.

δ) μετά τη μάχη στο Δήλιο.

35. Η εγκατάσταση σπαρτιατικής φρουράς στη Δεκέλεια είχε ως συνέπειες:

α) την έλλειψη τροφίμων και το κλείσιμο των μεταλλείων του Λαυρίου.

β) τη σύναψη της Νικιείου ειρήνης.

γ) την ανακοπή αποστολής νέων ενισχύσεων στη Σικελία.

δ) την παράδοση των Αθηναίων.

36. Η ανοικοδόμηση των μακρών τειχών στην Αθήνα ολοκληρώνεται μετά:

α) τη μάχη στην Τανάγρα.

β) την επάνοδο του Αλκιβιάδη στην Αθήνα.

γ) τη ναυμαχία στην Κνίδο και την επάνοδο του Κόνωνα στην Αθήνα.

δ) τη νίκη των Αθηναίων στην Κύζικο.

37. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας υπάγονται στην επικυριαρχία του βασιλέα των Περσών με τη γνωστή ως συνθήκη ειρήνης:

α) Του Καλλία.

β) Των Δελφών.

γ) Του Μεγάλου Βασιλέα ή Ανταλκίδειο.

δ) Των Σούσων.

38. Η Μεσσηνία αποσπάται από τη Σπάρτη:

α) κατά την πρώτη εισβολή του Επαμεινώνδα στην Πελοπόννησο.

β) με βάση τους όρους της ειρήνης του 371 π.Χ.

γ) μετά τη γνωστή ως άδακρυ μάχη.

δ) μετά τη νίκη του Ιφικράτη στο Λέχαιο.

39. Από οικονομική άποψη στην υλοποίηση των σχεδίων του Φιλίππου Β΄ συνέβαλε:

α) η επιβολή φόρου στους συμμάχους.

β) ο γάμος του με την Ολυμπιάδα.

γ) η ανάμειξή του στον Γ΄ Ιερό πόλεμο.

δ) η κατοχή των μεταλλείων του Παγγαίου.

40. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας στήθηκε στην περιοχή μνημείο προς τιμήν των πεσόντων από:

α) τους Θηβαίους.

β) τον Φίλιππο Β΄.

γ) τους Αθηναίους.

δ) τους Σπαρτιάτες.

41. Οι δυτικοί σταυροφόροι κατά την (όγδοη) Σταυροφορία του 1270:

α) διέσχισαν το βυζαντινό χώρο χωρίς να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές και κατέληξαν στους Αγίους Τόπους.

β) ενίσχυσαν τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης και γενικά τη λατινική παρουσία στη διαμελισμένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

γ) ανακατέλαβαν εδάφη που ανήκαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ιδρύοντας νέα λατινικά κρατίδια.

δ) κατευθύνθηκαν προς τη βόρεια Αφρική χωρίς να ενοχλήσουν το βυζαντινό κράτος.

42. Ιδιαίτερα αξιόπιστη και ζωντανή περιγραφή της κατάκτησης βυζαντινών εδαφών από τους Λατίνους μάς παρέχει ένας συγγραφέας ιστορικού έργου (στην ελληνική), ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των συγκεκριμένων γεγονότων. Πρόκειται για τον:

α) συγγραφέα της «Ρωμαϊκής Ιστορίας» Νικηφόρο Γρηγορά (για την άλωση της Κωνσταντινούπολης).

β) συγγραφέα της «Χρονικής Διηγήσεως» Νικήτα Χωνιάτη (για την άλωση της Κωνσταντινούπολης).

γ) συγγραφέα της «Χρονικής Συγγραφής» Γεώργιο Ακροπολίτη (για την άλωση της Κωνσταντινούπολης).

δ) εξελληνισμένο Φράγκο συγγραφέα του «Χρονικού του Μορέως» (για την κατάκτηση της Πελοποννήσου).

43. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας που θεωρήθηκε δυτικόφιλος και συναίνεσε στην ένωση των Εκκλησιών με σύνοδο, αλλά δεν επισκέφθηκε, όπως άλλοι αυτοκράτορες, δυτικές πόλεις για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Δυτικών, ήταν ο:

α) Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος.

β) Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος.

γ) Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος.

δ) Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος.

44. Το λατινικό βασίλειο της Θεσσαλονίκης καταλύθηκε από τον:

α) ηγεμόνα της Ηπείρου Θεόδωρο ʼγγελο Δούκα Κομνηνό.

β) αυτοκράτορα της Νικαίας Θεόδωρο Α΄ Λάσκαρη.

γ) αυτοκράτορα της Νικαίας Θεόδωρο Β΄ Λάσκαρη.

δ) δεσπότη του Μορέως Θεόδωρο Α΄ Παλαιολόγο.

45. Ποια μάχη έκρινε την επικράτηση της μιας από τις βυζαντινές ηγεμονίες που προσπαθούσαν να ανακτήσουν εδάφη μέσα στο διαμελισμένο μετά το 1204 βυζαντινό χώρο;

α) Η μάχη του Δυρραχίου.

β) Η μάχη του Έβρου.

γ) Η μάχη της Πελαγονίας.

δ) Η μάχη του Πελεκάνου.

46. Η ένωση Ανατολικής Ορθόδοξης και Δυτικής Καθολικής-Παπικής Εκκλησίας (και η άρση του Σχίσματος) κηρύχθηκε για τελευταία φορά πριν από την κατάλυση του Βυζαντίου στον καθεδρικό ναό της:

α) Κωνσταντινούπολης.

β) Λυόν (Λουγδούνου).

γ) Φερράρας.

δ) Φλωρεντίας.

47. Κατά το έτος που οι Βυζαντινοί ανέκτησαν την Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους υπογράφτηκε στο Νυμφαίο σημαντική συνθήκη με μία δυτική πόλη, το όνομα της οποίας συνδέεται και με την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους. Η πόλη αυτή ήταν:

α) η Βενετία.

β) η Γένουα.

γ) η Πίζα.

δ) το Τουρίνο.

48. Με τη σύναψη συνθηκών μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των ιταλικών πόλεων οι Βυζαντινοί απέβλεπαν σε:

α) ανάκτηση χαμένων κτήσεων (reconquista).

β) επέκταση του κράτους τους προς τη Δύση (νέες κτήσεις).

γ) αμυντικά οφέλη (υποστήριξη έναντι εχθρικού κινδύνου).

δ) οικονομικά οφέλη (διεύρυνση εμπορικών συναλλαγών).

49. Το χρυσόβουλλο του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, που το 1082 σηματοδοτεί την οικονομική διείσδυση ιταλικών πόλεων στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, αντιπροσώπευε συνθήκη με την:

α) Βενετία.

β) Γένουα.

γ) Πίζα.

δ) Ραγούσα.

50. Η Θεσσαλονίκη πολιορκείται για μία ακόμη φορά και καταλαμβάνεται από τους πολιορκητές της στις 29 Μαρτίου του 1430. Την εξουσία χάνουν οι προηγούμενοι κύριοι της πόλης, δηλαδή οι:

α) Βενετοί.

β) Βυζαντινοί.

γ) Νορμανδοί.

δ) Τούρκοι.

Σελίδα 12 από 12

51. Πότε έπαψε η Ελλάδα να είναι το μόνο ανεξάρτητο εθνικό κράτος των Βαλκανίων;

α) Το 1856.

β) Το 1878.

γ) Το 1908.

δ) Το 1913.

52. Το δόγμα περί ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας διαμόρφωσε για ένα διάστημα το διεθνές πλαίσιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Πότε υιοθετήθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις το δόγμα αυτό;

α) Μετά τη δεύτερη κρίση του Αιγυπτιακού Ζητήματος το 1839.

β) Μετά τη Σύμβαση των Στενών του 1841.

γ) Μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου.

δ) Μετά το Συνέδριο του Βερολίνου του 1878.

53. Ποια από τις Μεγάλες Δυνάμεις υποστήριξε την Κρητική Επανάσταση του 1866;

α) Η Γερμανία.

