ΕπιπλέονΕπιπλέον

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Θέμα: Βία

Σχετικά θέματα:

Α'. Σχεδιάγραμμα

Θέμα: Συχνά ακούμε από ποικίλες πηγές αλλά και βλέπουμε ιδίοις όμμασι φαινόμενα βίας να ταλανίζουν τους ανθρώπους. Αφού εντοπιστούν οι μορφές του φαινομένου, διερεύνησε γιατί εμφανίζεται με τέτοια ένταση και σε τέτοια συχνότητα, όσο περνάει ο καιρός. Εν συνεχεία, πρότεινε τρόπους περιορισμού ή/και εξάλειψής του.

Θέμα: Να αναπτύξετε σε ένα άρθρο, που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του δήμου σας, τα αίτια και τις συνέπειες της βίας και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος (400-500 λέξεις). [2008, Πανελλαδικές Εσπερινών]

Πρόλογος

Κυρίως Θέμα

Ε1. Μορφές

[σωματική, πνευματική, ψυχική, οικονομική, κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική, νομική, ατομική, ομαδική (μαζική), επιθετική, αμυντική...]

Ε2. Αίτια

Ε3. Συνέπειες

i) Για το άτομο:

ii) Για την κοινωνία:

Ε4. Αντιμετώπιση

Επίλογος

Β'. Κείμενα

Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας

Κυρίως λεκτική η ενδοσχολική βία στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα της VPRC

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα έρευνας της VPRC για τη σχέση των νέων με τη βία, τα οποία παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της Ημέρας κατά της Σχολικής Βίας.

Οι μαθητές αποστρέφονται τη βία σε πολύ υψηλά ποσοστά: το 98% εκφράζουν την αποστροφή τους σε εκδηλώσεις βίας κατά ζώων συντροφιάς, 84% διαφωνούν με την άποψη ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η βία είναι δικαιολογημένη και 79% δηλώνουν ότι προτιμούν να εμπλέκονται σε διαφωνίες που έχουν βίαιη κατάληξη. 

Ωστόσο, 7 στους 10 μαθητές και μαθήτριες δηλώνουν ότι έχουν παρατηρήσει στο σχολείο τους φαινόμενα βίας (73% στο Λύκειο).

Σε σχέση με τις υλικές καταστροφές, συχνότερα φαινόμενα αποτελούν οι καταστροφές διδακτικού υλικού (35%), οι εξοπλισμού (33%), κτιριακής υποδομής (27%) και ακολουθούν οι καταστροφές αντικειμένων ιδιοκτησίας μαθητών (20%), ενώ ερωτηματικά ως προς τις συνθήκες φύλαξης των σχολικών χώρων προκαλεί το γεγονός ότι 20% των ερωτηθέντων χαρακτηρίζουν συχνό φαινόμενο τις διαρρήξεις και κλοπές αντικειμένων.

Από την έρευνα προκύπτει ότι η ενδοσχολική βία στην Ελλάδα είναι κυρίως λεκτική, όπως τόνισε ο επίκουρος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επιστημονικός σύμβουλος της VPRC, Χρ.Βερναρδάκης.

Υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν σε περιστατικά χλευασμών και εξυβρίσεων (88%) και διάδοσης αρνητικών σχολίων ή φημών (67%). Μόλις 11%, ωστόσο, παραδέχονται ότι έχουν πρωταγωνιστήσει ως «θύτες» σε επεισόδιο ενδοσχολικής βίας.

Μέρος της έρευνας, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 700 μαθητών της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το διάστημα 13-29 Φεβρουαρίου, ήταν αφιερωμένο στην καταγραφή των απόψεων των παιδιών για τη σχολική ζωή, περίπου ένας στους τρεις μαθητές και μαθήτριες δηλώνουν δυσαρεστημένοι από τη σχολική ζωή με τα μεγαλύτερα ποσοστά δυσαρέσκειας να καταγράφονται στα δημόσια σχολεία και στο Λύκειο.

Μαθητές και μαθήτριες εμφανίζονται, εξάλλου, εξαιρετικά ανήσυχοι για την επόμενη μέρα, καθώς 72% εκφράζουν αβεβαιότητα για το μέλλον τους, ενώ στο Λύκειο το ποσοστό αυτό φτάνει στο 83%. 

Πάντως, τα αισθήματα δυσαρέσκειας για τη σχολική ζωή και η αβεβαιότητα για το μέλλον δεν εμποδίζει τα παιδιά να συμπαθούν στην πλειονότητά τους το σχολείο τοποθετώντας τη συμπάθειά τους στο 7,15 με άριστα το 10. 

Στα κορίτσια ο μέσος όρος συμπάθειας είναι 7,44, ενώ στα αγόρια μειώνεται στο 6,85. Διαβάθμιση καταγράφεται και ανάλογα με τη βαθμίδα εκπαίδευσης.

Στο Δημοτικό η συμπάθεια φτάνει το 8,52 για να πέσει στο 7,15 στο Γυμνάσιο και στο 6,84 στο Λύκειο.

Ικανοποιημένοι από τις σχολικές εγκαταστάσεις δηλώνει το 64%, ενώ οι μισοί μαθητές (50,9%) δεν ξεχωρίζουν περισσότερους από πέντε καθηγητές που να τους έχουν αφήσει καλές εντυπώσεις στη σχολική τους θητεία.

Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων προκύπτει ακόμη ότι σε σημαντικό ποσοστό των παιδιών παρατηρούνται φαινόμενα αδυναμίας διαχείρισης του θυμού τους στην καθημερινότητά τους. 

Περίπου ένα στα δέκα παιδιά δηλώνει ότι τους συμβαίνει συχνά να χάνουν την ψυχραιμία τους ή να εκνευρίζονται εύκολα, ένα στα πέντε συγκρούονται σε αντίστοιχη συχνότητα με άτομα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, 10% εκτονώνονται ξεσπώντας την οργή τους σε αντικείμενα και 5% τσακώνονται με φίλους.

Στον χαιρετισμό του, ο κ. Λοβέρδος τόνισε ότι η βία δεν είναι φαινόμενο της κρίσης. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι είναι ένα φαινόμενο που «συνεχώς παροξύνεται» και επισήμανε την ανάγκη αντιμετώπισής του με συντονισμένη προσπάθεια των υπουργείων Παιδείας και Υγείας, την οποία «δεν πρέπει να διακόψει η εκλογική διαδικασία». 

Ο υπουργός Υγείας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στα ψυχικά τραύματα που μπορεί να αφήσει σε ένα θύμα η βία: «Η γραφή είναι ανεξίτηλη, την κουβαλάς μέχρι να γεράσεις» τόνισε για να υπογραμμίσει: «Μάθαμε να συγχωρούμε και πολλές φορές να επικροτούμε τα φαινόμενα βίας».

Το γεγονός ότι η βία αυξάνεται όταν συνοδεύεται από μείωση της κοινωνικής ανοχής, επισήμανε και ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τέως πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Κλήμης Ναυρίδης, και σημείωσε ότι δεν πρέπει να ποινικοποιηθεί η σχολική ζωή με τον διαχωρισμό των μαθητών σε θύτες και θύματα. 

«Το σχολείο είναι ένας χώρος όπου υπάρχει βία εξ' ορισμού, καθηγητές και μαθητές, δύσκολες μαθησιακές εμπειρίες» είπε. «Η τάξη πρέπει να είναι ένας χώρος όπου να μπορούν να λέγονται πράγματα» πρόσθεσε και υπογράμμισε την ανάγκη να επικοινωνούν τα παιδιά τα προβλήματά τους στο σχολικό περιβάλλον.

«Όχι' στην ποινικοποίηση, 'ναι' στην πρόληψη» ήταν το μήνυμα του πρύτανη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Θοδωρή Παπαθεοδώρου, ο οποίος επισήμανε ότι η βία στα σχολεία υπάρχει από την αρχή της μαζικής εκπαίδευσης και ότι αποτελεί μορφή κοινωνικότητας. 

«Στο ερώτημα 'γιατί υπάρχει βία', υπάρχει και ένα άλλο ερώτημα: 'γιατί να μην υπάρχει βία'» σημείωσε από την πλευρά του ο καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Αθανάσιος Γκότοβος, επισημαίνοντας ότι η απουσία βίας από έναν χώρο είναι επίτευγμα και προϊόν εκπαιδευτικών πρακτικών.

Μετά τις τοποθετήσεις των ειδικών, η ηθοποιός Ξένια Καλογεροπούλου, γνωστή για την αφοσίωσή της στο παιδικό θέατρο, διάβασε αποσπάσματα σχετικά με την παιδική βία από το βιβλίο Άγρια Παιδιά του Στίβεν Κέλμαν.

Ο χώρος του Ζαππείου γέμισε, ακολούθως, από τις φωνές τις παιδικής χορωδίας της Ελληνογερμανικής Αγωγής που ερμήνευσε το τραγούδι Φύγε Μακριά, ενώ σε μια συμβολική κίνηση, στο τέλος, οι μικροί μαθητές πέταξαν στον ουρανό τα μηνύματα που έστειλαν για την παιδική βία εκπρόσωποι των γραμμάτων και των τεχνών.

Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσαν εικαστικοί, όπως ο Αλέκος Φασιανός, ο Δημήτρης Μυταράς και ο Γιάννης Βαρώτσος, συνθέτες όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος, λογοτέχνες και πλήθος ηθοποιών, ενώ ο εθνικός παραμυθάς Ευγένιος Τριβιζάς προσέφερε ένα παραμύθι με θέμα την παιδική βία υπό τον τίτλο Το κουνέλι με το μαντολίνο.

Η βία ενάντια στη γυναίκα

Μυρσίνη Κωστοπούλου, εφ. Τα Νέα, 8/3/2012

Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, αξίζει να ξεδιπλώσουμε τη σκληρή πραγματικότητα που περιβάλλει το φαινόμενο της βίας ενάντια στη γυναίκα. Ενα φαινόμενο διαταξικό και διαπολιτισμικό. Μια βία που παραμένει αθέατη και σιωπηλή.

* Μία στις πέντε γυναίκες σήμερα κακοποιείται από τον σύντροφό της

* Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 15%-71% των γυναικών έχουν βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή τους σωματική ή σεξουαλική βία από τον ερωτικό τους σύντροφο.

* Η βία έχει στόχο την επιβολή του ελέγχου επάνω της και περιλαμβάνει τη σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική κακοποίηση.

* Η σωματική βία μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Μία στις δύο γυναίκες που δολοφονείται κάθε χρόνο είναι θύμα του πρώην ή του νυν συντρόφου της.

* Η ψυχολογική βία όμως είναι γκρίζα και ύπουλη και εξίσου επικίνδυνη για τον ψυχισμό της γυναίκας ο οποίος συχνά βυθίζεται στα πλοκάμια της κατάθλιψης.

* Το 70% των ανδρών που κακοποιούν τις γυναίκες τους, κακοποιούν και τα παιδιά τους.

* Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ, περισσότερες γυναίκες πεθαίνουν από συζυγική βία παρά από καρκίνο!

Ο βίαιος άνδρας:

* Δεν πρόκειται για περιθωριακό άτομο, αντίθετα είναι ο «τύπος της διπλανής πόρτας».

* Ανήκει σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις.

* Βίαια βιώματα στην παιδική ηλικία μπορεί αργότερα να οδηγήσουν τον άνδρα στη χρήση της βίας απέναντι στη σύντροφο ή τα παιδιά του.

* Δεν πάσχει από κάποια ψυχική νόσο, όπως πολύς κόσμος λανθασμένα πιστεύει. Αντίθετα, πρόκειται συνήθως για άτομα ευυπόληπτα που ζουν μια φυσιολογική ζωή.

* Θεωρεί απόλυτο κεκτημένο του το δίχως όρια, τύψεις και μετάνοια δικαίωμα να εξουσιάζει τη γυναίκα, επειδή πιστεύει στην ανωτερότητα του φύλου του.

Φαύλος κύκλος

Παρά τις προσπάθειές της να σταματήσει τη βία που υφίσταται, η γυναίκα αδυνατεί να προβλέψει την επόμενη στιγμή που θα την κακοποιήσει ο σύντροφός της, αφού η αφορμή είναι διαφορετική και τυχαία κάθε φορά. Μαθαίνει ότι είναι αβοήθητη (ψυχολογικός μηχανισμός «μαθημένης αβοηθησίας»), δίχως τον έλεγχο πάνω σε αυτό που της συμβαίνει, αρχίζει να νιώθει απόγνωση, θλίψη, αποδέχεται την κατάστασή της και παύει να αντιδρά.

Η συμβουλευτική στήριξη κρίνεται απαραίτητη όταν μια γυναίκα είναι θύμα βίας. Μια τέτοια διαδικασία θα την εμψυχώσει, θα την απενοχοποιήσει και θα τη βοηθήσει να διεκδικήσει το βασικότερο ανθρώπινο δικαίωμά της: το δικαίωμα στη ζωή.

Η έκφραση θυμού και η βίαιη συμπεριφορά στον έφηβο

Μυρσίνη Κωστοπούλου, εφ. Τα Νέα, 26/1/2012

Η έκφραση θυμού και η βίαιη συμπεριφορά στον έφηβο μπορεί να είναι ανησυχητικό σύμπτωμα;

Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που ο έφηβος συχνά βιώνει μέσα του στο πλαίσιο της αγωνιώδους προσπάθειάς του να ενώσει τα διάσπαρτα κομμάτια της ταυτότητάς του, να απαντήσει στο ερώτημα «ποιος είμαι;», να αντιταχθεί στην εξουσία των γονιών του, των δασκάλων του, μιας ολόκληρης κοινωνίας που τον περιβάλλει. 

Ωστόσο, ο θυμός αυτός μπορεί να περάσει στην πράξη μέσα από την έκφραση επιθετικότητας και βίαιης συμπεριφοράς απέναντι στον εαυτό του ή στους άλλους. 

Ορισμένα ανησυχητικά συμπτώματα που θα πρέπει να αφυπνίσουν τους γονείς είναι όταν ο έφηβος:

Η εκδήλωση βίας στον έφηβο χρήζει ψυχολογικής παρέμβασης;

Θα πρέπει πρώτα οι ίδιοι οι γονείς να αναρωτηθούν ποια είναι η δική τους συμμετοχή στη βίαιη συμπεριφορά του παιδιού τους. Οι έρευνες συγκλίνουν στο ότι η βία μαθαίνεται. Μπορεί ωστόσο να είναι σύμπτωμα μιας βαθύτερης συναισθηματικής δυσλειτουργίας στον έφηβο, π.χ. χαμηλής αυτοεκτίμησης, ανεπεξέργαστων βιωμάτων εγκατάλειψης, απόρριψης, διαζυγίου των γονέων κ.λπ.

Αν οι παραπάνω συμπεριφορές επιμένουν και συστηματοποιούνται ως μοτίβα αντίδρασης, τότε, ναι, κρίνεται απαραίτητη η επίσκεψη των γονέων και του εφήβου σε ψυχολόγο.

Oι στόχοι της θεραπείας συχνά περιλαμβάνουν την εκμάθηση λειτουργικών τρόπων έκφρασης του θυμού, την αναγνώριση των συνεπειών των πράξεών του, τη συμμετοχή στα συναισθήματα των άλλων και την κατανόηση του πώς ο εαυτός του συμμετέχει στα προβλήματα χωρίς να ρίχνει την ευθύνη στους άλλους.

H Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια (Ph.D.) 

Η βία στο σχολείο

Μυρσίνη Κωστοπούλου, εφ. Τα Νέα, 3/11/2011

Η σχολική βία είναι ένα αυξανόμενο φαινόμενο. Πώς ορίζεται και γιατί συμβαίνει;

Η βία περιλαμβάνει τις καταστάσεις αυτές όπου το παιδί-θύτης συστηματικά λέει ή κάνει πράγματα για να επιβάλει τη δύναμη και την εξουσία του σε ένα άλλο παιδί-θύμα. Περιλαμβάνει την ψυχολογική και τη σωματική κακοποίηση από τον θύτη στο θύμα, δηλαδή τη χρήση υποτιμητικών ονομάτων, τον αποκλεισμό του από τις ομαδικές δραστηριότητες, τον εξευτελισμό του μπροστά σε άλλα παιδιά, τις απειλές, τον εκφοβισμό, τον ξυλοδαρμό, τον εξαναγκασμό του σε ανεπιθύμητες πράξεις.

Γιατί όμως ένα παιδί γίνεται βίαιο; Φταίει το ίδιο ή το περιβάλλον του; Οι παράγοντες που συνήθως ενοχοποιούνται για τη βία περιλαμβάνουν:

Η άσκηση βίας μπορεί να έχει επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού που την υφίσταται;

Καθότι το θύμα της βίας συνήθως έχει ένα ανεπιθύμητο για τους άλλους φυσικό χαρακτηριστικό ή μοιάζει αδύναμο ως παρουσία ή ντύνεται και μιλάει με έναν τρόπο μη αποδεκτό, χάνει την αυτοπεποίθησή του μέσα από αυτό που υφίσταται. Μπορεί να φοβάται, να νιώθει ότι δεν έχει τον έλεγχο στη ζωή του, να θλίβεται και σε σπανιότερες περιπτώσεις να πέφτει σε κατάθλιψη και να μη θέλει άλλο να ζει. 

Δυστυχώς, η ενοχοποίηση του εαυτού και η ντροπή για αυτό που βιώνει το εμποδίζουν να αναφέρει το τραγικό γεγονός σε έναν ενήλικο, με αποτέλεσμα να βυθίζεται σε αδιέξοδο. Κάθε παιδί δικαιούται να ζει σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον και η λύση έγκειται στην πρόληψη της βίας και όχι σε μια εκ των υστέρων παρέμβαση στο πρόβλημα.

H Mυρσίνη Κωστοπούλου είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια (Ph.D.)

Μάστιγα η βία κατά των γυναικών στο σύγχρονο κόσμο

Ελένη Στεργίου, εφ. Καθημερινή, 24/11/2007

Tην τελευταία διετία έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των γυναικών οι οποίες έχουν υποστεί βία

Η βία κατά των γυναικών είναι από τα πλέον μελανά σημεία της σύγχρονης εποχής όσο κι αν υπήρξε πρόοδος στα θέματα ισότητας. Αντίθετα, το πρόβλημα αυτό δεν έχει εξαλειφθεί και εμφανίζεται σε πολλά και διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα και αφορά γυναίκες όλων των οικονομικών και μορφωτικών επιπέδων.

Η βία κατά των γυναικών δεν μπορεί να είναι δικαιολογημένη και αποδεκτή. Ωστόσο, η κακοποίηση συντηρείται από τη σιωπή της κακοποιημένης, του περίγυρου και «τρέφεται» όταν δεν τιμωρείται ο θύτης είτε επειδή η κακοποίηση δε βγαίνει ποτέ στην επιφάνεια είτε επειδή υπάρχει ντροπή και φόβος από το θύμα.

Μείζον κοινωνικό και δημόσιο πρόβλημα

Από στοιχεία του Κέντρου Κοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών (ΚΚΥΓ), που λειτουργεί εδώ και 9 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, προκύπτει ότι την τελευταία διετία έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των γυναικών οι οποίες έχουν υποστεί βία και απευθύνθηκαν στο ΚΚΥΓ. Συγκεκριμένα από το Νοέμβριο του 1998 έως τον Οκτώβριο του 2007 απευθύνθηκαν στο ΚΚΥΓ 1885 άτομα εκ των οποίων το 56,29% ήταν γυναίκες, το 21,7% πολίτες (συγγενείς, φίλοι) και το 22% επαγγελματίες και φορείς που ασχολούνται με τη βία κατά των γυναικών και οι οποίοι ζητούσαν συμβουλές.

Ο αριθμός των γυναικών που υπέστησαν βία και ήρθαν σε επαφή με το ΚΚΥΓ την τελευταία διετία ανήλθε στις 350 ετησίως ενώ κατά τα προηγούμενα έτη ήταν περίπου 250 κάθε χρόνο. Από τις γυναίκες που έκαναν χρήση των υπηρεσιών του ΚΚΥΓ το 66,9% ήταν έγγαμες, το 55,8% άνεργες, το 26,5% απόφοιτες λυκείου, ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν τα 40,3 έτη και το 79,4% είχε υποστεί βία από το σύζυγο ή το σύντροφό τους.

Ζητήστε βοήθεια

Οι γυναίκες που κακοποιούνται μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από διάφορες οργανώσεις υποστήριξης γυναικών. Για παράδειγμα, εδώ και 9 χρόνια λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή 2310 27 27 25 από το ΚΚΥΓ (Κέντρο Κοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών), όπου στο πλαίσιο των δράσεών του παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση και μεσολαβεί για τη διασύνδεση επαγγελματιών και φορέων καθώς για την εύρεση στέγης φιλοξενίας για τις γυναίκες αυτές.

Επίσης, υπάρχει η γραμμή SOS χωρίς χρέωση κατά της οικογενειακής βίας που λειτουργεί από το Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης και δέχεται κλήσεις από όλη την Ελλάδα, χωρίς χρέωση, καθημερινά (και Σαββατοκύριακα και αργίες) από τις 9 το πρωί έως τις 9 το βράδυ. Κλήσεις από κινητό τηλέφωνο γίνονται δεκτές (με χρέωση) στο 210 7786800.

Ομοίως, τα συμβουλευτικά κέντρα για τη βία κατά των γυναικών, υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και στελεχώνονται από ομάδα ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, νομικών (δωρεάν παροχή νομικών υπηρεσιών σε ορισμένα περιστατικά) καθώς και συμβούλων απασχόλησης. Σε συνεργασία με το Δήμο Αθηναίων τα κέντρα αυτά έχουν έναν ξενώνα υποδοχής. Λειτουργούν από τις 8 το πρωί ως τις 6 το απόγευμα και τα τηλέφωνα είναι 210 33 17 305 και 306. Παράλληλα, υπάρχει και ο ξενώνας της Αρχιεπισκοπής που φιλοξενεί κακοποιημένες γυναίκες και τα τηλέφωνα είναι 210 38 11 274, 210 38 41 536.

Ακραία μορφή ανισότητας

Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών αποτελεί μια από τις πιο ακραίες μορφές ανισότητας υποστηρίζει η UNICEF και υποστηρίζει πως η εκπαίδευση είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των διακρίσεων και της βίας κατά των κοριτσιών και για την επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας.

Τα μορφωμένα κορίτσια είναι καλύτερα εφοδιασμένα για να προστατέψουν τους εαυτούς τους από θανατηφόρες ασθένειες όπως το AIDS, είναι περισσότερο πιθανό να γεννήσουν υγιή μωρά που θα επιβιώσουν και θα ενηλικιωθούν, έχουν την τάση να παντρεύονται σε πιο ώριμη ηλικία και να κάνουν λιγότερα παιδιά.

Τρία εκατομμύρια κορίτσια υπόκεινται σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων κάθε χρόνο

Σύμφωνα με έκθεση της UNICEF, 3 εκατομμύρια κορίτσια στην υποσαχάρια Αφρική και τη Μέση Ανατολή που υπόκεινται σε ακρωτηριασμό ή αποκοπή των γεννητικών τους οργάνων κάθε χρόνο. Παρόλα αυτά η έρευνα της UNICEF υποστηρίζει πως με επαρκείς δεσμεύσεις και στήριξη, αυτό το χιλιόχρονο έθιμο θα μπορούσε να εξαλειφθεί μέσα σε μία μόνο γενιά.

Ο ακρωτηριασμός και η αποκοπή των γυναικείων γεννητικών οργάνων είναι μια παραδοσιακή πρακτική που πιστεύεται πως τονίζει την ομορφιά ενός κοριτσιού, την τιμή, την ευκολία να βρει γαμπρό, την κοινωνική θέση και την αγνότητα. Οι γονείς ενθαρρύνουν αυτό το έθιμο για να προστατεύσουν την τιμή της οικογένειας και το καλύτερο συμφέρον της κοπέλας.

Σε όλες του τις μορφές ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορεί να προκαλέσει δυνατό πόνο, παρατεταμένη αιμορραγία, μόλυνση, στειρότητα και θάνατο. Πολλά κορίτσια και γυναίκες υποφέρουν σιωπηλά. Εξ αιτίας της ιδιαίτερα προσωπικής φύσης της βλάβης είναι αδύνατο να εκτιμηθεί ο αριθμός των θανάτων.

Kυψέλες βίας στα σχολεία

Tο 12% των μαθητών Γυμνασίου δεν αισθάνονται ασφαλείς σύμφωνα με έρευνα

Δέσποινα Κουκλάκη, Μάνος Χαραλαμπάκης, Στέλιος Βραδέλης, εφ. Τα Νέα, 5/6/2006

Κυψέλες βίας αναπτύσσονται ολοένα και συχνότερα στις σχολικές κοινότητες, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες. Ανήλικοι εκδηλώνουν παραβατική έως εγκληματική συμπεριφορά με θύματα συμμαθητές τους, τις περισσότερες φορές με την ανοχή και τη σιωπή της κοινωνίας των σχολείων.

Τα κρούσματα βίας μέσα στα σχολεία, μάλιστα, έχουν ως συνέπεια ένας στους δέκα μαθητές Γυμνασίου να μη θέλει να πάει στο σχολείο γιατί φοβάται συμμαθητές του!

Όπως αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), 12% των μαθητών Γυμνασίου λείπουν από μία έως και 10 μέρες από το σχολείο τους, επειδή - όπως οι ίδιοι λένε - δεν αισθάνονται ασφαλείς.

Στην έρευνα - που πραγματοποιήθηκε με συμμετοχή 1.431 μαθητών Γυμνασίου - Λυκείου - 16,6% των μαθητών ανέφεραν ότι έχουν δεχτεί επίθεση χωρίς λόγο από ομάδα συμμαθητών τους. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, πρόκειται για επίθεση με έντονη λογομαχία, εξύβριση και σωματική επίθεση (πιάνονται στα χέρια). Τρεις στους δέκα μαθητές αναφέρουν ότι έχουν δεχτεί απειλές.

H «διαφορετικότητα»

Οι «διαφορετικοί» μαθητές - στην εμφάνιση, στο θρήσκευμα, στην εθνικότητα κ.λπ. - είναι τα συχνότερα θύματα εκφοβισμού, λεκτικής ή σωματικής βίας (bullying) από τους συμμαθητές τους.

Όπως προκύπτει από τα διεθνή δεδομένα, τα «θύματα» μπορούν να μετατραπούν σε δράστες: «Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πράξη βίας γίνεται στη λογική της αυτοδικίας, αφού κυριαρχεί ο θυμός», σχολιάζει η Ιωάννα Τσίγκανου, επικεφαλής της έρευνας του EKKE.

Ψυχολογικές επιπτώσεις

Στη χώρα μας, πάντως, τα όρια ανάμεσα στον εκφοβισμό ή τη βία και τα απλά πειράγματα μεταξύ των μαθητών είναι ρευστά. Όπως εξηγεί η κ. Τσίγκανου, «το πώς αντιμετωπίζει ένας μαθητής τα πειράγματα - ήπια ή σοβαρά - εξαρτάται από τα στηρίγματα και τις σχέσεις που έχει στην οικογένεια και το ευρύτερο περιβάλλον του. Τέτοιες συμπεριφορές, πάντως, μπορεί να έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις. Κι αυτό γιατί, ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία, οι συνομήλικοι είναι για το κάθε παιδί σημαντικά πρόσωπα των οποίων η αποδοχή παίζει μεγάλο ρόλο».

Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο 13,1% των μαθητών που έχουν δεχτεί κάποιας μορφής επίθεση το αναφέρουν σε κάποιον μεγάλο και μόλις 3,4% των περιστατικών καταγγέλλονται στην αστυνομία.

Παιδιά πουλάνε προστασία!

H ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ των μαθητών λόγω της σχολικής βίας καταγράφεται και σε έρευνα που πραγματοποίησαν μαθητές από το 2ο Γυμνάσιο Κερατσινίου, η οποία δείχνει ότι επτά στους δέκα μαθητές έχουν δεχθεί επιθετική συμπεριφορά στον χώρο του σχολείου.

Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των παιδιών, πέντε στους δέκα (52,14%) αισθάνονται ανασφαλείς στον χώρο του σχολείου, «επειδή οι καθηγητές δεν αξιολογούν τη σοβαρότητα του προβλήματος της επιθετικής συμπεριφοράς ορισμένων μαθητών».

Περίπου δύο στους δέκα μαθητές απαντούν ότι νιώθουν ανασφαλείς διότι «οι κανονισμοί λειτουργίας του σχολείου δεν αντιμετωπίζουν τις επιθετικές συμπεριφορές», ενώ μικρότερη μερίδα παιδιών (5,98%) αναφέρει ως αιτία της ανασφάλειας είναι ότι ο διευθυντής είναι ελαστικός στην αντιμετώπιση κρουσμάτων επιθετικής συμπεριφοράς.

Φόβος

Ο φόβος για αντίποινα αποτρέπει τους μαθητές θύματα επιθετικής συμπεριφοράς να την καταγγείλουν.

Δύο στους δέκα μαθητές (21,69%) δεν έχουν ζητήσει προστασία επειδή έχουν δεχθεί απειλή, σε μικρότερο ποσοστό (16,27%) φοβούνται τον χαρακτηρισμό του μαμμόθρεφτου, ενώ τέσσερις στους δέκα πιστεύουν ότι θα τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.

«Διαπιστώσαμε ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων βίας στα σχολεία. Το ανησυχητικότερο είναι ότι τα περιστατικά είναι πιο βίαια τώρα, αλλά και ότι η βία έχει μετεξελιχθεί. Για παράδειγμα, μέχρι πριν από λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητο να μιλάμε για μαθητές που πουλάνε προστασία σε συμμαθητές τους, συμπλέκονται για υποθέσεις ναρκωτικών ή επιτίθενται εναντίον εκπαιδευτικών», επισημαίνει η κ. Τσίγκανου.