β) Η Ιταλία.

γ) Η Μ. Βρετανία.

δ) Η Ρωσία.

54. ʼμεσο αποτέλεσμα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 ήταν:

α) ο ναυτικός αποκλεισμός των ελληνικών λιμανιών.

β) η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

γ) η επιβολή πολεμικής αποζημίωσης εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

δ) η επιβολή πολεμικής αποζημίωσης εις βάρος της Ελλάδας.

55. Με ποια συνθήκη τερματίστηκε ο Β' Βαλκανικός πόλεμος;

α) Των Αθηνών.

β) Του Βουκουρεστίου.

γ) Του Λονδίνου.

δ) Του Νεïγύ.

56. H συνθήκη των Σεβρών του 1920:

α) αναθεωρήθηκε από τη συνθήκη της Λοζάννης.

β) δεν περιέλαβε την Ίμβρο και Τένεδο στα ελληνικά εδάφη.

γ) θέσπισε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας.

δ) προηγήθηκε της αποβίβασης ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.

57. Το 1923 συμφωνήθηκε η ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ποια από τις παρακάτω επιλογές είναι εσφαλμένη;

α) Υπήρξε η πρώτη υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών στην ιστορία.

β) Κριτήριο υπαγωγής στις ρυθμίσεις της συνθήκης υπήρξε το θρήσκευμα.

γ) Εξαιρέθηκαν της ανταλλαγής οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης που εγκαταστάθηκαν εκεί μετά το 1918.

δ) Περιουσιακά ζητήματα από την ανταλλαγή ρυθμίστηκαν συμψηφιστικά το 1930.

58. Πότε αποσυνδέθηκε η δραχμή από το αμερικανικό δολάριο;

α) Μετά την οικονομική κρίση του 1930.

β) Μετά την έκρηξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου.

γ) Μετά το πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης του 1952.

δ) Μετά την πετρελαϊκή κρίση των αρχών της δεκαετίας του 1970.

59. Ποιος ήταν ο ρόλος του Γ. Τσολάκογλου σε σχέση με τη γερμανική κατοχή;

α) Διαδέχθηκε τον Ι. Μεταξά στην πρωθυπουργία.

β) Ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης.

γ) Ήταν ο πρωθυπουργός της πρώτης κυβέρνησης συνεργατών.

δ) Ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός μετά την απελευθέρωση.

60. Ποιος πολιτικός ηγέτης της Ελλάδας διαπραγματεύθηκε την προσχώρηση της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ;

α) Ο Σοφοκλής Βενιζέλος.

β) Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

γ) Ο Αλέξανδρος Παπάγος.

δ) Ο Γεώργιος Παπανδρέου.

ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Κυριακή 2 8-1-2007

Ε Ι Δ Ι Κ Η Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η

(συντελεστής βαρύτητας 60%)

Να επιλέξετε ένα μόνο από τα τρία μαθήματα (Α. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Β. Νεοελληνική Γλώσσα και Νεοελληνική Λογοτεχνία, Γ. Ιστορία). Να απαντήσετε και στα δύο (2) ισοδύναμα ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ του μαθήματος που επιλέξατε. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΤΕΤΡΑΔΙΟ.

Α. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο:

Με βάση το χωρίο της Οδύσσειας που σας δίνεται (παράθεμα 1 και μετάφρασή του, σελ. 2-3), να παρουσιάσετε σχέδιο διδασκαλίας «επί χάρτου» των 41 αυτών στίχων, το οποίο να περιλαμβάνει:

α) τις κύριες ιδέες του συνόλου των στίχων αυτών, στις οποίες θα στηριχτεί η διδασκαλία·

β) τίτλος του χωρίου, χωρισμό του σε μικρότερες ενότητες και πλαγιότιτλους γι' αυτές· και

γ) διδακτικές οδηγίες για τη σύνταξη περίληψης.

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο:

α) Να συγκρίνετε την περί ηθικής αρετής αντίληψη που διατυπώνει ο Αριστοτέλης στο χωρίο των Ηθικών Νικομαχείων που σας δίνεται (παράθεμα 2 και μετάφρασή του, σελ. 4-5) με την προ Αριστοτέλους άποψη περί αρετής, όπως αυτή προφαίνεται σε χωρία όπως αυτά της Οδύσσειας (παράθεμα 3 και μετάφρασή του, σελ. 6) και του Ολυμπιόνικου (παράθεμα 4 και μετάφρασή του, σελ. 6).

β) Ποιες πολιτικές και παιδαγωγικές συνέπειες μπορούν να συναχθούν από την αριστοτελική σύλληψη της ηθικής αρετής και της τελείωσης αφενός του πολίτη και αφετέρου του νέου ανθρώπου ως μαθητή;

(παράθεμα 1: ΟΔΥΣΣΕΙΑ)

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις Ἀθήνη,

(320) ὄρνις δ᾽ ὣς ἀνόπαια διέπτατο· τῷ δ᾽ ἐνὶ θυμῷ

θῆκε μένος καὶ θάρσος, ὑπέμνησέν τέ ἑ πατρὸς

μᾶλλον ἔτ᾽ ἢ τὸ πάροιθεν. ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσι νοήσας

θάμβησεν κατὰ θυμόν· ὀίσατο γὰρ θεὸν εἶναι.

αὐτίκα δὲ μνηστῆρας ἐπῴχετο ἰσόθεος φώς.

(325) τοῖσι δ᾽ ἀοιδὸς ἄειδε περικλυτός, οἱ δὲ σιωπῇ

ἥατ᾽ ἀκούοντες· ὁ δ᾽ Ἀχαιῶν νόστον ἄειδε

λυγρόν, ὃν ἐκ Τροίης ἐπετείλατο Παλλὰς Ἀθήνη.

τοῦ δ᾽ ὑπερωιόθεν φρεσὶ σύνθετο θέσπιν ἀοιδὴν

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια·

(330) κλίμακα δ᾽ ὑψηλὴν κατεβήσετο οἷο δόμοιο,

οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα·

(335) ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.

δακρύσασα δ᾽ ἔπειτα προσηύδα θεῖον ἀοιδόν·

"Φήμιε, πολλὰ γὰρ ἄλλα βροτῶν θελκτήρια οἶδας,

ἔργ᾽ ἀνδρῶν τε θεῶν τε, τά τε κλείουσιν ἀοιδοί·

τῶν ἕν γέ σφιν ἄειδε παρήμενος, οἱ δὲ σιωπῇ

(340) οἶνον πινόντων· ταύτης δ᾽ ἀποπαύε᾽ ἀοιδῆς

λυγρῆς, ἥ τέ μοι αἰεὶ ἐνὶ στήθεσσι φίλον κῆρ

τείρει, ἐπεί με μάλιστα καθίκετο πένθος ἄλαστον.

τοίην γὰρ κεφαλὴν ποθέω μεμνημένη αἰεί

ἀνδρός, τοῦ κλέος εὐρὺ καθ᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος."

(345) τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"μῆτερ ἐμή, τί τ᾽ ἄρα φθονέεις ἐρίηρον ἀοιδὸν

τέρπειν ὅππῃ οἱ νόος ὄρνυται; οὔ νύ τ᾽ ἀοιδοὶ

αἴτιοι, ἀλλά ποθι Ζεὺς αἴτιος, ὅς τε δίδωσιν

ἀνδράσιν ἀλφηστῇσιν, ὅπως ἐθέλῃσιν, ἑκάστῳ.

(350) τούτῳ δ᾽ οὐ νέμεσις Δαναῶν κακὸν οἶτον ἀείδειν·

τὴν γὰρ ἀοιδὴν μᾶλλον ἐπικλείουσ᾽ ἄνθρωποι,

ἥ τις ἀκουόντεσσι νεωτάτη ἀμφιπέληται.

σοί δ᾽ ἐπιτολμάτω κραδίη καὶ θυμὸς ἀκούειν·

οὐ γὰρ Ὀδυσσεὺς οἶος ἀπώλεσε νόστιμον ἦμαρ

(355) ἐν Τροίῃ, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι φῶτες ὄλοντο.

ἀλλ᾽ εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σ᾽ αὐτῆς ἔργα κόμιζε,

ἱστόν τ᾽ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε

ἔργον ἐποίχεσθαι· μῦθος δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει

πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί· τοῦ γὰρ κράτος ἔστ᾽ ἐνὶ οἴκῳ."

Ομήρου, Οδύσσεια, α 319-359

(μετάφραση παραθέματος 1: ΟΔΥΣΣΕΙΑ)

Μίλησε, κι όπως τέλειωσε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, εχάθη:

(320) σαν το πουλί πετώντας, ξέφυγε από το άνοιγμα της στέγης·

εκείνου όμως την ψυχή την ενδυνάμωσε με θάρρος, ενίσχυσε και στέριωσε

τη μνήμη του πατέρα του, για να τον έχει συνεχώς στον νου του.

Αυτός καταλαβαίνοντας, έλαμψε ο νους του,

τον συνεπήρε θάμβος, ένιωσε πως θεος ήταν ο ξένος,

κι αυτόματα κινήθηκε προς τους μνηστήρες, ισόθεος άντρας.

(325) Τους τραγουδούσε ο φημισμένος αοιδός, κι εκείνοι

καθισμένοι τον ακούν με τη σιωπή τους· των Αχαιών τον νόστο

τραγουδούσε, πικρόν όπως τον όρισε τον γυρισμό τους απ' την Τροία

η Αθηνά Παλλάδα. Τότε

από το υπερώο ψηλά συνάκουσε το θείο τραγούδι, και την άγγιξε,

του Ικαρίου η κόρη, η Πηνελόπη, σκεφτική και φρόνιμη·

(330) από τον θάλαμό της κατεβαίνει την ψηλή του σκάλα·

δεν ήταν μόνη, τη συνόδευαν οι δυο της βάγιες.

Κι όταν κοντά με τους μνηστήρες βρέθηκε, η θεία γυναίκα,

στήθηκε στην κολόνα εκείνη που κρατεί στερεή τη στέγη,

τη λαμπερή μαντίλα της τραβώντας γύρω στα μάγουλά της.

(335) Κι ενώ πιστές οι ακόλουθες, δεξιά κι αριστερά, της παραστέκουν,

εκείνη δακρυσμένη μίλησε στον θεϊκό αοιδό:

"Φήμιε, το ξέρεις πως μπορείς να θέλγεις τους θνητούς

και μ' άλλλα κατορθώματα μεγάλα, ανθρώπων και θεών,

των αοιδών τα γνώριμα τραγούδια·

ένα απ' αυτά παρακαθήμενος τραγούδησε, κι αυτοί ας πίνουν το κρασί τους

(340) σιωπηλοί· ετούτο μόνο το τραγούδι μην το συνεχίσεις,

θλιβερό κι αβάστακτο· σπαράζει την καρδιά μου

μες στα στήθη, αφότου με κατοίκησε πένθος μεγάλο κι αλησμόνητο.

Τέτοιο το πρόσωπο που εγώ ποθώ, και συνεχώς τη μνήμη μου πληγώνει

η μορφή του αντρός μου, με δόξα απέραντη, απλωμένη στην Ελλάδα

και μέσα στο ʼργος."

(345) Της αντιμίλησε όμως ο γνωστικός Τηλέμαχος:

"Μητέρα μου, πώς θέλεις ν' αρνηθείς στον τιμημένο μας αοιδό

χαρά να δίνει μ' ό,τι βάζει ο νους του; Φταίχτες δεν είναι

οι αοιδοί· ο Δίας ίσως είναι ο αίτιος, που δίνει στους φιλόπονους

ανθρώπους ό,τι θελήσει εκείνος στον καθένα.

(350) Δεν πρέπει η αγανάκτηση σ' αυτόν να πέφτει,

που ψάλλει την κακή μοίρα των Δαναών. Ξέρεις,

οι άνθρωποι τιμούν και προτιμούν εκείνο το τραγούδι

που τους φαντάζει, ακούγοντας, το τελευταίο.

Θάρρος λοιπόν χρειάζεσαι και σφίξε την καρδιά σου να τ' ακούσεις·

δεν ήταν μόνος ο Οδυσσέας που χωρίστηκε στην Τροία

(355) από του νόστου του τη μέρα· κι άλλοι πολλοί, γενναίοι άντρες,

χάθηκαν και πάνε.

Αλλά καλύτερα να πας στην κάμαρή σου, με τα δικά σου έργα απασχολήσου,

τον αργαλειό, τη ρόκα· δίνε στις παρακόρες εντολές, για να δουλεύουν

με φροντίδα. Ο λόγος είναι μέλημα του αντρός, του καθενός,

και περισσότερο δικό μου· σ' αυτό το σπίτι είμαι εγώ ο κυβερνήτης".

(μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη)

(παράθεμα 2: ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ)

Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν

διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν

αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ᾽ ἠθικὴ ἐξ ἔθους

περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ

ἔθους. ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν

ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος

φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ᾽ ἂν

μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ᾽ ἄλλο

οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. οὔτ᾽ ἄρα φύσει οὔτε

παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι

αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.

Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον

κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν

αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι

τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ᾽ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ

χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ᾽ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες

πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας

ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι

γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· [1103b] οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν

δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ᾽

ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς

πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς

νομοθέτου τοῦτ᾽ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν,

καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης.

Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ

φθείρεται, ὁμοίως δὲ καὶ τέχνη· ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ

καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ

λοιποὶ πάντες.

Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια 2. 1103a1-b10

(μετάφραση παραθέματος 2: ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ)

Δύο είναι, όπως είδαμε, τα είδη της αρετής, η διανοητική και η ηθική. Η διανοητική

αρετή χρωστάει και τη γένεση και την αύξησή της κατά κύριο λόγο στη διδασκαλία

(γιαυτό και εκείνο που χρειάζεται γι' αυτήν είναι η πείρα και ο χρόνος), ενώ η ηθική

αρετή είναι αποτέλεσμα του έθους (και το ίδιο της το όνομα, άλλωστε, μικρή μόνο

διαφορά παρουσιάζει από τη λέξη έθος). Αυτό ακριβώς κάνει φανερό ότι καμιά ηθική

αρετή δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως. Πραγματικά, δεν υπάρχει πράγμα

εφοδιασμένο από τη φύση με κάποιες ιδιότητες, που να μπορείς να το συνηθίσεις να

αποκτήσει άλλες ιδιότητες. Παράδειγμα η πέτρα: καμωμένη από τη φύση να πηγαίνει

προς τα κάτω, δεν είναι δυνατό να συνηθίσει να πηγαίνει προς τα πάνω, έστω κι αν

χιλιάδες φορές προσπαθήσει κανείς να της το μάθει πετώντας την και ξαναπετώντας

την προς τα πάνω· ούτε η φωτιά μπορεί να συνηθίσει να πηγαίνει προς τα κάτω·

γενικά δεν υπάρχει πράγμα καμωμένο από τη φύση να συμπεριφέρεται με έναν

ορισμένο τρόπο που να μπορεί να συνηθίσει να συμπεριφέρεται με άλλον τρόπο.

Συμπέρασμα: οι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως -ούτε όμως και είναι

αντίθετη προς τη φύση μας η γένεσή τους μέσα μας: η φύση μάς έκανε επιδεκτικούς

στις αρετές, τέλειοι όμως σ' αυτές γινόμαστε με τη διαδικασία του έθους.