Ενδεικτικό των διαστάσεων που έχει πάρει η σχολική βία είναι το περιστατικό που συνέβη τον περασμένο Νοέμβριο στον Τίρναβο. Ένας 17χρονος μαθητής Γ' τάξης του Ενιαίου Λυκείου Τιρνάβου υφίστατο συνεχείς επιθέσεις από συμμαθητές του. Από θύμα όμως, έγινε στη συνέχεια αυτός θύτης, χτυπώντας με μαχαίρι ένα συμμαθητή του. Ως αποτέλεσμα ο πρώτος βρέθηκε αντιμέτωπος με τη Δικαιοσύνη και ο δεύτερος νοσηλεύθηκε με τραύματα στο χέρι, το πόδι και τον θώρακα, στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας!

Το πρωτοφανές περιστατικό συνέβη στον Τίρναβο, μετά το πέρας των μαθημάτων στο σχολείο.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες από τους καθηγητές και τον λυκειάρχη, ο 17χρονος ήταν ήσυχο παιδί, καλός μαθητής, αλλά όπως λένε κλεισμένος στον εαυτό του. Για τον λόγο αυτό μάλιστα, πολλές φορές γινόταν δέκτης των πειραγμάτων πολλών συμμαθητών του.

Και περιστατικά ένοπλων επιθέσεων!

«ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ άμεσα να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα - όπως ήδη συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες - ειδικά προγράμματα για την πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο. Τα προγράμματα αυτά, όπως προτείνει και το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να περιλαμβάνουν ενεργή συμμετοχή των παιδιών και ειδική ενημέρωση γονέων και δασκάλων», αναφέρει η κ. Βάσω Αρτινοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Εγκληματολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της E.E. για την Ασφάλεια στο Σχολείο.

Όπως δείχνει η έρευνα του ΕΚΚΕ, κατά τη διάρκεια κάποιας συμπλοκής με μαθητές ή παρέες μαθητών, χτύπησε αλλά δεν τραυματίστηκε σοβαρά το 27,3%, το 9,9% δηλώνει ότι κάποιος ή κάποιοι χτυπήθηκαν σοβαρά, ενώ το 1,3% των μαθητών χρειάστηκε να πάει στο νοσοκομείο.

Τα αποτελέσματα της έρευνας σόκαραν τους ερευνητές: ένας στους δύο μαθητές έχει πέσει θύμα επίθεσης (λεκτικής ή σωματικής) από συμμαθητές του, ενώ παρέες αναλαμβάνουν να τιμωρήσουν παραδειγματικά όποιον πρόσβαλε κάποιο μέλος τους. Στις περιπτώσεις αυτές επιλέγουν ακόμη και να καταστρέψουν τα ρούχα τού «ενόχου» ή να τον ληστέψουν. Για πρώτη φορά, όμως, στην έρευνα καταγράφονται και περιστατικά ένοπλης βίας των μαθητών εναντίον συμμαθητών τους, με σκοπό τη ληστεία ή τον έλεγχο του εμπορίου ναρκωτικών μέσα στο σχολείο.

Τα πέτρινα χρόνια

Μαίρη Πίνη, εφ. Ελευθεροτυπία, 25/11/2004

Βλ. επίσης: Νικολέττα Μουτούση, «Είναι πενταπλάσια η κακοποίηση», εφ. Τα Νέα, 25/11/2004

Μία στις τρεις Ελληνίδες υφίσταται βία (σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή φραστική) μέσα στο σπίτι και πέντε στις δέκα την υπέμειναν περισσότερο από 16 χρόνια. Οι γυναίκες αυτές σε ποσοστό 64% είναι ηλικίας 31-50 ετών, 6% κακοποιήθηκαν κατά την πρώτη εγκυμοσύνη τους και 67% είναι έγγαμες. Επίσης, επτά στις δέκα είναι απόφοιτες Δευτεροβάθμιας ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, ενώ σε ποσοστό 33% υπέστησαν βιαιοπραγίες από τον σύντροφο-μνηστήρα πριν από τον γάμο, αλλά του... έδωσαν «άφεση αμαρτιών» και τον παντρεύτηκαν!

Πρόκειται για πρόσφατα στοιχεία, που ανακοινώθηκαν χθες, σε συνέντευξη Τύπου στο υπουργείο Εσωτερικών, από τη γενική γραμματέα Ισότητας Ευγενία Τσουμάνη και τον υπουργό Εσωτερικών Πρ. Παυλόπουλο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Βίας (25/11).

Η κ. Τσουμάνη γνωστοποίησε ότι στο διάστημα 1/1-30/10/2004 τα συμβουλευτικά κέντρα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας (ΓΓΙ) δέχτηκαν 2.302 τηλεφωνήματα και 1.113 επισκέψεις κακοποιημένων γυναικών (οι 728 απάντησαν στα ερωτηματολόγια των Κέντρων).

Τα στοιχεία αυτά διασταυρώθηκαν με τα συμπεράσματα έρευνας του Κέντρου Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και προέκυψε ότι οι γυναίκες «σπάνε τη σιωπή τους» σε ποσοστό 18% όταν βρίσκονται σε περιβάλλον ασφαλές και μιλούν τόσο για τη δική τους κακοποίηση όσο και των παιδιών τους.

Αναλυτικά, σύμφωνα με τα νέα στοιχεία της ΓΓΙ:

* Το 16% των γυναικών που απευθύνθηκαν στα συμβουλευτικά κέντρα, από 1/1 έως 31/10/2004, ήταν αλλοδαπές (Βαλκάνιες).

* Επτά στις 10 ήταν απόφοιτες Δευτεροβάθμιας ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης.

* Έξι στις 10 ήταν σε μέτρια ή καλή οικονομική κατάσταση.

* Το 65% των γυναικών-θυμάτων είχαν υποστεί ψυχολογική βία σε συνδυασμό με σωματική, το 21% ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική και το 14% ψυχολογική βία.

* Τρεις στις 4 γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας προσέφυγαν σε Αστυνομία, δικαστήρια, νοσοκομεία, Πρόνοια, πριν απευθυνθούν στα κέντρα της ΓΓΙ.

* Το 40% από αυτές αναζήτησαν ψυχοκοινωνική στήριξη, το 19% νομική - συμβουλευτική, το 19% και τις δύο υπηρεσίες, ενώ το 8% ζήτησαν φιλοξενία σε ξενώνα.

Από τους δράστες:

* Έξι στους 10 ήταν ηλικίας 31-50 ετών.

* Έξι στους 10 ήταν απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης.

* Οκτώ στους 10 εργάζονταν, ενώ το 62% από αυτούς δεν ήταν χρήστες ουσιών (ναρκωτικών - αλκοόλ), ενώ το 38% έκανε χρήση.

Η βία τραυματίζει τον πολιτισμό μας, τόνισε ο κ. Παυλόπουλος και διαβεβαίωσε ότι θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την πάταξή της, η δε κ. Τσουμάνη είπε ότι στις προτεραιότητες της ΓΓΙ είναι: η προώθηση νομοθετικού πλαισίου, η στήριξη των θυμάτων και η εκ βάθρων επανεξέταση της λειτουργίας των ξενώνων.

Η βία κατά των γυναικών είναι ένα πολυσύνθετο αλλά εξαιρετικά υπαρκτό πρόβλημα. Η έντασή του επέβαλλε ώστε να εκδοθεί κοινοτική οδηγία, σύμφωνα με την οποία είναι υποχρεωτική η δημιουργία καταφυγίου ανά 10.000 κατοίκους. Παρ' όλα αυτά κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει σε καμία ελληνική πόλη για διάφορους λόγους. Η θεσσαλονικιώτικη «Πρωτοβουλία Γυναικών Ενάντια στην Κακοποίηση» (αποτελούμενη από διάφορους φορείς και ομάδες που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο του γυναικείου κινήματος) καλεί σήμερα Πέμπτη, 25/11/2004 και ώρα 6.00 μ.μ. στην Καμάρα, σε πορεία για τη δημιουργία καταφυγίου κακοποιημένων γυναικών και στη Θεσσαλονίκη. Όσοι/ες (άνδρες και γυναίκες) θέλετε να συμβάλετε στη δημιουργία του, είστε καλοδεχούμενοι/ες!

Ερωτήσεις

  1. Ποιο είναι ακριβώς το πρόβλημα που αναφέρεται στην παραπάνω έρευνα;
  2. Πόσο σοβαρό σας φαίνεται ότι είναι, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται;
  3. Ποιοι τρόποι αντιμετώπισης προτείνονται στο κείμενο; Θα είχατε κάποιους να προτείνετε κι εσείς;

Σχολική βία: Θύτες και θύματα

Μυρσίνη Κωστοπούλου (ψυχoλόγoς-MSc, Diploma in Cognitive Psychotherapy: mν[email protected]), εφ. Τα Νέα, 13/11/2003

Συνταρακτικό και διαρκώς αυξανόμενο φαινόμενο αποτελεί σήμερα η σχολική βία. Πρόκειται για καταστάσεις όπου ένα παιδί συστηματικά λέει ή κάνει πράγματα για να επιβάλει τη δύναμη και την εξουσία του σε ένα άλλο παιδί. Περιλαμβάνει εκδηλώσεις ψυχολογικής και σωματικής κακοποίησης από τον θύτη στο θύμα, όπως: η χρήση υποτιμητικών ονομάτων, ο αποκλεισμός του από τις ομαδικές δραστηριότητες, ο εξευτελισμός του μπροστά σε άλλα παιδιά, οι απειλές, ο εκφοβισμός, ο ξυλοδαρμός, ο επιβαλλόμενος εξαναγκασμός να κάνει ανεπιθύμητα πράγματα.

Τόσο οι θύτες όσο και τα θύματα είναι στην πλειονότητά τους αγόρια και διανύουν την προεφηβική περίοδο. Παράγοντες που συντελούν στην εκδήλωση της συγκεκριμένης μορφής βίας είναι:

  • Η πίεση στα αγόρια να αντεπεξέλθουν στο κοινωνικό πρότυπο του εξιδανικευμένου ανδρισμού, που άμεσα συνδέεται με την επιβολή της δύναμης.
  • Η απώλεια της ταυτότητας και η διάχυση της ευθύνης μέσα σε μια ομάδα όταν αυτή αναλαμβάνει να λειτουργεί στη θέση σου.
  • Το χαμηλό κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, που όμως δεν ισχύει πάντα.
  • Η επιρροή των ΜΜΕ που διαρκώς προβάλλουν και άρα νομιμοποιούν τη βία.
  • Η χρήση της βίας μέσα στην οικογένεια ως μοντέλο συμπεριφοράς.
  • Η απουσία θετικής σχέσης με τους γονείς και η μη δυνατότητα κάλυψης των συναισθηματικών του αναγκών.
  • Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η εξωστρέφεια, η χαμηλή ανοχή στον θυμό, η συναισθηματική ευερεθιστότητα. . Όταν το παιδί έχει υπάρξει θύμα κακοποίησης στην οικογένεια ή το σχολείο αυξάνεται η πιθανότητα να γίνει το ίδιο βίαιο, ιδιαίτερα απέναντι σε έναν αδύναμο στόχο.

    • Το θύμα συνήθως διαφέρει από την υπόλοιπη ομάδα λόγω ενός φυσικού του χαρακτηριστικού, του τρόπου που ντύνεται ή μιλάει ή του ονόματός του. Συχνά μπορεί να κακοποιείται επειδή μοιάζει αδύναμος να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή επειδή ανήκει σε μια μειονοτική ομάδα (π.χ. μετανάστης).

    Βαρύτατες οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού, που υφίσταται συστηματικά βίαιες συμπεριφορές: θυματοποίηση, φόβος, απώλεια αυτοπεποίθησης, έλλειψη αίσθησης ελέγχου απέναντι σε αυτό που του συμβαίνει, απόγνωση, απελπισία, κατάθλιψη, ακόμη και απόπειρα αυτοκτονίας. Η ταύτιση του θύματος με την αρνητική εικόνα που του επιβάλλεται οδηγεί στη θυματοποίησή του, η οποία με τη σειρά της ενισχύει τη χαμηλή του αυτοεικόνα. Η ντροπή για αυτό που βιώνει το εμποδίζει στην πλειονότητα των καταστάσεων να αναφέρει το τραγικό γεγονός σε έναν ενήλικο, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση του φαινομένου και των αρνητικών του επιπτώσεων.

    Κάθε παιδί δικαιούται να αισθάνεται ότι ζει σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον. Λύση δεν αποτελεί η παρέμβαση στο πρόβλημα, αφού αυτό έχει ήδη λάβει χώρα, αλλά η πρόληψή του. Και σε αυτή τη διαδικασία είμαστε όλοι μας συνυπεύθυνοι.

    Παθολογική-μη παθολογική βία

    Erich Fromm, Η καρδιά τού ανθρώπου, +++, σελ. 20 κ.ε.

    Ο Erich Fromm κλιμακώνει την έννοια της βίας από τη μη παθολογική στην παθολογική της μορφή ως εξής:

  • Η βία στο παιχνίδι: ασκείται, όταν επιδιώκεται η επίδειξη δεξιοτεχνίας και όχι η καταστροφή, όταν δηλαδή η βία δεν υποκινείται από μίσος ή καταστροφικότητα.
  • Η βία από αντίδραση: η βία που χρησιμοποιείται για την υπεράσπιση της ζωής (αυτοάμυνα), της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας, της ιδιοκτησίας του ατόμου ή των άλλων. Έχει τις ρίζες της στο φόβο και για το λόγο αυτό είναι προφανώς (;) η πιο συχνή μορφή βίας.
  • Η βία από διάψευση (απογοήτευση): είναι μια έκφραση της βίας από αντίδραση. Διαπιστώνεται επιθετική συμπεριφορά σε ζώα, παιδιά και ενηλίκους, όταν διαψεύδεται μια επιθυμία τους ή μια ανάγκη.
  • Η εχθρότητα που γεννά η ζήλια ή ο φθόνος: συναφής με την επιθετικότητα που προκαλείται από τη διάψευση.
  • Η εκδικητική βία: συνδέεται με τη βία από αντίδραση, αλλά αποτελεί το παραπέρα βήμα προς την κατεύθυνση της παθολογίας, τη στιγμή που σκοπός δεν είναι η άμυνα, γιατί ήδη η βλάβη έχει γίνει. Με την εκδικητική βία συνδέεται στενά μια πηγή καταστροφικότητας που οφείλεται στον κλονισμό της πίστης (εμπιστοσύνης).
  • Η αντισταθμιστική βία: είναι πιο παθολογική μορφή και είναι το υποκατάστατο της παραγωγικής δραστηριότητας που παρατηρείται σε ένα ανίκανο άτομο... (Αν κάποιος δε διοχετεύει την ενεργητικότητά του στη δουλειά του, ξεσπά σε βίαιες πράξεις).
  • Η αρχαϊκή «αιμοδιψία»: πρόκειται για τη βία, την αιμοδιψία του ανθρώπου που εξακολουθεί να παραμένει ολοκληρωτικά δεμένος με τη φύση και το να χύσει αίμα σημαίνει πως νιώθει ζωντανός, πως είναι δυνατός, πως είναι μοναδικός, πως είναι πάνω από τους άλλους.