Επίσης: Για καθετί που το έχουμε από τη φύση, πρώτα έχουμε τη δυνατότητά του να

ενεργήσει· στην ενέργεια την ίδια φτάνουμε ύστερα (το πράγμα γίνεται φανερό στις

αισθήσεις μας· πραγματικά, τις αισθήσεις της όρασης ή της ακοής δεν τις αποκτήσαμε

έχοντας δει ή έχοντας ακούσει πολλές φορές, αλλά αντίθετα: έχοντάς τες τις

χρησιμοποιήσαμε· δεν τις αποκτήσαμε με τη χρήση)· τις αρετές όμως τις αποκτούμε

αφού πρώτα τις εφαρμόσουμε στην πράξη -όπως ακριβώς γίνεται και στις άλλες

τέχνες· τα πράγματα δηλαδή που πρέπει πρώτα να τα μάθουμε προτού αρχίσουμε να

τα κάνουμε, τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα· π.χ. οικοδόμοι γίνονται χτίζοντας σπίτια,

κιθαριστές παίζοντας κιθάρα· με τον ίδιο τρόπο γινόμαστε: δίκαιοι κάνοντας δίκαιες

πράξεις, σώφρονες κάνοντας σώφρονες πράξεις, ανδρείοι κάνοντας ανδρείες πράξεις.

Την επιβεβαίωση μας την προσφέρει και αυτό που γίνεται στις πολιτείες· πραγματικά,

οι νομοθέτες κάνουν καλούς τους πολίτες τους ασκώντας τους να αποκτούν τις

συγκεκριμένες συνήθειες -αυτή είναι η θέληση του κάθε νομοθέτη, και όσοι δεν τα

καταφέρνουν σ' αυτό, δεν πετυχαίνουν στο έργο τους· σ' αυτό, άλλωστε, και διαφέρει

τελικά το ένα πολίτευμα από το άλλο, το καλό από το λιγότερο καλό.

Επίσης: Η γένεση κάθε αρετής και η φθορά της έχουν την ίδια αρχή και γίνονται με τα

ίδια μέσα -έτσι ακριβώς γίνεται και στις τέχνες: παίζοντας κιθάρα γίνονται και οι καλοί

και οι κακοί κιθαριστές· το ίδιο και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι.

(μτφρ. Δ. Λυπουρλή)

(παράθεμα 3: ΟΔΥΣΣΕΙΑ)

αὐτοδίδακτος δ' εἰμί, θεὸς δέ μοι ἐν φρεσὶν οἴμας

παντοίας ἐνέφυσεν...

Οδύσσεια, στίχοι χ 347-348

(μετάφραση παραθέματος 3: ΟΔΥΣΣΕΙΑ)

Κι αν είμαι αυτοδίδακτος, κάποιος θεός εμπνέει μέσα μου

όσα τραγούδια τραγουδώ...

(μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη)

(παράθεμα 4: ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΣ)

τὸ δὲ φυᾷ κράτιστον ἅπαν· πολλοὶ δὲ διδακταῖς

ἀνθρώπων ἀρεταῖς κλέος

ὤρουσαν ἀρέσθαι·

ἄνευ δὲ θεοῦ, σεσιγαμένον

οὐ σκαιότερον χρῆμ' ἕκαστον.

Πινδάρου, Ολυμπιόνικος ΙΧ.100 κ.ε.

(μετάφραση παραθέματος 4: ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΣ)

Τα φυσικά τα δώρα είναι επαρκή. Είναι το παν αυτά.

Ωστόσο συχνά οι θνητοί θα ισχυριστούν

Ότι κατέκτησαν τη δόξα από ικανότητες

Που οφείλονται στη γνώση και στην άσκηση.

Η αξιοσύνη που ο θεός δεν ενισχύει...

Ας σιωπήσουμε ωστόσο.

(μτφρ. Λαζανά)

Β. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο:

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν

μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·

«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω

κι ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.

Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.

Aλίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,

πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·

κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι

ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.»

Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια

ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.

Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει

να’ σαι υπερήφανος κι ευτυχισμένος.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.

Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο

πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.

Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο

πρέπει με το δικαίωμά σου να’ σαι

πολίτης εις των ιδεών την πόλι.

Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι

και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.

Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας

που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».

Κ. Π. Καβάφη, «Το πρώτο σκαλί»

Προκειμένου να διδάξετε το παραπάνω ποίημα του Κ. Π. Καβάφη στην Α΄ τάξη Ενιαίου Λυκείου:

α) να συνθέσετε σχέδιο διδασκαλίας σε μορφή δοκιμίου που να περιέχει: εισαγωγή- παρουσίαση, στοχοθεσία, επεξεργασία, ερμηνευτική προσέγγιση με εστίαση σε εκφραστικούς τρόπους, χωρία και λέξεις του κειμένου.

β) να συντάξετε κριτήριο (test) με τέσσερις (4) ερωτήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας, με το οποίο αφενός θα ελέγξετε αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι της διδασκαλίας σας και αφετέρου θα αξιολογήσετε τους μαθητές σας.

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο:

Να αξιοποιήσετε διδακτικά το παρακάτω απόσπασμα (του Μάριου Πλωρίτη) για να δείξετε στους μαθητές της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που επιστρατεύει σε αυτό ο συγγραφέας:

«Μόνο μικρόψυχοι και μικρόνοες μπορεί να επιχαίρουν για το απαίσιο τρομοκρατικό

χτύπημα της 11/9/2001, αλλά και να μην αναλογίζονται τις τρομακτικές επιπτώσεις που

θα έχει σ' όλο τον πλανήτη μας. Όσα αδικήματα κι αν έχουν διαπράξει οι ΗΠΑ (κι

έχουν διαπράξει πολλά), τίποτα δεν «δικαιώνει» την ομαδική σφαγή χιλιάδων

ανθρώπων που, αυτοί, δεν αποτελούν «σύμβολα πολιτικής, οικονομικής, στρατιωτικής

ισχύος μιας υπερδύναμης», αλλά απλούς άφταιγους πολίτες του καθημερινού μόχθου.

Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που αθώοι άμαχοι γίνονται θύματα πολεμικών ή

άλλων συγκρούσεων και οι ΗΠΑ δεν είναι άμοιρες τέτοιων ευθυνών. Αλλά κάθε φορά,

ο μαζικός αφανισμός ανυπεράσπιστων ανθρώπων, όποιοι κι αν είναι, από όποιους κι

αν είναι, όχι μόνο αποτροπιασμό και φρίκη και οργή προκαλεί, αλλά και αποτελεί

αναίρεση (με τη διπλή έννοια: φόνος και ακύρωση) της ανθρώπινης ιδιότητας».

Μάριος Πλωρίτης

Γ. ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο:

Πρόκειται να διδάξετε σε μαθητές της Α΄ γυμνασίου την οργάνωση της Δηλιακής Συμμαχίας με βάση το ακόλουθο παράθεμα του Θουκυδίδη:

Οι Αθηναίοι ανέλαβαν, έτσι, την αρχηγία με τη θέληση των συμμάχων εξαιτίας της έχθρας τους εναντίον του Παυσανία. Όρισαν ποιοι από τους συμμάχους έπρεπε να συνεισφέρουν χρήματα και ποιοι να προμηθεύουν πλοία για την αντιμετώπιση των βαρβάρων. Διότι πρόφασή τους ήταν να λεηλατήσουν τις κτήσεις του Βασιλέα, ως αντίποινα για τα όσα είχαν πάθει. Για πρώτη φορά, τότε, οι Αθηναίοι διόρισαν ελληνοταμίες οι οποίοι εισέπρατταν το φόρο. Έτσι ονομάσθηκε τότε η εισφορά… το ταμείο εγκαταστάθηκε στη Δήλο και οι συνελεύσεις της συμμαχίας γίνονταν στο ναό. (Θουκ. Α.96)

α) Να παρουσιάσετε ένα σύντομο διάγραμμα διδασκαλίας που θα περιλαμβάνει: προετοιμασία, προσπέλαση, εμπέδωση.

β) Αναθέτετε στους μαθητές σας να εκπονήσουν εργασία με θέμα την ιδιαιτερότητα της Δηλιακής Συμμαχίας, όπως αυτή προκύπτει από το παράθεμα του Θουκυδίδη. Σε ποιους άξονες θα κινηθείτε; Να καθορίσετε το γενικότερο πλαίσιο και τα κριτήρια αξιολόγησης των εργασιών.

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο:

Διδάσκετε σε μαθητές του λυκείου την ʼλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας, εστιάζοντας, με βάση τα παρακάτω τέσσερα παραθέματα (σελ. 9), στον αντίκτυπο που αυτή είχε σε σύγχρονους του γεγονότος και μεταγενέστερους συγγραφείς:

(παράθεμα 1)

Οι Λατίνοι, «με αλαζονικό νου, υψωμένο φρύδι και παρειές νεάζουσες διαρκώς ξυρισμένες, πομπώδες βλέμμα, άπληστες σιαγόνες, σκληρή βούληση, αυτοί που έφεραν στον ώμο τους το σταυρό, ορκίσθηκαν πολλές φορές σ’ αυτόν το σταυρό ότι θα περάσουν αναίμακτα από τις Χριστιανικές χώρες και ότι θα σηκώσουν τα όπλα κατά των Σαρακηνών, αλλά αποδείχθηκαν μυθοποιοί ποδοπατώντας το σταυρό με το σταυρό στα νώτα τους». Νικήτας Χωνιάτης, «Χρονική Διήγησις»

(παράθεμα 2)

Ο ιστορικός των Σταυροφοριών, ʼγγλος Στίβεν Ράνσιμαν χαρακτηρίζει τον όρο Σταυροφορία ως «βρόμικη» λέξη.

(παράθεμα 3)

Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης χαρακτηρίζει την ʼλωση πρωτοφανή «τραγωδία», απόρροια «τυφλής κίνησης των ανθρώπινων παθών, σημείο καταστροφής» που σημάδεψε τις σχέσεις Ανατολής-Δύσης.

(παράθεμα 4)

Ο Ιταλός συγγραφέας Ουμπέρτο Έκο, στο ιστορικό μυθιστόρημά του Μπαουντολίνο, βασίζεται στο ιστορικό έργο του Νικήτα Χωνιάτη (βλ. παράθεμα 1), αποδεχόμενος προφανώς τη μαρτυρία του ως ορθή.

α) Να παρουσιάσετε ένα σύντομο διάγραμμα διδασκαλίας που θα περιλαμβάνει: προετοιμασία, προσπέλαση, εμπέδωση.

β) Αναθέτετε στους μαθητές σας να εκπονήσουν γραπτή εργασία. Να καθορίσετε το γενικότερο πλαίσιο και τα επιμέρους θέματα, καθώς και τα κριτήρια αξιολόγησης των εργασιών.

Π Α Ι Δ Α Γ Ω Γ Ι Κ Α – Γ Ε Ν Ι Κ Η Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η

Κλάδοι-Ειδικότητες:

ΠΕ 01 ΘΕΟΛΟΓΩΝ, ΠΕ 02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ, ΠΕ 03 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ,

ΠΕ 0401 ΦΥΣΙΚΩΝ, ΠΕ 0402 ΧΗΜΙΚΩΝ, ΠΕ 0404 ΒΙΟΛΟΓΩΝ, ΠΕ 0405 ΓΕΩΛΟΓΩΝ,

ΠΕ 08 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ, ΠΕ 09 ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΩΝ,

ΠΕ 10 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΩΝ, ΠΕ 11 ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ,

ΠΕ 13 ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, ΠΕ 15 ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Κυριακή 2 8-1-2007

(συντελεστής βαρύτητας 40%)

Να απαντήσετε στις τριάντα δύο (32) ισοδύναμες ερωτήσεις του επόμενου ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ με τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών. Για τις απαντήσεις σας να χρησιμοποιήσετε το ειδικό ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ. Κάθε ερώτηση συμμετέχει κατά 1,25 % στη διαμόρφωση της βαθμολογίας της δεύτερης θεματικής ενότητας.

Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο

1. Δεν είναι σήμερα σπάνιο φαινόμενο η παραβατικότητα των εφήβων. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, παιδαγωγικά, κρούσματα νεανικής παραβατικότητας στο σχολείο;

α) Με διάλογο με μαθητές και γονείς.

β) Με επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες.

γ) Με εντατικοποίηση της διδασκαλίας.

δ) Με παραπομπή των εμπλεκόμενων μαθητών σε ψυχολόγο.

2. Σε μια τάξη λυκείου εμφανίζονται φαινόμενα ρατσισμού στις σχέσεις των μαθητών. Με ποιον τρόπο μπορεί να παρέμβει σε αρχικό στάδιο ο/η εκπαιδευτικός;

α) Με μετακινήσεις μαθητών από τμήμα σε τμήμα.

β) Με κυρώσεις σε μαθητές που εκδηλώνουν ρατσιστική συμπεριφορά.

γ) Με αναφορά στο σύλλογο διδασκόντων.

δ) Με συζητήσεις στην τάξη.

3. Σε μια τάξη λυκείου παρατηρείται ότι δημιουργούνται μικρές κλίκες μαθητών που εκφοβίζουν τους υπόλοιπους μαθητές. Πώς μπορεί σε αρχικό στάδιο να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό;

α) Με ανίχνευση των κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα στους μαθητές.

β) Με απομόνωση των μαθητών αυτών.

γ) Με αναφορά στη διεύθυνση του σχολείου.

δ) Με ενημέρωση των γονέων.

4. Σε μια τάξη γυμνασίου διαπιστώνεται ότι ένας μαθητής απουσιάζει συχνά από το μάθημα («κάνει κοπάνες»). Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα αυτό;

α) Με υπομονή και ανεκτικότητα.

β) Με τιμωρίες.

γ) Με δραστική παρέμβαση του διευθυντή του σχολείου.

δ) Με συνεργασία σχολείου και οικογένειας.

5. Ο/Η εκπαιδευτικός μπαίνει για πρώτη φορά σε μια σχολική τάξη και ένας μαθητής θορυβεί κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Τι θα πρέπει να κάνει για να ενισχύσει την αυτοπειθαρχία του μαθητή;

α) Να επιπλήξει το μαθητή.

β) Να επιχειρήσει να νουθετήσει το μαθητή.

γ) Να τον απομακρύνει από την τάξη.

δ) Να κάνει έκκληση στο μαθητή για την τήρηση των κανόνων του σχολείου.

6. Με ποια από τις παρακάτω δραστηριότητες του/της εκπαιδευτικού συνδέεται η επιλεκτική λειτουργία του σχολείου;

α) Με την προαγωγή ή μη των μαθητών στην επόμενη σχολική βαθμίδα.

β) Με την επιλογή των καταλληλότερων διδακτικών στόχων.

γ) Με την επιλογή των καταλληλότερων μέσων διδασκαλίας.

δ) Με την ανάπτυξη παιδαγωγικών δραστηριοτήτων.

7. Οι σημερινές κοινωνίες χαρακτηρίζονται ως κοινωνίες της γνώσης και της διά βίου μάθησης. Τι σημαίνει αυτό για το έργο του σχολείου;

α) Ότι πρέπει να αυξηθεί η ύλη διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα.

β) Ότι πρέπει τα σχολικά βιβλία να περιλαμβάνουν περισσότερες πληροφορίες από ό,τι στο

παρελθόν.

γ) Ότι πρέπει να τοποθετηθούν στα σχολεία περισσότεροι εκπαιδευτικοί ειδικότητας πληροφορικής.

δ) Ότι πρέπει να καλλιεργείται στους μαθητές η ικανότητα κρίσης και σύνθεσης.

8. Σε μια τάξη γυμνασίου διαπιστώνεται επιθετική συμπεριφορά κάποιων μαθητών. Πώς πρέπει να αντιδράσει από παιδαγωγική άποψη ο/η καθηγητής/καθηγήτρια;

α) Με αναζήτηση των αιτίων της επιθετικής συμπεριφοράς.

β) Με αναφορά στο διευθυντή του σχολείου.