    • Είναι προφανές λοιπόν ότι τα αίτια της βίας είναι πολυποίκιλα και έχουν σχέση κατά ένα ποσοστό με την κληρονομικότητα αλλά ουσιαστικά και με το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαβιώνει ο άνθρωπος: οι οργανικές βλάβες, η κοινωνική και πολιτική κρίση, η αυταρχική και ανελεύθερη εξουσία, η αδικία, οι κοινωνικές ανισότητες, η διαφθορά, ο πάση θυσία ευδαιμονισμός, τα στρεβλά κοινωνικά πρότυπα εκεί οδηγούν. Άρα είναι στο χέρι του ανθρώπου, της οργανωμένης κοινωνίας, ο περιορισμός του φαινομένου στα «φυσιολογικά» του επίπεδα με την αξιοποίηση δραστηριοτήτων και μεθόδων...

    Σοκ και δέος στα σχολεία

    Στέλιος Βραδέλης, εφ. Τα Νέα, 9/11/2004

    Pαγδαία αύξηση της βίας σύμφωνα με έρευνα του Eθνικού Kέντρου Kοινωνικών Eρευνών

    Ένας στους πέντε μαθητές του Λυκείου και το 12% των μαθητών του Γυμνασίου φοβούνται να πάνε στο σχολείο εξαιτίας των επιθέσεων και των απειλών που έχουν δεχθεί από συμμαθητές τους.

    Οι μαθητές αυτοί επιλέγουν ακόμη και να σταματήσουν για κάποιο διάστημα την παρακολούθηση των μαθημάτων τους προκειμένου να «γλιτώσουν» από τους συμμαθητές τους.

    «Στο ελληνικό δημόσιο σχολείο η βία αποτελεί πλέον μέρος της πραγματικότητας και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη η πολιτική ηγεσία, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς», λέει η κ. Ιωάννα Τσίγκανου, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας και επιστημονική υπεύθυνος της έρευνας που πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (EKKE) για τη βία στον σχολικό χώρο.

    Τα αποτελέσματα της έρευνας σόκαραν τους ερευνητές: ένας στους δύο μαθητές έχει πέσει θύμα επίθεσης (λεκτικής ή σωματικής) από συμμαθητές του, ενώ παρέες αναλαμβάνουν να τιμωρήσουν παραδειγματικά όποιον πρόσβαλε κάποιο μέλος τους. Στις περιπτώσεις αυτές επιλέγουν ακόμη και να καταστρέψουν τα ρούχα του «ενόχου» ή να τον ληστέψουν. Για πρώτη φορά όμως στην έρευνα καταγράφονται και περιστατικά ένοπλης βίας των μαθητών εναντίον συμμαθητών τους με σκοπό τη ληστεία ή τον έλεγχο του εμπορίου ναρκωτικών μέσα στο σχολείο.

    «Πουλάνε προστασία»

    «Διαπιστώσαμε ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων βίας στα σχολεία. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τα περιστατικά είναι πιο βίαια τώρα, αλλά και η βία έχει μετεξελιχθεί. Για παράδειγμα μέχρι πριν από λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητο να μιλάμε για μαθητές που πουλάνε προστασία σε συμμαθητές τους, συμπλέκονται για υποθέσεις ναρκωτικών ή επιτίθενται εναντίον εκπαιδευτικών», επισημαίνει η κ. Τσίγκανου, η οποία διευκρινίζει πως η βία στο σχολείο, στην πιο εξελιγμένη της μορφή, είναι χαρακτηριστικό του αστικού σχολείου και πως το σχολείο λειτουργεί αλληλένδετα με ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία.

    Σε υποβαθμισμένες περιοχές

    «Οι μορφές βίας καθορίζονται σε σημαντικό βαθμό από την περιοχή που βρίσκεται το σχολείο. Όσο πιο υποβαθμισμένη είναι η περιοχή που βρίσκεται το σχολείο ή αν πρόκειται για πολυφυλετικό σχολείο, τόσο περισσότερα και πιο βίαια είναι τα περιστατικά που καταγράφονται», καταλήγει η κ. Τσίγκανου. Ωστόσο, η κατάσταση στα ελληνικά σχολεία δεν χαρακτηρίζεται, από την ομάδα των ερευνητών του EKKE, ως «εξαιρετικά κρίσιμη», καθώς απουσιάζουν ή δεν έχουν εκδηλωθεί ακόμη φαινόμενα οργανωμένων οπλισμένων ομάδων μαθητών στα πρότυπα των αμερικανικών σχολείων.

    Προτάσεις

    Προκειμένου να μη φθάσουν τα ελληνικά σχολεία σε κατάσταση που δεν θα είναι πλέον αναστρέψιμη, οι ερευνητές του EKKE κατέθεσαν στο υπουργείο Παιδείας σειρά προτάσεων, όπως για παράδειγμα τη θέσπιση θέσης ψυχολόγου για την παρακολούθηση των παιδιών ή την αύξηση της ασφάλειας μέσα και έξω από σχολεία που θεωρούνται «δύσκολα». «Δυστυχώς, διαπιστώσαμε την ελάχιστη προσοχή σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα», παρατηρεί η κ. Τσίγκανου.

    Τον μαχαίρωσαν οι συμμαθητές του γιατί δεν τους έδωσε το πορτοφόλι του!

    «OTAN ήμουν στη B' Γυμνασίου με πλησίασαν δύο παιδιά από το σχολείο και με την απειλή μαχαιριού μού ζήτησαν το κινητό και τα χρήματά μου», αφηγείται η 15χρονη Βαλεντίνα, μαθήτρια σήμερα της A' Λυκείου. H ίδια παραδέχεται ότι στάθηκε τυχερή που έχασε μόνο τα χρήματα και το κινητό της, σε αντίθεση με φίλο της που μαχαιρώθηκε από συμμαθητές του όταν αρνήθηκε να παραδώσει το πορτοφόλι του.

    H 13χρονη Ιουστίνα παραδέχεται ότι «πολλές φορές πλακώνομαι στο ξύλο, ακόμη και με αγόρια, γιατί θέλω η άποψή μου να γίνεται αντιληπτή», ενώ ο Γιώργος, μαθητής της Γ' Λυκείου, παραδέχεται ότι με την παρέα του «σπάσαμε στο ξύλο μια άλλη παρέα γιατί μας κοίταξαν περίεργα στο κυλικείο». Σε σημαντικό ποσοστό οι συμπλοκές είναι βίαιες, με την έννοια της σφοδρότητας της συμπλοκής ή της πρόκλησης σωματικής βλάβης. Όπως δείχνει η έρευνα του EKKE, κατά τη διάρκεια κάποιας συμπλοκής με μαθητές ή παρέες μαθητών χτύπησαν αλλά δεν τραυματίστηκαν σοβαρά το 27,3%, το 9,9% δηλώνει ότι κάποιος ή κάποιοι χτυπήθηκαν σοβαρά, ενώ το 1,3% των μαθητών χρειάστηκε να πάει στο νοσοκομείο.

    Χουλιγκανισμός και ευθύνες

    Φίλιας Βασίλειος, εφ. Πρώτη (=Κιτσάκης Αθανάσιος, Η Σύγχρονη Κοινωνία, σελ. 211-213)

    Η βία γίνεται όλο και περισσότερο απρόσωπη, ένας μηχανισμός που μπαίνει σ' ενέργεια αυτοματικά μέσα σε κοινωνικές ομάδες που το κύριο χαρακτηριστικό της λειτουργίας τους είναι η κατάργηση της χρήσης της λογικής και κάθε ηθικής αναστολής. Πρόκειται για μια μορφή κατολίσθησης που μας φέρνει βαθμιαία όλο και πιο κοντά σε αντίστοιχα δυτικοευρωπαϊκά ή αμερικανικά φαινόμενα. Ένας συμπλησιασμός όμως που δε δικαιολογείται στο βαθμό αυτό από μια αναλογία στην εξέλιξη και τη διάρθρωση της κοινωνικής πραγματικότητας.

    Στη Δύση ο υπερώριμος, ο λεγόμενος ύστερος καπιταλισμός έχει προωθήσει τρόπους ζωής εξαιρετικά σκληρούς και ανταγωνιστικούς. Τρόπους ζωής όπου το άτομο, ιδιαίτερα το νεαρό άτομο, αισθάνεται πολύ συχνά βαθιά αποκομμένο και αποξενωμένο από τον οποιονδήποτε οργανικό κοινωνικό περίγυρο, ακόμα και απ' αυτή την οικογένειά του. Ξένος μεταξύ ξένων βρίσκει σ' αυτές τις περιθωριακές ομάδες βίας μια στέγη, τη δυνατότητα μιας συμμετοχής και ένα ψυχολογικό υποκατάστατο, για να ξεπεράσει μέσα από την άσκηση ψυχολογικής βίας την αίσθηση της μοναξιάς και τις φοβίες του. Πρόκειται λοιπόν για ένα φαινόμενο που εκφράζει μια ευρύτερη κοινωνική αδιεξοδικότητα και, ακριβώς γι' αυτό, δεν είναι καθόλου τυχαίο ή συμπτωματικό.

    Δε συμβαίνει το ίδιο στην Ελλάδα όπου, παρά τις όποιες μετεξελίξεις, οι οργανικοί σύνδεσμοι μεταξύ των ανθρώπων οικογένεια, γειτονιά, συντροφιές παρέχουν ακόμα πολύ ισχυρή συναισθηματική κάλυψη και προστασία στους ανθρώπους. Κι αυτό ανεξάρτητα από την πορεία κρίσης (και τα πολλαπλασιαστικά φαινόμενα αποχαλίνωσης) στην οποία έχει μπει αναμφισβήτητα και η δική μας κοινωνία του καθυστερημένου ή υπανάπτυκτου καπιταλισμού.

    Γιατί λοιπόν αυτή η ραγδαία αύξηση του χουλιγκανισμού στη νεολαία και η απανθρωποίηση της συμπεριφοράς υπολογίσιμης πλέον μερίδας των νέων; Οπωσδήποτε τα εισαγόμενα από την αλλοδαπή πρότυπα και η μίμηση αυτών των προτύπων. Όχι όμως μόνο και όχι κατά κύριο λόγο. Υπάρχουν βαρύτατες ευθύνες στο εσωτερικό, ευθύνες δικές μας, που δεν μπορεί ούτε πρέπει να αποκρυβούν με την τόσο προσφιλή μας προσφυγή στις ξενόφερτες επιδράσεις. Ας επισημάνουμε μερικές, τις σημαντικότερες:

    Πρώτο: Η κολοσσιαίας κλίμακας εξαχρείωση των ηθών στο δημόσιο βίο της χώρας. Μια εξαχρείωση που παρεμποδίζει τη δημιουργία προτύπων αναφοράς, σωστών προτύπων αναφοράς, των νέων ανθρώπων, τα οποία τους δίνουν υποδείγματα και από τα οποία μπορεί να «πιαστούν». Βρισκόμαστε κυριολεκτικά μπροστά σε μια κατάλυση του δημόσιου ήθους, που οδηγεί μαθηματικά το νέο άνθρωπο σε καθολική στάση αμφισβήτησης και έλλειψης σεβασμού προς κάθε φόρμα ζωής. Αντίδραση «φυσιολογική», όταν αυτοί στους οποίους είναι εμπιστευμένες οι αναγκαίες για τη διατήρηση της κοινωνικής ευπρέπειας και συνοχής φόρμες, τις ποδοπατούν και τις εξευτελίζουν και μάλιστα απροκάλυπτα και βάναυσα.

    Δεύτερο: Η προώθηση μηδενιστικών «μοντέλων» και αντιλήψεων από τους εμπόρους της ψευδοκουλτούρας, που σερβίρονται ως πνευματικοί και καλλιτεχνικοί ταγοί του τόπου. Τροβαδούροι του τίποτα και για το τίποτα ρίχνουν τους νέους ανθρώπους στο κενό και τους αφήνουν ξεκρέμαστους για να τα βγάλουν πέρα σε μια ζωή, που έτσι κι αλλιώς έχει γίνει ανοηματική και βαθύτατα αντιφατική.

    Τρίτο: Η πρωτοφανής έξαρση της διαφήμισης και της εμπορικής προπαγάνδας, που εμποδίζει κάθε ρεαλιστική προσγείωση των νέων ανθρώπων στην πραγματικότητα, «κουρέλια», χωρίς αυτά τα υπέροχα «πράγματα» που προσφέρουν αφειδώς οι τηλεοπτικές οθόνες. Σκουλήκια, που χρειάζονται πλέον την αυτοεπιβεβαίωσή τους μέσα από τη βία για να αισθανθούν ότι είναι «κάποιοι».

    Τέταρτο: Η διάχυτη αντιπνευματικότητα και ανεγκεφαλοποίηση, που ενσαρκώνεται στην ασύλληπτη χυδαιότητα, και έχει κατακλύσει την αγορά με εκπορνευτικές, βλακώδεις, σαδομαζοχιστικές εκδόσεις, τα θέατρα με βωμολοχίες, την τηλεόραση με μαγικά, εκφραστική αθλιότητα, ισοπεδωτικά και βάρβαρα πρότυπα «επιτυχίας».

    Πέμπτο: Η διαβρωτική λειτουργία του Τύπου που ευθύνεται όσο τίποτα γι' αυτή την αποθέωση και ηρωοποίηση των γηπέδων, του Τύπου, που αφιερώνει σελίδες επί σελίδων στο ποδόσφαιρο με πελώριες φωτογραφίες και ιδιαίτερη έμφαση στα «φίλαθλα» πάθη και μίση, που ο ίδιος σε μεγάλο βαθμό καλλιεργεί και προβάλλει. Του Τύπου, που θεοποιεί τους αστέρες της μπάλας και στριμώχνει στα ψιλά τον κλασικό αθλητισμό. Του Τύπου, που καθιέρωσε τον όρο «φίλαθλος» για την περιγραφή αυτών των μαινόμενων και σεληνιαζόμενων ορδών, που μεταβάλλουν τα γήπεδα σε αρένες και πεδία αιματηρών συγκρούσεων. Τον Τύπο, που βεβαίως σ' αυτή τη γραμμή ακολουθούν επαξίως και τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης...

    Το θέμα βέβαια δεν είναι απλό. Το μαχαίρι που χώθηκε στα πλευρά του νεαρού θύματος στην Ομόνοια (ή του νεαρού φιλάθλου στη Γένοα, πριν λίγες μέρες) εκφράζει μια στάση ζωής ή καλύτερα μια στάση έσχατης ασέβειας απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, για την οποία είναι συλλογικά υπεύθυνη ολόκληρη η κοινωνία.

    Θεωρώ βαθύτατα λυπηρό το γεγονός ότι η αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών γίνεται «ξώφαλτσα» και χωρίς διερεύνηση της διάστασης βάθους που υποκρύπτεται. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι δε συλλαμβάνεται η πολιτική διάσταση του θέματος. Πολιτική διάσταση και μάλιστα σοβαρότατη με δύο σκέλη:

    Το ένα συνίσταται στο γεγονός ότι αυτές οι αντικοινωνικές περιθωριακές ομάδες λειτουργούν ως υποκατάστατα πολιτικής δραστηριοποίησης και οδηγούν τους νέους σε αποπολιτικοποίηση.

    Το άλλο αναφέρεται στην ανάπτυξη μιας φασιστικής νοοτροπίας που δεν εκφράζεται μόνο στην αποθέωση της βίας και της επιθετικότητας αλλά σαν εξαφάνιση της ατομικότητας και της προσωπικής ευθύνης μέσα στη μάζα.