γ) Με αναφορά στο σύλλογο διδασκόντων.

δ) Με συλλογική τιμωρία των μαθητών.

9. Ποιος είναι ο κύριος στόχος της κοινωνικοποίησης ως βασικής λειτουργίας του σχολείου;

α) Η μετάδοση γνώσεων στους μαθητές.

β) Η μεταβίβαση αξιών και προτύπων συμπεριφοράς στους μαθητές.

γ) Η καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών.

δ) Η βαθμολόγηση της επίδοσης των μαθητών.

10. Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν εγκαίρως ελλείμματα εκπαιδευτικής ισότητας;

α) Με αντισταθμιστικές ρυθμίσεις στην προσχολική ηλικία.

β) Με αλλαγές στα προγράμματα διδασκαλίας.

γ) Με βελτίωση των σχολικών βιβλίων.

δ) Με εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

11. Πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται από τον/την εκπαιδευτικό οι λανθασμένες απαντήσεις μαθητών σε ερωτήσεις του/της κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας;

α) Να αγνοούνται.

β) Να διορθώνονται ετεροχρονισμένα.

γ) Να αξιοποιούνται άμεσα στη διδασκαλία.

δ) Να αξιοποιούνται κατά τη βαθμολόγηση των μαθητών.

12. Οι ερωτήσεις που υποβάλλει ο/η εκπαιδευτικός κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας του/της χρησιμοποιούνται σωστά όταν:

α) ενεργοποιούν τη σκέψη των μαθητών.

β) απαιτούν μονολεκτικές απαντήσεις.

γ) ο/η εκπαιδευτικός δίνει την απάντηση σε περίπτωση που δεν απαντούν οι μαθητές.

δ) ο/η εκπαιδευτικός βοηθά σε μεγάλο βαθμό τους μαθητές να απαντήσουν.

13. Η σαφής διατύπωση των διδακτικών στόχων στην καθημερινή προετοιμασία του/της εκπαιδευτικού κρίνεται αναγκαία γιατί:

α) διαπιστώνει ο/η εκπαιδευτικός κατά πόσο πέτυχε η διδασκαλία του/της.

β) διαπιστώνει ο σχολικός σύμβουλος αν οι εκπαιδευτικοί εργάζονται μεθοδικά.

γ) αποκτά ο/η εκπαιδευτικός την εκτίμηση των γονέων των μαθητών.

δ) κερδίζει ο/η εκπαιδευτικός την εκτίμηση των συναδέλφων του.

14. Ποιο είναι το κύριο γνώρισμα των προγραμμάτων τύπου Curriculum;

α) Οι περικοπές στη διδακτέα ύλη.

β) Οι διδακτικοί στόχοι.

γ) Η διεύρυνση των περιθωρίων δράσης του/της εκπαιδευτικού.

δ) Η βαθμολόγηση της επίδοσης του μαθητή.

15. Αν υποτεθεί ότι κατά τη διάρκεια ενός γραπτού διαγωνίσματος ένας μαθητής αντιγράφει από το βιβλίο του, ποια αντίδραση του/της εκπαιδευτικού θεωρείτε παιδαγωγικώς ορθή στην περίπτωση αυτή;

α) Να μην κάνει καμία παρατήρηση εκείνη τη στιγμή, αλλά να κατεβάσει βαθμό στη βαθμολόγηση του γραπτού του μαθητή.

β) Να κάνει στο μαθητή χαμηλόφωνη παρατήρηση.

γ) Να επιπλήξει το μαθητή, ώστε να συνετιστούν και οι υπόλοιποι.

δ) Να αποφύγει να κάνει κάποια αναφορά.

16. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης, ο μαθητής μαθαίνει όταν:

α) εργάζεται ατομικά.

β) μιμείται προβαλλόμενα πρότυπα.

γ) επαινείται συχνά από τον/την εκπαιδευτικό.

δ) είναι επιμελής.

17. Σύμφωνα με τις αρχές της προγραμματισμένης διδασκαλίας και μάθησης, τη μαθησιακή διαδικασία προωθεί/προωθούν:

α) οι επιδόσεις του μαθητή.

β) η ενίσχυση του μαθητή.

γ) το πολύ διάβασμα από το μαθητή.

δ) η μεθόδευση της διδασκαλίας από τον/την εκπαιδευτικό.

18. Μια βασική αρχή του «νέου σχολείου» (του «σχολείου εργασίας») είναι:

α) η εντατικοποίηση της μάθησης.

β) η αυτενέργεια του μαθητή.

γ) η διαθεματική προσέγγιση στη διδακτική διαδικασία.

δ) η βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

19. Απαραίτητη προϋπόθεση για μια αποτελεσματική διδασκαλία θεωρείται ο κατάλληλος σχεδιασμός της. Τι πρέπει να περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο ο σχεδιασμός της διδασκαλίας;

α) Σχεδιασμό τεστ σχολικής επίδοσης.

β) Διαμόρφωση διδακτικών στόχων.

γ) Αναζήτηση εποπτικών μέσων διδασκαλίας.

δ) Συζήτηση στο σύλλογο διδασκόντων.

20. Η θεωρία για την αγωγή του παιδιού που διατύπωσε ο Ζαν-Ζακ Ρουσσό είναι και σήμερα επίκαιρη. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις προκύπτει από τη θεωρία αυτή;

α) Το παιδί θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερο να αναπτύσσεται στο φυσικό περιβάλλον του.

β) Ο/Η παιδαγωγός θα πρέπει να επιπλήττει το παιδί όταν αυτό δεν πειθαρχεί.

γ) Ο συχνός έλεγχος της συμπεριφοράς του παιδιού συμβάλλει στην αυτονομία του.

δ) Το παιδί θα πρέπει να καθοδηγείται συστηματικά για την κατάκτηση της γνώσης.

21. Ποιος θα πρέπει να είναι ο κύριος στόχος της γνωστικής λειτουργίας του σχολείου στις σύγχρονες κοινωνίες;

α) Η μετάδοση κατά το δυνατόν περισσότερων γνώσεων και πληροφοριών.

β) Η ανάπτυξη της ικανότητας επιλογής της κατάλληλης γνώσης.

γ) Η ανάπτυξη δεξιοτήτων χειρισμού ηλεκτρονικού υπολογιστή.

δ) Η καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας.

22. Ένας μαθητής παρουσιάζει παραβατική συμπεριφορά. Ποιο όργανο είναι αρμόδιο για την αντιμετώπιση του προβλήματος σε επίπεδο σχολείου;

α) Ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων.

β) Ο διευθυντής.

γ) Ο σύλλογος διδασκόντων.

δ) Ο σχολικός σύμβουλος.

23. Πού έγκειται η κοινωνικοποιητική σημασία των σχολικών βιβλίων;

α) Αποτελούν πηγή πληροφοριών για το μαθητή.

β) Αποτελούν οδηγό για τον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης.

γ) Καλλιεργούν στάσεις και αντιλήψεις.

δ) Αποτελούν μέσο για εμπέδωση της γνώσης.

24. Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου αποβλέπει κυρίως:

α) στην ενίσχυση του μαθητή.

β) στη μείωση της διδακτέας ύλης.

γ) στην ενίσχυση του ρόλου του διευθυντή του σχολείου.

δ) στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

25. Για τη μετάβαση από το λύκειο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφαρμόζεται:

α) η παιδαγωγική λειτουργία της αξιολόγησης.

β) η επιλεκτική λειτουργία της αξιολόγησης.

γ) η διαμορφωτική αξιολόγηση.

δ) η διαγνωστική αξιολόγηση.

26. Ένα από τα προβλήματα του σύγχρονου σχολείου είναι η πληθώρα της διδακτέας ύλης. Με ποιον από τους παρακάτω τρόπους μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό από διδακτική άποψη;

α) Με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών.

β) Με εντατικοποίηση του ρυθμού διδασκαλίας.

γ) Με νέα εποπτικά μέσα διδασκαλίας.