    Τα νούμερα της βίας στα γήπεδα

    Εφ. Ελευθεροτυπία, 30/11/1997

    Δύο μικρά νοσοκομεία θα μπορούσαν να χτίζονται κάθε χρόνο με τα περίπου επτά δισεκατομμύρια δραχμές που δαπανά κάθε χρόνο η πολιτεία για την αστυνόμευση των αθλητικών εκδηλώσεων στην Eλλάδα. Σύμφωνα με τα εντυπωσιακά στοιχεία του υπουργείου Δημόσιας Tάξης, ο αριθμός των αστυνομικών που χρησιμοποιούνται στις αθλητικές εκδηλώσεις ολοένα και αυξάνεται.

    Tο 1995 χρειάστηκαν 101.701 αστυνομικοί, το 1996 108.436, ενώ στο πρώτο εξάμηνο του 1997 ξεπέρασαν τις 50.000. Tη μερίδα του λέοντος σε απαιτήσεις αστυνομικού δυναμικού έχει το ποδόσφαιρο, με ποσοστό που αγγίζει και το 80% κάποιες φορές έναντι όλων των άλλων αθλημάτων.

    Σύμφωνα με την ανάλυση των στοιχείων του 1996, το συνολικό κόστος ανήλθε σε επτά δισεκατομμύρια. Συνολικά, αστυνομεύτηκαν 63.925 αθλητικές εκδηλώσεις από τις οποίες 46.575 ήταν ποδοσφαιρικές. Aπασχολήθηκαν για όλες αυτές τις εκδηλώσεις 413.911 αστυνομικοί των οποίων τα ημερομίσθια έφτασαν τα 5 δισεκατομμύρια, η αποζημίωση για το χαμένο ρεπό λόγω της έκτακτης απασχόλησης 1,8 δισ., η αποζημίωση για μετακινήσεις πέραν των 15 χιλιομέτρων από την έδρα τους 105 εκατ., οι δαπάνες για τις μισθώσεις μεταφορικών μέσων περίπου 6 εκατομμύρια, ενώ για τα καύσιμα και τη συντήρηση των αστυνομικών αυτοκινήτων 68 εκατ.

    (...) Οι πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Δημόσιας Tάξης τα τελευταία τρία χρόνια προσπαθούν να βρουν τρόπους να απαγκιστρώσουν το αστυνομικό προσωπικό από την εσωτερική φρούρηση των γηπέδων, γιατί ούτως ή άλλως η εξωτερική αστυνόμευση και οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις είναι καθήκον της αστυνομίας. Οι υπεύθυνοι του υπουργείου Δημόσιας Tάξης μάλλον δεν θα διαφωνούσαν ακόμα και με τη λύση να αναλάβουν οι ΠAE ή οι οργανισμοί που εκμεταλλεύονται οικονομικά τους αγώνες το κόστος της εσωτερικής αστυνόμευσης.

    Ταινίες βίας και επιθετικά παιδιά

    Εφ. Εβδόμη, 8/5/1988 (=Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Β', σελ. 70 71)

    Σύμφωνα με τις μακροχρόνιες έρευνες σχολιάτρων σε Ευρώπη και Αμερική, οι σημαντικές αντιδράσεις των παιδιών την ώρα που παρακολουθούν σκηνές βίας και τρόμου είναι η κύρτωση της πλάτης, η παραμόρφωση των χαρακτηριστικών του προσώπου καθώς και προβλήματα στην ομιλία.

    Οι ψυχικές επιπτώσεις όμως έχουν διχάσει τους επιστημονικούς κύκλους. Οι υποστηρικτές της θεωρίας της «κάθαρσης» πιστεύουν πως η παρακολούθηση σκηνών βίας απελευθερώνει το θεατή από τις δικές του επιθετικές επιθυμίες, καθώς εκτονώνει με την παθητική συμμετοχή του την εσωτερική του επιθετικότητα. Αλλά η μεγάλη πλειοψηφία των ερευνητών διατυπώνει την αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή οι ταινίες βίας αυξάνουν την επιθετικότητα του θεατή. Με την παρακολούθηση τέτοιων σκηνών, τονίζουν οι επιστήμονες, τα παιδιά μαθαίνουν να φέρονται βίαια, να χρησιμοποιούν την επιθετικότητα σα μέσο συμπεριφοράς. Οι 3.000 έρευνες που έγιναν στην τελευταία εικοσαετία πάνω στο συγκεκριμένο θέμα απέδειξαν ότι ενήλικες με έντονες επιθετικές τάσεις έβλεπαν συχνά σαν παιδιά θρίλερ ή παρόμοιες ταινίες.

    Το πιο σημαντικό ίσως πείραμα είναι αυτό του Άλμπερτ Μπαντούρα, καθηγητή ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ο Μπαντούρα δημιούργησε ομάδες από παιδιά νηπιαγωγείων και τους πρόβαλε διαφορετικές ταινίες βίας. Στο πιο «άγριο» φιλμ το «θύμα» των βασανιστηρίων ήταν μια λαστιχένια κούκλα, ο Μπόμπο. Μετά την προβολή ο ψυχολόγος οδήγησε τα παιδιά σ' ένα δωμάτιο, όπου υπήρχαν πολλές παρόμοιες κούκλες. Όσα είχαν δει την ταινία με τον Μπόμπο άρχισαν να τις «επιτίθενται» και να τις κακοποιούν, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τα υπόλοιπα, που δεν είχαν δει το συγκεκριμένο φιλμ.

    Μια πρόσφατη επίσης έρευνα Καναδών επιστημόνων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τηλεόραση και το βίντεο ευθύνονται για την επιθετικότητα των παιδιών. Οι ερευνητές παρακολούθησαν επί 2 χρόνια τη συμπεριφορά παιδιών που ζούσαν σε τρεις διαφορετικές πόλεις. Στην πρώτη δεν υπήρχε τηλεόραση, στη δεύτερη τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν μόνο κρατικά κανάλια, ενώ στην τρίτη υπήρχε η δυνατότητα παρακολούθησης και ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Τα παιδιά της τρίτης πόλης αποδείχτηκαν πολύ πιο επιθετικά απ' όλα τ' άλλα...

    Η βία της τηλεόρασης

    Audietur et altera pars: Bruckner Pascal (Γάλλος συγγραφέας), Το Βήμα, 19/2/95)

    Θα γίνει η τηλεόραση το εξιλαστήριο θύμα όλων των προβλημάτων που οι κοινωνίες μας δεν μπορούν να λύσουν; Αυτό συμβαίνει με τη βία, την οποία την κατηγορούν ότι είναι η κύρια πηγή, σα να μην απετελείτο η ανθρώπινη ιστορία πριν από τη δεκαετία του '50 από εγκλήματα, από σφαγές, από ακατανόμαστες ωμότητες. Πρόκειται για ένα βολικό άλλοθι που επιτρέπει να αποφευχθούν τα πραγματικά ερωτήματα: στις Η.Π.Α., για παράδειγμα, η απαγόρευση της ελεύθερης πώλησης των όπλων θα ήταν χίλιες φορές πιο αποτελεσματική από την ενδεχόμενη λογοκρισία των ιδιαίτερα βίαιων τηλεοπτικών σειρών.

    1)Αν υπάρχει ένας σύνδεσμος αιτίας και αποτελέσματος ανάμεσα στην εικόνα ενός φόνου στην οθόνη και στο πέρασμα στην πράξη στην πραγματική ζωή, αυτό συμβαίνει κυρίως σε προσωπικότητες εύθραυστες ή άρρωστες. Υπ' αυτό το πρίσμα όμως δεν πρέπει μόνο να απαγορευτεί η βία στην τηλεόραση, αλλά και να εκκαθαριστεί το σύνολο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αφού βασίζεται κι αυτή στο κακό, στην κακία και στους συσχετισμούς δυνάμεων! Η διαφθορά που επιφέρουν τα βιβλία στο πνεύμα δεν είναι μικρότερη από αυτή που επιφέρουν οι εικόνες.

    2)Αν πολλά παιδιά διαπράττουν, όπως φαίνεται, εγκλήματα ενηλίκων, αυτό δε συμβαίνει επειδή τα είδαν πρώτα στην τηλεόραση, αλλά επειδή τα είδαν γύρω τους μέσα στο κοντινότερό τους περιβάλλον· ο μιμητισμός σ' αυτή την περίπτωση είναι άμεσος και δεν έχει καμία ανάγκη να περάσει μέσα από τα Μ.Μ.Ε. Αποδίδουμε στο κουτί τα δεινά και τις καταστροφές μιας κοινωνικής κατάστασης εκφυλισμένης που αρκείται στο να αμβλύνει και να αντανακλά.

    3)Ακόμη περισσότερο τη στιγμή που, όταν ξεπεράσει ένα ορισμένο επίπεδο, η προβαλλόμενη βία αυτοαναιρείται από τις ίδιες της τις υπερβολές, την παρωδία της, χάνοντας με τον τρόπο αυτό ακόμη και το φορτίο του μίσους που εμπεριέχει. Τελικά, ένας κάποιος αριθμός πωρωμένων εγκληματιών, κυρίως στην Αμερική, είναι πολύ ευτυχής που μπορούν να απαλλάσσονται για τα εγκλήματά τους επικαλούμενοι την υπερβολική έκθεσή τους στην τηλεόραση. Ωραία αντιστροφή της κατάστασης, όταν βλέπουμε μια διαμάχη γύρω από την υπευθυνότητα των Μ.Μ.Ε. να τίθεται στην υπηρεσία των δολοφόνων που φωνάζουν: δε φταίω εγώ, είδα πολλές ταινίες!

    Το θέμα δεν είναι λοιπόν να απαγορεύσουμε, αλλά να περιορίσουμε και κυρίως να διαφοροποιήσουμε: όπως και με την πορνογραφία, η καταφυγή στη βία σ' ένα φανταστικό έργο αποτελεί καταρχήν μια αντανακλαστική αντίδραση οκνηρίας. Η διαδοχή χτυπημάτων και τραυματισμών απαλλάσσει από την υποχρέωση κατασκευής μιας ιστορίας. Περισσότερο από την μηχανική απεικόνιση των φόνων είναι το γενικό επίπεδο μετριότητας που είναι ανυπόφορο στη μικρή οθόνη, διακοπτόμενο εδώ κι εκεί από μερικές εξαιρετικές στιγμές. Αυτός είναι ο κίνδυνος: η συνήθεια στη χυδαιότητα, στη βλακεία, στις στερεότυπες πλοκές που φτωχαίνουν το πνεύμα. Το πραγματικό νόσημα είναι η ηλιθιότητα που συνεισφέρει στην κατάπτωση μιας ολόκληρης γενιάς. Τόσο που, σε όλες τις περιπτώσεις, από τις κωμωδίες και τις αστυνομικές σειρές ως τα παιχνίδια και τα σόου, η καλύτερη χρήση της τηλεόρασης είναι να τη βλέπει κανείς σπάνια.

    Περίληψη

    Ο συγγραφέας εξετάζει το θέμα της βίας που γεννιέται απ’ την τηλεόραση. Αναρωτιέται αν αυτή η τελευταία αποτελεί το εξιλαστήριο θύμα και σ’ αυτή την περίπτωση, ρίχνει όμως το βάρος αλλού, για παράδειγμα στην ελεύθερη πώληση όπλων αλλά και στην εν γένει εκφυλισμένη κοινωνική κατάσταση, που παρασύρει πολλούς να φέρονται βίαια κυρίως τις ήδη αρρωστημένες προσωπικότητες και αποτελεί απλώς το άλλοθι εγκληματιών, όταν την επικαλούνται ως αιτία διάπραξης των εγκλημάτων τους. Καταλήγει λοιπόν στο συμπέρασμα πως ο κίνδυνος από την τηλεόραση δεν είναι η βία αλλά η συνήθεια στη χυδαιότητα και την ηλιθιότητα που μας εμβάλλει. Γι’ αυτό και μας προτείνει να την παρακολουθούμε σπάνια.

    Μια κοινωνία βίαιη γεννά τη βία

    Κωστόπουλος Δημήτρης, Το Βήμα, 1986 (=Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Β', σελ. 43)

    Οι περισσότεροι αντιγράφουν, μιμούνται την κοινωνία των μεγαλυτέρων. Σ' αυτή την κοινωνία η ζωή είναι για τους «καπάτσους», μόνο αυτοί έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν κάποια πράγματα. Για τους έντιμους οι πιθανότητες είναι ελάχιστες και απαιτείται πολύς κόπος. Οι νέοι για τους οποίους μιλάμε δεν είναι πάντα διατεθειμένοι να καταβάλλουν μεγάλους κόπους. Έχουν συχνά κάποια εύκολα συνθήματα του τύπου: «Τα ρολόγια και τα κορόιδα δουλεύουν», «δεν αξίζει αυτή η ζωή», «όλα οδηγούν στο τίποτα ή στο πουθενά».

    (...) Ο τρόπος ζωής χωρίς στόχους και ιδανικά αποδιοργανώνει τόσο πολύ τους νέους, που συχνά τους αποκλείει τη δυνατότητα επανόδου. Μπορεί θεωρητικά οι στόχοι και τα ιδανικά να μην είναι απαραίτητα για να ζήσει κανείς καλά. Η πείρα όμως έχει αποδείξει ότι αποτελούν φρένο για την εγκληματικότητα. Μπορεί η κοινωνία μας ακόμη σήμερα να έχει διατηρήσει ιδανικά όπως πατρίδα, δικαιοσύνη ή άλλες αρχές. Ο τρόπος ζωής των μεγαλυτέρων όμως είναι τέτοιος που δεν πείθει τα παιδιά. (...)

    Όλοι μιλάμε για τη βιαιότητα των νέων. Κι όμως αυτή τη βία τη διδάσκουμε εμείς οι ίδιοι παντού. Από τις αίθουσες κινηματογράφου, το δρόμο, ως τα ίδια τα σαλόνια μας με τις τηλεοράσεις. Δεν είναι βέβαια ελληνικό φαινόμενο, είναι διεθνές. Είναι του τύπου εκείνου ζωής που προστατεύει κάποια αγαθά, όπως το ιερότερο όλων που είναι η ελευθερία. Την πληρώνουμε όμως με τίμημα ακριβό αυτή την ελευθερία. Δεν υπονοώ ότι θα πρέπει να κάνουμε λογοκρισία. Κάπου όμως πρέπει να υπάρχει μια συνισταμένη. Διαφορετικά το νερό αντί να σε δροσίζει σε πνίγει, το μαχαίρι αντί να κόβει το ψωμί σε σφάζει. Θα το αφήσεις; Κάπου έχουμε χάσει το μέτρο.

    Η δραματοποίηση της εγκληματικής βίας μέσα από τον Τύπο

    Τσαλίκογλου Φωτεινή, εφ. Πρώτη, 20/1/1986 (=Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Β', σελ. 67-69)

    Ο ρόλος του Τύπου στην αναπαραγωγή, την εδραίωση αλλά και την κατασκευή στερεότυπων αντιλήψεων και σχέσεων ζωής είναι αναμφισβήτητος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ρόλος που αυτός διαδραματίζει στη διαμόρφωση μιας εικόνας για το έγκλημα και τον εγκληματία μέσα από τη διόγκωση και τη δραματοποίηση της σημασίας ατομικών και μεμονωμένων πράξεων βίας. Ένας φόνος, ένας βιασμός, μια σεξουαλική πράξη βίας αποτελεί σταθερό πόλο έλξης της ενασχόλησης των Μ.Μ.Ε. Εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα αφιερώματα, διογκωμένες και αυθαίρετες περιγραφές, συναρπαστικές φωτογραφικές απεικονίσεις του συμβάντος συναγωνίζονται στο επίπεδο της πιο ρεαλιστικής αναπαράστασης του αποτρόπαιου, υποδαυλίζοντας έντεχνα την αναστάτωση της κοινής γνώμης που αγγίζει τα όρια ενός παροξυσμού φρίκης και πανικού.

    Έτσι, ενώ διοχετεύεται στο κοινό ο πανικός απέναντι στο έγκλημα και τον εγκληματία, ευνοείται παράλληλα και η πρόληψη του εγκλήματος σαν ένα είδος άμεσης απειλής. Στη θεατρική σκηνή της καθημερινότητάς μας εκτυλίσσεται ένα οικείο έργο με σκηνοθέτη τα Μ.Μ.Ε. και πρωταγωνιστή ένα μυθοπλαστικά κατασκευασμένο, δραματοποιημένο εγκληματία.

    Η δραματοποίηση αυτή επιτελεί, όπως φαίνεται, μια ζωτικής σημασίας λειτουργία για το σύστημα και τη διατήρηση της τάξης των πραγμάτων: το ευρύ κοινό, βιώνοντας τη βία και το έγκλημα ως άμεση απειλή, προσλαμβάνει την έννομη τάξη σαν προστατευτική δομή. Με τον τρόπο αυτό δικαιολογεί, θεωρώντας μάλιστα απαραίτητη, τη μαζική παρέμβαση του ποινικού συστήματος στην καθημερινή μας ζωή, ενός συστήματος που εκφράζει και περιφρουρεί τα συμφέροντα και τις αξίες της άρχουσας τάξης. Έτσι, γίνεται αποδεκτή στη ζωή μας η κυριαρχία του νόμου και η λειτουργία του ως ρυθμιστή της ίδιας τελικά της ζωής μας (...)

    (...) Η διόγκωση όμως της σημασίας που αποδίδεται στη βίαιη εγκληματικότητα και στις ατομικές πράξεις βίας σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αν μελετήσουμε το στατιστικό πίνακα των καταδικασθέντων κατά κατηγορίες εγκλημάτων της δεκαετίας του '71-81, θα διαπιστώσουμε ότι οι καταδίκες για εγκλήματα βίας είναι ποσοτικά ασήμαντες, ανερχόμενες σ' ένα ποσοστό 3,55%, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των καταδικών, 58,73%, αφορά τις παραβιάσεις ειδικών ποινικών νόμων.

    Η δραματοποίηση ατομικών πράξεων βίας στην οποία συμμετέχει τόσο ενεργά ο καθημερινός Τύπος αποπροσανατολίζει την προσοχή του κοινού από την εστία άλλων κινδύνων. Ο πανικός κι ο φόβος εστιάζεται στον κίνδυνο που θέτουν ορισμένα άτομα ή κατηγορίες ατόμων και όχι στο φαινόμενο μιας συλλογικής, ομαδικής βίας. Συγκαλύπτεται έτσι η σημασία του κινδύνου ορισμένων κοινωνικών συνθηκών ή πρακτικών, που εντούτοις απειλούν πολύ περισσότερο την υγεία, την ασφάλεια, τη ζωή του πληθυσμού.

    Έτσι η βιομηχανική μόλυνση ή τα καθημερινά ατυχήματα στους χώρους εργασίας, όπου δεκάδες άτομα χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας πλημμελών συνθηκών εργασίας, αποτελούν εκφάνσεις μιας θεσμικά αποδεκτής εγκληματικότητας, προσλαμβάνονται ως «φυσιολογικά» και «συνηθισμένα» συμβάντα, αναπότρεπτα, συνυφασμένα με τη ροή των πραγμάτων, ανάξια ιδιαίτερης μνείας από τον Τύπο. Επιπλέον η δραματοποίηση της βίας ενισχύει την ανάγκη λήψης ισχυρών κατασταλτικών μέτρων εναντίον των ατόμων εκείνων που θα χαρακτηριστούν ως «επικίνδυνοι εγκληματίες»...

    (...) Όπως σχετικές έρευνες έχουν τεκμηριώσει χαρακτηριστικά: η ανεργία, η νεαρή ηλικία, η χαμηλή κοινωνικοοικονομική προέλευση κινητοποιούν πιο γρήγορες και πιο έντονες επεμβάσεις από τις καταδιωκτικές αρχές κατά το μέτρο που τα χαρακτηριστικά αυτά ανταποκρίνονται στο στερεότυπο του επικίνδυνου εγκληματία. Η σημαντική, από οικονομική τουλάχιστον άποψη, εγκληματικότητα της άρχουσας τάξης αποσιωπάται, εφόσον δε συνδέεται με το στερεότυπο αυτό.

    Η δραματοποίηση της εγκληματικότητας μέσα από τον Τύπο ενισχύει αναπαράγοντας τη μυθοπλαστική αυτή κατασκευασμένη και ταξικά προσδιορισμένη εικόνα του επικίνδυνου και φοβογόνου εγκληματία.

    Βία

    Αρετή Αθανασίου, Μαρία Μαρκουλή, Δημήτρης Δοντάς, Βία, Εφ. Τα Νέα, 25/4/1995

    Οι κουκουλοφόροι τα σπάνε στα πανεπιστήμια. Οι ροκάδες στις συναυλίες. Οι χούλιγκαν στα γήπεδα. Παράγοντες του ποδοσφαίρου προπηλακίζουν αστυνομικούς. Τα ΜΑΤ ξυλοφορτώνουν τους συνταξιούχους. Κυρίες κακοποιούν ανήμπορα παιδιά. Οδηγοί λύνουν τις διαφορές τους στους δρόμους με γροθιές. Η βία γίνεται τριγύρω μας κάθε ημέρα και πιο έντονη. Γιατί; Για να δείξουν κάποιοι τη δύναμή τους ή για να αποκτήσουν κύρος; Από πλήξη και ανία; Ή μήπως φταίει και η τηλεόραση; Οι ειδικοί πάντως δείχνουν να συμφωνούν τουλάχιστο σε ένα: η αίσθηση του ανικανοποίητου και η πίστη σε ψεύτικες αξίες ευθύνονται σε μεγάλο ποσοστό για την έξαρση της βίας στην εποχή μας.

    «Μοντέλο» επίλυσης των κάθε είδους διαφορών, αντιθέσεων και συγκρούσεων μεταξύ των ανθρώπων, η βία αποκτά στις μέρες μας εκρηκτικές διαστάσεις. Ακόμα και οι ακραίες μορφές βίας που αποτελούν εγκληματικές πράξεις, αυξάνουν με τρομακτικούς ρυθμούς. Τα κακουργήματα έχουν αυξηθεί κατά 800% από το 1977 έως το 1993, ενώ στις επίσημες στατιστικές το 1972 καταγράφηκαν 19 ληστείες και το 1992... 1519: «Και αυτοί οι αριθμοί δεν αποτελούν παρά την κορυφή του παγόβουνου», τονίζει στα «ΝΕΑ» η κ. Αλίκη Γιωτοπούλου Μαραγκοπούλου, καθηγήτρια εγκληματολογίας.

    Οι γενεσιουργοί παράγοντες της βίας είναι πολλοί, κατά την κ. Μαραγκοπούλου: «Κατά κανόνα, πίσω από κάθε επίθεση υπάρχει ένα αίσθημα ματαίωσης, στέρησης, μη ικανοποίησης, έντονης τάσης, επιθυμίας... Αλλά σήμερα στερούνται λιγότερο, κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι από οικονομική άποψη, δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση, στην ιατρική περίθαλψη κ.λπ. Αυξάνει όμως το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, ενώ η καταναλωτική κοινωνία μάς επιβάλλει την κτήση διαρκώς περισσότερων αγαθών για την απόκτηση κύρους...»

    Όσοι δεν κατορθώνουν να αποκτήσουν περισσότερα αγαθά, αισθάνονται στερημένοι και γίνονται επιθετικοί και βίαιοι: «Βία όμως χρησιμοποιούν και στον αγώνα για την απόκτησή τους», επισημαίνει η κ. Μαραγκοπούλου. «Πρώτον γιατί αυτό το μοντέλο συμπεριφοράς προβάλλεται αρχίζοντας από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα και δεύτερον, γιατί έχουν καταργηθεί όλες οι ηθικές αξίες και οι μόνες γενικά σεβαστές ψευδοαξίες, ο πλούτος και ο εξουσιασμός, κυνηγιούνται πλέον χωρίς ηθικό χαλινό...».

    Η πλήξη και η ανία είναι τα κυρίαρχα γενεσιουργά στοιχεία βίας στους νέους. Αυτό πιστεύει η κ. Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο: «Μπορείς να τα σπάσεις όλα, να τα κάνεις γυαλιά καρφιά και να δημιουργήσεις τεχνητές συνθήκες έντασης, για να αισθανθείς ότι είσαι ζωντανός όταν όλα γύρω σου σε πείθουν ότι έχεις κιόλας πεθάνει! Όταν έτσι τα σπας και γίνεσαι καταστροφέας, είναι σα να λες: ‘Να, δες, τώρα είμαι ζωντανός, υπάρχω'. Υπάρχεις μέσα από τη βία, όταν δεν μπορείς να υπάρξεις διαφορετικά. Και οι νεκροί, ως γνωστόν, είναι οι πλέον φιλήσυχοι πολίτες. Η βία των νέων έχει πολλά να διδαχθεί από τη θεσμικά αποδεκτή βία που τους περιβάλλει...». (…)

    Η αίγλη και η ακαταμάχητη γοητεία που ασκεί η τηλεοπτική βία στα παιδιά και τους νέους είναι ενδεικτική, σύμφωνα με την κ. Τσαλίκογλου: «Όλοι ξέρουμε πόσο μετακινείται η ηλικία της εγκληματικότητας σε όλο και νεότερες ηλικίες και πόσο έχει αυξηθεί η βία χωρίς εμφανή στόχο τυφλή βία. Η βία πια έχει γίνει τόσο ‘απλή', τόσο ‘εύκολη' ταυτόσημη με την ίδια τη ζωή μας. Μια ζοφερή προφητεία για το μέλλον είναι ότι η βία θα γίνει ακόμα πιο τυφλή, όταν δε θα συνδέεται με τη διάψευση των επιθυμιών αλλά με το γεγονός ότι οι νέοι δε θα είναι πια ικανοί να επιθυμήσουν...».

    Ψευδοδιάκριση «νόμιμης» και «παράνομης» βίας

    Βάσω Αρτινοπούλου, Εφ. Τα Νέα, 25/4/1995 (Η Βάσω Αρτινοπούλου είναι δρ Εγκληματολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου)

    Η βία είναι μια έννοια σχετική και απαιτεί σαφείς οροθετήσεις των σχέσεων εξουσίας και δύναμης σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Το τι ορίζουμε κάθε φορά ως βία και ποιες είναι οι μορφές της αποτελεί μια ιδεολογική και κυρίως πολιτισμική παράμετρο. Σε παλαιότερες εποχές, όταν οι πράξεις βίας είναι απόλυτα συνυφασμένες, ταυτισμένες ή σύμφωνες με τις κρατούσες αντιλήψεις και το πολιτισμικό πλαίσιο της κοινωνίας, τότε οι πράξεις αυτές δεν αξιολογούνται ως βίαιες. Για παράδειγμα, όταν η εξουσία του «πάτερ φαμίλια» είναι αδιαμφισβήτητη και αδιαπραγμάτευτη, τότε η χειροδικία εις βάρος της γυναίκας του δεν αξιολογείται ως κακοποίηση. Σε περιόδους πολέμου, συρράξεων ή αναταραχών, η βία όχι μόνο δεν αξιολογείται αρνητικά, αλλά αντίθετα επιβάλλεται και επικροτείται.

    Έτσι, ο βαθμός πολιτισμικής ανάπτυξης μιας κοινωνίας αποτελεί κι ένα από τα κριτήρια προσδιορισμού συγκεκριμένων συμπεριφορών ως πράξεων βίας. Σήμερα, όπως άλλωστε και σε παλαιότερες εποχές, η βία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνιών. Εκδηλώσεις βίας άλλοτε περιβάλλονται με το πέπλο της θεσμοποίησης, αποτελούν δηλαδή κοινωνικά νομιμοποιημένες συ-μπεριφορές, όπως η ψυχολογική βία στο στρατό, η θεσμοθετημένη βία της αστυνομίας· κι άλλοτε αποδοκιμάζονται.

    Η πολιτισμική αποδοχή της βίας καθιστά δυσδιάκριτα και ασαφή τα όρια και τα κριτήρια της ψευδοδιάκρισης μεταξύ της «νόμιμης» και της «παράνομης» βίας. Βία στην οικογένεια, στο σχολείο, στο δρόμο, στα γήπεδα, στο κοινοβούλιο, στο σεξ, στην τηλεόραση... Ανακύκλωση προτύπων συμπεριφοράς, μια διαφορετική απάντηση του υποκειμένου στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, μια μαθημένη ενίοτε προσδοκώμενη και κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά, υποτιθέμενη ένδειξη δύναμης και ισχύος. Ταυτόχρονα όμως, ένας δείκτης προόδου και πολιτισμού της κοινωνίας μας. (...)

    Πόσο συμμετέχουν οι λαθρομετανάστες

    Δ. Νικολακόπουλος, εφ. Το Βήμα, 22/3/1998

    Είναι μύθος ότι για την αύξηση της εγκληματικότητας στην Ελλάδα ευθύνονται αποκλειστικά και μόνον οι αλλοδαποί. Οι απόψεις που διατυπώνονται για τη δημιουργία «στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους αλλοδαπούς», ώστε να προστατευθεί η δημόσια ασφάλεια, οι προτροπές για «τη δημιουργία ομάδων αυτοπροστασίας από τους αλλοδαπούς» και οι συνταγές για «επιτήρηση των συνόρων της εγκληματικότητας από ιδιωτικές εταιρείες προστασίας» όχι μόνο δεν έχουν πραγματική υπόσταση αλλά ευνοούν την ανάπτυξη φαινομένων ρατσισμού, τα οποία μάλιστα καταβάλλεται προσπάθεια να εκμεταλλευθούν διάφοροι κύκλοι που απεργάζονται πολιτικές λύσεις λεπενικού τύπου.