δ) Με αλλαγές στη μεθόδευση της διδασκαλίας.

27. Η σχολική διδασκαλία είναι μια διαδικασία:

α) τυχαία.

β) αυθόρμητη.

γ) προγραμματισμένη.

δ) μονοδιάστατη.

28. Ο/Η εκπαιδευτικός που τοποθετείται σε μια σχολική μονάδα γίνεται μέλος του συλλόγου διδασκόντων. Τι σημαίνει η συμμετοχή του στο όργανο αυτό διοίκησης;

α) Ότι μειώνεται το διδακτικό του ωράριο.

β) Ότι οργανώνει τακτές συναντήσεις με τους γονείς των μαθητών του/της.

γ) Ότι συνεργάζεται με το σχολικό σύμβουλο.

δ) Ότι ρυθμίζει ζητήματα που αφορούν το εκπαιδευτικό έργο του σχολείου.

29. Στην Α΄ τάξη ενός γυμνασίου φοιτούν και αλλοδαποί μαθητές που γνωρίζουν ελάχιστα την ελληνική γλώσσα. Τι θα πρέπει να κάνει ο/η εκπαιδευτικός από πλευράς οργάνωσης της διδασκαλίας;

α) Να επιμείνει στη διδασκαλία του λεξιλογίου.

β) Να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους.

γ) Να προσαρμόσει τη διδασκαλία του στα διαφορετικά επίπεδα των μαθητών.

δ) Να επιμείνει στη διδασκαλία της προφορικής έκφρασης.

Σε μια σχολική μονάδα στην αρχή του σχολικού έτους γίνεται στο σύλλογο διδασκόντων συζήτηση για την αναγκαιότητα και τους στόχους της αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών και του εκπαιδευτικού έργου γενικότερα. Κατά τη συζήτηση αυτή διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις, οι οποίες και καταγράφονται στις επόμενες τρεις (3) ερωτήσεις (30-32). Ποια από τις απόψεις που αναφέρονται σε καθεμία από τις παρακάτω περιπτώσεις είναι η ορθή;

30. Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου είναι αναγκαία για τη σχολική μονάδα κυρίως γιατί:

α) συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα του σχολείου.

β) επιτρέπει τον έλεγχο από την πλευρά της πολιτείας.

γ) πληροφορεί τους γονείς για τις επιδόσεις των μαθητών.

δ) συμβάλλει στην υπηρεσιακή εξέλιξη των εκπαιδευτικών.

31. Η αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή αποτελεί βάση για το σχεδιασμό της διδασκαλίας από τον/την εκπαιδευτικό γιατί:

α) ενημερώνονται οι γονείς των μαθητών.

β) ανατροφοδοτείται ο/η εκπαιδευτικός.

γ) διευκολύνεται η βαθμολόγηση των μαθητών.

δ) ενισχύεται η άμιλλα μεταξύ των μαθητών.

32. Η βασική παιδαγωγική λειτουργία της αξιολόγησης της σχολικής επίδοσης του μαθητή έγκειται στο ότι:

α) ενημερώνει και ανατροφοδοτεί το μαθητή.

β) ενημερώνει το σχολικό σύμβουλο.

γ) συμβάλλει στο διαχωρισμό μεταξύ καλών και αδύνατων μαθητών.

δ) καθιστά δυνατή τη δίκαιη βαθμολόγηση των μαθητών μιας τάξης.

Απαντήσεις (www.enet.gr)

ΠΕ 02 - ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ

«ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ»

Α)

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο

Θουκυδίδης , Ιστορίαι Ζ, 48

(«Αλκιβιάδης δε...κατοικίζειν»)

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Αλκιβιάδης όμως είπε πως δεν ήταν πρέπον, μια και απέπλευσαν με τόσο μεγάλη στρατιωτική δύναμη, να γυρίσουν πίσω άδοξα και άπρακτοι, αλλά να στείλουν κήρυκες σ' όλες τις άλλες πόλεις εκτός από τον Σελινούντα και τις Συρακούσες, αλλά να προσπαθήσουν άλλους από τους Σικελούς να τους κινήσουν σε αποστασία από τους Συρακουσίους και άλλους να τους κάνουν φίλους τους, για να εξασφαλίσουν τρόφιμα και στρατιωτική δύναμη, πρώτα όμως να πείσουν τους κατοίκους της Μεσσήνης (γιατί η πόλη τους βρίσκεται σε μοναδικό πέρασμα προς τη Σικελία και επίκαιρη θέση για την πρόσβαση σ' αυτήν και θα αποτελέσει λιμάνι και προσφορότατο ορμητήριο για το στράτευμα) και αφού προσεταιριστούν τις πόλεις, γνωρίζοντας ποιους έχοντας ως συμμάχους θα πολεμήσουν, τότε πλέον να αναλάβουν πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Συρακουσών και του Σελινούντος, αν βέβαια οι Σελινούντιοι δεν συμφιλιωθούν με τους Εγεσταίους και οι Συρακούσιοι δεν επιτρέψουν τον επαναπατρισμό των Λεοντίνων.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΜΠΙΛΙΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο

Συστατικό στοιχείο της δομής του έπους είναι ασφαλώς η σκηνή. Οι τυπικές σκηνές περιλαμβάνονται στα τυπικά θέματα που επανέρχονται κατά τρόπο στερεότυπο στο έπος. Τέτοιες σκηνές είναι η ανατολή ή η δύση του ηλίου, η προετοιμασία του καραβιού για αναχώρηση, η θυσία, η προσευχή, η φιλοξενία, το δείπνο κ.ά.

Εκφράζονται οι τυπικές σκηνές με μια σειρά τυποποιημένων στίχων οι οποίοι αποτελούν συστατικό στοιχείο της προφορικής ποίησης (Μ. Parre). Τυπικές σκηνές στο συγκεκριμένο απόσπασμα (α 125-157) είναι η φιλοξενία και το δείπνο που περιλαμβάνουν σταθερά επαναλαμβανόμενες φάσεις:

Φιλοξενία (υποδοχή και πρώτες περιποιήσεις, κανάτι στον ξένο να πλυθεί, φαγητό, για να ακολουθήσουν αργότερα οι ερωτήσεις), δείπνο (πλύσιμο, παράθεση φαγητών και ποτών στους καθισμένους μνηστήρες, φαγητό και τέλος τραγούδι με το οποίο έκλεινε η σκηνή).

ΕΡΩΤΗΜΑ 3ο

Ο Περικλής παραθέτει στο κεφ. 37 τα στοιχεία που στηρίζουν τον έπαινο του αθηναϊκού πολιτεύματος:

Το πολίτευμα είναι πρωτότυπο και πρότυπο και ονομάζεται δημοκρατία. Ο Ι. Κακριδής μάλιστα τονίζει την ιδεολογική διαφάνεια της λέξεως «δημοκρατία», την οποία όμως αμφισβητεί ο Gomme. Διέπεται ακόμη από τις αρχές της ισονομίας, της αξιοκρατίας της ελευθερίας, της ανοχής και της αμοιβαιότητας και της συνειδητής υπακοής των πολιτών στους γραπτούς και άγραφους νόμους.

Παράλληλα τονίζεται ότι από το πολίτευμα δεν απουσιάζει το αριστοκρατικό στοιχείο. Στην Αθήνα, παρατηρεί ο Κακριδής, ταυτόχρονα με την αρχή της ισονομίας ισχύει το αξίωμα των «ολίγων», ότι δηλαδή από τη διαχείριση των κοινών δεν αποκλείονται οι αριστοκράτες, εφόσον αυτοί διαθέτουν «αρετήν». Είναι χαρακτηριστικό ότι και από άλλους λόγους δεν απουσίαζε το αριστοκρατικό στοιχείο του πολιτεύματος (Ισοκρ. Παναθ., Πλατ. Μενέξενος). Η Αθήνα γνωρίζει, κατ' αυτόν τον τρόπο, να χρησιμοποιεί όλες τις δυνάμεις που κλείνονται μέσα στα τείχη της. Εύστοχα παρατηρεί ο Κακριδής: «ό,τι ήταν άλλοτε κατηγόρημα αποκλειστικό των ευγενών, τώρα μπορεί να αποδοθεί και σ' ένα φτωχό του δήμου άνθρωπο».