    Η αλήθεια είναι ότι το ειδικό βάρος των αλλοδαπών στο σύνολο της εγκληματικότητας στην Ελλάδα διατηρείται ακόμη σχετικά χαμηλό. Θέλετε ορισμένα παραδείγματα; Το πρώτο εξάμηνο του 1996 οι έλληνες δράστες (στο σύνολο της εγκληματικότητας) ήταν 141.249 ενώ οι αλλοδαποί 4.717, ενώ το δεύτερο εξάμηνο του 1996 οι Ελληνες ήταν 111.355 και οι αλλοδαποί 5.372. Το πρώτο εξάμηνο του 1997 οι έλληνες δράστες υπερέβησαν τις 112.000, ενώ αντιθέτως παρατηρείται μια μείωση των αλλοδαπών. Βεβαίως, το δεύτερο εξάμηνο του 1997, όπως και το πρώτο τρίμηνο του 1998, οι εγκληματικές πράξεις με δράστες αλλοδαπούς έχουν αυξηθεί σημαντικά. Παρά ταύτα όμως το ειδικό βάρος των αλλοδαπών εξακολουθεί να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα στο σύνολο της εγκληματικότητας. Εκτός τούτου δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι αλλοδαποί, παρά τις ρυθμίσεις για την «πράσινη κάρτα», εξακολουθούν να αστυνομεύονται.

    Βλέπουν 3 φόνους την ημέρα

    Εφ. Τα Νέα, 17/2/1998

    Περίπου 1.700 ώρες τον χρόνο (ήτοι δύο μήνες και δέκα ημέρες) αφιερώνει ένα Ελληνόπουλο (άνω των 13 ετών) μπροστά στην τηλεόραση, για παρακολούθηση σίριαλ, εκπομπών και ταινιών. Το ρεκόρ όμως κατέχουν τα Αμερικανάκια, τα οποία έως τα 18 τους έχουν «καταναλώσει» 20.000 ώρες μπροστά στη μικρή οθόνη και μόλις 11.000 ώρες στη σχολική τάξη. Τα αποτελέσματα ερευνών που έχουν γίνει στην Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική με θέμα τη ζωή των παιδιών με την τηλεόραση απαρτίζουν μια λίστα με εντυπωσιακούς αριθμούς, που αφορούν επιμέρους τομείς προγραμμάτων, που παρελαύνουν μπροστά από τα μάτια των μικρών τηλεθεατών.

    Ο χαρακτηρισμός «το καλύτερο σχολείο βίας», που έχει αποδοθεί στην τηλεόραση, δεν είναι τυχαίος, όταν μάλιστα επιβεβαιώνεται από στοιχεία επιστημονικών ερευνών. Τρεις φόνους την ημέρα κατά μέσο όρο, παρακολουθούν τα παιδιά από τις τηλεσυχνότητες είναι ένα από τα ζοφερά συμπεράσματα που προκύπτει από τουλάχιστον χίλιες έρευνες που έχουν γίνει στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ένα παιδί, συμπληρώνοντας το 18ο έτος της ηλικίας του, έχει στο... τηλεοπτικό παθητικό του κάπου 40.000 δολοφονίες, ενώ «μέσα σ' ένα χρόνο ένας νέος έχει δει να παρελαύνουν μέσα από τη μικρή οθόνη κάπου 12.000 σκηνές βίας», σημειώνει ο ειδικός σε θέματα τηλεοπτικής βίας Γουίλιαμ ΝoUιoo.

    Δεν είναι όμως η βία, στις διάφορες μορφές της, που υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό στα τηλεοπτικά προγράμματα. Οι αναφορές στο σεξ, έμμεσες ή άμεσες, τις οποίες συναντά κανείς σε κάθε είδους προγράμματα, είναι όλο και πιο συχνές. «Σεξ στις σαπουνόπερες, σεξ στα σποτάκια, σεξ σε τίζερς προγραμμάτων», παρατηρεί η Ένωση Αμερικανών Ψυχολόγων. «Τα παιδιά πλέον, μέσα από τη διαρκή πλύση εγκεφάλου που γίνεται από την τηλεόραση και τις κινηματογραφικές ταινίες, αντιλαμβάνονται πως πρωταρχικός σκοπός σε μια σχέση είναι το σεξ, το οποίο πρέπει να δοκιμάσουν σύντομα»!

    Κάποιες αμερικανικές σειρές και σαπουνόπερες με αναφορές στο σεξ έχουν «περάσει» και από τις ελληνικές τηλεσυχνότητες, όπως το σίριαλ «Φιλαράκια» («Friends») και η σαπουνόπερα «Pacific drive» (αμφότερα από το Star).

    Σε συνέδριο της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας έγινε γνωστό πως οι μικροί τηλεθεατές γίνονται δέκτες 15.000 σεξουαλικών μηνυμάτων τον χρόνο.

    Στις αγαπημένες σαπουνόπερες των νέων, όπως «Στη λεωφόρο του Μέλροουζ» (Antenna) ή στα «Χτυποκάρδια στο Μπέβερλι Χιλς» (Mega), «οι πρωταγωνιστές έχουν προγαμιαίες ερωτικές σχέσεις ή και εξωσυζυγικές σχέσεις, δεν γίνεται η ελάχιστη αναφορά για μέτρα πρόληψης ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης σε ερωτικές επαφές πριν από το γάμο, πολύ δε περισσότερο δρουν σαν να μην υφίσταται η μάστιγα του αιώνα, το AIDS» τονίζει ο δρ Βίκτορ Στράσμπεργκερ.

    Η ζωή των παιδιών σε τηλεοπτικούς αριθμούς συνεχίζεται με διαφημίσεις! Ένα παιδί στην Ελλάδα παρακολουθεί 12 σποτάκια ανά ώρα παιδικού προγράμματος, σύμφωνα με έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ (Ένωση Καταναλωτών «Ποιότητα της ζωής»). Ένα Αμερικανάκι «μετρά» 24 σποτάκια, ενώ στην Αυστραλία οι μικροί τηλεθεατές βλέπουν 29 διαφημίσεις ανά ώρα παιδικού προγράμματος.

    «Mε έδερνε και δεν μίλαγα»

    Ρούλα Τσουλέα, Μάρθα Καιτανίδη, εφ. Τα Νέα, 25/11/2003

    «Όταν με έδερνε προσπαθούσα να καλύψω το πρόσωπό μου για να μην παραμορφωθεί από το πολύ ξύλο, αλλά δεν αντιστεκόμουν, δεν μιλούσα, για να μην τον εξαγριώσω περισσότερο. Απλώς, έκλεινα τα μάτια και περίμενα να τελειώσει».

    Έχουν περάσει δέκα χρόνια από τότε που η Μαριάννα Δήμα ήρθε στην Ελλάδα από τη Ρουμανία. Οι πληγές που άνοιξε στο σώμα της ο πρώην σύζυγός της έχουν από καιρό επουλωθεί. Τα σημάδια, όμως, παραμένουν. Στο κορμί και στην ψυχή της.

    «Εκείνη την τελευταία μέρα είχε βγει εκτός εαυτού», θυμάται η 30χρονη γυναίκα. «Έβλεπα τα μάτια του γουρλωμένα να στάζουν μίσος και σκεφτόμουν "Θεέ μου, να μέναμε στον 1ο όροφο, να πηδήξω από το παράθυρο να σωθώ". H πρώτη μαχαιριά με βρήκε στο χέρι... και η δεύτερη, η τρίτη, η δέκατη. Μετά μού έμπηξε το μαχαίρι στο πόδι. Ούρλιαζε πως θα με σφάξει, με χτυπούσε αλύπητα. Ακόμα δεν ξέρω πώς σώθηκα. Τα κατάφερα, όμως. Άνοιξα την πόρτα, βγήκα έξω και δεν ξαναγύρισα ποτέ. Χρειάστηκε, πάντως, να ξανάρθω σε επαφή μαζί του. H τελευταία φορά ήταν πριν από 3 χρόνια, όταν του έδωσα δύο εκατομμύρια για να αφήσει τα δυο μας παιδιά να έρθουν να ζήσουν μαζί μου στην Ελλάδα».

    Ο ΟΗΕ έχει καθιερώσει την 25η Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών και εκατοντάδες χιλιάδες περιπτώσεις σαν κι αυτή της κ. Δήμα έρχονται να θυμίσουν πως η βία μεταξύ συντρόφων υπάρχει παντού, σε όλες τις κοινωνίες, σε όλες τις χώρες - και στην Ελλάδα.

    «H βία μεταξύ συντρόφων δεν είναι δυστυχώς σημερινό πρόβλημα, απλά στο παρελθόν δεν έβγαινε προς τα έξω», λέει η ψυχολόγος κ. Χρυσάνθη Καστανά, σύμβουλος ψυχικής στήριξης γυναικών. «Στην καλύτερη περίπτωση, το θύμα απευθυνόταν σε συγγενικά του πρόσωπα, συνήθως γυναίκες, για να ακούσει πως και αυτές έχουν κακοποιηθεί, αλλά για χάρη των παιδιών πρέπει να κάνουν υπομονή. Οι νεώτερες γενιές, λόγω της αυξημένης πληροφόρησης, αρχίζουν να αντιστέκονται, προστρέχουν ολοένα περισσότερο σε ειδικούς, και πολλές κακοποιημένες γυναίκες βρίσκουν το κουράγιο να ξεφύγουν».

    Όπως εξηγεί η κ. Καστανά, η βία εκ μέρους των ανδρών ουσιαστικά είναι μια αρρώστια, την οποία όμως ελάχιστοι δείχνουν πρόθυμοι να γιατρέψουν. «H αρρώστια αυτή έχει συχνά τις ρίζες της στα δικά τους τραυματικά παιδικά βιώματα», λέει. «Ωστόσο, οι περισσότεροι αρνούνται να ανατρέξουν σε αυτά και έτσι χάνουν την ευκαιρία να υποβληθούν σε συμβουλευτική υποστήριξη, η οποία θα μπορούσε να τους θεραπεύσει».

    ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ

    Σημαντικός ο ρόλος του εξειδικευμένου προσωπικού

    Είναι άγνωστος ο ακριβής αριθμός των Ελληνίδων που πέφτουν κάθε χρόνο θύματα βίας από τους συντρόφους τους. Οι μελέτες που έχουν γίνει γι' αυτό το θέμα είναι λιγοστές. Τα ευρήματά τους, όμως, είναι πολύ ανησυχητικά.

    Το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποίησε τρεις διαδοχικές ερευνητικές εργασίες, με βάση γυναίκες που απευθύνονταν τραυματισμένες στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών τριών νοσοκομείων (Ασκληπιείο Βούλας, Γενικά Νοσοκομεία Κέρκυρας και Βόλου).

    Στην πρώτη αναλύθηκαν στοιχεία της περιόδου 1996-98. Από τις 27.319 γυναίκες που πήγαν στα Επείγοντα, οι 312 (ή ποσοστό 1,1%) ανέφεραν αυθόρμητα ότι οι τραυματισμοί τους είναι συνέπεια κακοποίησης από τους συντρόφους τους.

    Το ποσοστό αυτό είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με ανάλογα επιδημιολογικά δεδομένα άλλων προηγμένων κρατών. Έτσι, οι ερευνητές - με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας κ. Ελένη Πετρίδου και συνεργάτες τούς ερευνητές-γιατρούς Μιχάλη Καμινάρη, Ντέλια Αλέξε και Θέμη Σπυριδόπουλο - προχώρησαν στη δεύτερη μελέτη.

    Το εξάμηνο Αύγουστος 2002 - Φεβρουάριος 2003, 967 γυναίκες δέχτηκαν να απαντήσουν - μέσα στα Επείγοντα - σε ειδικές ερωτήσεις. Και οι 58 (ή ποσοστό 6%) δήλωσαν ότι είχαν πέσει θύματα κακοποίησης.

    Στην τρίτη και τελευταία μελέτη, οι ερευνητές απευθύνθηκαν σε γυναίκες που πήγαιναν για προγραμματισμένη επανεξέταση στο Ασκληπιείο Βούλας. Αυτή τη φορά οι (ίδιες) ερωτήσεις έγιναν σε ένα απομονωμένο γραφείο, με την παρουσία ενός ειδικά εκπαιδευμένου γιατρού. Αποτέλεσμα: από τις 94 γυναίκες που μέσα σε ένα τετράμηνο δέχθηκαν να συμμετάσχουν στην όλη διαδικασία, οι 21 (ή ποσοστό 22,3%) είχαν κακοποιηθεί από τους συντρόφους τους!

    «H αυθόρμητη παραδοχή της βίας από τον σύντροφο είναι ελάχιστη», σχολιάζει ο κ. Σπυριδόπουλος. «Τα πράγματα αλλάζουν, όμως, όταν ένας σωστά εκπαιδευμένος γιατρός σκύβει με ευαισθησία πάνω από την τραυματισμένη γυναίκα, παρακινώντας τη να παραδεχθεί την ύπαρξη του προβλήματος και να ζητήσει βοήθεια. Και αυτό κάναμε στην τρίτη μελέτη: είπαμε στις γυναίκες σε ποια ειδικά κέντρα μπορούν να απευθυνθούν»

    «Με βίαζε έχοντας δίπλα του ένα μαχαίρι ή ένα κατσαβίδι»

    «H χειρότερη ώρα ήταν όταν σκοτείνιαζε και ξαπλώναμε στο κρεβάτι», λέει η 53χρονη Νικολέτα Κρίκου (φωτογραφία). «Συνήθως ξάπλωνα με τα ρούχα μου - δεν ήθελα να υπάρχει χιλιοστό σάρκας ακάλυπτο, για να μην τον προκαλέσω. Δεν γλίτωνα, όμως, πάντα. Υπήρχαν φορές που με βίαζε έχοντας δίπλα του ένα μαχαίρι ή ένα κατσαβίδι για να με απειλεί. Χώρια το ξύλο κι οι βρισιές... Κοντά 32 χρόνια κράτησε ο γάμος μου και το μόνο που θυμάμαι είναι ένα χέρι σηκωμένο έτοιμο να χτυπήσει κι ένα στόμα που έβριζε χωρίς σταματημό».

    INFO

    * Γραμμή SOS «Δίπλα σου». Τηλ. 800-11-88881 από σταθερό τηλέφωνο χωρίς χρέωση και 210-7786.800 από κινητό τηλέφωνο με χρέωση

    * Συμβουλευτικό Κέντρο για τη Βία στην Οικογένεια (της Γενικής Γραμματείας Ισότητας). Τηλ. 210-3317.305-6, 210-4112.091 και 210-4129.101

    * Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθήνας (Αναπαύσεως 10). Τηλ. 210-9219.002

    Ανεπτυγμένα θέματα

    Εφημερίδα Τα Νέα, 25/9/2007

    Ερωτήσεις

    Ο άνθρωπος απειλείται θανάσιμα από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι ένας πιθανός δολοφόνος. Η ελπίδα του, πως με τη συγκέντρωση ισχύος θ΄ αποφύγει την καταστροφή του από άλλους, είναι μια λαθεμένη ελπίδα. Γιατί η ισχύς πραγματοποιείται μέσα στη βία και κάθε βία παράγει σ΄ ένα ακριβώς αντίστοιχο μέτρο την αντιβία. Αν είμαστε διατεθειμένοι να παραδεχτούμε και ν΄ αναγνωρίσουμε, πως δεν μπορούμε να λύσουμε κανένα ανθρώπινο πρόβλημα με τη βία, ούτε και τα δικά μας, θα πρέπει τότε ν΄ αρχίσουμε ν΄ αναζητούμε άλλους τρόπους για να κάνουμε δυνατή τη συμβίωση των ανθρώπων... [...] Η υποτιθέμενη και η πραγματική απειλή συγχωνεύονται. Όπου αρχίζει να κυριαρχεί το πνεύμα της εχθρότητας, δεν αργεί να εμφανιστεί και η πραγματική και συγκεκριμένη εχθρότητα. Αυτό ισχύει για τη συμβίωση των λαών το ίδιο όπως και για τη συμβίωση των ατόμων. Αυτό που πρέπει να υπερνικήσουμε είναι η εχθρότητα. Εχθρότητα είναι αυτό που μας κάνει να βλέπουμε στον άλλον τον επιτιθέμενο, τον κακό, που περιμένει μόνο τη στιγμή, που θα μας βρει τόσο απρόσεκτους και αδύναμους, ώστε να μην μπορούμε ν΄ αποκρούσουμε μια επίθεση.

    Αυτό το κακορίζικο πνεύμα της εχθρότητας είναι η αιτία για πολλές επιθετικές παρεξηγήσεις μεταξύ των μεγάλων και των νέων. Η δυνατότητα δημιουργίας τέτοιων παρεξηγήσεων μεταξύ των γενεών είναι σήμερα ιδιαίτερα μεγάλη. Γιατί σήμερα ο ενήλικος, που έχει αναλάβει μια παιδαγωγική δουλειά, δε βρίσκει κανένα στήριγμα σε γενικά αναγνωρισμένες αξίες ή σε γενικά αναγνωρισμένους θεσμούς. Θα πρέπει λοιπόν ν΄ αντιμετωπίσει μόνος του αυτούς, που πρέπει να διαπαιδαγωγήσει. Αν όμως ο παιδαγωγός δεν έχει αυτοκυριαρχία, πράγμα που αποτελεί κανόνα, θα ερμηνεύει κάθε αντίρρηση, κάθε άρνηση, σαν επίθεση κατά του εαυτού του. Μόλις η στάση αυτή σταθεροποιηθεί μέσα του θ΄ αρχίσει να συμπεριφέρεται ανάλογα. Θα μυρίζεται τότε και στην παραμικρότερη υπόνοια αντίστασης και αντίρρησης επιθέσεις εναντίον του και θα προσπαθεί να τις προλάβει. Η εχθρότητα θ΄ αυξάνεται και μαζί της ο κίνδυνος να ξεσπάσουν επιθετικές ενέργειες.

    [...] Η βία γεννά βία. Δυστυχώς εξακολουθούμε να έχουμε τη γνώμη πως αυτός ο φυσικός νόμος παύει να ισχύει, όταν είμαστε εμείς αυτοί που εφαρμόζουν τη βία. Προσωπικά όμως δεν ξέρω καμιά περίπτωση, που η βία, την οποία προκάλεσε ένας άνθρωπος, να μην επέστρεψε στον ίδιο. Ένα πρώτο βήμα για να πετύχουμε κατά το δυνατόν ελεύθερες από επιθετικότητα σχέσεις με νέους ανθρώπους, είναι να πιστέψουμε πως κανένα πρόβλημα στις σχέσεις των ανθρώπων δε λύνεται με την άσκηση βίας. Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου είναι λογικότερο και καλύτερο να «καταπιούμε» μια επιθετική ενέργεια ενός υποτιθέμενου ή πραγματικού αντιπάλου, χωρίς ν΄ αντιδράσουμε αμέσως με μια αντίστοιχη επιθετική ενέργεια. Αυτό φυσικά πρέπει να΄ χει τα όριά του. Οπωσδήποτε ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και πρέπει να εμποδίζει να γίνεται θύμα εσκεμμένων ή απερίσκεπτων επιθέσεων.

    Rolf Grigat Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις. Μονάδες 25

    Β.1. «Η υποτιθέμενη και η πραγματική απειλή συγχωνεύονται. Όπου αρχίζει να κυριαρχεί το πνεύμα της εχθρότητας, δεν αργεί να εμφανιστεί και η πραγματική και συγκεκριμένη εχθρότητα»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε 80-100 λέξεις. Μονάδες 10

    Β.2.Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική-παραγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 10

    Β.3. Να δώσετε για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη: συγχωνεύονται, κακορίζικο, αναγνωρισμένους, εσκεμμένων, απερίσκεπτων. Μονάδες 5

    Γ. Στο κείμενο που διαβάσατε ο συγγραφέας αναφέρει πως κανένα πρόβλημα στις σχέσεις των ανθρώπων δε λύνεται με την άσκηση βίας και πως για ν΄ απαλλαγούμε απ΄ αυτή θα πρέπει να υπερνικήσουμε την εχθρότητα. Ποιους άλλους τρόπους περιορισμού της βίας θα προτείνατε, ώστε οι σχέσεις των ανθρώπων να γίνουν υγιέστερες και εποικοδομητικές; Μονάδες 50

    Απαντήσεις

    Α.Το κείμενο αναφέρεται στη βία που υποκινείται από την εχθρότητα και την επιθετικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο συγγραφέας, απορρίπτοντας αρχικά την απόκτηση ισχύος ως μέσο προστασίας του ατόμου από τη βίαιη συμπεριφορά των άλλων, θεωρεί πως ο περιορισμός της βίας απαιτεί κυρίως την καταπολέμηση της εχθρότητας. Στο πνεύμα εχθρότητας οφείλεται συχνά, κατά την άποψή του, και η επιθετικότητα στις σχέσεις μεγάλων και νέων, επειδή οι πρώτοι συνηθίζουν να αποδίδουν κάθε αντίρρηση των νέων στην επιθετική τους διάθεση. Κλείνοντας, τονίζει την ανάγκη συνειδητοποίησης από όλους ότι μέσω της βίας δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. Β.1. Ο άνθρωπος που νιώθει πως απειλείται γίνεται επιθετικός. Όχι μόνο γιατί η επίθεση θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη αμυντική τακτική, αλλά και επειδή κάθε μορφή απειλής προϋποθέτει την ύπαρξη εχθρικής διάθεσης, στην οποία ο άνθρωπος συνηθίζει να αντιδρά με ανάλογο τρόπο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και όταν η απειλή είναι πλασματική. Ο άνθρωπος που θεωρεί πως απειλείται κλείνεται στον εαυτό του, ο φόβος τον καθιστά εχθρικό και επιθετικό και οι διαπροσωπικές του σχέσεις διαταράσσονται. Έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς, τόσο από τον ίδιο όσο και από τους γύρω του.

    Β.2. Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στη συγκεκριμένη παράγραφο είναι παραγωγική. Στην αρχή διατυπώνεται μια γενική άποψη («Αυτό το κακορίζικο....ιδιαίτερα μεγάλη»), ενώ στα σχόλιαλεπτομέρειες επιχειρείται η αιτιολόγησή της μέσω ειδικότερων αναφορών («Γιατί σήμερα ο ενήλικος,.....επιθετικές ενέργειες»: η στάση των ενηλίκων απέναντι στους νέους και αιτιολόγησή της)

    Β.3. συγχωνεύονται: ενοποιούνται κακορίζικο: κακότυχο αναγνωρισμένους: καθιερωμένους εσκεμμένων: προμελετημένων απερίσκεπτων: ασύνετων Γ. Κάθε κοινωνία καλείται ν΄ αντιμετωπίσει μια σωρεία προβλημάτων. Στα προβλήματα αυτά προεξάρχουσα θέση κατέχει και η βία. Η βία, όπως κι αν εκδηλώνεται, δεν παύει να είναι ένας τρόπος άσκησης καταναγκασμού, ένα μέσο επιβολής που μόνο αρνητικά αποτελέσματα έχει. Το βασικότερο όλων ίσως είναι η αλλοτρίωση των ανθρώπινων σχέσεων, η ανάπτυξη του αισθήματος της διαρκούς απειλής από το συνάνθρωπο, της καχυποψίας και τελικά της εχθρότητας. Αν, όμως, η εχθρότητα διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις, τότε είναι αμφίβολο αν ο πολιτισμός θα συνεχίσει και στο μέλλον να εξελίσσεται και να ευδοκιμεί. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι όλα τα σπουδαία επιτεύγματα και οι κατακτήσεις των ανθρώπων στηρίχθηκαν στη συνεργασία και τη συλλογικότητα.

    Γι΄ αυτό, είναι επιτακτική η ανάγκη να περιοριστεί η βία. Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να κινηθούν οι προσπάθειες της Πολιτείας, των Διεθνών Οργανισμών και όλων των φορέων κοινωνικοποίησης, θεσμοθετημένων και μη.

    Πιο συγκεκριμένα:

    ● Ο περιορισμός της βίας ξεκινά από τους βασικούς φορείς κοινωνικοποίησης, την οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα. Ειδικότερα, η γεφύρωση του λεγόμενου «χάσματος των γενεών», που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την εκδήλωση βίας από τους νέους, θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα γονέων και εκπαιδευτικών. Η προσέγγιση και η ουσιαστική επικοινωνία των επάλληλων γενεών θα επέλθει με την ενδυνάμωση του διαλόγου και την εφαρμογή των αρχών της δημοκρατικής αγωγής. Χρειάζεται να υπάρχει, όμως, και συναισθηματική επαφή, ευαισθησία και τρυφερότητα, για να απαλλαγούν οι νέοι από την καχυποψία και την αμφισβήτηση που ενισχύουν τις βίαιες αντιδράσεις τους.

    ● Επίσης, ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί από τους γονείς στον τρόπο επιλογής των παιδικών παιχνιδιών. Έχει, εξάλλου, αποδειχθεί ότι τα παιδιά είναι πιο βίαια και επιθετικά όταν παίζουν με παιχνίδια που σχετίζονται με τη βία (π.χ. πολεμικά παιχνίδια, ηλεκτρονικά παιχνίδια). Αντ΄ αυτών θα ήταν εξαιρετικά ωφέλιμα τα ομαδικά παιχνίδια που συμβάλλουν στη δημιουγική εκτόνωση της συσσωρευμένης ενεργητικότητας των νέων, αλλά και βοηθούν στην ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ομάδας.

    ● Το πρόβλημα της βίας είναι ιδιαιτέρως οξύ στις απρόσωπες και ακαλαίσθητες μεγαλουπόλεις. Η άναρχη δόμηση, η απουσία πρασίνου, η έλλειψη χώρων άθλησης, ψυχαγωγίας και δημιουργικής απασχόλησης αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μεγάλων αστικών κέντρων που αυξάνουν το άγχος, την ευερεθιστικότητα και την επιθετικότητα των σύγχρονων ανθρώπων. Είναι, λοιπόν, επιβεβλημένη η αισθητική αναμόρφωση των αστικών κέντρων με τη δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου και αναψυχής.

    ● Οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες μπορούν, αξιοποιώντας την εμβέλεια της προσωπικότητας και του έργου τους, να τονίσουν την αναγκαιότητα περιορισμού της βίας και καλλιέργειας της συλλογικής συνείδησης. Η απαγκίστρωση των ανθρώπων από το άκρατο πνεύμα ατομικισμού και ανταγωνιστικότητας θα μπορούσε να τους βοηθήσει να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες και τις προτεραιότητές τους. Ιδιαίτερα οι καλλιτέχνες με την ευαισθησία που τους διακρίνει, μπορούν μέσω της αισθητικά προσεγμένης καλλιτεχνικής δημιουργίας να εξημερώσουν τα κατώτερα ένστικτα, να εξοικειώσουν τους ανθρώπους με το ωραίο, να τους καλλιεργήσουν ευγενή συναισθήματα.

    ● Η άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και των αδικιών είναι ένα ακόμη βήμα που θα ήταν χρήσιμο να γίνει για τον περιορισμό της βίας. Η εφαρμογή των δικαιωμάτων για όλους εξίσου τους ανθρώπους, το αίσθημα της αξιοκρατίας και της ισότητας θα περιόριζαν τις βίαιες εκδηλώσεις. Εξάλλου, πληθώρα ιστορικών παραδείγμάτων αποδεικνύει πως κάθε είδους ανισότητα οδηγεί στη βία και την αποσταθεροποίηση των διαπροσωπικών σχέσεων και της συλλογικής ζωής.

    ● Οι Διεθνείς Οργανισμοί με ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό οφείλουν να επαγρυπνούν και να επεμβαίνουν δυναμικά κάθε φορά που ξεσπά ένας πόλεμος, κάθε φορά που καταγγέλλονται περιπτώσεις καταπάτησης αναφαίρετων δικαιωμάτων, όπως αυτά της ζωής και της αξιοπρεπούς διαβίωσης.

    ● Σκόπιμο είναι επίσης ν΄ αναφερθεί ότι τα μέτρα για τον περιορισμό της βίας θα πρέπει να έχουν κυρίως προληπτικό χαρακτήρα. Χρειάζεται παρόλ΄ αυτά και η λήψη κατασταλτικών μέτρων, κυρίως με την απόδοση ποινής σ΄ αυτόν που βιαιοπράγησε. Επιβάλλεται, όμως, να τονιστεί ότι η επιβαλλόμενη ποινή δεν θα πρέπει να είναι προσβλητική, εκδικητική και εξοντωτική για το δράστη. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις τροφοδοτείται ο φαύλος κύκλος της βίας καθώς η βία φέρνει βία.

    ● Κλείνοντας, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι κανένα μέτρο περιορισμού της βίας δεν θα είναι αποτελεσματικό, αν οι άνθρωποι δεν απαλλαγούν από το αίσθημα ότι διαρκώς απειλούνται από τους συνανθρώπους τους. Θα πρέπει να συνάπτουν διαπροσωπικές σχέσεις απαλλαγμένοι από τέτοιου είδους προκαταλήψεις, που στην πραγματικότητα δυσχεραίνουν και τελικά αναστέλλουν την υγιή επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Τη θέση της βίας, της καχυποψίας και της εχθρότητας θα πρέπει να καταλάβουν ο διάλογος, η συνεργασία και η φιλία.

    Γ'. Βιβλιογραφία

    1. Δημητρίου Σωτήρης, Μορφές βίας, εκδ. Σαββάλας, 2003, σελ. 314, 17,73 €. [Είναι μια μελέτη κοινωνικής ανθρωπολογίας με σαφείς διεπιστημονικές στοχεύσεις και βεληνεκές. Η βία διεισδύει στην καθημερινότητά μας με αυξανόμενη ένταση. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται ως εκείνη με το μεγαλύτερο βαθμό προόδου ή βία ορθώνεται ως αδυσώπητη απειλή. Πώς ορίζουμε όμως τη βία; Ποιος ο ορισμός της και τα περιεχόμενά της; Ποιες οι αιτίες της; Η σύγχυση γύρω από αυτά τα ερωτήματα δεδομένη. Συχνό αποτέλεσμα τα θύματά της να θεωρούνται υπαίτιοί της. Η προσφυγή στην ανθρωπολογία απαραίτητη. Στο βιβλίο εξετάζονται οι διάφορες μορφές βίας από τον κανιβαλισμό ώς τη βία των ΜΜΕ, ενώ γίνεται και διάκριση μεταξύ άμεσης και έμμεσης βίας. Η διάκριση αυτή δίνει τη δυνατότητα της συσχέτισης της άμεσης βίας με τη συγκρότηση και την αναπαραγωγή των δομών εξουσίας και συμβάλλει στον προβληματισμό της χειραφετητικής προοπτικής αφού αναιρεί προκαταλήψεις για την αιωνιότητα του πολέμου, την καθολικότητα των ενστίκτων βίας κ.ά. Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.]