Πράγματι, η αθηναϊκή δημοκρατία ενώνει δημοκρατικές και αριστοκρατικές δυνάμεις σε μια καινούργια σύνθεση.

ΕΡΩΤΗΜΑ 4ο

1 γ, 2 γ, 3 β, 4 γ, 5 β, 6 α, 7 β, 8 β, 9 δ, 10 δ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Β) «ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ»

1 γ, 2 β, 3 β, 4 γ, 5 β, 6 γ, 7 γ, 8 γ, 9 α, 10 γ, 11 γ, 12 β, 13 α, 14 γ, 15 β, 16 β, 17 δ, 18 γ, 19 α, 20 β, 21 α, 22 γ, 23 γ, 24 β, 25 α, 26 γ, 27 α, 28 β, 29 α, 30 γ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΡΩΜΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ

Γ) «ΙΣΤΟΡΙΑ»

1 γ, 2 β, 3 δ, 4 β, 5 α, 6 γ, 7 γ, 8 α, 9 δ, 10 α, 11 δ, 12 β, 13 α, 14 α, 15 γ, 16 α, 17 β, 18 γ, 19 α, 20 α, 21 β, 22 α, 23 δ, 24 δ, 25 β, 26 α, 27 γ, 28 δ, 29 γ, 30 α

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΑΜΠΑΤΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ

ΠΕ 02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ

Το χωρίο εστιάζει στη μετάβαση του Τηλέμαχου από την εφηβεία στην ωριμότητα εξ αφορμής της σκηνής με την Πηνελόπη και των λεγομένων της προς τον αοιδό Φήμιο. Τα επιμέρους αποσπάσματα είναι το πρώτο αφηγηματικό μέρος με τοποθέτηση στο χώρο και στα πρόσωπα, ο λόγος της Πηνελόπης που έμμεσα αναδεικνύει το ήθος της και η απάντηση του Τηλέμαχου που συνιστά μετάβαση προς την ωριμότητα.

Η περίληψη ως κείμενο οφείλει να στηρίζεται στη μετάπλαση του ποιητικού λόγου σε πεζό, στους πλαγιότιτλους που καλύπτουν βασικές ιδέες-υποενότητες του κειμένου και σε αποφυγή μίμησης ή επανάληψης λέξεων ή και του ύφους του κειμένου.

Τα παραπάνω οφείλουν να περιλαμβάνονται σε ολοκληρωμένο σχέδιο-πρόταση μαθησιακής πορείας με διακριτές φάσεις και ενέργειες ανά στάδιο. Η στοχοθεσία υποχρεούται να λάβει υπόψη βασικές ιδέες του κειμένου, όπως το ήθος των προσώπων, αλλά και η ανάδειξη του ρόλου της γυναίκας στη συγκεκριμένη εποχή. Σημαντική θεωρείται και η αξιοποίηση των εκφραστικών στοιχείων (διάλογος, επίθετα) που οδηγούν στην αισθητική αξιοποίηση του κειμένου.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ Β' ΕΡΩΤΗΜΑ

Τα βασικά στοιχεία της αρετής στον Αριστοτέλη συνδέονται με το έθος, την άσκηση, άρα η ηθική αρετή προσλαμβάνει αγωνιστικό χαρακτήρα και συνδέεται αναπόσπαστα με την καθημερινή προσπάθεια του ανθρώπου, κάτι που δεν επικυρώνεται στα άλλα παραθέματα, όπου παρατηρούμε μία «αριστοκρατική» αντίληψη περί αγωγής. Είναι σαφή τα πορίσματα τόσο για την πολιτική όσο και για την καθημερινή σχολική ζωή, ειδικότερα για τους μαθητές στα πλαίσια της σύγχρονης ζωής και της αμφισβήτησης-απαξίωσης ιδανικών.

ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ερώτημα 1α)

Στη φάση της προετοιμασίας στόχος μπορεί να είναι, αφενός, η προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών, π.χ. με έναν χάρτη των πόλεων-μελών της Συμμαχίας, αφετέρου, η σύνδεση με τα προηγούμενα, δηλαδή, η αναφορά στα αποτέλεσματα των Περσικών Πολέμων.

Στη φάση της προσπέλασης στόχος είναι η επιλογή των κατάλληλων διδακτικών ενεργειών -αφήγηση διδάσκοντος και επεξεργασία πηγών- ώστε να παρουσιαστεί το πλαίσιο συγκρότησης και οργάνωσης της Δηλιακής Συμμαχίας.

Στη φάση της εμπέδωσης στόχος είναι η ενεργοποίηση και αξιολόγηση της γνώσης των μαθητών με τις κατάλληλες ερωτήσεις/ασκήσεις.

Ερώτημα 1β)

Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να παροτρύνει τους μαθητές να αναφερθούν:

1. στον σκοπό της Δηλιακής Συμμαχίας,

2. στις υποχρεώσεις των συμμάχων,

3. στην έδρα της Συμμαχίας,

4. στο πώς μετασχηματίστηκε η Δηλιακή Συμμαχία σε Αθηναϊκή Ηγεμονία.

Επίσης, στην αξιολόγηση των μαθητικών απαντήσεων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η ακρίβεια στη χρήση της ιστορικής ορολογίας, η επάρκεια πληροφοριών, η σαφήνεια στην έκφραση και η τεκμηρίωση με βάση τις πληροφορίες της πηγής.

Ερώτημα 2α)

Στη φάση της προετοιμασίας το ενδιαφέρον των μαθητών μπορεί να προσελκυσθεί με την επίδειξη εικονιστικού υλικού (π.χ. χάρτης Σταυροφοριών ή φωτογραφία με τα 4 χάλκινα άλογα στον Αγιο Μάρκο της Βενετίας) και να συνδεθεί η Δ' Σταυροφορία με τις προηγούμενες.

Στη φάση της προσπέλασης χρειάζεται να γίνει επεξεργασία των 4 γραπτών πηγών/παραθεμάτων με γνώμονα τον προσδιορισμό του αντίκτυπου της Αλωσης του 1204.

Στη φάση της εμπέδωσης θα πρέπει, με τις κατάλληλες ερωτήσεις/ασκήσεις, να ενεργοποιηθεί και να αξιολογηθεί η γνώση των μαθητών.

Ερώτημα 2β)

Οι μαθητές θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες των 4 γραπτών πηγών ή και άλλων για να αναφερθούν κατά βάση στα εξής:

1. στη βίαιη συμπεριφορά των Σταυροφόρων (η Δ' Σταυροφορία ως «παρεκτροπή»),

2. στη διαστροφή του νοήματος των «Σταυροφοριών», που θεωρούνταν μάλλον ως εκστρατείες για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων,

3. στις σφαγές και καταστροφές που υπέστη η Κωνσταντινούπολη,

4. στο ρήγμα που επήλθε στις σχέσεις Ανατολικής και Δυτικής Χριστιανοσύνης.

Επίσης, στην αξιολόγηση των μαθητικών απαντήσεων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η ακρίβεια στη χρήση της ιστορικής ορολογίας, η επάρκεια πληροφοριών, η σαφήνεια στην έκφραση και η τεκμηρίωση με βάση τις πληροφορίες της πηγής.

Ψυχοπαιδαγωγικά και γενική διδακτική

1 α, 2 δ, 3 α, 4 δ, 5 δ, 6 α, 7 δ, 8 α, 9 β, 10 β, 11 γ, 12 α, 13 α, 14 β, 15 β, 16 β, 17 β, 18 β, 19 β, 20 α, 21 β, 22 γ, 23 γ, 24 δ, 25 β, 26 γ, 27 γ, 28 δ, 29 γ, 30 α, 31 β, 32 α